Polityka ZR ma na celu powstrzymanie marszu współczesnego świata w stronę granic jego wzrostu.

Łady ZR

• Środowiskowy

• Społeczny

• Gospodarczy

• Kulturalny

Integralny ład ZR: Każdy ład wnosi swoje cele do ogólnej koncepcji ZR. Żaden ład nie jest w stanie zrealizować swych specyficznych celów bez realizacji celów należących do pozostałych ładów. Opiera się na zintegrowaniu.

Ład środowiskowy

• cele: ochrona środowiska, kształtowanie przestrzeni, racjonalna gospodarka zasobami naturalnymi.

• przykłady: ograniczenie zanieczyszczenia środowiska, ochrona bioróżnorodności tzw. zagrożonych wyginięciem gatunków zwierząt i roślin, promocja odnawialnych źródeł energii

Ład społeczny

• cele: sprawiedliwy podział korzyści wynikających ze wzrostu gospodarczego (m.in. ułatwienie dostępu do rynków dla państw rozwijających się, finansowanie rozwoju)

• spójność społeczna i rozwój społeczny (m.in. równouprawnienie płci, walka z ubóstwem, wyrównanie szans życiowych, dostęp do edukacji, ochrona zdrowia)

Ład gospodarczy

• cel: wzrost gospodarczy

• Przykłady: ograniczenie szkodliwego wpływu produkcji i konsumpcji na stan środowiska

ZR musi być zintegrowany. Oznacza to, że powinien obejmować wszystkie aspekty, na które ma wpływ. ( Krzesło- cztery, równe nogi)

Globalne zagrożenia rozwoju społeczno- gospodarczego- wzrost wykładniczy liczby ludności i przemysłu.

1. rozwój społeczno- gospodarczy

2. wzrost wykładniczy

3. czynniki nasilające wzrost wykładniczy zużycia zasobów, surowców i zanieczyszczenia środowiska

4. wykładniczy wzrost ludności świata

5. wykładniczy wzrost przemysłu na świecie

Rozwój to zmiana oceniana pozytywnie w ramach danego systemu wartości.

ad1. Rozwój społeczno- gospodarczy to oceniana z punktu widzenia zachodniego systemu wartości zmiana w zakresie gospodarki i życia społecznego.

• zmiana w zakresie gospodarki ma charakter ilościowy, polegający na wzroście ekonomicznym, dotyczy wzrostu produkcji, zatrudnienia, inwestycji, rozmiarów funkcjonującego kapitału, dochodów, spożycia.

• zmiana w zakresie życia społecznego ma charakter jakościowy, polega na zmianie organizacji społeczeństw np. poprzez dalszą demokratyzacje życia społecznego, politycznego, równiejszą dystrybucję między narodami, grupami społecznego i jednostkami lub wyrównanie szans życiowych.

• wzrost gospodarczy jest uważany za podstawowy warunek przemian w obrębie organizacji społecznej (ilość przechodzi w jakość).

ad2. Niebezpieczne cechy wzrostu wykładniczego

• szalone tempo, w jakim się dokonuje (kartka złożona 40 razy- odległość ziemi od księżyca)

• szybkie osiąganie ostatecznych granic systemu- zniszczenie systemu, którego to dotyczy (perski dworzanin)

• brak czasu na reakcje (zarastające jezioro)

Zapotrzebowanie na materię i energię rożnie w tempie wykładniczym. Jest to niebezpieczne samo w sobie oraz ze względu na nasz sposób myślenia (wzrost liniowy)

ad3. Granice wzrostu są wyznaczane przez

• zdolność planety do dostarczania materii i energii dla gospodarki na świecie (zasoby naturalne)

• zdolność planety do wchłonięcia zanieczyszczeń i odpadków światowej gospodarki (tzw. zlewy)

• Obie zdolności są funkcją sprzężenia zwrotnego między wzrostem....

ad4. Granice wzrostu a liczba ludności na świecie

• ludzie to konsumenci

• wzrost liczby ludności to wzrost konsumpcji

ad5. Granice wzrostu a przemysł

• wzrost przemysłu ma charakter wykładniczy

• pod koniec wieku potrzeba było tylko 17 dni na coś tam

• wykładniczy wzrost przemysłu i rolnictwa to wykładniczy wzrost zużycia materii i energii oraz odpadów i zanieczyszczenia

• Na konsumpcję w stylu Północy cała ludzkość potrzebuje obecnie 3 planet typu ziemia.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Narzędzia polityki zrównoważonego rozwoju

