1. Tworzenie umowy UE z innym państwem lub organizacją międzynarodową

Procedura przyjęcia umów międzynarodowych zawartych między Unią Europejską (UE) a innym krajem lub organizacją jest opisana w art. 218 Traktatu o funkcjonowaniu UE. Procedura ta składa się z kilku etapów.

Inicjatywa

Inicjatywa należy do Komisji z racji jej ogólnej kompetencji do reprezentowania UE. Komisja przedstawia swoje zalecenia Radzie w celu rozpoczęcia negocjacji. Zgodnie z procedurami komitetowymi zalecenia opracowywane są przez właściwe służby Komisji po skonsultowaniu się z ekspertami krajowymi.

Ponadto jeśli umowa dotyczy wyłącznie wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, zalecenia są opracowywane przez wysokiego przedstawiciela unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa.

Negocjacje

Komisja prowadzi negocjacje, ale działa z upoważnienia Rady. Ta przyjmuje decyzję uprawniającą do podjęcia rozmów. Może także skierować do Komisji dyrektywy, aby wyznaczyć ramy, w jakich toczyć się mają negocjacje.

Następnie Komisja prowadzi negocjacje przy współpracy z państwami członkowskimi. Ich włączenie do procesu zależy od dziedziny, której dotyczy umowa:

• jeśli dotyczy dziedziny, w której UE ma wyłączną kompetencję, Komisja sama prowadzi negocjacje, ale krajowi eksperci są włączeni do prac Komisji w ramach komitetów specjalnych, zgodnie z zasadami ustanowionymi w procedurze komitetowej,

• jeśli umowa dotyczy dziedziny objętej kompetencją dzieloną, negocjacje prowadzone są przez Komisję i ekspertów krajowych.

Konsultacja lub zgoda Parlamentu Europejskiego

Traktat lizboński w istotny sposób wzmocnił rolę Parlamentu Europejskiego w procedurze przyjmowania umów międzynarodowych. Dzięki temu zgoda Parlamentu wymagana jest w następujących przypadkach:

• wszystkie umowy dotyczące dziedzin, do których stosuje się zwykłą procedurę ustawodawczą lub specjalną procedurę ustawodawczą, w której wymagana jest zgoda Parlamentu Europejskiego;

• układy o stowarzyszeniu między UE a państwami trzecimi,

• umowy, które tworzą specyficzne ramy instytucjonalne przez organizację procedur współpracy (np. w wyniku umowy powstaje komitet mieszany posiadający kompetencje do decydowania),

• umowy mające istotne skutki budżetowe dla Unii,

• umowa dotycząca przystąpienia UE do europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności,

• umowy dotyczące przyjęcia państwa do UE.

Dla innych rodzajów umów zgoda Parlamentu nie jest obowiązkowa, ale należy się z nim skonsultować w trakcie procedury.

Zawarcie umowy

Procedura podzielona jest na trzy etapy:

• Komisja składa podpis pod tekstem umowy z zastrzeżeniem podjęcia późniejszej decyzji przez Radę. Przedstawia Radzie dwie propozycje aktów – jedną z podpisem i drugą - stwierdzającą zawarcie umowy.

• Komisja podejmuje decyzję (czasem rozporządzenie) dotyczące podpisania umowy. Ponadto tymczasowe stosowanie mające na celu przyspieszenie zastosowania, może wynikać z: postanowień decyzji o podpisaniu; umowy tymczasowej podpisanej równocześnie.

• Komisja przyjmuje decyzję dotyczącą właściwego zawarcia umowy, oznaczającą ratyfikację umowy. Dla porozumień mieszanych procedura przyjęcia łączy się z procesem ratyfikacji przez każde państwo członkowskie, zgodnie z jego zasadami konstytucyjnymi.

Z reguły decyzja o zawarciu umowy jest przyjmowana przez Radę większością kwalifikowaną głosów. Jednak Rada stanowi jednogłośnie w przypadku:

• układów o stowarzyszeniu między UE a państwami trzecimi,

• umów dotyczących dziedzin, w których należy stanowić jednogłośnie.

Ponadto art. 207 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej dodaje dwa szczególne przypadki, w których Rada może stanowić jednomyślnie:

• porozumienia w dziedzinie handlu usługami w zakresie kultury i audiowizualnymi,

• porozumienia w dziedzinie handlu usługami społecznymi oraz w zakresie edukacji i zdrowia.

Konsultowanie Trybunału Sprawiedliwości

Rada, Komisja, Parlament Europejski lub państwo członkowskie mogą zwrócić się do Trybunału o sprawdzenie ważności umowy. Kontrola dotyczy zgodności formalnej (przestrzeganie procedury adopcyjnej) oraz materialnej (przestrzeganie zgodności treści umowy z pierwotnym prawem UE). W przypadku negatywnej opinii, aby umowa mogła wejść w życie, konieczna jest jej rewizja.

1. Specjalne (uproszczone) procedury zmiany traktatu

1. Rząd każdego Państwa Członkowskiego, Parlament Europejski lub Komisja mogą przedkładać Radzie Europejskiej propozycje dotyczące zmiany wszystkich lub części postanowień części trzeciej Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, dotyczących wewnętrznych polityk i działań Unii.
   
   Rada Europejska może przyjąć decyzję zmieniającą wszystkie lub część postanowień części trzeciej Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Rada Europejska stanowi jednomyślnie po konsultacji z Parlamentem Europejskim i Komisją oraz z Europejskim Bankiem Centralnym w przypadkach zmian instytucjonalnych w dziedzinie pieniężnej. Decyzja ta wchodzi w życie dopiero po jej zatwierdzeniu przez Państwa Członkowskie, zgodnie z ich odpowiednimi wymogami konstytucyjnymi.
   
   Decyzja, o której mowa w akapicie drugim, nie może zwiększyć kompetencji przyznanych Unii w Traktatach.

2. Jeżeli Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej lub tytuł V niniejszego Traktatu przewiduje, że Rada stanowi jednomyślnie w danej dziedzinie lub w danym przypadku, Rada Europejska może przyjąć decyzję upoważniającą Radę do stanowienia większością kwalifikowaną w tej dziedzinie lub w tym przypadku. Niniejszego akapitu nie stosuje się do decyzji mających wpływ na kwestie wojskowe lub obronne.
   
   Jeżeli Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej przewiduje, że akty ustawodawcze przyjmowane są przez Radę zgodnie ze specjalną procedurą ustawodawczą, Rada Europejska może przyjąć decyzję zezwalającą na przyjęcie takich aktów zgodnie ze zwykłą procedurą ustawodawczą.
   
   Wszelkie inicjatywy podejmowane przez Radę Europejską na podstawie akapitu pierwszego lub drugiego są przekazywane parlamentom narodowym. W przypadku gdy parlament narodowy notyfikuje swój sprzeciw w terminie sześciu miesięcy od takiego przekazania, decyzja, o której mowa w akapicie pierwszym lub drugim, nie zostaje przyjęta. W przypadku braku sprzeciwu Rada Europejska może przyjąć taką decyzję.
   
   W celu przyjęcia decyzji, o których mowa w akapicie pierwszym lub drugim, Rada Europejska stanowi jednomyślnie po uzyskaniu zgody Parlamentu Europejskiego, wyrażonej przez większość członków wchodzących w jego skład.

1. Przyjmowanie nowego państwa członkowskiego

Tylko „państwa europejskie, odpowiednio roz­winięte gospodarczo, uznające zasady wolności, demokracji i szacunku dla praw człowieka oraz podstawowych wolności i państw prawa, gotowe do przystąpienia i współtworzenia Unii Gospodarczej i Walutowej, pro­wadzenia wspólnej polityki zagranicznej i polityki bezpieczeństwa oraz w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych, zgła­sza­jące gotowość kontynuowania rozpoczętej integracji, mogą zło­żyć wnio­sek o członkostwo w Unii”. Złożenie do Rady Unii Euro­pejskiej takiego wniosku rozpoczyna proces akcesyjny. Po otrzymaniu wniosku Rada prosi Komisję Europejską o przygotowanie opinii (avis) o stopniu przy­gotowania kraju do członkostwa w Unii Europejskiej. Do wydania takiej opinii konieczny jest screening, czyli sprawdzenie zgodności prawa pań­stwa kandydującego z prawem wspólnotowym (tzw. acquis com­mu­nautaire). Komisja musi również zbadać, czy kandydat spełnia ustalone w 1993 r. tzw. kryteria kopenhaskie. Należą do nich:

• zapewnienie demokracji oraz państwa prawa, ochrony praw człowieka i praw mniejszości narodowych,

• istnienie gospodarki rynkowej i zdolności do konkurencji w obrębie wewnętrznego rynku Unii,

• przyjęcie istniejącego acquis communautaire.

 

Po opracowaniu opinii Rada UE jednomyślnie decyduje o rozpoczęciu negocjacji między krajem kandydującym a Komisją Europejską. Przedmiotem dalszych rund negocjacyjnych jest zamykanie obszarów ne­­gocjacyjnych oraz negocjowanie tzw. okresów przejściowych. Poz­walają one na czasowe odstępstwo od ujednolicenia prawa ze względu na szczególne warunki lub wysokie koszty dostosowania. Po zam­knię­ciu wszystkich 31 rozdziałów acquis communautaire Komisja Eu­ro­pejska ponownie wydaje opinię (avis) na temat stopnia gotowości kraju kandydującego do członkostwa w UE. Następnie w Radzie UE odbywa się głosowanie oparte na zasadzie jednomyślności. Jeśli wszystkie obec­ne kraje Wspólnoty zgodzą się na przyjęcie nowego człon­ka, pod­pi­sany zostaje (przez nie i przez kandydata) traktat akce­syjny. Ostat­nim etapem jest jego ratyfikacja zarówno przez wszystkich członków, jak i przez kraje kandydujące. Ma ona formę głosowania w parlamencie lub powszechnego referendum. Po zaakceptowaniu trak­tatu akce­syjnego kandydat oficjalnie zostaje przyłączony do Unii Europejskiej.

1. Rodzaje spraw kierowanych do Trybunału Sprawiedliwości

• wnioski o orzeczenia w trybie prejudycjalnym – kiedy sądy państw członkowskich zwracają się do Trybunału Sprawiedliwości o dokonanie wykładni danego zagadnienia prawa UE

Sądy krajowe w każdym państwie UE są odpowiedzialne za zapewnienie właściwego stosowania prawa UE w danym kraju. Istnieje jednak ryzyko odmiennej interpretacji prawa UE przez sądy w różnych krajach. Aby temu zapobiec, wprowadzono procedurę „orzeczeń w trybie prejudycjalnym”. Jeżeli sąd krajowy ma wątpliwości co do wykładni lub ważności danego aktu prawa UE, może – a niekiedy musi – zwrócić się o poradę do Trybunału Sprawiedliwości. Poradę tę określa się jako „orzeczenie w trybie prejudycjalnym".

• skargi o stwierdzenie uchybienia zobowiązaniom – wnoszone przeciwko rządom państw UE w związku z niestosowaniem prawa UE

Komisja może wszczynać takie postępowania, jeżeli sądzi, że państwo członkowskie nie wypełnia zobowiązań, które nakłada na nie prawo UE. Postępowanie takie może wszcząć również inne państwo UE.W obu przypadkach Trybunał rozpatruje domniemane uchybienie i wydaje wyrok. Jeżeli Trybunał uznaje dane państwo za winne uchybienia, zobowiązuje je do bezzwłocznego naprawienia sytuacji. Jeżeli następnie Trybunał stwierdza, że państwo nie zastosowało się do jego wyroku, może na nie nałożyć karę grzywny.

• skargi o stwierdzenie nieważności – przeciwko aktom prawnym UE, które są uznawane za niezgodne z traktatami UE lub prawami podstawowymi

Jeżeli którekolwiek z państw UE, Rada, Komisja lub (pod pewnymi warunkami) Parlament uważają, że dany akt prawa UE jest niezgodny z prawem, mogą zwrócić się do Trybunału o stwierdzenie jego nieważności. Skargę o stwierdzenie nieważności mogą również wnieść osoby prywatne, które domagają się od Trybunału unieważnienia konkretnego aktu prawnego, ponieważ ma on na nie – jako na osoby fizyczne – bezpośredni negatywny wpływ. Jeżeli Trybunał stwierdza, że dany akt prawny został przyjęty w niewłaściwy sposób lub nie posiada odpowiedniej podstawy w traktatach, może stwierdzić jego nieważność.

• skargi na brak działania – przeciwko instytucjom UE, jeśli nie podjęły wymaganej od nich decyzji

Traktat zobowiązuje Parlament, Radę i Komisję do podejmowania określonych decyzji w określonych okolicznościach. Jeżeli nie dopełniają one tych zobowiązań, państwa członkowskie, inne instytucje unijne i (pod pewnymi warunkami) osoby fizyczne lub przedsiębiorstwa mogą wnieść do Trybunału skargę w celu oficjalnego odnotowania faktu tego zaniechania.

• skargi bezpośrednie – wnoszone przez osoby fizyczne, przedsiębiorstwa lub organizacje przeciwko decyzjom lub działaniom UE.

Każda osoba fizyczna lub przedsiębiorstwo, które doznały szkody w wyniku działania lub bezczynności UE lub jej urzędników, może wnieść do Sądu skargę bezpośrednią.

1. Zwykła procedura zmiany traktatu w UE

1. Rząd każdego Państwa Członkowskiego, Parlament Europejski lub Komisja mogą przedkładać Radzie propozycje zmiany Traktatów. Propozycje te mogą mieć na celu, między innymi, rozszerzenie lub ograniczenie kompetencji przyznanych Unii w Traktatach. Propozycje te są przekazywane przez Radę Radzie Europejskiej oraz notyfikowane parlamentom narodowym.

2. Jeżeli Rada Europejska, po konsultacji z Parlamentem Europejskim i Komisją, podejmie zwykłą większością decyzję, w której opowie się za rozpatrzeniem proponowanych zmian, przewodniczący Rady Europejskiej zwołuje konwent złożony z przedstawicieli parlamentów narodowych, szefów państw lub rządów Państw Członkowskich, Parlamentu Europejskiego i Komisji. W przypadku zmian instytucjonalnych w dziedzinie pieniężnej konsultowany jest również Europejski Bank Centralny. Konwent rozpatruje propozycje zmian i przyjmuje, w drodze konsensusu, zalecenie dla Konferencji przedstawicieli rządów Państw Członkowskich przewidzianej w ustępie 4.
   
   Rada Europejska może zwykłą większością, po uzyskaniu zgody Parlamentu Europejskiego, podjąć decyzję o nie zwoływaniu konwentu, jeżeli zakres proponowanych zmian nie uzasadnia jego zwołania. W takim przypadku Rada Europejska określa mandat Konferencji przedstawicieli rządów Państw Członkowskich.

3. Konferencję przedstawicieli rządów Państw Członkowskich zwołuje przewodniczący Rady w celu uchwalenia za wspólnym porozumieniem zmian, jakie mają zostać dokonane w Traktatach.
   
   Zmiany wchodzą w życie po ich ratyfikowaniu przez wszystkie Państwa Członkowskie, zgodnie z ich odpowiednimi wymogami konstytucyjnymi.

4. Jeżeli po upływie dwóch lat od podpisania traktatu zmieniającego Traktaty, został on ratyfikowany przez cztery piąte Państw Członkowskich i gdy jedno lub więcej Państw Członkowskich napotkało trudności w postępowaniu ratyfikacyjnym, sprawę kieruje się do Rady Europejskiej.

1. Parlament Europejski – funkcje (w porównaniu z parlamentami krajowymi)

Pomimo zbieżności nazewnictwa, pozycja Parlamentu Europejskiego jest odmienna niż pozycja parlamentów krajowych w demokratycznych systemach sprawowania władzy państwowej.

Kompetencje parlamentu

Funkcją podstawową parlamentów krajowych jest funkcja prawodawcza, polegająca na tworzeniu i wpływie na tworzenie prawa.

Uprawnienia legislacyjne PE są natomiast znacząco ograniczone, nie ma on inicjatywy ustawodawczej, a zdecydowana większość decyzji prawodawczych podejmowana jest przy współudziale innych organów.

