WPŁYW RACJONALNEGO ODŻYWIANIA NA SKÓRĘ I JEJ PRZYDATKI.

Pojęcie racjonalnego odżywiania towarzyszy człowiekowi od najmłodszych lat życia. Początkowo nasi rodzice a później sami zwracamy uwagę co wchodzi w skład naszych codziennych posiłków. Każdy zdaje sobie bowiem sprawę z tego, że w codziennym jadłospisie powinny znaleźć się wszystkie składniki odżywcze w odpowiednich proporcjach. Aby nie dopuścić do zaburzeń metabolizmu, konieczne jest stałe dostarczanie organizmowi człowieka komponentów budulcowych i energetycznych. Wszelkie zmiany w prawidłowym funkcjonowaniu komórek ciała uwidaczniają się w zmianach naszego wyglądu, stanu zdrowia czy samopoczucia. Niezależnie od wszystkich zasad zdrowego odżywiania pewne jest, że dla zachowania dobrego zdrowia podstawowe znaczenie ma spożywanie pełnowartościowych czyli odżywczych pokarmów bogatych w witaminy i minerały.

Sposób naszego odżywiania ma duży wpływ na wygląd skóry, włosów i paznokci a także na ich reakcje na bodźce chemiczne i fizyczne. Dlatego też ważne jest aby wszelkie pożywienie nazywane pełnowartościowym zawierało składniki niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Są to: białko, składniki mineralne, woda jako materiał budulcowy; węglowodany i tłuszcze stanowiące źródło energii oraz składników regulujących przemianę materii; witaminy i sole mineralne będące budulcem i katalizatorem reakcji chemicznych zachodzących w organizmie.

 Skóra połączona jest z wnętrzem naszego organizmu i jej  pierwszy kontakt zaczyna się już w skórze właściwej, w bogato ukrwionej i unerwionej warstwie brodawkowej. To z jej włoso­watych naczyń krwionośnych - leżące powyżej - komórki warstwy podstawowej pobierają wszelkie niezbędne substancje odżywcze. Naczynia te są częścią układu krwionośnego obej­mującego cały nasz organizm. Znajdujące się w nich cząsteczki pokarmowe dotarły tu z naszego układu trawiennego. Liczne nerwy w hipodermie i dermie łączą dodatkowo te warstwy z centralnym układem nerwowym pozwalając odbierać bodźce zarówno zewnętrzne, jak i wewnętrzne. Równorzędna rolę w dostarczaniu do komórek substancji pokarmowych i odprowadzaniu zbędnych produktów przemiany materii odgrywają krew i limfa, będąca w swym składzie bardzo podobna do krwi. Ogólnie ujmując, nasza skóra jest dość ściśle połączona ze wszystkimi organami wewnętrznego naszego ciała i jakiekolwiek zaburzenia w ich prawidłowym funkcjonowaniu wpływają bezpośrednio na zmiany w strukturze skóry i zewnętrznym jej wyglądzie.

Omawiając wpływ racjonalnego odżywiania skupię się na poszczególnych składnikach pokarmowych oraz ich wpływie na skórę, włosy i paznokcie:

Szczególnie ważne dla kondycji włosów są witaminy B6 i A, które dostają się do żywej części włosa z substancjami odżywczymi wraz z krwią. Wspomagają one wzrost włosów oraz chronią je przed chorobami i niekorzystnym oddziaływaniem czynników atmosferycznych i środowiskowych. Witaminy z grupy B zapobiegają łojotokowi , zmianom zapalnym skóry. Mimo iż decydujący wpływ na przetłuszczanie się włosów maja zmiany hormonalne to warto wiedzieć, że przetłuszczanie się włosów może być spowodowane także brakiem tych witamin w diecie. Kolejnym, równie ważnym w ochronie zdrowia włosów składnikiem jest witamina B5. Jest ona jednym z naturalnych składników elementów budulcowych włosa odpowiedzialnych za jego własności mechaniczne (np. siłę i sprężystość) oraz ważnym składnikiem spoiwa wypełniającego przestrzenie międzykomórkowe jak również utrzymującym odpowiednią wilgotność włosów. Mikroelementy takie jak jony żelaza są stale związane z procesami dostarczającymi energii komórkom macierzy, które ulegają licznym podziałom i różnicowaniu się włosa. Niedobór żelaza powoduje, że włosy staja się cienkie, łamliwe i ulegają przerzedzeniu. Bardzo ważny dla prawidłowego rozwoju włosów jest też cynk. Uaktywnia on enzymy kontrolujące metabolizm białek zawierających wiązania dwusiarczkowe potrzebne do budowy włosa. Wpływa też na gospodarkę witaminy A, która ma znaczący wpływ na proces keratynizacji naskórka, włosów i paznokci. Długotrwały niedobór miedzi powoduje na początku zahamowanie wzrost, później przerzedzenia się włosów, zaś w skrajnych przypadkach do całkowitego wyłysienia. Od miedzi zależy bowiem wzrost prawidłowej struktury rogowej włosa.

