Kwas octowy to organiczny związek z grupy kwasow karboksylowych

– nazwa chemiczna kwas octowy

– wzor sumaryczny C2H4O2

-synonimy i nazwy handlowe:

- kwas etanowy,

-kwas etanolowy,

-kwas etylowy,

-kwas metanokarboksylowy,

-ocet,

Kwas octowy tworzy kryształy w temperaturze poniżej 16 °C. Utworzone kryształy wyglądem przypominają lod, dlatego czysty kwas octowy jest nazywany lodowatym kwasem octowym.

-Kwas octowy o stężeniach 70 ÷ 80% nosi nazwę esencji octowej

Właściwości fizykochemiczne kwasu octowego (ACGIH 2010; Katz, Guest 1994):

– postać bezbarwna, palna, lotna ciecz o ostrym zapachu

– masa cząsteczkowa 60

– temperatura wrzenia 118 oC

– temperatura topnienia 17 oC

– temperatura zapłonu 39 oC (metoda tygla zamkniętego); pali sięniebieskim płomieniem

Kwas octowy jest otrzymywany

-przemysłowo przez: karbonylowanie metanolu (proces Monsanto,Acetica),

-bezpośrednie utlenianie butanu lub niskooktanowych benzyn oraz utlenianie aldehydu octowego (otrzymywanego z acetylenu).

-Fermentacja octowa etanolu otrzymywana z fermentacji alkoholowej cukrow jest źrodłem spożywczego kwasu octowego (ocet). Kwas octowy oznaczany jest w produktach symbolem E260.

Kwasoctowy powstaje: z udziałem bakterii rodzaju Acetobacter genus i Clostridium acetobutylicum, w wyniku utleniania etanolu lub aldehydu octowego oraz podczas reakcji (np. hydrolizy): estrow kwasu octowego, bezwodnika octowego lub chlorku acetylu.

-Kwas octowy jest rownież produktem ubocznym suchej destylacji drewna. Izoluje się go z destylatu przez wytrącenie wapnem octanu wapnia (tzw. szare wapno), ktory następnie poddaje się reakcji z kwasem siarkowym i oddestylowuje kwas octowy.

-Kwas octowy jest używany w syntezie organicznej do otrzymywania: bezwodnika octowego, estrow kwasu octowego i chloroooctowego, a także do produkcji: sztucznego jedwabiu, lekow (aspiryny, lekow przeciwbakteryjnych, antybiotykow),taśmy filmowej, esencji octowej, włokien syntetycznych (karboksymetylocelulozy, octanu celulozy) oraz w technice grzewczej do usuwania kamienia kotłowego.

-Związek w postaci (produkt fermentacji octowej) jest stosowany:

*jako ocet spożywczy do konserwacji żywności i składnik roztworow buforowych oraz w wielu innych produktach.

*Jako dodatek do żywnościjest oznakowany numerem E260.

-Kwas octowy jest spożywany przez człowieka w takich produktach spożywczych, jak: winie, piwie, fermentowanych produktach spożywczych (np. kiszona kapusta), przyprawach, produktach marynowanych,

jogurtach, czekoladach, płatkach śniadaniowych, wędlinach oraz napojach energetycznych.

-Bardzo duże ilości kwasu octowego są używane jako rozpuszczalnik w rafinacji kwasu tereftalowego

używanego do wielkotonażowej produkcji poli(tereftalanu etylenu), (butelki PET).

STĘŻENIA W JAKICH WYSTEP.

-Octy to roztwory wodne kwasu octowego 5-15% (octy jadalne).

- Esencje octowe są 15-25%. -octy winne zawierają dodatkowo barwniki roślinne, domieszkę innych kwasów organicznych (np. winowy, propionowy, kapronowy), a także ketony, estry i aldehydy.
-w roztworach 3-6%stos do konserw. Art. Żywność., W przemyśle spożywczym jest też regulatorem kwasowości. Dobry stabilizator i rozcieńczalnik barwników i substancji smakowych. Hamuje rozwój bakterii i drożdży, w mniejszym stopniu powstrzymuje wzrost pleśni (w stężeniach dopuszczonych do żywności).