PE posiada znaczące uprawnienia kreacyjne, decyduje o obsadzie innych organów wspólnotowych, sprawuje też nadzór demokratyczny nad pozostałymi instytucjami unijnymi. Parlamenty krajowe również nadzorują inne organy (np. rząd).

Parlament, podobnie jak parlamenty krajowe sprawuje też pieczę nad budżetem UE.

Kompetencje PE, w porównaniu z parlamentami krajowymi są znacznie ograniczone, często parlament dzieli je z innymi organami. Podział ten wynika wciąż z silnej pozycji państw członkowskich, rządów, w których gestii pozostaje podejmowanie kluczowych decyzji.

Obecnie uprawnia PE są stopniowo zwiększane. Wynika to z szerokiej legitymizacji demokratycznej- jest to jedyny organ unijny wybierany w powszechnych i bezpośrednich wyborach przez obywateli państw członkowskich.

Struktura wewnętrzna

Jeżeli chodzi o organizację wewnętrzną parlamentu, opiera się ona na rozwiązaniach zbliżonych do tych stosowanych w parlamentach krajowych.

Znamiennym jest również to iż kandydaci do Parlamentu startują w wyborach zwykle w barwach jednej z partii istniejącej w swoim kraju, jednak po wejściu do Parlamentu przyłączają się do jednej z frakcji politycznych funkcjonujących w Parlamencie.

Funkcje parlamentów krajowych

Parlament pełni następujące funkcje:

funkcja ustrojodawcza

funkcja ustawodawcza

funkcja kontrolna

funkcja kreacyjna

Na mocy funkcji ustrojodawczej Sejm może uchwalić konstytucję bądź wprowadzić do niej zmiany. Parlament decyduje o ustroju państwa.

Funkcja ustawodawcza parlamentu należy do jego podstawowych zadań. Parlament posiada na jej mocy prawo do stanowienia ustaw, które są podstawowymi aktami prawnymi, powszechnie obowiązującymi w Polsce.

Funkcja kontrolna przysługuje tylko Sejmowi, a polega sprawowaniu kontroli nad rządem. Sejm może to czynić używając od tego następujących „narzędzi”:

wotum zaufania – jest to uchwała Sejmu wyrażająca poparcie dla rządu oraz prowadzonej przez niego polityki;

wotum nieufności – jest to uchwała Sejmu odmawiająca poparcia dla rządu i jego polityki bądź też dla konkretnego ministra; prowadzi do dymisji rządu; wotum nieufności jest uchwalane większością bezwzględną głosów;

absolutorium – jest to szczególny akt, uchwalany przez Sejm, który stwierdza zgodność działań rządu w danym roku z ustawą budżetową oraz finansowymi planami państwa; co roku rząd ma obowiązek przedstawienia sprawozdania z wykonania budżetu Sejmowi; Sejm ma obowiązek ustosunkować się do niego w terminie 2 miesięcy od daty jego złożenia (złożenie sprawozdania następuje w terminie do 6 miesięcy po zakończeniu roku budżetowego)

zapytania i poselskie interpelacje – są to formy zwracania się posła do członków rządu w sprawie udzielenia informacji w określonej sprawie; zapytany minister ma obowiązek udzielenia odpowiedzi; interpelacje składane są na piśmie, a odpowiedź też winna mieć taki charakter (musi być udzielona w terminie 21 dni); odpowiedź może mieć charakter ustny, wówczas jest wygłaszana na posiedzeniu Sejmu.

Funkcja kreacyjna polega na powoływaniu członków, wchodzących w skład organów państwowych. Sejm wyznacza członków Trybunału Stanu i Trybunału Konstytucyjnego. Za zgodą Senatu, wskazuje kandydata na prezesa Najwyższej Izby Kontroli, Rzecznika Praw Obywatelskich, prezesa Narodowego Banku Polskiego oraz prezesa Instytutu Pamięci Narodowej.

Funkcje PE

KONTROLNE

Parlament Europejski pełni funkcje kontrolne poprzez:

- interpelacje - ustne i pisemne zapytania, kierowane podczas posiedzeń plenarnych do przedstawicieli Komisji Europejskiej lub Rady Unii Europejskiej

- prawo dymisjonowania Komisji Europejskiej

- prawo inwestytury Komisji Europejskiej

- uprawnienie do konsultowania kandydatury przewodniczącego Komisji Europejskiej

- co roku, po otwarciu sesji na forum PE toczy się debata nad sprawozdaniem Komisji Europejskiej dotyczącym działalności UE w ostatnim roku

- PE udziela władzom wykonawczym Wspólnot Europejskich absolutorium z wykonania budżetu

- monitoruje wykonanie budżetu w bieżącym roku budżetowym

- występuje do Trybunału Sprawiedliwości ze skargami za nie przestrzeganie praw w toku działalności prowadzonej przez Komisję Europejską i Radę Unii Europejskiej

- prawo powoływania tymczasowych komisji dochodzeniowych

rozpatrywanie petycji wnoszonych przez obywateli UE

Wszyscy obywatele Unii, jak również wszystkie osoby fizyczne lub prawne mające miejsce zamieszkania lub statutową siedzibę w Państwie Członkowskim, mają praw kierowania petycji do Parlamentu Europejskiego w sprawach objętych zakresem działalności Unii Europejskiej, które dotyczą ich bezpośrednio. Tematem petycji mogą być sprawy dotyczące interesu publicznego, skargi indywidualne lub apel do PE o zajęcie stanowiska w sprawie związanej z interesem publicznym.

BUDŻETOWE

22 lipca 1975 r. zostały podpisane Traktaty budżetowe. Od tej pory władza budżetowa dzielona jest pomiędzy Radę Unii Europejskiej a Parlament Europejski (wspólna debata nad budżetem wspólnotowym).

Przebieg procedury budżetowej:

- Komisja Europejska opracowuje ocenę potrzeb budżetowych UE (12 miesięcy przed początkiem roku finansowego)

- wstępny projekt przekazywany jest Radzie Unii Europejskiej

- Rada Unii Eropejskiej sporządza projekt budżetu mając na uwadze wskazówki Komisji Europejskiej

- przyjęty przez Radę Unii Europejskiej kwalifikowaną większością głosów projekt jest przekazany do Parlamentu Europejskiego (do 5 października)

- projektem zajmuje się komisja budżetowa PE i inne komisje śledcze (przygotowanie sprawozdania, przedstawianego następnie na sesji plenarnej PE)

- po uprzednim wysłuchaniu członków komisji, PE może:

- wprowadzić zmiany do wydatków obligatoryjnych (bezwzględną większością głosów)

- lub uchwalić poprawki do wydatków nieobligatoryjnych (zwykłą większością głosów)

- może też przyjąć projekt bez zmian, swą uchwałę PE przekazuje do Rady Unii Europejskiej (do drugiego czytania)

- drugie czytanie w Radzie Unii Europejskiej (zazwyczaj listopad)

- Rada informuje PE, że nie zmieniła jego poprawek lub nie odrzuciła propozycji zmian

- Rada Unii Europejskiej może jednak zmienić poprawki do nieobligatoryjnej części budżetu (kwalifikowana większość głosów)

- odrzucić zmiany do obligatoryjnej części wydatków budżetowych (kwalifikowana większość głosów), jeśli całkowita suma wydatków nie wzrasta

- lub przyjąć zmiany do obligatoryjnej części budżetu (kwalifikowana większość głosów), jeśli suma wydatków wzrasta.

- jeśli RUE podejmie decyzję z punktu 1 budżet zostaje ostatecznie uchwalony

- jeśli RUE podejmie decyzję z punktów 2-4 projekt wraca do PE (drugie czytania), zazwyczaj grudzień

- konsultacje z właściwymi komisjami

- głosowanie na posiedzeniu plenarnym PE

- może paść propozycja odrzucenia budżetu w całości (29 deputowanych lub właściwa komisja)

- wtedy następuje przekazanie budżetu w całości do Rady Unii Europejskiej

ZATWIERDZAJĄCE

Zgodnie z postanowieniami Traktatu z Nicei to Parlament Europejski aprobuje lub odrzuca kandydata Rady na szefa Komisji Europejskiej.

Kiedy zostanie ukonstytuowane kolegium komisarzy, każdy z nich musi uzyskać aprobatę Parlamentu Europejskiego. Komisarze są przesłuchiwani przez komisje Parlamentu Europejskiego najbliższe dziedzinie, która zostanie powierzona kandydatowi lub kandydatce na komisarza. Przesłuchania trwają trzy godziny i są otwarte dla publiczności. Parlament Europejski głosuje nad zatwierdzeniem składu Komisji Europejskiej. Następnie to Rada Unii Europejskiej, głosując większością kwalifikowaną musi zatwierdzić skład nowej Komisji Europejskiej, która rozpoczyna urzędowanie.

7. Istota i uzasadnienie reguły nadrzędności prawa UE nad prawem krajowym

Zasada pierwszeństwa prawa unijnego – zasada, która nie występuje expressis verbis w traktatach lecz jest jedną z podstawowych zasad występujących w prawie unijnym. Wynika głównie z orzecznictwa ETS. Mówi ona, że:

• prawo unijne ma pierwszeństwo przed prawem krajowym państwa członkowskiego,

• państwa mają obowiązek zapewnić skuteczność prawa unijnego,

• krajom członkowskim nie wolno jest wprowadzać przepisów prawa krajowego, które byłyby sprzeczne z prawem unijnym,

• w razie sprzeczności przepisów prawa unijnego i krajowego, zastosowanie mają przepisy prawa unijnego,

• późniejsze prawo krajowe nie deroguje wcześniejszego prawa unijnego

Zakres podmiotowy tej zasady został wyrażony w orzeczeniach Rewe-Zentral AG i Erich Ciola, gdzie Trybunał stwierdził, iż zasada pierwszeństwa wiąże wszystkie organy państwowe (organy konstytucyjne, administracje rządową i samorządową) Zakres przedmiotowy zasady został określony w sprawie Van Gend & Loos i Fratelli Constanzo vs Commune di Milano. Zasada ta wiąże wszystkich rodzajów aktów normatywnych w wewnętrznym porządku prawnym.

Orzeczenia ETS mówią, że ZPPW wynika z:

• wyjątkowości charakteru prawa unijnego,

• powierzenia kompetencji przez państwa członkowskie na rzecz UE,

• celów, jakim ma ono służyć

Prawo wspólnotowe jest nadrzędne w stosunku do prawa krajowego. W ten sposób jeśli norma krajowa jest sprzeczna z przepisem wspólnotowym, władze państw członkowskich muszą stosować przepis wspólnotowy.

Olbrzymie zasługi dla ukształtowania się w obecnej formie nadrzędności prawa wspólnotowego nad prawem krajowym w swoim orzecznictwie położył Trybunał Sprawiedliwości w Luksemburgu.

Przejęcie postanowień prawa wspólnotowego przez prawa poszczególnych państw członkowskich oraz przyjęcie brzemienia i ducha traktatu spowodowało, iż niemożliwe stało się, by państwa te mogły po fakcie stosować jednostronne środki przeciwko przyjętemu przez nie, na podstawie wzajemności, porządkowi prawnemu. Oznaczałoby to bowiem zagrożenie dla urzeczywistnienia celów wymienionych w art. 5 II Traktatu i w rezultacie wywołałoby dyskryminację sprzeczną z art. 7, o ile prawo wspólnotowe mogłoby, w zależności od późniejszego wewnątrzpaństwowego ustawodawstwa, obowiązywać w różny sposób w różnych państwach. Z tego wynika, iż prawo ustanowione traktatem, a tym samym płynące z autonomicznego źródła prawnego (...), nie może być uzależnione od wewnątrzpaństwowych przepisów w jakiejkolwiek formie, jeśli nie miałoby ono zostać pozbawione własnego charakteru jako prawo wspólnotowe i o ile sama podstawa prawna Wspólnoty nie miałaby zostać podana w wątpliwość.

Podsumowując zasadę nadrzędności prawa Wspólnotowego należy wymienić zasady, w których prawo krajowe jest podrzędnym: 
1) kompetencje i procedury dotyczące zawarcia i zmian TWE i TUE uregulowane są w krajowym prawie konstytucyjnym,
2) ranga prawa wspólnotowego nie zależy od rangi ustawy krajowej,
3) wszystkie obowiązujące normy prawa wspólnotowego są nadrzędne nad normami krajowymi, tzn. są nadrzędne wobec:
- konstytucji (granicą jest obszar krajowych gwarancji dla praw podstawowych oraz strukturalnych zasad konstytucyjnych),
- wcześniejszych ustaw krajowych,
- późniejszych ustaw krajowych,
- wszystkich praw kantonalnych, regionalnych, krajów związkowych czy wojewódzkich.

Po pierwsze, Trybunał przyjął, że Traktat stworzył swój własny porządek prawny, który od razu stał się integralną częścią systemów prawnych państw członkowskich. Pierwszeństwo prawa wspólnotowego było w mniemaniu Trybunału logiczną konsekwencją tego szczególnego charakteru prawa wspólnotowego.

Po drugie, ETS wyjaśnił, że państwa członkowskie utworzyły ten nowy porządek prawny w drodze przekazania Wspólnotom ,,rzeczywistych uprawnień”, co ograniczyło suwerenne prawa państw członkowskich. Na podkreślenie zasługuje, że ETS ani przez chwilę nie odwołał się do konstytucji któregokolwiek z państw członkowskich w celu sprawdzenia, czy takie ograniczenie suwerenności było dopuszczalne z punktu widzenia krajowych uregulowań konstytucyjnych.

Po trzecie, Trybunał, stosując wykładnię teleologiczną, podkreślił cele i zadania, jakie przed Wspólnotami postawił TWE. Cele te byłyby zagrożone, gdyby jedno z państw członkowskich odmawiało stosowania prawa wspólnotowego. Siła wykonawcza prawa wspólnotowego nie może bowiem być różna w zależności od państwa członkowskiego i nie może być niwelowana przez krajowe akty prawne. W przeciwnym wypadku zobowiązania państw członkowskich wynikające z Traktatu nie byłyby bezwarunkowe. Trybunał podkreślił więc tutaj znaczenie efektywności prawa wspólnotowego (koncepcja effect utile).

W końcu ETS przedstawił również argument, który znajduje swoje oparcie w tekście Traktatu. Zdaniem bowiem Trybunału bezpośrednia stosowalność, o której mowa w art. 249 TWE, byłaby pozbawiona jakiegokolwiek znaczenia, gdyby państwa mogły podważać skutek prawa wspólnotowego poprzez późniejsze uchwalanie sprzecznego z nim prawa krajowego. Ten argument nie jest jednak do końca przekonywujący, skoro art. 249 TWE nie mówi o bezpośrednim stosowaniu całego prawa wspólnotowego, ale tylko jednego z aktów prawnych stanowionych przez instytucje Wspólnot - rozporządzeń. Ponadto celem art. 249 Traktatu nie jest określenie relacji aktów prawa wspólnotowego i prawa krajowego. Przepis ten jedynie definiuje akty prawne wydawane przez organy Wspólnot. 

Przepisy prawa wspólnotowego są bezpośrednim źródłem praw i obowiązków dla tych wszystkich, do których się odnoszą, to jest dla państw członkowskich oraz podmiotów prywatnych będących stronami stosunków

prawnych na podstawie prawa wspólnotowego. Dotyczy to również każdego

sądu krajowego, którego zadaniem – jako organu państwa członkowskiego

– jest ochrona praw podmiotowych przyznanych przez prawo wspólnotowe.

2. Zgodnie z zasadą pierwszeństwa prawa wspólnotowego postanowienia

Traktatu i bezpośrednio obowiązujące akty prawne wydane przez instytucje

wspólnotowe po ich wejściu w życie nie tylko automatycznie wyłączają stosowanie jakichkolwiek sprzecznych z nimi aktów prawa krajowego, ale również wykluczają przyjęcie przez parlament państwa członkowskiego nowych

ustaw, które byłyby niezgodne z przepisami prawa wspólnotowego.