Prawne: prawo międzynarodowe i krajowe

Edukacyjne: edukacja dla ZR

Ekonomiczne: partnerstwo publiczno- prywatne

Zastosowanie narzędzi ZR

Prawne: działania dopuszczalne ekologicznie

Edukacyjne: akceptacja dla polityki ZR

Ekonomiczne: zapewnienie efektywności ekonomicznej polityki ZR, zwiększenie środków na politykę ZR o wpływy pozabudżetowe

Prawne narzędzia polityki ZR

ONZ

• Komisja Brundtland'a, Raport Our common future (1987)

• Pierwszy Szczyt Ziemi (3-14 VI 1992), Konferencja ONZ na temat Środowiska i Rozwoju

• Uczestnicy: 172 kraje, 108 przywódców państw i rządów

• Drugi Szczy Ziemi- Światowy Szczyt ZR (26 sierpnia- 4 września 2002, Johanesburg)

• Główny cel: osiągnięcie globalnego zrównoważonego rozwoju

• Uczestnicy: 100 przywódców państw i rządów

UE

• ZR jest ideą nadrzędną UE. Traktat o UE (Maastrich 92') nakłada obowiązek włączenia zrównoważonego rozwoju do wszystkich polityk europejskich

• Europa czystsza, sprawiedliwsza i lepiej prosperująca

• Cele strategii ZR : wysoki poziom ochrony środowiska, spójność i sprawiedliwość społeczna, dobrobyt gospodarczy, promocja ZR na całym świecie

Polska

• Zasada ZR jest w Polsce normą konstytucyjną

• Została proklamowana w art.5 Konstytucji RP

• Do zasady ZR Konstytucja nawiązuje także w art. 74

• Zasada ZR występuje w ustawodawstwie zwykłym: ustawa z 31.01 1980 o ochronie i kształtowaniu środowiska, po nowelizacji z 1997 zawiera pierwszą legalną definicje ZR

Edukacyjne narzędzia polityki ZR

• Narodowa Strategia Edukacji Ekologicznej

• Cele edukacji na rzecz ZR: kształtowanie pełnej świadomości i budzenie zainteresowania społeczeństwa, umożliwienie każdemu człowiekowi zdobywania wiedzy i umiejętności niezbędnych do poprawy stanu środowiska, tworzenie nowych wzorców zachowań

• Międzynarodowa Strategia Edukacji dla ZR

• Tematy: prawa człowieka, zmniejszenie ubóstwa, zdrowie, różnorodność kulturowa, pokój, etyka, demokracja, sprawiedliwość społeczna, bezpieczeństwo

Podstawą kompetencji społecznych są wartości- cele ( Armin Grundwald)

Wartości-cele ZR

• bezpieczeństwo bytowe (ład środowiskowy)

• perspektywy rozwoju (ład społeczny)

• potencjał gospodarki (ład gospodarczy)

Polityka ZR realizuje wartości-cele za sprawą wdrażania w życie wartości-środków.

Wartości-środki ZR

• Prawdomówność cen i rewolucja efektywności (ład środowiskowy)

Edukacja dla ZR to uświadomienie wpływu wartości dotyczącej gospodarki rynkowej na efektywność gospodarowania w służbie obecnych i przyszłych pokoleń. Powrót do cen wyrażających prawdziwą wartość produktów włącza rynek do walki z kryzysem środowiskowym ( ekokapitalizm). Wszelkie zniekształcenia cen (dotacje do transportu i energii) uniemożliwiają rynkom rozwój efektywnej gospodarki (S.Boge- analiza linii produktów).

-Gospodarka efektywna to gospodarka, która:

• jest oszczędniejsza- zmniejsza zuzycie zasobów naturalnych (energii i materii)

• dostarcza większej masy dóbr ( zwiększa dobrobyt), skuteczniej używa zasoby

• Zrównoważona konsumpcja (ład społeczny)

Edukacja dla ZR to uświadomienie wpływu wartości wyznawanych przez mieszkańców

bogatej Północy na sytuacje biednego Południa.

• Potencjał usługowy natury (ład gospodarczy)

Edukacja dla ZR to uświadomienie wpływu wartości na zachowanie i wykorzyststanie usługowego potencjału natury. Zniszczenie usługowego potencjału natury naraża gospodarkę na straty.

Ekonomiczne narzędzia polityki ZR

Partnerstwo publiczno-prywatne (PPP) jest współpracą pomiędzy jednostkami administracji publicznej a podmiotami prywatnymi w sferze usług o charakterze publicznym.