-Kwas octowy służy także do wytrącania kazeiny z mleka, rozcieńczania polioctanu winylu przy nanoszeniu na powierzchnię serów.

-Kwas octowy od samego początku był używany w medycynie.

-1% roztwór kwasu octowego ma pH 2,5.

-W stężeniu powyżej 5% działa bakteriobójczo,

-a w stężeniu 0,5% bakteriostatycznie. Hamuje rozwój Salmonella aertryka, bacillus cereus, Bacillus mesentericus, Staphylococcus aureus.

-kwas octowy w farmacji acidum aceticum

-Rozcieńczone roztwory kwasu octowego(0,25- ÷ 5-procentowe) są stosowane do miejscowego

leczenia infekcji błon śluzowych.

-stosuje się go do przpełukań pochwy w stężeniu 1-2 łyżki na 1l wody.(3-6%)

DZIAŁANIE TOKSYCZNE NA LUDZI

-Toksyczność kwasu octowego jest nawet większa, niżby to wynikało z jego siły jako kwasu, gdyż ma on zdolność rozpuszczania się w tłuszczach, przez co łatwiej przenika przez błony śluzowe w głąb tkanek i jest łatwiej wchłaniany przez błony śluzowe.

-Po połknięciu lub na skutek kontaktu ze stężonym kwasem octowym pojawiały się następujące objawy:

− oparzenia w postaci nadżerek w błonach śluzowych w: ustach, gardle i przełyku, którym towarzyszył ból i trudności w połykaniu.W wyniku koagulacji tkanek wystąpiła martwica. Obszary martwicy były początkowo szarobiałe, lecz szybko nabierały czarnego zabarwienia, a czasami się marszczyły

− owrzodzenie tkanek i błon śluzowych, które miały kontakt z kwasem octwowym

− bol podbrzusza, ktoremu towarzyszyły: nudności, wymiotowanie śluzem oraz fusami kawy; czasami występował krwotok żołądkowy

− zapaść krążeniowa, ktorej towarzyszyła wilgotność skory oraz: słaby i szybki puls, płytki oddech, skąpomocz, hemoliza i hemoglobinuria oraz bezmocz. Zapaść krążeniowa mogła doprowadzić do niewydolności nerek oraz uszkodzeń wątroby i serca. Ostra niewydolność krążenia jest często bezpośrednią przyczyną zgonu

− niewydolność oddechowa

− śmierć przez uduszenie wskutek obrzęku języka (Committee… 2004; Grant 1986;Mackison i in. 1981; Sittig 1981; Sergeeva 2001; The Merck… 1996).

Metabolizm i wydalanie

Kwas octowy jest szybko metabolizowany w większości tkanek, a produktem pośrednim są związki ketonowe. W badaniach w warunkach in vitro stwierdzono, że jon octanowy jest wykorzystywany w: tworzeniu glikogenu, syntezie kwasow tłuszczowych, syntezie cholesterolu, acetylacji amin. Jest on włączany do: fosfolipidow, lipidow obojętnych, sterolu, nasyconych inienasyconych kwasow w rożnych tkankach u ludzi i zwierząt. Jon ten bierze rownież udział w tworzeniu: białek osocza, wątroby, nerek, jelita, mięśni i mozgu

MECHANIZM DZIAŁANIA TOKSYCZNEGO

-Działanie żrące kwasu octowego jest wynikiem denaturacji białka (martwica koagulacyjna).

-Kwas octowy odpowiada za wystąpienie objawow zespołu reaktywnej dysfunkcji drog oddechowych (RADS), jako czynnik toksyczny o działaniu drażniącym, który uszkadza nabłonek drog oddechowych i inicjuje zapalenie neurogenne(Pałczyński, Krawczyk-Szulc 2009). W związku ze stosunkowo rzadkim występowaniem RADS mechanizmy prowadzące do powstawania zmian w drogach oddechowych nie

zostały do końca poznane.