3. Sąd krajowy, który stosuje prawo wspólnotowe, ma obowiązek zapewnić

pełną jego skuteczność, a gdy jest to konieczne – odmówić zastosowania

przepisów krajowych niezgodnych z prawem wspólnotowym nawet wówczas, gdy zostały przyjęte później niż akt prawa wspólnotowego.

4. Nie do pogodzenia z wymogami wynikającymi z samej natury prawa wspólnotowego byłyby przepisy krajowe, jak również praktyka legislacyjna, administracyjna lub sądowa, które prowadziłyby do zmniejszenia skuteczności

prawa wspólnotowego, pozbawiając sąd krajowy orzekający w sprawie i

stosujący prawo wspólnotowe możliwości uczynienia wszystkiego, co konieczne, aby uchylić stosowanie prawa krajowego stojącego na przeszkodzie (nawet tymczasowo) pełnej skuteczności norm wspólnotowych.

5. Z taką sytuacją mielibyśmy do czynienia, gdyby – w przypadku niezgodno-

ści między prawem wspólnotowym a późniejszym prawem krajowym – rozstrzygnięcie konfliktu należało do organu innego, niż orzekający w sprawie

sąd, na którym ciąży obowiązek zapewnienia pełnej skuteczności prawu

wspólnotowemu. Nie zmienia powyższej oceny tymczasowy charakter przeszkody w zapewnieniu prawu wspólnotowemu pełnej skuteczności.

8. Decyzje w sprawie udzielenia pomocy finansowej zadłużonym krajom strefy euro

Pomoc finansową krajom zadłużonym udziela od 2012r. Europejski Mechanizm Stabilności

Procedura przyznania pomocy w ramach ESM

Procedura przyznania pomocy przez ESM trwa łącznie od 3 do 4 tygodni i rozpoczyna się

w momencie przekazania Przewodniczącemu Zarządu ESM formalnej prośby o wsparcie

finansowe. Przewodniczący powierza Komisji Europejskiej, w powiązaniu z EBC, ocenę:

a. ryzyka dla stabilności finansowej strefy euro jako całości i jej członków, chyba że

wcześniej stosowną analizę - w kontekście pomocy w formie skupu obligacji

skarbowych na rynku wtórnym - przedłożył EBC;

b. zdolności obsługi długu publicznego – w miarę możliwości ocena taka powinna być

prowadzona wspólnie z MFW;

c. aktualnych i potencjalnych potrzeb w zakresie finansowania państwa wnioskującego

o wsparcie.

Następnie Zarząd ESM decyduje o przyznaniu pomocy, powierzając Komisji Europejskiej,

w powiązaniu z EBC, negocjowanie warunków pomocy (koniecznych reform), które ujęte

zostają we właściwym porozumieniu17 (Memorandum of Understanding, MoU). Równolegle

Dyrektor Zarządzający przygotowuje projekt porozumienia ws. instrumentu wsparcia

finansowego, określający m.in. dobór instrumentów oraz warunki finansowe wsparcia (co do

zasady ESM powinien dążyć do pełnego pokrycia swoich kosztów finansowania,

operacyjnych, a dodatkowo obciążyć beneficjenta odpowiednią marżą

18). Zawartość MoU

musi być zgodna ze środkami koordynacji polityk gospodarczych przewidzianymi w TFUE,

w szczególności z opiniami, ostrzeżeniami, zaleceniami oraz decyzjami skierowanymi do

państwa-beneficjenta. Za monitorowanie przestrzegania przez państwo-beneficjenta

zobowiązań określonych w MoU odpowiada Komisja Europejska w powiązaniu z EBC

oraz - w miarę możliwości – MFW19

. Wsparcie dostarczane jest w jednej lub wielu transzach,

zaś każda transza może być przekazana w ramach jednej lub wielu wypłatach.

Organami ESM są Zarząd (Board of Governors), Rada Dyrektorów (Board of Directors) oraz

Dyrektor Zarządzający (Managing Director). Zarząd i Rada Dyrektorów podejmują decyzje

jednomyślnie, większością kwalifikowaną lub zwykłą większością głosów.

Wymagane kworum to 2/3 członków reprezentujących co najmniej 2/3 praw głosu. Decyzja

o udzieleniu wsparcia finansowego wymaga co do zasady jednomyślności Zarządu ESM,

z wyjątkiem sytuacji, gdy Komisja Europejska i Europejski Bank Centralny stwierdzą, że

brak szybkiej decyzji o przyznaniu lub wdrożeniu pomocy stwarza zagrożenie dla stabilności

finansowej strefy euro – wtedy stosowana jest nadzwyczajna procedura głosowania

(emergency voting procedure) wymagająca większości 85% głosów. Bezpośrednim skutkiem

podjęcia decyzji w nadzwyczajnej procedurze głosowania jest konieczność przeniesienia środków z funduszu rezerwowego20 i/lub opłaconego kapitału do nadzwyczajnego funduszu

rezerwowego, który stanowić ma bufor zabezpieczający ESM przed ryzykiem związanym

z takim działaniem.

W skład Zarządu ESM wchodzą ministrowie finansów państw strefy euro, którzy mogą

wybrać przewodniczącego i zastępcę przewodniczącego Zarządu ESM, bądź zdecydować

o powierzeniu tej funkcji przewodniczącemu Eurogrupy21. W spotkaniach Zarządu mogą

uczestniczyć także unijny Komisarz ds. gospodarczych i walutowych, prezes EBC oraz

przewodniczący Eurogrupy (jeżeli nie jest on członkiem lub przewodniczącym Zarządu

ESM), jednak bez prawa głosu.

Jednomyślności wymagają najważniejsze decyzje podejmowane przez Zarząd ESM,

m.in. rozstrzygnięcia dotyczące:

 udzielenia pomocy finansowej, w tym doboru narzędzi i określenia warunków

finansowych pomocy;

 zmian w instrumentarium ESM;

 zmian w kapitale i dostosowań w zakresie maksymalnej zdolności do udzielania

pożyczek;

 uaktualnienia klucza kontrybucji na skutek przyjęcia nowych członków lub ustania

12-letniego okresu przejściowego dla określonych członków ESM;

 wezwania do wpłaty kapitału, z wyjątkiem nadzwyczajnych wezwań do wpłaty

kapitału;

 zatwierdzenia nowych członków ESM w związku z przystąpieniem nowych państw do

strefy euro, przy czym szczegółowe warunki akcesji do ESM zatwierdzane są

większością kwalifikowaną.

Zakresy zastosowania

Europejski mechanizm stabilizacji finansowej udziela pomocy państwom członkowskim, gdy:

dane państwo członkowskie odczuwa poważne zakłócenia finansowe lub jest w sposób znaczący zagrożone poważnymi zakłóceniami finansowymi,

zakłócenia finansowe lub groźby zakłóceń finansowych są spowodowane przez zdarzenia będące poza kontrolą danego państwa członkowskiego.

Pomoc finansowa

Europejski mechanizm stabilizacji finansowej może przybrać formę pożyczki lub linii kredytowej przyznanej państwom członkowskim. Linia kredytowa jest zezwoleniem udzielonym państwu członkowskiemu na pobieranie funduszy aż do określonej wysokości przez określony czas.

Procedura

Aby móc skorzystać z europejskiego mechanizmu stabilizacji finansowej, państwo członkowskie musi złożyć wniosek zawierający:

ocenę potrzeb finansowych,

program ożywienia gospodarczego i finansowego opisujący poszczególne kroki mające na celu przywrócenie stabilności finansowej.

Następnie Rada podejmuje decyzję o przyznaniu lub odmowie udzielenia pomocy finansowej dla państwa członkowskiego. Podejmuje decyzje, stanowiąc większością kwalifikowaną na wniosek Komisji. Jeśli Rada podejmuje decyzję o przyznaniu pomocy finansowej dla państwa członkowskiego, decyzja zawiera:

warunki pomocy finansowej, takie jak wysokość, liczba płatności, okres dostępności pomocy finansowej itd.,

ogólne warunki dotyczące polityki gospodarczej, które są ustalane przez Komisję. Warunki te wiążą się z pomocą finansową UE w celu przywrócenia stabilnej sytuacji gospodarczej w danym państwie członkowskim i przywrócenia jego zdolności do samodzielnego finansowania na rynkach kapitałowych,

program poprawy sytuacji gospodarczej i finansowej państwa członkowskiego.

Ponadto ogólne warunki dotyczące polityki gospodarczej są przedmiotem protokołu ustaleń między państwem członkowskim i Komisją. Komisja musi regularnie dokonywać przeglądu przestrzegania tych warunków we współpracy z Europejskim Bankiem Centralnym. Zmiana tych warunków może doprowadzić do przeformułowania programu poprawy sytuacji gospodarczej i finansowej państwa członkowskiego.

Przyznanie pomocy finansowej

Wypłaty pożyczek lub otwarcie linii kredytowych przyznanych państwom członkowskim są obsługiwane przez Komisję, która sprawdza regularnie, czy polityka gospodarcza państwa członkowskiego będącego beneficjentem jest zgodna z jego programem naprawczym.

Komisja jest również upoważniona do zaciągania pożyczek na rynkach kapitałowych lub od instytucji finansowych na rzecz finansowania kredytów udzielanych państwom członkowskim.

Ponadto Trybunał Obrachunkowy ma prawo do przeprowadzania kontroli i audytów finansowych w celu sprawdzenia prawidłowości pomocy finansowej udzielanej przez UE.

9.Zwykła procedura ustawodawcza – etapy i uczestnicy

Procedura współdecyzji została wprowadzona przez Traktat o Unii Europejskiej (Traktat z Maastricht, 1992 r.), a następnie rozszerzona i usprawniona przez Traktat z Amsterdamu (1999 r.). Z wejściem w życie Traktatu z Lizbony w dniu 1 grudnia 2009 r. procedura ta pod nową nazwą „zwykła procedura ustawodawcza” stała się główną procedurą ustawodawczą w unijnym systemie podejmowania decyzji.

Zwykle wniosek ustawodawczy przedstawia Komisja. Inicjatywę ustawodawczą może jednak podjąć również Parlament Europejski, Trybunał Sprawiedliwości lub Europejski Bank Inwestycyjny, a zalecenie w sprawie aktu ustawodawczego może zaproponować Europejski Bank Centralny.

Wniosek ustawodawczy jest przedstawiany Parlamentowi Europejskiemu i Radzie Unii Europejskiej oraz udostępniany parlamentom państw członkowskich.

1. Pierwsze czytanie

Parlament przyjmuje swoje stanowisko w sprawie wniosku ustawodawczego w pierwszym czytaniu. W pierwszym czytaniu nie obowiązuje żaden określony termin. Na posiedzeniu plenarnym Parlament przyjmuje stanowisko zwykłą większością głosów. Stanowisko może zawierać poprawki do pierwotnego wniosku ustawodawczego.

• Parlament Europejski uchwala stanowisko w pierwszym czytaniu i przekazuje je Radzie.

• Jeżeli Rada zatwierdzi stanowisko Parlamentu Europejskiego, projektowany akt zostaje przyjęty w brzmieniu, które odpowiada stanowisku Parlamentu Europejskiego.

• Jeżeli Rada nie zatwierdzi stanowiska Parlamentu Europejskiego, przyjmuje własne stanowisko w pierwszym czytaniu i przekazuje je Parlamentowi Europejskiemu.

• Rada informuje w pełni Parlament Europejski o powodach, które doprowadziły ją do przyjęcia jej stanowiska w pierwszym czytaniu. Komisja informuje w pełni Parlament Europejski o swoim stanowisku.

1. Drugie czytanie

Jeżeli w terminie trzech miesięcy od tego przekazania Parlament Europejski:

• zatwierdzi stanowisko Rady w pierwszym czytaniu lub nie wypowie się, dany akt uważa się za przyjęty w brzmieniu, które odpowiada stanowisku Rady;

• odrzuci, większością głosów wchodzących w jego skład członków, stanowisko Rady w pierwszym czytaniu, proponowany akt uważa się za nieprzyjęty;

• zaproponuje większością głosów wchodzących w jego skład członków poprawki do stanowiska Rady w pierwszym czytaniu, zmieniony w ten sposób tekst jest przekazywany Radzie i Komisji, która wydaje opinię w przedmiocie tych poprawek.

Jeżeli w terminie trzech miesięcy od otrzymania poprawek Parlamentu Europejskiego Rada, stanowiąc większością kwalifikowaną:

• przyjmie wszystkie te poprawki, dany akt uważa się za przyjęty;

• nie przyjmie wszystkich poprawek, przewodniczący Rady w porozumieniu z przewodniczącym Parlamentu Europejskiego zwołuje komitet pojednawczy w terminie sześciu tygodni.

Rada stanowi jednomyślnie w sprawie poprawek, które stały się przedmiotem negatywnej opinii Komisji.

1. Procedura pojednawcza

• Komitet pojednawczy, w którego skład wchodzą członkowie Rady lub ich przedstawiciele oraz taka sama liczba członków reprezentujących Parlament Europejski, ma za zadanie doprowadzić do porozumienia w sprawie wspólnego projektu większością kwalifikowaną członków Rady lub ich przedstawicieli oraz większością głosów członków reprezentujących Parlament Europejski, w terminie sześciu tygodni od jego zwołania, na podstawie stanowisk Parlamentu Europejskiego i Rady w drugim czytaniu.

• Komisja uczestniczy w pracach komitetu pojednawczego i podejmuje wszelkie niezbędne inicjatywy na rzecz zbliżenia stanowisk Parlamentu Europejskiego i Rady.

• Jeżeli w terminie sześciu tygodni od jego zwołania komitet pojednawczy nie zatwierdzi wspólnego projektu, proponowany akt uważa się za nieprzyjęty.

1. Trzecie Czytanie

• Jeżeli w tym terminie komitet pojednawczy zatwierdzi wspólny projekt, Parlament Europejski i Rada dysponują terminem sześciu tygodni od tego zatwierdzenia na przyjęcie danego aktu zgodnie z tym projektem, przy czym Parlament Europejski stanowi większością oddanych głosów, a Rada – większością kwalifikowaną. Jeżeli nie uczynią tego, proponowany akt uważa się za nieprzyjęty.

• Terminy trzech miesięcy i sześciu tygodni, o których mowa w niniejszym artykule, są przedłużane najwyżej, odpowiednio, o miesiąc i o dwa tygodnie, z inicjatywy Parlamentu Europejskiego lub Rady.

10. Obywatelska inicjatywa legislacyjna w UE

Ma na celu zwiększenie demokracji w Unii. Dziś obywatele też mają możliwość przekazywania swoich oczekiwań (poprzez petycje do PE czy oddany głos w wyborach), ale inicjatywa ma być skuteczniejszym narzędziem. Umożliwi bezpośrednie komunikowanie się z Komisją Europejską.

Obecnie każdy członek Unii Europejskiej lub rezydent kraju członkowskiego może złożyć petycję do Parlamentu Europejskiego, jednak strona internetowa Parlamentu Europejskiego nie jest przygotowana na petycje z dużą ilością podpisów. 

Europejska Inicjatywa Obywatelska, pozwalająca na składanie masowych petycji, weszła w życie 1 kwietnia 2012. Organizatorami akcji petycyjnej muszą być mieszkańcy co najmniej siedmiu krajów Unii. Potrzeba zebrać minimum milion podpisów z minimum siedmiu krajów Unii Europejskiej. Minimalna liczba podpisów jaką należy zebrać w poszczególnych krajach również jest określona, i zależy od liczby posłów do Parlamentu Europejskiego wybieranych w danym państwie członkowskim, pomnożonej przez 750, np. dla Polski wynosi 37 500 podpisów, dla Wielkiej Brytanii 54 000, a dla Portugalii 16 500.

Wystąpienie z inicjatywą obywatelską jest możliwe w każdej z dziedzin, w których Komisja posiada uprawnienia do przedkładania wniosków legislacyjnych (np. środowisko, rolnictwo, transport czy zdrowie publiczne).