Cele PPP: stworzenie składników infrastruktury umożliwiającej świadczenie usług o charakterze publicznym

Specyfika PPP: polega na oddzieleniu sfery odpowiedzialności polityczno-prawnej i sfery działań gospodarczych.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Ogólnikowość definicji z Raportu Komisji Bruntland świadczy o tym, iż pojmowanie ZR jest efektem wielu twardych dyskusji politycznych na trudne tematy.

ZR jest pomysłem na osiągnięcie podstawowych celów ONZ

• utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa

• rozwijanie przyjaznych stosunków między narodami wsparciu o zasady równouprawnienia i samostanowienia

• rozwijanie na drodze współpracy międzynarodowej zagadnień o charakterze gospodarczym, społecznym, kulturalnym lub humanitarnym

Historia ZR - 3 etapy

1. początki (ekorozwój)

2. moment przełomu (ekorozwój + zrównoważona gospodarka lasami)

3. czas stabilizacji (trzy łady)

Etap 1

• wystąpienie U Thanta, XXII sesja Zgromadzenie Ogólnego NZ (1968)

• Raport U Thanta, Człowiek i jego środowisko (26 V 1969)

• pierwsza światowa konferencja poświęcona ochronie środowiska - Konferencja Sztokholmska (5- 16 VI 1972)

Rola Konferencji Sztokholmskiej

-Pozytywy

• zainteresowanie przyszłymi pokoleniami

• korzystanie z zasobów odnawialnych zrównoważone w stosunku do posiadanych przez nie możliwości odtwórczych

• zachowanie zasobów nieodnawialnych dla przyszłości

• poprawa jakości życia człowieka na drodze rozwoju gospodarczego i społecznego

-Negatywy

• negatywną ocenę można sformułować w oparciu o dokumenty nt. nierównomiernego rozwoju świata.

• wg dokumentów (Posłanie z Cocoye oraz Raport Fundacji Daga Hannoeskjold " What now" podczas konferencji zwyciężyły siły, którym zależało na separacji problemu środowiskowego od innych problemów globalnych w imię wąsko pojętych interesów reprezentowanych przez nie państw.

Rola Konferencji Sztokholmskiej z dzisiejszej perspektywy

• Postawa bogatej Północy doprowadziła do odseparowania zagadnienia globalnego kryzysu środowiskowego od gospodarczych i społecznych problemów globalnych

• Z drugiej strony było to stanowisko, które uchroniło nas przed rozwodnieniem problemu globalnego kryzysu środowiskowego

ZR jako ekorozwój

• pojęcie wprowadził w 1973r. Maurice Strong (Sekretarz Konferencji Sztokholmskiej).

• Paradoks koncepcji ZR jako koncepcji ekorozwoju- działania i procesy społeczne są traktowane jako narzędzia wprowadzania pożądanych zmian w nieprawidłowe relacji między gospodarką i środowiskiem, ale zarazem sie ich nie uwzględnia w analizach dotyczących tych relacji.

• Osiągnięcia koncepcji ekorozwoju skrytykowano na konferencji w Nairobi 82', krytyka doprowadziła do powołania w 83' Światowej Komisji do spraw Środowiska i Rozwoju pod przewodnictwem Gro Harlem Brundtland

• Wniosek nt. ZR jako ekosystemu: Problematyka ochrony środowiska dominuje nad zagadnieniami rozwoju społeczno- gospodarczego.

Etap 2

• Za przełom ZR można uznać Raport Światowej do spraw Środowiska i Rozwoju pt. Our common future (1987)

• W raporcie udało się:

- połączyć problemy globalne, które do tej pory były rozpatrywane we wzajemnej izolacji

-utorować drogę stanowisku, że integracja celów ekologicznych z celami społecznymi i gospodarczymi jest rękojmią powodzenia w osiągnięciu każdego z nich.

• Wg Weizsackera koncepcja "równoważenia" rozwoju przeszła do Komisji Brunfland za strony studium na temat wykorzystania zasobów, opartego na starych niemieckich ideach gospodarki leśnej (XVIII- Hans Carl von Larlowitz)

• Współczesną wersję ZR można przedstawiać w postaci trójkąta równobocznego o wierzchołkach : rozwój społeczny, środowisko przyrodnicze, wzrost gospodarczy

Etap 3

• Najważniejszymi wydarzeniami w okresie stabilizacji prac nad koncepcją ZR są dwie konferencje ONZ, znane pod nazwą Szczytów Ziemi

• I Szczyt Ziemi to konferencja Środowisko i Rozwoj w Rio de Janeiro - 3-14 marzec 1992.