Acetum vini (ocet winny) podawany był przy zatruciach zasadami i środkami narkotycznymi (co 10 minut po 1 łyżce stołowej); jako napój ochładzający 60 g na 4 szklanki wody z cukrem (tzw. oxycratum) w gorączkach febrycznych. Zewnętrznie ocet miał zastosowanie do płukania ust i gardła (1 część na 60 części wody przegotowanej), do lewatyw (2-5 łyżek na 200 ml wody lub naparu z rumianku), przy osłabieniu i omdleniu, do obmywania, przymoczek i jako środek ściągający, powstrzymujący upływ krwi. Octy ziołowe aromatyczne (acetum aromaticum) były stosowane zewnętrznie do nacierań odkażających i odwaniania. Octy ziołowe w zalezności od profilu leczniczego zioła były podawane doustnie, w zalezności od potrzeby.

Acetum 6% do połowy XX wieku był używany do saturacji, przy zatruciach alkaliami, a zewnętrznie jako środek ściągający.

Acetum camphoratum (ocet kamforowy) zawierał 1 część kamfory 24 części spirytusu i 72 części octu. Kamforę rozpuszczano w spirytusie, a następnie mieszano z octem. Służył do nacierań przeciwobrzękowych (doskonale usuwa opuchliznę), przeciwbólowych, przeciwreumatycznych i jako środek odciągający i podniecający (do wąchania), ponadto jako środek przeciwgnilny.

Acetum aceticum concentratum, czyli acetum glaciale był zalecany zewnętrznie do wąchania (przy omdleniu), przyżegania (przy szankrze) i jako środek odciągający (odwadniający i odwaniający) na skórę. Jeszcze w latach 50 XX wieku stosowany do rozpulchniania tkanek i niszczenia narośli skórnych oraz tkanki ziarninowej.
Dla wyjaśnienia podaję: szankier to dawne określenie wrzodu syfilitycznego. Syfilis, czyli przymiot – choroba weneryczna, bardziej znana pod nazwą kiła.

Acetum pyrolignonum crudum – ocet prosty drzewny, powstały przy suchej destylacji drewna był traktowany w medycynie jako środek ściągający i używany zewnętrznie w postaci czystej lub rozcieńczonej (1-5%) do szprycowań pochwy, obmywań, smarowań, opatrunków, przy gnojących się ranach, odleżynach. Znów wyjaśniam: „gnojące się rany” – stare określenie gnijących, cuchnących, trudno gojących sie ran.

Acetum pyrolignosum rectificatum - ocet drzewny oczyszczony – lek ściągający stosowany zewnętrznie do płukania ust i gardła (1:10-20 części wody), do smarowania (1:5-10 części miodu), do szprycowań, kompresów przeciw obrzękom.

Acetum scillae – ocet cebuli morskiej zawierał Bulbus Scillae, spiritus 90% ana 5,0, acidum aceticum 30% 9,0, aqua destillata 36,0; płyn przezroczysty, żółty, o smaku gorzko-kwaśnym. Doustnie jako lek moczopędny, wykrztuśny i tonizujący serce, przeciwobrzękowy po 15-30 kropel 3-4 razy dziennie.

W kosmetyce ocet, a zwłaszcza octy winne lub ziołowe mogą być wykorzystywane do przemywania skóry łojotokowej, trądzikowej i do płukania włosów przetłuszczających się, z brakiem połysku i puszystości. Płukanki w roztworze octu często zapobiegają łupieżowi i grzybicom, ze względu na właściwości antyseptyczne i zakwaszające. Kąpiele stóp w roztworze octu usuwają uczucie zmęczenia i obrzęki.