Komisja dokładnie przeanalizuje inicjatywę. W terminie 3 miesięcy od chwili otrzymania inicjatywy:

• przedstawiciele Komisji spotkają się z organizatorami, dając im możliwość szczegółowego wyjaśnienia kwestii, jakie podejmuje inicjatywa

• organizatorzy będą mogli zaprezentować inicjatywę podczas wysłuchania publicznego zorganizowanego w Parlamencie Europejskim

• Komisja przedstawi oficjalną odpowiedź, w której wyjaśni, jakie działania zaproponuje w reakcji na inicjatywę obywatelską, jeśli zdecyduje się podjąć jakieś działania, jak również powody ich podjęcia lub niepodjęcia.

Odpowiedź ta, która będzie mieć postać komunikatu, zostanie formalnie przyjęta przez kolegium komisarzy i opublikowana we wszystkich językach urzędowych UE.

Komisja nie ma obowiązku wystąpienia z wnioskiem ustawodawczym w odpowiedzi na inicjatywę obywatelską. Jeżeli Komisja zdecyduje się przedstawić taki wniosek, rozpocznie się proces legislacyjny: wniosek zostanie przedłożony ustawodawcy (zasadniczo jest to Parlament Europejski i Rada, a w niektórych przypadkach tylko Rada), a jeśli ustawodawca go przyjmie, przepisy zaczną obowiązywać.

Umożliwia obywatelom wpływanie na politykę Unii w bardziej bezpośredni sposób. Dzięki niej możemy zwrócić się do Komisji o zaproponowanie nowych aktów prawnych dotyczących konkretnych zagadnień.

Komisja, której zadaniem jest opracowywanie projektów wniosków legislacyjnych UE, ma formalny obowiązek rozpatrzyć wszelkie propozycje, które spełniają określone wymogi.

Warunki i procedury przedstawione zostały w nowym portalu dotyczącym europejskiej inicjatywy obywatelskiej – w którym można też zarejestrować swoją inicjatywę i prowadzić związane z nią procedury.

Inicjatywy mogą dotyczyć jakiejkolwiek spośród dziedzin polityki, w których Komisja posiada uprawnienia do przedkładania wniosków legislacyjnych (np. środowisko, rolnictwo, transport, zdrowie publiczne).

Jak wystąpić z inicjatywą

Z inicjatywą wystąpić może komitet organizacyjny złożony z co najmniej siedmiu obywateli zamieszkałych w co najmniej siedmiu różnych krajach UE.

Przed rozpoczęciem zbierania deklaracji poparcia wśród obywateli UE muszą oni zarejestrować swoją inicjatywę w nowym portalu.

Komisja ma dwa miesiące na stwierdzenie, czy zaproponowana inicjatywa spełnia określone warunki – np. czy nie jest w sposób oczywisty sprzeczna z wartościami UE.

Od chwili potwierdzenia rejestracji organizatorzy mają rok czasu na zebranie miliona podpisów w co najmniej siedmiu państwach (dla każdego z krajów musi zostać osiągnięte wymagane minimum).

Organizatorzy mogą zbierać deklaracje poparcia w wersji papierowej lub elektronicznej. System gromadzenia deklaracji online musi uzyskać certyfikat. Aby ułatwić organizatorom zbieranie deklaracji w internecie, Komisja stworzyła bezpłatne oprogramowanie.

Ważność deklaracji poparcia musi zostać zweryfikowana przez kraje, w których zostały one zebrane. Następnie deklaracje przekazywane będą Komisji.

Kolejne etapy

Komisja ma trzy miesiące czasu na przeanalizowanie inicjatywy. Może podjąć decyzję o wystąpieniu z nowym wnioskiem legislacyjnym, rozpoczęciu badań lub podjęciu dalszych działań – musi też podać do publicznej wiadomości powody swojej decyzji.

Wszystkie wnioski legislacyjne zostaną przedłożone rządom UE (zgromadzonym w Radzie Unii Europejskiej) i w większości przypadków Parlamentowi Europejskiemu.

Jeśli wniosek zostanie przyjęty, stanie się częścią prawa UE.

11. Procedura konsultacji – istota, zastosowanie, przykłady

Procedura konsultacji – ma swoje zastosowanie gdy TWE nakłada NA RUE obowiązek skonsultowania się z PE w przedmiocie projektu aktu wtórnego. PE wydaje opinię o charakterze niewiążącym. RUE może przyjąć projekt negatywnie zaopiniowany przez PE. Zaniechanie procedury konsultacji przez RUE z PE wywołuje konsekwencje nieważności uchwalonego przez nią aktu prawnego. Nie ma to miejsce w sytuacji kiedy to PE nie wydało opinii.

Obowiązek ponownej konsultacji ma miejsce również w przypadku gdy w projekcie aktu prawnego RUE wprowadziła istotne zmiany o charakterze merytorycznym, jest to jednak zbędne gdy zmiany mają charakter tylko techniczny.

Wynika ona z podziału kompetencji pomiędzy Komisją Europejską a Radę Unii Europejskiej. Zanim projekt aktu prawnego trafi z Komisji do Rady musi przejść procedurę konsultacji. Pierwszym etapem jest formułowanie i uzgadnianie projektu w Komisji. Następnie projekt Komisja przekazuje Parlamentowi do tzw. Wysłuchania. Parlament Europejski musi wydać opinię, aby wysunięta przez Komisję propozycja legislacyjna mogła być przyjęta przez Radę UE. Stanowisko uzgodnione po wysłuchaniu jest przekazywane i Radzie i Komisji jako pisemne odrzucenie, akceptacja lub propozycje zmian. Zdanie Parlamentu nie wpływa jednak na opinię Rady. Dodatkowo opinię wyraża Komitet Ekonomiczno-Społeczny. Ostatni etap to przekazanie przez Komisję (po naniesieniu autopoprawek) projektu Radzie, gdzie podlega on ostatecznym poprawkom, konsultacjom i uchwaleniu. Procedurę tę stosuje się np. przy ustalaniu cen w rolnictwie.

Istota procedury konsultacji wyraża się w obowiązku przedstawienia przez Radę projektu aktu prawnego Parlamentowi Europejskiemu w celu zajęcia przez niego stanowiska. Analogicznie jak w przypadku pozostałych procedur, inicjatywa prawodawcza należy tu do Komisji Europejskiej, która przekazuje projekt aktu prawnego zarówno Radzie, jak i Parlamentowi Europejskiemu. Następnie Rada zasięga opinii Parlamentu odnośnie do projektowanej regulacji. Stanowisko Parlamentu Europejskiego nie wiąże prawnie Rady, choć ma znaczenie polityczne. Zaniechanie wystąpienia przez Radę do Parlamentu w celu zasięgnięcia opinii lub wydanie aktu przed sformowaniem opinii Parlamentu Europejskiego stanowi wadę proceduralna i może spowodować orzeczenie przez Europejski Trybunał Sprawiedliwości nieważności aktu prawnego na podstawie art. 230 TWE. Jeżeli Parlament w swojej opinii zaproponuje dokonanie zmian w projekcie, Komisja rozważa propozycje Parlamentu. W razie uznania zasadności którejkolwiek z propozycji zmian, Komisja przygotowuje i przesyła Radzie zmieniony projekt. Rada zapoznaje się z nowym projektem i przyjmuje go w poprawionej formie, wprowadza do niego kolejne zmiany lub całkowicie go odrzuca. Jeżeli Rada postanowi odrzucić wniosek Komisji, decyzja o w tej sprawie musi zapaść jednomyślnie. Do obszarów objętych procedurą konsultacji należy między innymi: zwalczanie dyskryminacji ze względu na płeć, rasę, pochodzenie etniczne, religię lub przekonania polityczne, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną (art. 13 TWE), prawo udziału w wyborach lokalnych i wyborach do Parlamentu Europejskiego w państwie zamieszkania (art. 19 TWE), uzupełnianie praw związanych z obywatelstwem UE (art.22 zd. 2 TWE), liberalizacja usług (art. 52 ust.1 TWE), reguły konkurencji mające zastosowanie do przedsiębiorstw (art. 83 ust.1 TWE), pomoc państwa (art. 89 TWE), wytyczne w zakresie zatrudnienia (art. 128 ust. 2 TWE), tworzenie wspólnych przedsiębiorstw lub innych struktur niezbędnych dla realizacji wspólnotowych programów badawczych i rozwoju technologicznego (art. 172 zd.1 TWE).

12. Prawo pierwotne UE

Prawo pierwotne nazywane też pierwotnym źródłem prawa stanowi najwyższe prawo Unii Europejskiej (UE). Znajduje się na szczycie porządku prawnego UE. Zawiera głównie traktaty ustanawiające UE.

Prawo pierwotne (pierwotne źródło) jest prawem zasadniczym Unii Europejskiej (UE) i dominuje nad wszystkimi innymi źródłami prawa. Obowiązkiem Trybunału Sprawiedliwości jest czuwanie nad poszanowaniem tego pierwszeństwa poprzez różnego rodzaju procedury np. o unieważnienie lub postępowanie prejudycjalne.

Na prawo pierwotne składają się przede wszystkim traktaty UE. Zawierają one zasady formalne i materialne regulujące prowadzenie polityki instytucji europejskich. Określają także zasady formalne ustalające podział kompetencji między Unią a państwami członkowskimi, na których opiera się władza instytucji. Opisują także zasady materialne, wyznaczające zakres poszczególnych polityk oraz organizujące działania instytucji.

Prawo pierwotne składa się z traktatów założycielskich UE zmienianych i uzupełnianych przez różne traktaty i akty. Chodzi o:

traktaty założycielskie ustanawiające UE

• wielkie traktaty zmieniające UE,

• protokoły załączane do traktatów,

• traktaty uzupełniające, wprowadzające zmiany sektorowe do traktatów założycielskich,

• traktaty akcesyjne państw do UE.

Traktaty założycielskie ustanawiające poszczególne Wspólnoty Europejskie:

• traktat paryski (18 kwietnia 1951 r.),

• traktaty rzymskie (Euratom i taktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą) (25 marca 1957 r.),

• Traktat o Unii Europejskiej zawarty w Maastricht (7 lutego 1992 r.).

Traktaty zmieniające:

• Jednolity akt europejski (17 i 28 lutego 1986 r.),

• traktat z Amsterdamu (2 października 1997 r.),

• traktat z Nicei (26 lutego 2001 r.),

• traktat lizboński (13 grudnia 2007 r.) wszedł w życie 1 grudnia 2009 r.

Traktaty uzupełniające, wprowadzające zmiany sektorowe do traktatów założycielskich:

• traktat o fuzji (8 kwietnia 1965 r.),

• traktat zmieniający niektóre postanowienia budżetowe traktatów ustanawiających Wspólnoty (22 kwietnia 1970 r.),

• traktat brukselski zmieniający niektóre postanowienia finansowe traktatów ustanawiających Wspólnoty oraz ustanawiający Trybunał Obrachunkowy (22 lipca 1975 r.),

• art ustanawiający wybory przedstawicieli do Parlamentu w powszechnych wyborach bezpośrednich (20 września 1976 r.).

Traktaty akcesyjne:

• Wielka Brytania, Dania, Irlandia i Norwegia (22 stycznia 1972 r.),

• Grecja (28 maja 1979 r.),

• Hiszpania i Portugalia (12 czerwca 1985 r.),

• Austria, Finlandia, Norwegia i Szwecja (24 czerwca 1994 r.),

• Cypr, Estonia, Węgry, Malta, Polska, Łotwa, Litwa, Czechy, Słowacja i Słowenia (16 kwietnia 2003 r.),

• Rumunia i Bułgaria (25 kwietnia 2005 r.).

Terytorialny zakres stosowania prawa pierwotnego UE obejmuje terytoria państw członkowskich oraz niektóre wyspy i terytoria zamorskie (np. Madera, Wyspy Kanaryjskie i francuskie departamenty zamorskie). Stosuje się także do terytoriów, za których stosunki zewnętrzne odpowiedzialne jest państwo członkowskie (Gibraltar i Wyspy Alandzkie).

W kwestii czasowego zakresu stosowania prawa pierwotnego, stosuje się je od momentu wejścia w życie traktatu, poza okresem przejściowym.

13. Najdłuższa ścieżka uchwalenia aktu prawnego w zwykłej procedurze ustawodawczej

Komisja przedstawia projekt Parlamentowi Europejskiemu i Radzie.

1. Pierwsze czytanie

Parlament Europejski uchwala stanowisko w pierwszym czytaniu i przekazuje je Radzie. Jeżeli Rada nie zatwierdzi stanowiska Parlamentu Europejskiego, przyjmuje własne stanowisko w pierwszym czytaniu i przekazuje je Parlamentowi Europejskiemu.

Rada informuje w pełni Parlament Europejski o powodach, które doprowadziły ją do przyjęcia jej stanowiska w pierwszym czytaniu. Komisja informuje w pełni Parlament Europejski o swoim stanowisku.

1. Drugie czytanie

Jeżeli w terminie trzech miesięcy od tego przekazania Parlament Europejski zaproponuje większością głosów wchodzących w jego skład członków poprawki do stanowiska Rady w pierwszym czytaniu, zmieniony w ten sposób tekst jest przekazywany Radzie i Komisji, która wydaje opinię w przedmiocie tych poprawek.

Jeżeli w terminie trzech miesięcy od otrzymania poprawek Parlamentu Europejskiego Rada, stanowiąc większością kwalifikowaną nie przyjmie wszystkich poprawek, przewodniczący Rady w porozumieniu z przewodniczącym Parlamentu Europejskiego zwołuje komitet pojednawczy w terminie sześciu tygodni.

1. Procedura pojednawcza

Komitet pojednawczy, w którego skład wchodzą członkowie Rady lub ich przedstawiciele oraz taka sama liczba członków reprezentujących Parlament Europejski, ma za zadanie doprowadzić do porozumienia w sprawie wspólnego projektu większością kwalifikowaną członków Rady lub ich przedstawicieli oraz większością głosów członków reprezentujących Parlament Europejski, w terminie sześciu tygodni od jego zwołania, na podstawie stanowisk Parlamentu Europejskiego i Rady w drugim czytaniu.

Komisja uczestniczy w pracach komitetu pojednawczego i podejmuje wszelkie niezbędne inicjatywy na rzecz zbliżenia stanowisk Parlamentu Europejskiego i Rady.

1. Trzecie czytanie

Jeżeli w tym terminie komitet pojednawczy zatwierdzi wspólny projekt, Parlament Europejski i Rada dysponują terminem sześciu tygodni od tego zatwierdzenia na przyjęcie danego aktu zgodnie z tym projektem, przy czym Parlament Europejski stanowi większością oddanych głosów, a Rada – większością kwalifikowaną. Terminy trzech miesięcy i sześciu tygodni, o których mowa w niniejszym artykule, są przedłużane najwyżej, odpowiednio, o miesiąc i o dwa tygodnie, z inicjatywy Parlamentu Europejskiego lub Rady.

14. Ustanawianie nowej perspektywy finansowej w UE

• Wniosek Komisji

• Powołanie przez Parlament tymczasowej komisji ds. perspektywy finansowej, która ustala i ogłasza jego stanowisko negocjacyjne

• Wspólne stanowisko Rady Europejskiej

• Negocjacje pomiędzy Parlamentem Europejskim, Radą i Komisją w sprawie nowego porozumienia międzyinstytucjonalnego

• Rada zatwierdza porozumienie, Parlament głosuje za jego przyjęciem

Propozycje perspektywy finansowej przedstawia Komisja Europejska. Następnie Rada Europejska w trybie jednomyślnej decyzji może wprowadzić zmiany do propozycji Komisji. Zmiany muszą zostać zaakceptowane przez Parlament Europejski. Głosowanie w PE odbywa się zwykłą większością głosów. Tak wynegocjowana perspektywa finansowa jest sankcjonowana Porozumieniem Międzyinstytucjonalnym zawartym między Komisją, Radą i Parlamentem. Porozumienie Międzyinstytucjonalne nie jest aktem prawa wtórnego określonym w Traktacie, co oznacza, że nie ma formalnego obowiązku tworzenia perspektyw finansowych, jednakże od 1988 roku powstają one jako wytyczne wieloletniej polityki UE. Po wprowadzeniu w życie Traktatu z Lizbony Porozumienie Międzyinstytucjonalne stanie się oficjalnie wtórnym prawem finansowym.