• II Szczyt Ziemi to konferencja Światowy Szczyt Zrównoważonego Rozwoju w Johannesburgu 26 sierpień- 4 wrzesień 2002.

-Polityczne uwarunkowania I Szczytu Ziemi

• Na postanowieniach konferencji w Rio zaważył fakt zakończenia Zimnej Wojny.

-Polityczne uwarunkowania II Szczytu Ziemi

• Na dokumentach z Johannesburga odcisnęły piętno globalizacja i międzynarodowy terroryzm.

Deklaracja z Rio podkreśla antropocentryczny charakter ZR oraz ukierunkowanie ZR na zwalczanie biedy.

Agenda 21

• porusza kwestie ubóstwa, głodu, przeludnienia, ochrony środowiska

• to długookresowy program działania

• wskazuje swoją nazwą, że jest to dokument na XXI wiek

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Środowiskowe aspekty polityki zrównoważonego rozwoju

- cele i motywy ochrony środowiska

• motyw religijno-magiczny, cele: odrębność grypy i więzi społeczne.

• motywy religijne, cele: oddanie czci bogom, zapewnienie sobie przychylności bogów

• motywy partykularno- gospodarcze, cele: smaczne mięso i ryby, ćwiczenie sprawności, rozrywka.

• motywy estetyczne, cele: zaspokojenie potrzeb estetycznych

• motywy narodowe i nacjonalistyczne, cele: rozbudzenie miłości do ziemi ojczystej i poczucia więzi z jej mieszkańcami

• konserwatywna ochrona przyrody, cele: wola zachowania zagrożonych gatunków i ekosystemów ze względu na ich znaczenie poznawcze.

Problem społeczny to sytuacja społeczna

• zdefiniowana przez wpływową grupę społeczną lub instytucję jako zagrażająca uznanym wartością.

• oddziałująca na duże grupy ludzi

• podatna na zmiany w wyniku podejmowania działań naprawczych.

Problem ekologiczny- pojawia się wtedy, gdy znaczące grupy społeczne lub instytucje uznają jakąś sytuację stworzoną przez człowieka za niebezpieczną dla środowiskowych warunków życia społecznego.

Struktura problemu ekologicznego

• fakty fizyczne- są one przyrodniczym podstawowym problemem ekologicznym.

• wartości społeczne- są one punktem odniesienia przy formułowaniu problemu ekologicznego

• zachowania społeczne- są one społeczną przyczyną problemów ekologicznych.

Uwarunkowania środowiskowej polityki ZR

• ograniczony charakter możliwości odtwórczych przyrody.

• istnienie znaczącego obserwatora dokonującego oceny środowiska z punktu widzenia systemu wartości określających pożądany stan środowiska.

• działania ludzi wywołujące problemy środowiskowe.

Cele środowiskowej polityki ZR

• Nadrzędny- wysoki poziom jakości ludzkiego życia

• Instrumentalny- bezpieczeństwo ekonomiczne

Dokument Nowa polityka państwa

1.Bezpieczeństwo ekologiczne

• nieskażona woda.

• czyste powietrze.

• trwałe występowanie wszystkich żyjących obecnie dzikich gatunków zwierząt.

• zdrowa żywność.

• możliwość rekreacji i wypoczynku.

2. prof. Marek Pietraś- Bezpieczeństwo ekologiczne to taki stan który:

• ogranicza i eliminuje zagrożenia ekologiczne.

• promuje pozytywne działania służące realizacji wartości istotnych dla istnienia i rozwoju narodów i państw.

Rodzaje działań na rzecz bezpieczeństwa ekologicznego

• zapobiegawcze (normy czystości)

• interwencyjne (przeciwdziałanie konfliktom)

• konstruktywne ( protokół z Kioto)

---------------------------------------------------------------------------------------------------------

Polityka ekologiczna- definicje pojęcia

Politykę ekologiczną definiuję się zgodnie z takimi kryteriami jak:

• zakres podejmowanych w jej granicach działań

• narzędzia, którymi się posługuje

• funkcjonowanie przedsiębiorstwa na rynku

Treść pojęcia polityka zależy od

• dziedziny naukowej

• dyscypliny naukowej

• tradycji teoretyczno- metodologicznej ( perspektyway badawczej, perspektywy interpretacyjnej)

Koncepcje polityki

• formalnoprawna

• behawioralna

• funkcjonalna

• racjonalna

• postbehawioralna

--------------------------------------------------------------------------------------

Dwa modele zagrożeń ekologicznych

• model ochrony przyrody

• model zrównoważonego rozwoju

Protokół z Kioto- zasada 2x55: min. 55 krajów musiało podpisać i ratyfikować oraz co najmniej musi dotyczyć 55% światowej emisji CO2, aby Rosja ratyfikowała protokół.