KWAS MLEKOWY

Kwas mlekowy (łac. Acidum lacticum)

-organiczny związek chemiczny należy do grupy kwasów alfa-hydroksylowych (AHA),

-o działaniu złuszczającym, nawilżającym i przeciwstarzeniowym.

-W naturze kwas ten występuje w kwaśnym mleku, jogurtach, żurach i kiszonkach.

– oraz powstający w mięśniach w trakcie intensywnego wysiłku fizycznego, kiedy dochodzi do procesu beztlenowej glikolizy, zwanej fermentacją mleczanową.

-wytwarzany przez florę pochwy utrudnia rozwój innych bakterii i drożdżaków.

-występuje w dwóch formach optycznych L i D, z których tylko forma L-kwasu mlekowego posiada biologiczną aktywność i jest naturalnym składnikiem skóry i włosów. Jest on jedną z głównych składowych NMF- naturalnego czynnika nawilżającego, który odpowiada za odpowiednie nawodnienie naskórka.

-Właściwości kwasu mlekowego były nieświadomie wykorzystywane i doceniane już od dawnych czasów, w postaci mlecznych kąpieli i nacierania skóry zsiadłym mlekiem. Wówczas jeszcze nie wiedziano, że efekt gładkiej i nawilżonej skóry to zasługa kwasu mlekowego obecnego w mleku.

-kwas mlekowy zastosowany do przepłukiwań pochwy zakwasza wydzielinę i pomaga przywrócic prawidłowy stan mikrobiologiczny, Pałeczki kwasu L-mlekowego są jednymi z głównych bakterii odpowiedzialnych za utrzymanie zdrowej flory pochwy. Produkowany przez nie kwas L-mlekowy przyczynia się do kwasowości środowiska pochwy.

-Mieszanina racemiczna kwasu L i D mlekowego wykorzystywana jest w przemyśle spożywczym, gdzie kryje się pod symbolem E270 i pełni funkcję przeciwutleniacza i substancji konserwującej przedłużającej swieżość żywności.

-W kosmetyce wykorzystuje się głównie kwas L-mlekowy, który można otrzymać wyłącznie podczas naturalnego procesu fermentacji cukrów z udziałem bakterii mlekowych z rodzaju Lactobacillus.

-W wielu aspektach kwas mlekowy jest preferowany i polecany ponad inny popularny kwas AHA - kwas glikolowy.

- Kwas mlekowy posiada nieco większą cząsteczkę niż kwas glikolowy, dzięki temu działa łagodniej i jest bezpieczniejszy w zastosowaniu, a jednocześnie jest równie skuteczny.

- W badaniach wykazano, że kwas mlekowy wykazuje lepsze działanie przeciwstarzeniowe, aniżeli kwas glikolowy.
- W odróżnieniu od kwasu glikolowego kwas mlekowy posiada silniejsze działanie nawilżające (10% kwasu mlekowego nawilża porównywalnie do 10% gliceryny).

- Peelingi kwasem mlekowym w wyższych stężeniach (20-30%) są bezpieczniejsze i możliwe nawet w warunkach domowych, natomiast kwas glikolowy bardzo łatwo penetruje w głąb skóry i w niedoświadczonych rękach, użyty w wyższym stężeniu, nałożony nierównomiernie i pozostawiony zbyt długo na skórze, może powodować blizny i powiększone pory skóry.

STEŻENIA

-Tak więc toniki, peelingi i maseczki z 2-5% kwasem mlekowym należą do podstawowych kosmetyków pielęgnacyjnych cery tłustej i mieszanej, dojrzałej.

-Preparaty z kwasem mlekowym (5%) również wspomagają leczenie trądziku. Redukując warstwę rogową zabezpieczają mieszki włosowe przed zapychaniem złuszczonymi komórkami.

-1-10% najcześciej stosow. Stężenie w kosmetykach

-Stosując punktowo maseczki z kwasem mlekowym (7-15%) można próbować pozbyć się powierzchniowych plam posłonecznych, potrądzikowych lub pojawiających się z wiekiem.