Perspektywy finansowe (wieloletnie ramy finansowe) ustalane są na co najmniej 5 lat. Najważniejsze decyzje dotyczące celów i priorytetów przyjmowane są przez Radę Europejską. Następnie Komisja Europejska przygotowuje projekt dokumentu, który za zgodą Parlamentu zatwierdza Rada. Perspektywy finansowe są wprowadzane w wyniku porozumienia międzyinstytucjonalnego między Parlamentem, Radą i Komisją. Traktat lizboński wprowadził prawne usankcjonowanie perspektyw finansowych.

Ramy finansowe przyjmowane są przez Radę jednomyślnie i po uzyskaniu zgody Parlamentu Europejskiego, który podejmuje decyzję większością głosów.

Traktat o funkcjonowaniu UE stanowi, że jeśli wspomniane wyżej rozporządzenie nie zostanie przyjęte przed końcem obowiązywania aktualnych ram finansowych, to do czasu ustalenia nowych pozostają ważne wszelkie limity dotyczące roku poprzedniego.

Tryb uchwalania perspektywy finansowej zajmuje prawie dwa lata. Jest to decyzja dotycząca kierunku rozwoju finansów publicznych UE na następne lata.

Propozycję perspektywy finansowej przedstawia Komisja Europejska. Rada Europejska w trybie jednomyślnej decyzji może wprowadzić zmiany do propozycji Komisji. Zmiany muszą zostać zaakceptowane przez Parlament Europejski.

Wynegocjowana Perspektywa jest sankcjonowana Porozumieniem Międzyinstytucjonalnym, zawartym między Komisją, Radą i Parlamentem, bowiem Perspektywa finansowa nie jest przewidziana żadnym obowiązującym traktatem. Obecna Perspektywa finansowa 2007-2013 została przyjęta Porozumieniem 17 maja 2006 r.

1. Wieloletnie ramy finansowe mają na celu zapewnienie dokonywania wydatków Unii w sposób usystematyzowany i w granicach jej zasobów własnych.
   
   Ramy ustala się na okres co najmniej pięciu lat.
   
   Roczny budżet Unii jest zgodny z wieloletnimi ramami finansowymi.
   
   2. Rada, stanowiąc zgodnie ze specjalną procedurą ustawodawczą, przyjmuje rozporządzenie określające wieloletnie ramy finansowe. Rada stanowi jednomyślnie po uzyskaniu zgody Parlamentu Europejskiego, który stanowi większością głosów wchodzących w jego skład członków.
   
   Rada Europejska może jednomyślnie przyjąć decyzję upoważniającą Radę do stanowienia większością kwalifikowaną przy przyjmowaniu rozporządzenia, o którym mowa w akapicie pierwszym.
   
   3. Ramy finansowe określają kwoty rocznych pułapów środków na zobowiązania z podziałem na kategorie wydatków oraz rocznego pułapu środków na płatności. Kategorie wydatków, w liczbie ograniczonej, odpowiadają głównym sektorom działalności Unii.
   
   Ramy finansowe zawierają wszelkie inne postanowienia wymagane dla prawidłowego prowadzenia rocznej procedury budżetowej.
   
   4. Jeżeli rozporządzenie Rady ustanawiające nowe ramy finansowe nie zostało przyjęte przed wygaśnięciem poprzednich ram finansowych, pułapy i inne przepisy dotyczące ostatniego roku obowiązywania tych ram przedłuża się do czasu przyjęcia tego aktu.
   
   5. W toku całej procedury prowadzącej do przyjęcia ram finansowych Parlament Europejski, Rada i Komisja podejmują wszelkie środki niezbędne do ułatwienia takiego przyjęcia.

15. Prawo wtórne UE

1) I filar

Akty prawa wtórnego tworzone są na podstawie traktatów założycielskich przez organy Wspólnot Europejskich.

Prawo wtórne obejmuje:

• Rozporządzenia – mają najszerszy zasięg pod względem geograficznym (terytorialnym) i podmiotowym. Adresatami tego typu aktów są nie tylko instytucje Wspólnot Europejskich oraz wszystkie państwa członkowskie, ale również osoby fizyczne i prawne z tych państw. Mają charakter ogólny (kierowane są do pewnej klasy adresatów mają zastosowanie do nieograniczonej liczby przypadków danego rodzaju spraw). Obowiązują bezpośrednio i są stosowane bezpośrednio (obowiązują we wszystkich swoich częściach i nie wymagają żadnych wewnętrznych przepisów wykonawczych). Nie można wprowadzać rozporządzeń do prawa krajowego. Obowiązują zawsze w takiej formie, w jakiej zostały opublikowane w Dzienniku urzędowym Unii Europejskiej. Jest to najważniejszy instrument unifikacji prawa obowiązującego w UE, stanowi narzędzie najdalej posuniętej ingerencji w porządki prawne państw członkowskich.

• Dyrektywy – ich adresatami są państwa członkowskie. Nie są adresowane do innych podmiotów poza państwami, nie stanowią bezpośredniego źródła praw i obowiązków jednostek. Wiążą państwa, do których są skierowane wyłącznie w zakresie celów, które mają być osiągnięte, pozostawiając organom krajowym swobodę wyboru środków i form ich realizacji. Dyrektywy wymagają doprecyzowania lub uzupełnienia przez akty prawa krajowego (jest to implementacja). Wydawane są we wszystkich dziedzinach prawa wspólnotowego. Nie ujednolicają a raczej harmonizują porządki prawne państw członkowskich.

• Decyzje – adresatami mogą być zarówno państwa członkowskie, jak również osoby fizyczne i prawne (przedsiębiorstwa, banki, gminy). Decyzja rozstrzyga daną sytuację określonego adresata, ma na celu załatwienie konkretnej sprawy.

• Zalecenia i opinie – nie mają charakteru wiążącego, adresaci nie mają obowiązku stosowania się do nich. Zalicza się do kategorii soft law (miękkiego prawa wspólnotowego, niewiążącego formalnie, ale posiadającego znaczenie praktyczne). Adresaci: państwa, osoby fizyczne i prawne, inne organy wspólnotowe. Celem ich wydania jest zalecenie (zaproponowanie) ich adresatom określonego zachowania, jednak bez nakładania takiego obowiązku, bądź wyrażenie poglądu, czy zajęcie stanowiska w danej sprawie (opinia). Opinie mają mniej kategoryczny (władczy) charakter niż zalecenia, występują najczęściej w toku postępowania pomiędzy różnymi organami Wspólnot.

Akty nienazwane – należą tutaj uchwały, rezolucje, wytyczne, wyjaśnienia, komunikaty, obwieszczenia, sprawozdania, projekty, itd. W większości są to akty o charakterze prawnie niewiążącym. Adresaci stosują się do nich najczęściej ze względu na propozycję i prestiż instytucji wspólnotowych. Przedmiotem regulacji tych aktów są przeważnie sprawy wewnętrzne i organizacyjne.

Organami uprawnionymi do stanowienia prawa pochodnego są:

• Rada Unii Europejskiej (wydaje rozporządzenia, dyrektywy, decyzje)

• Rada Unii Europejskiej działająca wspólnie z Parlamentem Europejskim (wydaje rozporządzenia, dyrektywy, decyzje oraz rozporządzenia i dyrektywy wykonawcze)

• Komisja Europejska (rozporządzenia, dyrektywy, decyzje oraz rozporządzenia i dyrektywy wykonawcze)

Brak hierarchii wśród aktów prawa wtórnego. Są to akty hierarchiczne niepodporządkowane. Brak relacji podporządkowania między tymi aktami.

2) II filar

Należą tutaj:

• Wspólne strategie – wprowadzane w dziedzinach, w których państwa członkowskie mają wspólne i ważne interesy. Dokumenty te powinny zawierać określenie celów, czasu trwania realizacji oraz środków, jakie zostaną użyte. Wydawane są na czas określony, nie są prawnie wiążące.

• Zasady i ogólne wytyczne Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa – określane przez Radę Europejską, mogą regulować zarówno kwestie o charakterze politycznym, jak i szeroko rozumianą problematykę bezpieczeństwa, w tym sprawy natury militarnej.

• Wspólne działania – podejmowane są w przypadkach, kiedy niezbędne jest działanie o charakterze operacyjnym. O podjęciu tych aktów decyduje Rada UE, określa ich zakres, cele, czas trwania oraz sposoby i procedury realizacji. Wspólne działania wiążą państwa członkowskie UE w odniesieniu do zajmowanych przez te państwa stanowisk i prowadzonych prze nie działań – stwarzają pewne zobowiązania prawne. Najczęściej służą wspieraniu procesów pokojowych i demokratycznych w państwach trzecich lub harmonizowaniu polityki państw członkowskich lub bezpieczeństwa.

• Wspólne stanowiska – przyjmowanie przez Radę UE, określają stanowisko Unii względem konkretnego zagadnienia o charakterze geograficznym bądź tematycznym. Są to oświadczenia polityczne dotyczące wydarzeń na arenie międzynarodowej. Przeważnie stanowią wstępną reakcję na wydarzenia polityczne w poszczególnych krajach, naruszenia praw człowieka czy też rozwój konfliktów zbrojnych. Ich zadaniem jest skoordynowanie polityki zagranicznej państw członkowskich.

• Regularna współpraca państw członkowskich – przyjmuje charakter niewiążących oświadczeń politycznych, przyjmowanych w tradycyjnym duchu działań międzyrządowych. Oświadczenia stanowią elastyczny instrument, umożliwiający szybki odzew na wydarzenia międzynarodowe. Jest to najczęściej stosowania forma współpracy międzynarodowej. Akty te tylko sporadycznie dotyczą spraw najwyższej wagi.

Adresaci:

• Instytucje działające w ramach II filaru

• Państwa członkowskie

Organami uprawnionymi do stanowienia aktów prawnych w II filarze są:

• Rada Europejska (wydaje zasady i ogólne wytyczne Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa, uchwala wspólne strategie)

• Rada Unii Europejskiej (wspólne działania, wspólne stanowiska, decyzje wykonawcze do ogólnych wytycznych określonych przez Radę Europejską)

Akty te nie stanowią prawa wspólnotowego.

3) III filar

• Wspólne stanowiska – ustalają sposób postępowania Unii w określonej sprawie. Najczęściej zalicza się je do aktów prawa „miękkiego”. Są przyjmowane niezwykle rzadko.

• Decyzje ramowe – akty zbliżone do dyrektyw uchwalanych w i filarze UE. Wydawane są w celu zbliżenia do siebie norm prawnych obowiązujących w państwach członkowskich i wymagają włączenia do prawa krajowego. Wiążą państwa członkowskie w odniesieniu do rezultatu, który ma zostać osiągnięty (pozostawiają swobodę wyboru formy i środków). Od dyrektywy rożni je fakt, że nie wywołują skutku bezpośredniego. Są najważniejszym i najczęściej stosowanym instrumentem prawnym III filaru.

• Decyzje – mogą być przyjmowane we wszystkich sprawach będących przedmiotem działań w ramach III filaru. Służą do osiągania celów innych niż zbliżenie ustawodawstwa krajowych. Mają charakter wiążący, ale nie mogą wywołać skutku bezpośredniego (nie wiążą osób fizycznych i prawnych). Instytucje UE często sięgają po ten instrument.

• Konwencje – umowy międzynarodowe zawierane przez państwa członkowskie pod egidą (przewodnictwem) UE. Normy zawarte w konwencjach są prawnie wiążące, ale ich przyjęcie odbywa się w ramach współpracy międzyrządowej.

Nie są to akty prawa wspólnotowego. Inicjatywa legislacyjna w ramach III filaru należy do Komisji Europejskiej oraz państw członkowskich.

16. Jak ustalono ramy finansowania 2007-2013?

1. Na uzasadniony wniosek jednej trzeciej Państw Członkowskich, Parlamentu Europejskiego lub Komisji Europejskiej, Rada, stanowiąc większością czterech piątych swych członków po uzyskaniu zgody Parlamentu Europejskiego, może stwierdzić istnienie wyraźnego ryzyka poważnego naruszenia przez Państwo Członkowskie wartości, o których mowa w artykule 2. Przed dokonaniem takiego stwierdzenia Rada wysłuchuje dane Państwo Członkowskie i, stanowiąc zgodnie z tą samą procedurą, może skierować do niego zalecenia.

Rada regularnie bada, czy powody dokonania takiego stwierdzenia pozostają aktualne.

2. Rada Europejska, stanowiąc jednomyślnie na wniosek jednej trzeciej Państw Członkowskich lub Komisji Europejskiej i po uzyskaniu zgody Parlamentu Europejskiego, może stwierdzić, po wezwaniu Państwa Członkowskiego do przedstawienia swoich uwag, poważne i stałe naruszenie przez to Państwo Członkowskie wartości, o których mowa w artykule 2.

3. Po dokonaniu stwierdzenia na mocy ustępu 2, Rada, stanowiąc większością kwalifikowaną, może zdecydować o zawieszeniu niektórych praw wynikających ze stosowania Traktatów dla tego Państwa Członkowskiego, łącznie z prawem do głosowania przedstawiciela rządu tego Państwa Członkowskiego w Radzie. Rada uwzględnia przy tym możliwe skutki takiego zawieszenia dla praw i obowiązków osób fizycznych i prawnych.

Obowiązki, które ciążą na tym Państwie Członkowskim na mocy Traktatów, pozostają w każdym przypadku wiążące dla tego Państwa.

4. Rada może następnie, stanowiąc większością kwalifikowaną, zdecydować o zmianie lub uchyleniu środków podjętych na podstawie ustępu 3, w przypadku zmiany sytuacji, która doprowadziła do ich ustanowienia.

5. Zasady głosowania, które do celów niniejszego artykułu stosuje się do Parlamentu Europejskiego, Rady Europejskiej i Rady, określone są w artykule 354 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej.

17. Procedura naruszenia wartości UE przez państwo członkowskie

1. Na uzasadniony wniosek jednej trzeciej Państw Członkowskich, Parlamentu Europejskiego lub Komisji Europejskiej, Rada, stanowiąc większością czterech piątych swych członków po uzyskaniu zgody Parlamentu Europejskiego, może stwierdzić istnienie wyraźnego ryzyka poważnego naruszenia przez Państwo Członkowskie wartości, o których mowa w artykule 2. Przed dokonaniem takiego stwierdzenia Rada wysłuchuje dane Państwo Członkowskie i, stanowiąc zgodnie z tą samą procedurą, może skierować do niego zalecenia.

Rada regularnie bada, czy powody dokonania takiego stwierdzenia pozostają aktualne.

2. Rada Europejska, stanowiąc jednomyślnie na wniosek jednej trzeciej Państw Członkowskich lub Komisji Europejskiej i po uzyskaniu zgody Parlamentu Europejskiego, może stwierdzić, po wezwaniu Państwa Członkowskiego do przedstawienia swoich uwag, poważne i stałe naruszenie przez to Państwo Członkowskie wartości, o których mowa w artykule 2.

3. Po dokonaniu stwierdzenia na mocy ustępu 2, Rada, stanowiąc większością kwalifikowaną, może zdecydować o zawieszeniu niektórych praw wynikających ze stosowania Traktatów dla tego Państwa Członkowskiego, łącznie z prawem do głosowania przedstawiciela rządu tego Państwa Członkowskiego w Radzie. Rada uwzględnia przy tym możliwe skutki takiego zawieszenia dla praw i obowiązków osób fizycznych i prawnych.

Obowiązki, które ciążą na tym Państwie Członkowskim na mocy Traktatów, pozostają w każdym przypadku wiążące dla tego Państwa.

4. Rada może następnie, stanowiąc większością kwalifikowaną, zdecydować o zmianie lub uchyleniu środków podjętych na podstawie ustępu 3, w przypadku zmiany sytuacji, która doprowadziła do ich ustanowienia.

5. Zasady głosowania, które do celów niniejszego artykułu stosuje się do Parlamentu Europejskiego, Rady Europejskiej i Rady, określone są w artykule 354 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej.