------------------------------------------------------------------------------------------

Zagrożenia ekologiczne

1. ocieplenie klimatu

2. dziura ozonowa

3. ubytki lasów

4. pustynnienie

5. zanikanie bioróżnorodności

6. zanieczyszczenie wód i atmosfery

3. Ubytki lasów- deforestancja , zmniejszenie powierzchni lasów.

Funkcje lasu

• ekonomiczne- dostarczanie drzewa, mięsa dzikich zwierząt, runa leśnego i grzybów.

• pozaekonomiczne:

1. odnowa zapasu tlenu w atmosferze i rozkład CO2 (fotosynteza)

2. stabilizacja klimatu- lasy łagodzą niskie i wysokie temperatury.

3. oczyszczanie środowiska- lasy filtrują powietrze, tłumią hałas.

4. ochrona bioróżnorodności i zasobów genowych- lasy umożliwiają bytowanie wielu gatunkom roślin i zwierząt.

5. lasy podnoszą jakość życia człowieka- tworzenie warunków do wypoczynku, rekreacji

6. regulacja stosunków wodnych- właściwości regulacyjne, zatrzymują wody opadowe gromadząc je w liściach

Przyczyny społeczne ubytku lasów

• rozwój techniki

• wojny

• głód

4. Pustynnienie- degradacja ziemi na suchych, półsuchych i okresowo suchych obszarach

Skutki

• zmniejszenie powierzchni uprawnej

• erozja gleby

• występowanie burz pyłowych

• wzrost zasolenia gleb

• niszczenie ekosystemu

• ograniczenie możliwości produkcji rolnej

• zmniejszenie produktywności gleb

Przyczyny

• wycinanie lasów

• nadmierna eksploatacja gleb

• pozbawienie ziemi pokrywy roślinnej

5. Zanik bioróżnorodności

Bioróżnorodność- oznacza zróżnicowanie życia na wszystkich jego poziomach.

6.Zanieczyszczenie wód i atmosfery

Zanieczyszczenie wody- pogorszenie jakości wody- śmierć organizmów wodnych- zmniejszenie ilości ryb- eutrofizacja.

-------------------------------------------------------------------------

Istota ekologicznej reformy podatków przesuwa ciężar opodatkowania z tej części działalności ludzkiej, która tworzy tzw. wartość dodaną, czyli z pracy, inwestowania i oszczędzania, na opodatkowanie działalności związanej ze zużywaniem zasobów środowiskowych i energii, wraz z towarzyszącemu temu zanieczyszczeniem środowiska.

Zalety podatków ekologicznych

• zwiększają przychody budżetu, które mogą zostać wykorzystane na redukcję opodatkowania pracy, działalności gospodarczej i lokat kapitałowych, a więc stawek podatków dochodowych i ubezpieczeń społecznych

• są skutecznym sposobem ograniczenia zanieczyszczenia z rozproszonych źródeł ich emisji transport samochodowy i lotniczy, odpady komunalnych, nawozów i pestycydów

• są szczególnie efektywnymi instrumentami włączenia tzw. kosztów zewnętrznych do rachunku ekonomicznego ( zasada zanieczyszczający płaci jako forma zasady sprawiedliwości społecznej)

• są zachętą dla konsumentów i producentów do zmiany ich zachowań na takie, które efektywniej będą wykorzystywać zasoby środowiska

• przynoszą generalnie lepsze efekty niż analogiczne metody nakazowo-kontrolne

• odpowiadają też na postulat ograniczenia ryzyka w warunkach niepewności (zgodnie z tzw. zasadą przezorności)

Rodzaje podatków ekologicznych

• podatki, których głównym celem jest wzrost dochodów budżetowych

• podatki o charakterze opłat za korzystanie ze środowiska, mające na celu pokrycie przez użytkowników środowiska pełnych kosztów zewnętrznych

• podatki zaprojektowane dla stworzenia zachęt do zmian zachowań konsumentów i producentów

Podatki ekologiczne w UE

• podatki związane z zakupem i użytkowaniem samochodów

• podatek od CFC (freonów)

• opłaty za opakowania bezzwrotne

• opłata za wydobycie piasku i żwiru w Danii

• opłaty za billboardy we Francji

• opłaty nakładane na linie lotnicze w związku z generowaniem hałasu