-Kwas w warunkach domowych polecam stosować do 15 %, w salonie kosmetycznym do 30-40 %, powyżej zabiegi wykonują lekarze medycyny estetycznej.

Właściwości i działanie kwasu L-mlekowego:

- reguluje odnowę komórkową skóry, poprzez usunięcie zbędnych zrogowaciałych komórek, dzięki czemu poprawia się struktura i koloryt skóry,

- zwiększa skuteczności działania innych preparatów kosmetycznych; skóra przygotowana kwasami lepiej absorbuje składniki aktywne zawarte w kremach,

- tylko forma kwasu L-mlekowego stymuluje produkcję ceramidów w skórze, dzięki czemu wpływa na uszczelnienie bariery lipidowej naskórka, zmniejsza utratę wody ze skóry (obniża TEWL - przeznaskórkową utratę wody) i sprzyja lepszemu nawilżeniu skóry, która staje się bardziej elastyczna i miękka,
- wpływa na produkcję kolagenu skóry, powodując zwiększenie grubości i wzmocnienie skóry właściwej,
- podnosi poziom glikozaminoglikanów, związków, które jak gąbka chłoną wodę i zapewniają odpowiednie nawodnienie głębszych warstw skóry,

- spłyca drobne zmarszczki powierzchniowe i poprawia elastyczność i jędrność skóry, jest składnikiem przeciwstarzeniowym,
- pomocny w przypadku przebarwień i niewielkich blizn potrądzikowych,

- odblokowuje pory skóry i działa antybakteryjnie, dzięki czemu zapobiega tworzeniu ognisk zapalnych, czyli wszelkiego rodzaju wyprysków i zaskórników, jest pomocny przy trądziku, 
- polecany także do pielęgnacji ciała i skóry włosów, pomocny w przypadku rogowacenia, łuszczenia i przesuszenia skóry, 

- naturalny konserwant i regulator pH.

UWAGA! - Czysty, stężony kwas mlekowy jest środkiem drażniącym skórę i drogi oddechowe, dlatego zaleca się zachowanie ostrożności i rozwagi. Należy unikać bezpośredniego kontaktu stężonego kwasu ze skórą i oczami oraz wykonywać zestaw z dala od małych dzieci, postępując zgodnie z instrukcją wykonania produktu. Kwas mlekowy zastosowany zgodnie z podaną recepturą, w danym zakresie stężeń, jest całkowicie bezpieczny.

KWAS BOROWY i boran sodowy (zwany boraksem)

Kwas borowy, kwas borny (łac. Acidum boricum), H₃BO₃ – nieorganiczny związek chemiczny, słaby kwas występujący w przyrodzie jako minerał sassolin. Sole kwasu borowego to borany

-Kwas borowy został po raz pierwszy otrzymany z boraksu przez Wilhelma Homberga (1652-1715), stąd znany był później jako sal sedativum Hombergi ("sól uspokajająca Homberga"). Obecność kwasu borowego lub jego soli stwierdzono w soli morskiej i roślinach (szczególnie w owocach).

-Kwas borowy można otrzymać w reakcji gorącego roztworu boraksu z mocnymi kwasami; po ochłodzeniu wytrąca się z roztworu. Jest nietrwały termicznie, w temperaturze powyżej 100 °C oddaje część wody i przechodzi w kwas metaborowy^[4]:H₃BO₃ ⇌ HBO₂ + H₂O

-Jest bardzo słabym kwasem (pK_a = 9,24). W roztworach wodnych nie ulega dysocjacji, lecz jest akceptorem jonów wodorotlenowych (czyli kwasem Lewisa, a nie kwasem Brønsteda):B(OH)₃ + H₂O ⇌ B(OH)₄⁻ + H⁺

-Stosunkowo słabo rozpuszcza się w wodzie (w temp. 20 °C ok. 5 g na 100 cm³ wody). Podobnie jak inne związki boru, barwi płomień na kolor zielony.