18. Rola komitetów w procesach decyzyjnych UE

Komitet Społeczno-Ekonomiczny

Europejski Komitet Ekonomiczno - Społeczny zajmuje szczególne miejsce we

wspólnotowym procesie decyzyjnym. Usytuowane pomiędzy „administracją europejską”

(Komisją Europejską, Parlamentem Europejskim i Radą) zgromadzenie podmiotów życia

gospodarczego i społecznego stanowi dogodne forum reprezentacji, informacji i wyrażania

poglądów dla reprezentatywnych organizacji społeczeństwa obywatelskiego państw

członkowskich. Członkowie Komitetu są nieodzownymi uczestnikami procesu tworzenia

polityk i podejmowania decyzji na szczeblu wspólnotowym.

Komitet jest nieodzownym uczestnikiem procesów decyzyjnych UE. Konsultacji z nim wymagają wszystkie decyzje dotyczące polityki gospodarczej i społecznej. Z własnej inicjatywy lub na wniosek innej instytucji UE, Komitet może też wydawać opinie w innych kwestiach.

EKiS jest nośnikiem interesów poszczególnych grup społecznych Zadaniem EKiS jest wydawanie opinii w przedmiocie planowanych aktów prawnych.

Komitet Regionów

Głównym zadaniem Komitetu Regionów jest udział w procesie decyzyjnym Unii Europejskiej

w celu reprezentowania i obrony interesów samorządów terytorialnych za pomocą opinii

kierowanych do Komisji Europejskiej, Rady Unii Europejskiej i Parlamentu Europejskiego.

Komisja i Rada są zobowiązane do zasięgania opinii Komitetu Regionów w sytuacji, gdy ich

propozycje legislacyjne mogą mieć znaczenie dla społeczności lokalnych i regionalnych (w

szczególności w zakresie: spójności społeczno-gospodarczej, transeuropejskich sieci infrastrukturalnych, zdrowia, oświaty i kultury, polityki zatrudnienia, polityki społecznej, ochrony środowiska, kształcenia zawodowego i transportu).

Komitety są organami doradczymi Rady UE, Parlamentu i Komisji. Wymienione instytucje zasięgają opinii komitetów w trakcie procesu decyzyjnego.

Opinie wydawane przez komitety nie mają mocy wiążącej, a to oznacza, że akt prawny może być przyjęty nawet wtedy, gdy komitet zaopiniuje go negatywnie.

KR jest organem doradczym i nie posiada kompetencji legislacyjnych. Zadaniem KR jest wydawanie niewiążących opinii.

19. Lobbing w UE – metody, cele, efektywność

Lobbing - działanie zgodne z prawem,  polegające na wywieraniu wpływu na przedstawicieli władz ustawodawczych i wykonawczych w celu osiągnięcia określonych celów.

Wraz z wejściem w życie reform Jednolitego Aktu Europejskiego oraz Traktatu z Maastricht instytucje europejskie stały się przedmiotem szczególnie intensywnego lobbingu.

Powstanie Jednolitego Rynku i przeniesienie decyzyjności ze szczebla krajowego na szczebel wspólnotowy doprowadziły do sytuacji, w której krajowe grupy interesu zaczęły działać na poziomie europejskim.

Tym samym Bruksela stała się ośrodkiem działań lobbingowych, miejscem, gdzie podejmowane są decyzje mające bezpośredni wpływ na sytuację podmiotów gospodarczych oraz konsumentów w państwach członkowskich, ale także i w państwach nie należących do UE.

Mechanizmy działania grup lobbingowych.

Unijne procedury legislacyjne i decyzyjne charakteryzują się dużą złożonością, dlatego też specyfiką działalności lobbingowej w Brukseli jest konieczność jednoczesnego monitorowania przez lobbystów kilku instytucji unijnych.

Grupy lobbingowe  koncentrują działalność głównie wokół Komisji Europejskiej, Parlamentu Europejskiego, Komitetu Ekonomiczno-Społecznego oraz Komitetu Regionów.

Aby zdobyć wpływy i uzyskać interesujące informacje, poszczególne podmioty (biznes, władze regionalne, organizacje międzynarodowe, państwa trzecie) organizują przedstawicielstwa w Brukseli bądź zatrudniają profesjonalnych konsultantów; ich zadaniem jest monitorowanie danej tematyki oraz wpływanie na decyzje podejmowane przez urzędników Komisji lub deputowanych Parlamentu Europejskiego.

Teoretycy przedmiotu wyróżniają dwa modele działań,  tzw. lobbing niemiecki i anglosaski.

Lobbing niemiecki realizują duże organizacje międzynarodowe i związki branżowe, ich nadrzędnym celem jest reprezentowanie oraz obrona własnych interesów.

Lobbing anglosaski polega na tym, że wyspecjalizowane podmioty (firmy doradcze, prawnicy, konsultanci) realizują konkretne zadania lobbingowe na zamówienie poszczególnych zleceniodawców.

 

Kontakty lobbysty z instytucjami europejskimi odbywają się na różnych szczeblach - zależy to od celu, jaki realizuje lobbysta - stąd też mogą przybierać różne formy:

·   udział przedstawicieli grup lobbingowych w pracach komitetów doradczych i grup eksperckich działających przy Komisji i Parlamencie,

·   współpraca lobbystów z posłami-sprawozdawcami komisji Parlamentu Europejskiego,

·   niesformalizowane kontakty ad hoc na szczeblu eksperckim,

·   udział w konsultacjach prowadzonych przez Komisję Europejską w związku  z publikowaniem tzw.  Białych lub Zielonych Ksiąg,

·   lobbing na forum niektórych instytucji europejskich.

Zauważa się, że wraz ze wzrostem aktywności grup lobbingowych i ich nieformalnych kontaktów z instytucjami unijnymi rola Komitetów stopniowo maleje, a poszczególne podmioty skłaniają się ku lobbingowi bezpośredniemu, postrzeganemu jako bardziej skuteczna forma oddziaływania na procesy decyzyjne w Brukseli.

Nie sposób w tym miejscu nie wspomnieć o Europejskim Banku Inwestycyjnym, który jest również celem aktywności lobbystów. Jest to organizacja non-profit odpowiedzialna za kredyty (często niskoprocentowe) dla różnych projektów inwestycyjnych w Unii Europejskiej.

Cele grup nacisku i sposób ich realizacji na forum Unii Europejskiej.
Cele:
# zasadniczym celem działalności grup nacisku jest reprezentowanie interesów swoich 
członków
# obrona tych interesów na forum unijnym
# dostęp do organów i instytucji unijnych
# wywieranie na nie presji 
# wpływanie dzięki nim na procesy decyzyjne
Środki realizacji celów:
# sposoby bezpośrednie, dzięki którym grupy mogą bezpośrednio wywierać presję na 
organy i instytucje;
# sposoby pośrednie ( opinia publiczna, mas media)
# stosunki oficjalne ( konferencje, seminaria, demonstracje)
# stosunki nieoficjalne ( spotkania i rozmowy o charakterze prywatnym, przyjęcia, 
rozmowy telefoniczne, podarunki)
„Wszystkie formy wzajemnych stosunków pomiędzy instytucjami i organami Wspólnoty a grupami nacisku, zarówno te o charakterze oficjalnym, jak i nieoficjalnym, pozwalają grupom na zaprezentowanie ich stanowiska w danej kwestii, na próbę przekonania o słuszności ich argumentów wywarcie presji na partnerów ze strony UE, aby w swych decyzjach starali się uwzględniać również partykularne interesy grup nacisku ” 

Najbardziej wpływowe międzynarodowe grupy nacisku to:
Rolnictwo:
# Komitet Zawodowych Organizacji Rolnych COPA, działający od 1958r. i skupiający 31
krajowych grup nacisku z 15 państw członkowskich posiadający 19 tyś. członków;
# Komitet Ogólny Spółdzielczości Rolnej UE COGECA, działający od 1959r., w jego 
skład wchodzi 16 grup krajowych + kilka międzynarodowych; liczy 14 tyś. członków;
Przemysł:
# Związek Konfederacji Przemysłów Europy UNICE; działa od 1958r., jest centralną 
europ. Grupą producentów przemysłowych, skupia 39 krajowych organizacji ze
wszystkich krajów UE oraz od 1993r. z Polski, Czech, Słowacji, od 1995r. z Chorwacji
Estonii, Litwy, Łotwy, Słowenii i Węgier;
Przemysł chemiczny:
# Rada Europejska Przemysłu Chemicznego
Przemysł farmaceutyczny:
# Europejska Federacja Związków Przemysłu Farmaceutycznego
f) słabszymi grupami są: Zrzeszenie Europejskich Konstruktorów Samochodów ACEA
g) na forum UE w dziedzinie przemysłu funkcjonują także małe, wąsko wyspecjalizowane 
i posiadające relatywnie mało członków inne grupy m.in.: Europejska Federacja 
Przemysłu Guzików;
h) działają również liczne grupy na styku przemysłu i handlu Europejskich m.in.:
Zrzeszenie Europejskich Izb Handlowych Przemysłowych EUROCHAMBRES
i) na szczególną uwagę zasługują grupy reprezentujące interesy pracowników najemnych:
Europejska Konfederacja Związków Zawodowych CES
j) interesy konsumentów są reprezentowane na forum UE przez:
Europejskie Biuro Związków Konsumentów oraz przez
Konfederację Organizacji Rodzinnych Wspólnoty Europejskiej
Coraz większą rolę zaczynają odgrywać bezpośrednie stowarzyszenia europejskich przedsiębiorców lub stowarzyszenia osób kierującymi tymi przedsiębiorstwami m.in.: „Europejski Okrągły Stół Przemysłowców ERTI”. Tworzą go od 1983r. prezesi 45 największych europejskich firm: Bayer, Philips, Fiat, Siemens, Daimler-Benz, Nestle, ABB, Renault, Unilever, Krupp i in. Podobne znaczenie ma również European information Technology Round Table, która powstała na rzecz Europejskiej Unii Monetarnej. Jeszcze innym przykładem jest Europejska Rada Amerykańskich Izb Handlowych, która reprezentuje interesy wielkich przedsiębiorców.
2.Krajowe grupy nacisku:
a) z reguły wchodzą w skład Eurogrup, ale tworzą w Brukseli własne, niezależne biura;
b) najbardziej typowe grupy tego rodzaju to: organizacje producentów przemysłowych,
producentów rolnych, handlowców, transporterów, rzemieślników, pracowników 
wolnych zawodów, najemnych i konsumentów w skład każdej z tych grup centralnych
wchodzą wąsko wyspecjalizowane grupy branżowe, które w obronie swoich interesów 
łączą się w specjalne instytucje branżowe;
c) do krajowych grup zaliczają się również organizacje regionalne i społeczności lokalne
d) „ swoje biura w Brukseli ma już także kilkanaście stanów Stanów Zjednoczonych 
Ameryki Północnej oraz kanadyjska prowincja Quebek 
3. Grupy nacisku sektora prywatnego:
a) jest to najmniej jednorodna pod każdym względem kategoria grup lobbingowych w Unii
b) są to przedsiębiorstwa, które samodzielnie reprezentują interesy w Brukseli tworząc
własne przedstawicielstwa m.in.: „ Bayer, Bertelsmann AG, British Airways, Citroen
Autos, ford Europę, Eni ” 
c) własne przedstawicielstwo oprócz firm europejskich mają również amerykańskie:
„ American Airlines, Microsoft Erope, Walt Disney Company (…)oraz japońskie
Mitsubishi Electric Europe, Nissan Europe ” . Ważne jest to, iż samodzielny 
lobbing nie przeszkadza im wchodzić w skład różnych grup międzynarodowych.
d) międzynarodowych ramach grup nacisku sektora prywatnego działają również tzw.
konsultanci, firmy konsultingowe i kancelarie prawnicze, tworzą oni grupy 
zawodowych lobbystów, którzy odpłatnie reprezentują interesy innych podmiotów;
jako grupa lobbingowa są oni bardzo skuteczni i wysoko notowani; 
e) do tej grupy zalicza się również grupy o charakterze promocyjnym, które zajmują się 
propagowaniem i promowaniem idei, poglądów politycznych i religijnych m.in.:
Stowarzyszenie na rzecz Europejskiej Unii Monetarnej.

20. Głosowanie większością kwalifikowaną w Radzie po 2014 roku

W ramach przyjmowania decyzji system ważenia głosów został zniesiony i ustanowiono w jego miejsce system podwójnej większości. Od tego czasu większość kwalifikowana jest osiągnięta, jeśli ustanawia ją co najmniej 55% państw członkowskich reprezentujących co najmniej 65% ludności UE. Jeżeli Rada nie stanowi na wniosek Komisji, większość kwalifikowana musi osiągnąć co najmniej 72% państw członkowskich reprezentujących co najmniej 65% ludności. W ramach takiego systemu każdemu państwu członkowskiemu przydzielony jest jeden głos, przy jednoczesnym uwzględnieniu liczby jego ludności. W traktacie lizbońskim przewidziano mniejszość blokującą, którą mogą utworzyć co najmniej cztery państwa członkowskie reprezentujące ponad 35% ludności UE.

Ten nowy system głosowania większością kwalifikowaną będzie miał zastosowanie od 1 listopada 2014 r. Wprowadza do traktat lizboński.

Mniejszość blokująca będzie musiała obejmować co najmniej 4 państw, inaczej uznawać się będzie, że nie została osiągnięta. W przypadku, gdy w głosowaniu nie biorą udziału wszyscy członkowie, brana jest pod uwagę liczba państw uczestniczących i ludność zamieszkująca te państwa. Minimalna mniejszość blokująca obejmuje wtedy liczbę państw równą najmniejszej liczbie państw uczestniczących, których łączna ludność jest większa niż 35% łącznej ludności państw uczestniczących, powiększonej o jeden.

W szczególnie istotnych dziedzinach działalności Unii, takich jak na przykład wspólna polityka zagraniczna i bezpie­czeństwa czy polityka gospodarcza i pieniężna, do podjęcia decyzji konieczne będzie zgromadzenie co najmniej 72 proc. liczby państw członkowskich.

W ramach przyjmowania decyzji system ważenia głosów został zniesiony i ustanowiono w jego miejsce system podwójnej większości. Od tego czasu większość kwalifikowana jest osiągnięta, jeśli ustanawia ją co najmniej 55% państw członkowskich reprezentujących co najmniej 65% ludności UE. Jeżeli Rada nie stanowi na wniosek Komisji, większość kwalifikowana musi osiągnąć co najmniej 72% państw członkowskich reprezentujących co najmniej 65% ludności. W ramach takiego systemu każdemu państwu członkowskiemu przydzielony jest jeden głos, przy jednoczesnym uwzględnieniu liczby jego ludności. W traktacie lizbońskim przewidziano mniejszość blokującą, którą mogą utworzyć co najmniej cztery państwa członkowskie reprezentujące ponad 35% ludności UE.

Ten nowy system głosowania większością kwalifikowaną będzie miał zastosowanie od 1 listopada 2014 r. Do 31 marca 2017 r. każde państwo członkowskie będzie mogło złożyć wniosek, aby decyzja podjęta została według zasad obowiązujących przed 1 listopada 2014 r. (tzn. większością kwalifikowaną, jak określono w traktacie z Nicei).

Państwa członkowskie będą też miały możliwość złożenia wniosku o zastosowanie „kompromisu z Joaniny” zapisanego w deklaracji nr 7 do traktatu lizbońskiego. Narzędzie to pozwala grupie państw członkowskich wyrazić sprzeciw wobec treści danego aktu, nawet jeżeli grupa nie jest wystarczająco liczna, aby ustanowić mniejszość blokującą. W takim przypadku grupa państw członkowskich musi powiadomić Radę o swoim sprzeciwie. Rada musi wówczas dołożyć wszelkich starań, aby znaleźć zadowalające rozwiązanie i tym samym uwzględnić uwagi zgłoszone przez grupę państw członkowskich. Swoje obrady Rada musi zakończyć w rozsądnym terminie i nie później niż przewiduje to prawo unijne. „Kompromis z Joaniny” jest przede wszystkim kompromisem politycznym, w ramach którego Rada wyraża wolę osiągnięcia porozumienia zadowalającego większość państw członkowskich w ważnych kwestiach.