Przyczyną nadmiernej łamliwości paznokci jest brak magnezu. Znajdziemy go w ziarnach zbóż, produktach mlecznych, a także zielonych liściach roślin. Jego dobrym źródłem jest też czekolada, ale z umiarem. Wybierajmy raczej garść orzechów, które także zawierają pokaźne ilości magnezu. Łamliwe i rozwarstwiające się paznokcie to także efekt braku cynku. Lakiery zawierające fenol mogą powodować odchodzenie płytki paznokcia od jej macierzy, a wysuszające zmywacze rozszczepiają często zewnętrzne warstwy płytek. Cynk może pomóc w takich sytuacjach. Kruchość paznokci może też być spowodowana niedoborem krzemu. Znajduje się on w wodzie, w marchewce, pietruszce, buraku i w produktach zbożowych. Jeśli natomiast w diecie zabraknie żelaza, paznokcie zaczną rosnąć w sposób zdeformowany.

Najważniejszymi przyczynami powstawania zmarszczek na skórze są: odwodnienie, szkodliwe promieniowanie ultrafioletowe oraz efekt wolnych rodników. Wolne rodniki to aktywne cząsteczki tlenu, które powstają w żywych organizmach (przy spalaniu tlenu podczas oddychania), a także w powietrzu i żywności. Z jednej strony są potrzebne w naszym organizmie, gdyż walczą z wirusami i bakteriami, z drugiej - jeśli jest ich za dużo zamiast niszczyć chorobotwórcze drobnoustroje, uszkadzają też zdrowe komórki. Naszymi obrońcami przed wolnymi rodnikami są tzw. przeciwutleniacze. Mają one zdolność ochraniania organizmu przed niszczycielskim wpływem wolnych rodników i poprawiania stanu uszkodzonych komórek. Częściowo organizm potrafi produkować je sam, niestety w niewystarczającej ilości. Dlatego należy wspomóc organizm, dostarczając mu przeciwutleniaczy w pożywieniu. Do tych najważniejszych należą:

Beta-karoten ( prowitamina A ) zawierają go warzywa pomarańczowe, zielone i czerwone, zwłaszcza marchew, czerwona papryka, brokuły, kapusta włoska, sałata, botwinka, dynia, cykoria, szpinak, jarmuż, natka pietruszki, pomidory, zielony groszek. Z owoców bogate w beta-karoten są zwłaszcza morele i brzoskwinie. Niedobór tej witaminy w organizmie skutkuje wysuszeniem i łuszczeniem się skóry. Witamina A umożliwia ciągłą odnowę skóry, przeciwdziała suchości skóry, reguluje czynności gruczołów łojowych i dlatego niezbędna jest również przy łojotoku. Cynk zapewnia prawidłowe wykorzystanie witaminy A z wątroby. Jeżeli brakuje cynku, to podawanie nawet dużych dawek witaminy A nie uzupełnia jej niedoboru. Poza tym cynk przyśpiesza gojenie tkanek. Skłonność do stanów zapalnych zwiększa się przy nadmiarze sodu i potasu, a zmniejsza się przy nagromadzeniu wapnia i magnezu.  Witamina C posiadają ją owoce i warzywa, zwłaszcza cytrusy, czarna porzeczka, kiwi, truskawki, papryka, kapusta , brukselka, brokuły, natka pietruszki, szpinak, sałata, zielony groszek. Witamina C jest niezbędna do produkcji kolagenu, dzięki któremu skóra staje się jędrna i sprężysta. Wzmaga odporność na zakażenia, uszczelnia naczynia krwionośne, działa przeciwalergicznie. Dlatego też stosuje się ją przy stanach zapalnych, odmrożeniach, rozszerzonych naczyniach krwionośnych, trądziku pospolitym itd. Niedobór jej czyni skórę bladą, ponadto powoduje uczucie zmęczenia, znużenia. Palacze cierpią często na niedobór tej witaminy, ponieważ nikotyna niszczy w organizmie witaminę C. Witamina C towarzyszy witaminie P, wzmagając jej działanie, reguluje przepuszczalność naczyń krwionośnych dzięki czemu działa przeciwzapalnie Witamina E nie bez powodu zwana jest często "eliksirem młodości". Dostarczą nam jej oleje roślinne (zwłaszcza słonecznikowy), kiełki pszenicy, migdały, orzechy, jaja, awokado, suszone morele, ziarno słonecznika, kukurydza, sałata, seler, kapusta, papryka. Jest jednym z najsilniejszych przeciwutleniaczy, działa regenerująco na naskórek i poprawia jędrność mięśni. Utrwala i ochrania witaminy A i C. Witaminy z grupy B towarzyszą zwykle witaminie PP. Witamina PP znajduje się w drożdżach, mięsie, wątrobie, nerkach, orzechach, w chlebie razowym. Witaminę PP podaje się przy trądziku pospolitym, trądziku różowatym, przy odmrożeniach. Ponadto działa ona odczulająco oraz łagodzi swędzenie skóry. Selen zwiększa skuteczność witaminy E, chroni skórę przed zanieczyszczonym powietrzem. Dostarczą go nam wątróbka, nerki, ser żółty, jaja, ziarna zbóż, drożdże, grzyby, soczewica, tuńczyk. Bogatym źródłem selenu są też płatki owsiane i kukurydziane. Wielu dobrze przyswajalnych przeciwutleniaczy dostarczą naszemu organizmowi również ryby, oliwa z oliwek, owoce morza, jabłka, zielona herbata, czerwone wino i sok z czerwonych winogron. Picie naparu z zielonej herbaty uodparnia ponadto skórę przed szkodliwym wpływem promieni UV oraz zapobiega pękaniu naczynek na skórze. Woda stanowi 2/3 naszego organizmu i jej zawartość zmienia się w miarę starzenia się organizmu. Około 20% wody z całego ciała przypada na skórę, a tu - z kolei - występuje jej najwięcej w górnych warstwach tkanki. Jest w organizmie środkiem transportu, rozpuszczalnym podłożem wielu substancji, oraz regulatorem temperatury (poprzez skraplanie się potu). Zawartość wody w skórze, czyli nawilżenie tej ostatniej, zależy od ilości spożywanej dziennie wody i jej jakości (zawartości soli mineralnych). W regulacji gospodarki wodnej organizmu odgrywają bardzo ważną rolę dwa pierwiastki: sód i potas. Sód znajduje się w płynie ustrojowym, w przestrzeni między­komórkowej. Zatrzymuje wodę w tkankach. Wchodzi w skład soli kuchennej. Jego zbyt duże spożycie wywołuje uczucie pragnienia zmuszając nas do picia wody a przez to obniżenia poziomu sodu. Również spożywanie dużej ilości węglowodanów powoduje zatrzymywanie wody w organizmie i wzmocnienie hydrofilnych właściwości skóry. Przy istnieniu cellulit nadmierne ilości wody gromadzą się w tkance podskórnej. Potas znajduje się w przestrzeni wewnątrzkomórkowej. Ma przeciwne działanie niż sód. Wpływa na wydalanie wody z organizmu. Także dieta bogata w białko ma ten sam skutek (może powodować odwodnienie organizmu). Potas występuje w owocach, ziemniakach, grochu, fasoli oraz niektórych wodach mineralnych. Jest magazynowany w wątrobie i w niewielkich ilościach wydzielany do krwi. Osoby odżywiające się nieprawidłowo często cierpią na niedobory witamin spowodowane również złym ich przyswajaniem na skutek niedostatecznego spożycia innych witamin. Stosowanie wtedy na własną rękę (bez konsultacji lekarza) preparatów witaminowych jest niewskazane, a nawet może pewne stany pogłębić. Witaminy powinny być podawane w niewielkich ilościach, ale systematycznie. Branie ich w dużych ilościach (chyba że są specjalne wskazania lecznicze) jest niecelowe i nie usprawni naszego organizmu, ponieważ równowaga ich musi być zachowana. 

Przy prawidłowym odżywianiu należy zwrócić uwagę na utrzymanie równowagi kwasowo-zasadowej. Należy tak dobierać produkty, żeby nie było nadmiaru składników kwasotwórczych. Owoce, jarzyny, mleko są zasadotwórcze, a mięso, ryby, jaja, przetwory zbożowe, słodycze - kwasotwórcze. Zawsze powinno się dbać o to, aby była przewaga produktów zasadotwórczych nad kwasotwórczymi. Zakwaszenie ustroju bowiem zwiększa wrażliwość skóry na podrażnienia, a dieta zasadowa tą wrażliwość zmniejsza

Literatura:

Barbara Jaroszewska ,,Kosmetologia'' Warszawa 2004r.

Dr Jacek Arct, mgr Katarzyna Pytkowska Wyższa Szkoła Zawodowa Kosmetyki i Pielęgnacji Zdrowia

Marie-Claude Martini „Kosmetologia i farmakologia skóry” Warszawa 2007r.

Notatki z zajęć kosmetologii i dietetyki na kierunku kosmetologia