22. Głosowanie większością kwalifikowaną w Radzie wg traktatu nicejskiego

Obowiązujący od 1 listopada 2004 r. tryb podejmowania decyzji kwalifikowaną większością głosów został ustalony przez postanowienia Traktatu z Nicei. System nicejski jest oparty na kryterium podwójnej większości. Kryterium to tworzą dwa elementy: kwalifikowana większość głosów i liczba państw. Jest on obecnie stosowany najczęściej (decyzje w zakresie I filara, dotyczące głównie spraw gospodarczych). W tym trybie podejmowane jest około 90 % decyzji Rady UE.

W trybie kwalifikowanej większości liczba przynależnych poszczególnym państwom członkowskim głosów jest zróżnicowana i zależy, ogólnie rzecz biorąc, od siły politycznej państwa, mierzonej jego potencjałem ekonomicznym, terytorialnym i demograficznym. Najwięcej głosów (po 29) mają: Francja, Niemcy, Włochy i Wielka Brytania; najmniej (3) Malta. Polska, podobnie jak Hiszpania, ma 27 głosów. W UE liczącej 27 członków łączna liczba głosów, którymi dysponują państwa, wynosi 345; większość kwalifikowaną stanowi 255 głosów; mniejszość blokującą – 91 głosów. Jeśli decyzja jest podejmowana na propozycję Komisji Europejskiej, to potrzebne jest 255 głosów „za”, oddanych przez większość państw członkowskich. Jeśli decyzja jest podejmowana bez propozycji Komisji Europejskiej, to potrzebne jest 255 głosów „za”, oddanych przez co najmniej 2/3 państw członkowskich. Podjęta decyzja jest, oczywiście, wiążąca dla wszystkich, w tym również i dla państw głosujących „przeciw” danej kwestii. Traktat z Nicei wprowadza do procedury podejmowania decyzji w Radzie Unii również dodatkowy, niejako trzeci warunek, tzw. kryterium weryfikacji demograficznej. Zgodnie z tym postanowieniem każdy członek Rady UE ma prawo zażądać sprawdzenia, czy ludność państw opowiadających się za decyzją stanowi co najmniej 62% populacji UE.

Rada uchwala ustawę, jeżeli:

a) suma wag krajów głosujących za ustawą przekroczy 232 (przy sumie wag 25 krajów wynoszącej 321 - co wynosi w przybliżeniu 72 procent);

b) kraje te reprezentują co najmniej 62 procent ludności Unii;

c) za ustawą głosuje większość krajów, a więc co najmniej 13 z 25.

23. Procedura skargi w Trybunale Sprawiedliwości

Skargę do Trybunału wnieść mogą państwa członkowskie UE, Rada UE, Komisja Europejska, Parlament Europejski i Europejski Bank Centralny, a także każda osoba fizyczna lub prawna. W tym ostatnim wypadku jest zastrzeżenie, że osoba taka może wnieść skargę, jeżeli krzywdząca jej zdaniem uchwała jest skierowana bezpośrednio do niej.

Skargi do Trybunału są wnoszone przez Sekretariat TS. Postępowanie Trybunału składa się z procedury pisemnej i ustnej. Najpierw strony sprawy przedstawiają pisemne oświadczenia. Następnie sędzia prowadzący sprawę przygotowuje sprawozdanie, w którym podsumowuje oświadczenia stron i przedstawia sprawę z prawnego punktu widzenia. Później odbywa się rozprawa jawna, podczas której adwokaci stron przedstawiają swoje argumenty, a przesłuchujący sędziowie i rzecznicy generalni mają prawo zadawać im pytania. Kolejnym krokiem jest opinia wydawana przez rzecznika generalnego, a następnie odbywa się narada sędziów i ogłoszenie wyroku. Wyroki Trybunału są przyjmowane zwykłą większością głosów.

Podmioty uprawnione do wniesienia skargi można podzielić na trzy grupy:
- uprzywilejowane: są to państwa członkowskie, Rada UE, Komisja Europejska. Traktat Ustanawiający Wspólnoty Europejskie (TWE) daje tym podmiotom nieograniczone prawo do wnoszenia skargi - nie muszą wykazywać interesu prawnego w skarżeniu danego środka.
- podmioty półuprzywilejowane: Parlament Europejski, Trybunał Obrachunkowy Europejski Bank Centralny - mogą wnieść skargę tylko w celu ochrony własnych uprawnień.
- podmioty nieuprzywilejowane - osoby fizyczne i prawne mogą wnieść skargę jedynie w odniesieniu do decyzji lub rozporządzeń, które dotyczą ich bezpośrednio i indywidualnie. Przez bezpośrednio i indywidualnie rozumie się, np.: decyzje organu krajowego w sprawie udzielenia pomocy publicznej konkretnemu przedsiębiorstwu, która to pomoc wpływa na konkurencyjność przedsiębiorstwa osoby skarżącej.

Europejski Trybunał Sprawiedliwości rozpatruje skargi, których przedmiotem jest:

• niewywiązywanie się ze zobowiązań wspólnotowych przez państwo członkowskie,

• stwierdzenie nieważności aktu prawa wspólnotowego, 

• bezczynność instytucji wspólnotowych,

• odszkodowania, jakie muszą wypłacić instytucje wspólnotowe w związku z wykonywaniem ich obowiązków,

• spory między funkcjonariuszami UE a Wspólnotą Europejską,

Skargi mogą dotyczyć tylko spraw należących do kompetencji władz publicznych, np.: zezwolenie na podjęcie działalności gospodarczej.
Ponadto ETS jest instytucją odwoławczą od orzeczeń Sądu Pierwszej Instancji .

Skarga powinna zawierać:

• imię, nazwisko i adres skarżącego

• dane personalne osoby podpisującej skargę - chodzi tu o podpis adwokata,

• wskazanie strony, przeciwko której skarga jest wniesiona,

• przedmiot postępowania oraz streszczenie zarzutów, na których skarga się opiera,

• orzeczenie, którego wydania domaga się skarżący np.: odszkodowanie i cofnięcie decyzji o przyznaniu pomocy publicznej konkurencyjnemu przedsiębiorstwu.

• adres dla doręczeń, gdzie ETS ma siedzibę, oraz nazwisko osoby upoważnionej do odbioru doręczeń,

• w przypadku osób prawnych akty prawne, które powołują ją do życia (odpis z KRS-u)
  - skarga może być napisana w języku polskim.

Strony prowadzące spór mają obowiązek posiadania fachowego pełnomocnika w postaci:
- adwokata
- nauczyciela akademickiego (prawnika) - ale możliwość taka występuje jedynie w przypadku gdy, prawo krajowe Państwa Członkowskiego zezwala na występowanie nauczycieli akademickich w charakterze pełnomocnika - takie rozwiązania występują w państwach anglosaskich.
Osoba skarżąca może domagać się zwrotu kosztów, jakie poniosła w związku z wynajęciem fachowego pełnomocnika. Jest to jedyna forma pomocy w tym względzie, gdyż nie można się domagać przydzielenia adwokata z urzędu.
Mianowanie adwokata przez przedstawiciela czyli osoby, której zadaniem jest reprezentowanie rządów państw członkowskich i instytucji wspólnot, następuje w liście skierowanym do Trybunału.

Procedura wnoszenia skargi:
ETS rozpatruje skargi na sesjach plenarnych. Sesje plenarne odbywają się w składzie trzech lub pięciu sędziów. Cała procedura przypomina wnoszenie spraw przed sądami krajowymi. Skargę wnosi się do kancelarii Trybunału. Jeśli w skardze nie było braków formalnych, szef kancelarii stwierdza, że sprawa staje się zawisła, nadaje jej numer seryjny, na który trzeba się od tego momentu powoływać. Jeśli wystąpiły braki formalne, np.: niedostarczenie aktu ustanawiającego spółkę akcyjną, szef kancelarii wszczyna procedurę polegającą na uzupełnieniu braków. Gdy skarga czyni zadość warunkom formalnym, szef kancelarii przechodzi do drugiej fazy postępowania, czyli wzywa zainteresowany podmiot UE (instytucje lub funkcjonariusza) do określenia swego stanowiska lub wydania aktu prawnego oczekiwanego przez osobę skarżącą. Po wymianie kolejnych pism między stronami i niedojściu między nimi do porozumienia następuje publiczna rozprawa przed ETS-m. Osoba skarżąca ma obowiązek uczestniczenia w rozprawie. Strona ma obowiązek wskazania dowodów na poparcie skargi. Po rozprawie następuje wydanie orzeczenia, orzeczenie jest ostateczne i nie podlega apelacji.

Wyrok, jaki może zapaść na korzyść osoby skarżącej, może zawierać:

• nakaz wypłaty odszkodowania przez instytucje europejskie za działania sprzeczne z prawem,

• nakaz wypłaty odszkodowania na rzecz osoby skarżącej przez Państwo Członkowskie niewywiązujące się ze zobowiązań wspólnotowych oraz nałożenie kary pieniężnej na to Państwo Członkowskie.

• nakaz wydania decyzji przez instytucje UE

24. Kryteria podziału ośrodków decyzyjnych w UE

Pozycja ustrojowa UE - instytucja o strategicznym znaczeniu, np. RE nie ma osobowości prawnej, o jej politycznym znaczeniu przesądza reprezentowany skład, sposób podejmowania uchwał oraz rola rady w zakresie w zakresie określania strategii integracji. - instytucje pierwszej kategorii czyli organy, tj. RUE, RE, parlament, ETS, sąd I instancji, Trybunał Obrachunkowy - instytucje drugiej kategorii czyli organy doradcze, tj. komitet ekonomiczno – społeczny, komitet regionów, komitet koordynacyjny czyli komitet naukowo techniczny - instytucje trzeciej kategorii są to organy ze specjalnymi, szczególnymi strategiami, są to instytucje unii, które wypełniają ekonomiczne zadania, np. Europejski Bank Centralny, Europejski Bank Inwestycyjny, Europejska Agencja Ochrony Środowiska.

Instytucje główne: Rada Europejska

Instytucje Wspólnot Europejskich: Parlament Europejski, Rada UE, Komisja Europejska, Trybunał Sprawiedliwości WE, Europejski Trybunał Obrachunkowy

Organy pomocnicze

1. Główne organy pomocnicze: Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny, Komitet Regionów

2. Organy pomocnicze poszczególnych instytucji: Komitet Stałych Przedstawicieli, Sąd Pierwszej instancji, Komitet Ekonomiczno-Finansowy, Europejski Rzecznik praw Obywatelskich, Służby wspierające prace Komisji Europejskiej

Agencje Wspólnoty Europejskiej: agencje i organy zdecentralizowane, agencje i organy Euratomu, agencje wykonawcze

Organy II i III filaru:

1. Organy Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa: Wysoki Przedstawiciel ds. Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa, Komitet Polityczny i Bezpieczeństwa, Komórka Planowania i Wczesnego ostrzegania, organy Wspólnej Europejskiej Polityki bezpieczeństwa i Obrony

2. Organy Współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych: Komitet Koordynacyjny, Europejskie Biuro Policji, Eurojust

Organy finansowe: Europejski Bank Inwestycyjny, Europejski Bank Centralny i Europejski System Banków Centralnych

25. Wystąpienie państwa z UE

Wystąpienie z Unii Europejskiej, możliwość opuszczenia struktur europejskich przez państwo członkowskie. Możliwość taka nie została zapisana wprost w traktatach stanowiących UE, w tym wypadku stosuje się ogólne normy prawa międzynarodowego. Wystąpienie z UE jest w pewnych sytuacjach możliwe.

Z punktu widzenia prawa międzynarodowego wystąpienie z UE, może nastąpić na cztery sposoby: 
1) wygaśnięcie traktatów, choć traktaty zostały zawarte bezterminowo istnieje możliwość solidarnego porozumienia wszystkich członków Wspólnoty co do rozwiązania tej struktury, 

2) zawieszenie obowiązywania, również na podstawie solidarnej decyzji wszystkich członków, 

3) wystąpienie pojedynczego członka, prawo traktatów opiera się nie tylko na regule pacta sunt servanda (umowy zobowiązują), ale i na klauzuli rebus sic stantibus (gdy sprawy tak się mają). Ta druga jest wystarczającą podstawą wystąpienia z każdej umowy wobec zasadniczej zmiany okoliczności. W wypadku UE w grę wchodzą jedynie zmiany o wymiarze rewolucyjnym typu: załamanie lub przeorientowanie systemu międzynarodowego, zdarzenia w państwie członkowskim, które zagrażają poważnie celowi Wspólnoty czy nowe, istotne interesy narodowe, jakie nie dają się pogodzić z celem Unii. 

4) wykluczenie członka, choć zapisy traktatowe dotyczą jedynie zawieszenia w prawach członka, to z art. 60 ust. 2 konwencji wiedeńskiej wynika, że takie wykluczenie jest możliwe, gdy dotyczy zasadniczego naruszenia traktatu przez państwo członkowskie. Byłoby to porównywalne z ostatecznym odrzuceniem traktatu lub jego procedur. Może więc wiązać się z na tyle trwałym naruszeniem zasad UE, że uniemożliwia państwu naruszającemu powrót.

Na mocy Traktatu z Lizbony wprowadzono klauzulę dotyczącą „dobrowolnego wystąpienia z Unii”:

1. Każde państwo członkowskie może zgodnie ze swoimi wymogami konstytucyjnymi podjąć decyzje o wystąpieniu z Unii.

2. Państwo Członkowskie, które podjęło decyzję o wystąpieniu, notyfikuje swój zamiar Radzie Europejskiej. W świetle wytycznych Rady Europejskiej Unia prowadzi negocjacje i zawiera z tym państwem umowę określającą warunki jego wystąpienia, uwzględniając ramy jego przyszłych stosunków z Unią. Umowę tę negocjuje się zgodnie z artykułem III-325 ustęp 3. Jest ona zawierana w imieniu Unii przez Radę, stanowiącą większością kwalifikowaną po uzyskaniu zgody Parlamentu Europejskiego.

3. Konstytucja przestaje mieć zastosowanie do tego Państwa Członkowskiego od dnia wejścia w życie umowy o wystąpieniu lub, w przypadku jej braku, dwa lata po notyfikacji, o której mowa w ustępie 2, chyba że Rada Europejska w porozumieniu z danym Państwem Członkowskim podejmie jednomyślnie decyzję o przedłużeniu tego okresu.

4. Do celów ustępów 2 i 3 członek Rady Europejskiej lub Rady reprezentujący występujące Państwo Członkowskie nie bierze udziału w obradach i przyjmowaniu decyzji europejskich Rady Europejskiej lub Rady dotyczących tego państwa. Większość kwalifikowaną stanowi co najmniej 72% członków Rady reprezentujących uczestniczące Państwa Członkowskie, obejmujące co najmniej 65% ludności tych państw.

5. Jeżeli Państwo, które wystąpiło z Unii, zwraca się o ponowne przyjęcie, jego wniosek podlega procedurze, o której mowa w artykule I-58.

26. Zadłużenie państw i jego kontrola w UE (uwzględniając Pakt fiskalny)

Pakt fiskalny to umowa międzynarodowa podpisana przez 25 państw UE (bez Wielkiej Brytanii i Czech). Określa nowe zasady wzmacniania dyscypliny finansowej we Wspólnocie, które mają zapobiec powtórce kryzysu zadłużenia z jakim Unia walczyła w 2011 roku. Zasady paktu mają zostać wdrożone na mocy umowy międzyrządowej państw "17" oraz chętnych spoza strefy euro. 

GŁÓWNE ZAŁOŻENENIA PAKTU FISKALNEGO
- utrzymywanie przez państwa deficytu budżetowego poniżej trzech proc. PKB i długu publicznego poniżej 60 proc. PKB, 
- zwiększona kontrola Brukseli nad pilnowaniem dyscypliny finansowej,
- na kraje, które nie przestrzegają dyscypliny budżetowej mają być nakładane automatycznie kary,
- o wysokości kar do 0,1 proc. PKB kraju ma orzekać Trybunał Sprawiedliwości UE.

– Saldo sektora instytucji rządowych i samorządowych musi być zrównoważone lub wykazywać nadwyżkę; (wymóg uważa się za spełniony, jeżeli roczne saldo strukturalne sektora instytucji rządowych i samorządowych odpowiada celowi średniookresowemu dla danego państwa, dolny pułap deficytu strukturalnego wynosi 0,5 proc. PKB w cenach rynkowych). Jeżeli odnotowane zostaną znaczne odstępstwa od tego celu lub od ścieżki korekty, automatycznie uruchomiony zostanie mechanizm korygujący. Dane państwo będzie musiało wówczas m.in. podjąć stosowne działania w konkretnym terminie.

–  Wprowadzenie kryterium konwergencji dla wartości deficytu budżetowego – poniżej 3 proc. PKB oraz długu publicznego – poniżej 60 proc. PKB. W sytuacji, gdy dany kraj nie zastosuje się do wytycznych, Komisja Europejska zastrzega sobie możliwość wykorzystania narzędzi nacisku w postaci kar finansowych. W przypadku sporów stron, instytucją rozstrzygającą staje się Trybunał Sprawiedliwości UE, który – w przypadku niesłusznie złożonego wniosku – zyskał możliwość obarczenia kraju wnioskującego grzywną o wartości do 0,1 proc. jego PKB.

– Nowy traktat przewiduje także koordynację i konwergencję polityki gospodarczej: jego strony muszą informować o planach emisji długu publicznego oraz dopilnowywać, by ważne reformy polityki gospodarczej zostały wcześniej przedyskutowane, a w stosownych przypadkach – skoordynowane z innymi.

- wprowadzenie nowej złotej reguły wydatkowej, która ma zapobiec zadłużaniu państw euro w przyszłości,
- utrzymywanie przez państwa deficytu budżetowego poniżej trzech proc. PKB i długu publicznego poniżej 60 proc. PKB, 
- zwiększona kontrola Brukseli nad pilnowaniem dyscypliny finansowej, 
- na kraje, które nie przestrzegają dyscypliny budżetowej mają być nakładane automatycznie kary,
- o wysokości kar do 0,1 proc. PKB kraju ma orzekać Trybunał Sprawiedliwości UE, 
- Polska jako państwo spoza strefy euro będzie mogła brać udział tylko w wyznaczonych szczytach, nie będzie obserwatorem podczas szczytów członków strefy euro. 

• Częstsze stosowanie głosowań odwróconą większością kwalifikowaną, aby łatwiej było formułować ostrzeżenia i nakładać sankcje na kraje członkowskie w sytuacjach, gdy nie podjęło ono działań naprawczych zmierzających do przywrócenia równowago makroekonomicznej;

• Poprawa przejrzystości działań poprzez udostępnianie do publicznej wiadomości większej liczby tekstów i zapisów z debat. Zaangażowanie PE i parlamentów krajowych w proces kontroli państw członkowskich;

• Wpisanie do porządku prawnego gospodarczego semestru europejskiego, czyli uzgodnień dotyczących koordynacji polityk gospodarczych;

• Zwiększone uprawnienia Komisji Europejskiej, która będzie otrzymywać więcej informacji, a także wysyłać misje nadzorujące do państw członkowskich;

• Możliwość zastosowania sankcji w wysokości 0,5 PKB za fałszowanie statystyk dotyczących deficytu i zadłużenia;

• Wymóg złożenia depozytu oprocentowanego (0,1% PKB) w przypadku, gdy państwo członkowskie nie podejmie działań naprawczych zmierzających do przywrócenia równowago makroekonomicznej;

• Zwiększona niezależność organów statystycznych;

• Poszanowanie praktyk i instytucji państw członkowskich w zakresie kształtowania płac oraz prawa do negocjowania, zawierania i egzekwowania układów zbiorowych;

• Klauzula dotycząca euroobligacji. Do końca 2011r. Komisja przedstawi Radzie i Parlamentowi Europejskiemu sprawozdanie na temat możliwości wprowadzenia europejskich papierów wartościowych.

PF przewiduje tzw. złotą regułę wg, której roczny deficyt strukturalny państw, które do niego przystąpiły nie może przekroczyć 0,5 proc. PKB.  Kto przekroczy ten limit zapłaci w ramach sankcji do 0,1 proc PKB na rzecz Europejskiego Mechanizmu Stabilności (EMS) czyli przyszłego funduszu ratunkowego eurolandu. Sankcje zostaną uruchomione automatycznie.

27. Budżety roczne UE

Budżet Unii Europejskiej jest planem dochodów i wydatków Wspólnoty i jest sporządzany w walucie europejskiej, czyli euro, na okres budżetowy jednego roku (tożsamego z rokiem kalendarzowym). Począwszy od 1988 roku budżety roczne ustalane są z uwzględnieniem perspektyw finansowych, które określają roczne pułapy wydatków w ciągu kilku następnych lat. Budżet UE nie może przekroczyć poziomu 1,24% Dochodu Narodowego Brutto (DNB) państw członkowskich, w rzeczywistości oscyluje on około 1%. Taki też procent swojego

DNB każde państwo członkowskie wpłaca do budżetu ogólnego UE. Z unijnego budżetu finansowane są wszelkie działania podejmowane przez Unię, polityki i programy pomocowe, a także jej administracja.

Pierwotnie każda ze Wspólnot Europejskich – Europejska Wspólnota Gospodarcza (EWG), Europejska Wspólnota Węgla i Stali (EWWiS) oraz Europejska Wspólnota Energii Atomowej (Euratom) – miała swój odrębny budżet. W 1967 roku w wyniku utworzenia jednolitych instytucji dla wszystkich Wspólnot połączono budżety EWG, Euratomu oraz budżet administracyjny EWWiS, tworząc budżet ogólny.

Uchwalanie rocznego budżetu Unii 

Parlament Europejski i Rada, stanowiąc zgodnie ze specjalną procedurą ustawodawczą, ustanawiają roczny budżet Unii zgodnie z poniższymi postanowieniami.

1. Każda instytucja, z wyjątkiem Europejskiego Banku Centralnego, sporządza przed 1 lipca swój preliminarz wydatków na następny rok budżetowy. Komisja łączy te preliminarze w projekt budżetu, który może zawierać różne warianty preliminarzy.

Projekt budżetu obejmuje prognozę dochodów i wydatków.

2. Komisja przedkłada wniosek zawierający projekt budżetu Parlamentowi Europejskiemu i Radzie nie później niż 1 września roku poprzedzającego rok, w którym budżet ma być wykonywany.

Komisja może zmieniać projekt budżetu w toku procedury do czasu powołania komitetu pojednawczego, o którym mowa w ustępie 5.

3. Rada przyjmuje stanowisko w sprawie projektu budżetu i przekazuje je Parlamentowi Europejskiemu nie później niż 1 października roku poprzedzającego rok, w którym budżet ma być wykonywany. Rada w pełni informuje Parlament Europejski o powodach, które doprowadziły ją do przyjęcia jej stanowiska.

4. Jeżeli w terminie czterdziestu dwóch dni od tego przekazania Parlament Europejski:
a) zatwierdzi stanowisko Rady, budżet zostaje przyjęty;
b) nie podejmie decyzji, budżet uważa się za przyjęty;
c) przyjmie większością głosów wchodzących w jego skład członków poprawki, zmieniony projekt jest przekazywany Radzie i Komisji. Przewodniczący Parlamentu Europejskiego w porozumieniu z przewodniczącym Rady niezwłocznie zwołuje komitet pojednawczy. Jednak komitet pojednawczy nie zbiera się, jeżeli w terminie dziesięciu dni od przekazania projektu, Rada poinformuje Parlament Europejski o przyjęciu wszystkich jego poprawek.
5. Komitet pojednawczy, w którego skład wchodzą członkowie Rady lub ich przedstawiciele oraz taka sama liczba członków reprezentujących Parlament Europejski, ma za zadanie na podstawie stanowisk Parlamentu Europejskiego i Rady osiągnąć porozumienie w sprawie wspólnego projektu większością kwalifikowaną członków Rady lub ich przedstawicieli oraz większością głosów członków reprezentujących Parlament Europejski, w terminie dwudziestu jeden dni od jego zwołania.

Komisja uczestniczy w pracach komitetu pojednawczego i podejmuje wszelkie niezbędne inicjatywy na rzecz zbliżenia stanowisk Parlamentu Europejskiego i Rady.

6. Jeżeli w terminie dwudziestu jeden dni, o którym mowa w ustępie 5, komitet pojednawczy doprowadzi do porozumienia w sprawie wspólnego projektu, zarówno Parlament Europejski, jak i Rada dysponują terminem czternastu dni od daty tego porozumienia na przyjęcie wspólnego projektu.

7. Jeżeli w terminie czternastu dni, o którym mowa w ustępie 6:
a) Parlament Europejski i Rada zatwierdzą wspólny projekt lub nie podejmą decyzji, lub jeżeli jedna z tych instytucji zatwierdzi wspólny projekt, podczas gdy druga nie podejmie decyzji, budżet uznaje się za ostatecznie przyjęty zgodnie ze wspólnym projektem; lub
b) Parlament Europejski, stanowiąc większością głosów wchodzących w jego skład członków, i Rada odrzucą wspólny projekt, lub jedna z tych instytucji odrzuci wspólny projekt, podczas gdy druga nie podejmie decyzji, Komisja przedkłada nowy projekt budżetu; lub
c) Parlament Europejski, stanowiąc większością głosów wchodzących w jego skład członków, odrzuci wspólny projekt, podczas gdy Rada go zatwierdzi, Komisja przedkłada nowy projekt budżetu; lub
d) Parlament Europejski zatwierdzi wspólny projekt, podczas gdy Rada go odrzuci, Parlament Europejski może, w terminie czternastu dni od dnia odrzucenia projektu przez Radę i stanowiąc większością głosów wchodzących w jego skład członków i trzech piątych oddanych głosów, zdecydować o potwierdzeniu wszystkich lub niektórych poprawek, o których mowa w ustępie 4 litera c). Jeżeli którakolwiek z poprawek Parlamentu Europejskiego nie zostanie potwierdzona, stanowisko uzgodnione w ramach komitetu pojednawczego w sprawie linii budżetowej, która jest przedmiotem tej zmiany, zostaje utrzymane. Budżet uznaje się za ostatecznie przyjęty na tej podstawie.

8. Jeżeli w terminie dwudziestu jeden dni, o którym mowa w ustępie 5, komitet pojednawczy nie doprowadzi do porozumienia w sprawie wspólnego projektu, Komisja przedkłada nowy projekt budżetu.

9. W przypadku gdy procedura przewidziana w niniejszym artykule została zakończona, przewodniczący Parlamentu Europejskiego stwierdza, że budżet jest ostatecznie przyjęty.

10. Każda instytucja korzysta z uprawnień przyznanych jej w niniejszym artykule zgodnie z Traktatami oraz aktami przyjętymi na ich mocy, w szczególności w dziedzinie zasobów własnych Unii oraz równowagi między dochodami i wydatkami.

Komisja wykonuje budżet zgodnie z przepisami rozporządzeń wydanych na podstawie artykułu 279, na własną odpowiedzialność i w granicach przyznanych środków, zgodnie z zasadą należytego zarządzania finansami. Państwa Członkowskie współpracują z Komisją w celu zapewnienia, aby środki były wykorzystywane zgodnie z zasadami należytego zarządzania finansami. Komisja przedkłada corocznie Radzie i Parlamentowi Europejskiemu rozliczenia za poprzedni rok budżetowy odnoszące się do wykonania budżetu. Komisja przekazuje im także bilans finansowy przedstawiający aktywa i pasywa Wspólnoty. 

Parlament Europejski, na zalecenie Rady, która stanowi większością kwalifikowaną, udziela Komisji absolutorium z wykonania budżetu. W tym celu Rada i Parlament kolejno badają rachunki i bilans finansowy określone w artykule 275, roczne sprawozdanie Trybunału Obrachunkowego, wraz z odpowiedziami kontrolowanych instytucji na uwagi Trybunału Obrachunkowego, oświadczenie o wiarygodności określone w artykule 248 ustęp 1 drugi akapit, jak również odpowiednie sprawozdania specjalne Trybunału Obrachunkowego.

Konstruowanie budżetu UE oparte jest na przestrzeganiu kilku podstawowych zasad:

• zasadzie jedności, mówiącej, że wszystkie dochody i wydatki Wspólnoty powinny być ujęte w budżecie ogólnym, stanowiącym jednolity dokument,

• zasadzie uniwersalizmu, oznaczającej, że dochody budżetowe nie powinny być przypisywane do konkretnych wydatków,

• zasadzie równowagi budżetowej, wykluczającej założenie z góry istnienia deficytu budżetowego - jeśli takowy w ciągu roku budżetowego się zdarzy, uchwalany jest budżet uzupełniający lub korygujący,

• zasadzie sporządzania budżetu na okres roku; przestrzeganie tej zasady Wspólnota musi godzić z potrzebą planowania wieloletniego,

• zasadzie specjalizacji wydatków, głoszącej, że każdy wydatek musi mieć swoje określone przeznaczenie.

Na co Unia Europejska przeznacza zebrane środki? Przede wszystkim na realizację wspólnej polityki rolnej (w tym rybactwa i rybołówstwa), a także polityki spójności, które mają pomóc w podniesieniu konkurencyjności Unii Europejskiej oraz wpłynąć pozytywnie na rozwój m.in. rolnictwa, kultury, infrastruktury, szkolnictwa, wymiaru bezpieczeństwa. Z budżetu finansowane są również koszty administracyjne utrzymania instytucji Unii Europejskiej oraz pomoc humanitarna i rozwojowa dla krajów spoza Unii Europejskiej. Poniższy wykres przedstawia te dziedziny, na które obecnie wydawane są unijne pieniądze. W aktualnym okresie programowania 2007-2013 po raz pierwszy w historii Unii Europejskiej mamy do czynienia z sytuacją, w której środki na wsparcie konkurencyjności i spójności przewyższają fundusze na rolnictwo i rozwój obszarów wiejskich.

Początkowo Wspólnoty były finansowane tylko ze składek państw członkowskich. RE w 1970 wprowadziła system środków własnych. Obecnie dochody WE stanowią:

• Tradycyjne środki własne tj. cła i opłaty rolne

• Środki z podatku VAT

• Wpłaty z tytułu dochodu narodowego brutto

• Inne dochody

Wydatki budżetowe UE dzieli się na:

• obowiązkowe – wynikają bezpośrednio z pierwotnego lub wtórnego prawa wspólnotowego

• nieobowiązkowe – inne wydatki

Rok budżetowy zaczyna się 1 stycznia i kończy 31 grudnia. Każda instytucja WE sporządza do 1 lipca roku poprzedzającego rok budżetowy swój preliminarz wydatków. KE przedstawia projekt budżetu do 1 września. RUE kwalifikowaną większością przyjmuje projekt budżetu. Następnie RUE przesyła go do PE. PE w ciągu 45 dni musi się ustosunkować do projektu budżetu. Jeżeli PE nie wprowadza żadnych poprawek, lub nie zmienia projektu budżet uznaje się za uchwalony. Może jednak PE zgłosić poprawki wówczas projekt ponownie trafia do RUE. RUE wciągu 15 dni powinna się ustosunkować do propozycji PE. Może ona:

• nie zmodyfikować żadnej poprawki wprowadzonej przez PE(budżet uważa się za przyjęty)

• kwalifikowaną większością odrzucić poprawki PE jeśli one nie powodują zwiększenie wydatków

• kwalifikowaną większością przyjąć poprawki PE jeśli one powodują zwiększenie wydatków

Uchwały podjęte co do wydatków przez RUE są ostateczne. II czytanie PE kończy procedurę budżetową. Może on wprowadzić poprawki odnoszące się do wydatków nieobowiązkowych w ciągu 15 dni od daty przedłożenia projektu przez RUE. Jeżeli budżet nie zostanie uchwalony przed końcem roku KE ma obowiązek otrzymać kwotę 1/12 wydatków przewidzianych w projekcie budżetu.

Art.274 TWE mówi że za wykonanie budżetu odpowiada KE. Kontrolę wydatków i przychodów sprawuje TO. Raport TO jest przekazywany RUE, która następnie przesyła go PE. Na postawie tego PE udziel absolutorium KE.