- kwas borowy i jego sól –ogólnie uważane za stosunkowo mało toksyczny ale po dostaniu się do organizmu są dla niego substancją trującą

-kwas borowy niewielkim stopniu wchłania się przez nieuszkodzoną skórę. ALE stosunkowo łatwo wchłania się z uszkodzonego naskórka lub błony śluzowej, podczas gdy wydalanie z organizmu jest bardzo wolne (wydalany przez nerki).-Skutkiem tego jest gromadzenie się preparatu w wątrobie oraz układzie nerwowym.

-W przypadku wchłonięcia wykazuje działania toksyczne. Niebezpieczeństwo wchłonięcia jest szczególnie duże w przypadku stosowania na błony śluzowe, rozległe rany, oparzenia i zmiany zapalne oraz u noworodków i małych dzieci.

-Długotrwałe stosowanie kwasu borowego może prowadzić także do uszkodzenia nerek.

ZASTOSOWANIE

Kwas borowy jest stosowany m.in. jako składnik nawozów, środek do impregnacji drewna, składnik do produkcji szkła borowego i farb, a także w garbarstwie^[. Jest wykorzystywany również jako konserwant (E284).

-Kwas borowy jest związkiem dostępnym, niedrogim, przez co znalazł zastosowanie jako "zielony"katalizator szeregu reakcji chemicznych (patrz: zielona chemia).

Regulacje prawne

Dozwolony do stosowania w ograniczonym stężeniu (lista substancji dozwolonych do stosowania w kosmetykach wyłącznie w ograniczonej ilości, zakresie i warunkach stosowania. Maksymalne stężenie substancji dopuszczalne do stosowania w:

• zasypkach to 5%,

• produktach do higieny ustnej - 0,1%,

• innych produktach z wyjątkiem produktów do kąpieli i trwałej ondulacji - 3%

Zastosowania medyczne

-Substancja farmaceutyczna stosowana głównie w recepturze szpitalnej. Przede wszystkim jako roztwór 3% (tylko 3% w rezp. Farmaceut.-3 gram kwasu na 100 gr roztworu)do przemywania zakażonych ran, oparzeń, -działanie słabe przeciwbakteryjne.

-1-3% (3razy dzien.)do przepłukiwania gardła czy gałki ocznej, w przypadku zapalenia spojówek; ewentualnie jako maść złożona lub kilkuprocentowa zasypka.

-W ginekologii wykorzystywany jako roztwór wodny do irygacji pochwy. Surowiec recepturowy służący do przygotowywania postaci farmakopealnej maści bornej

-Rozcieńczony roztwór kwasu borowego jest środkiem dezynfekującym.

-W mieszaninie z talkiem jest składnikiem zasypki do stóp zwalczającej przykry zapach i nadmierne pocenie (nazwa handlowa Antypot).

-W laboratoriach jest stosowany jako środek neutralizujący do przemywania skóry po oblaniu ługami. -Środek złuszczający i ściągający.

-Wykazuje słabe działanie antyseptyczne oraz wysuszające i ściągające. Ułatwia ziarninowanie.

-Zewnętrznie na rany i oparzenia.

-W preparatach złożonych jest stosowany w bakteryjnym zapaleniu pochwy, w ostrych stanach zapalnych błony śluzowej nosa.

-Pochodna - tetraboran sodu: zakażenia bakteryjne i kandydoza błon śluzowych jamy ustnej. Jako składnik preparatów złożonych w stanach zapalnych gardła i jamy ustnej.

-Nie stosować u dzieci (szczególnie poniżej 4. rż.), na duże lub sączące się rany, rozległe zmiany zapalne ani duże powierzchnie.

UWAGA-przewlekłe zatrucie kwasem borowym przebiega z wyniszczeniem i zaburzeniami neurologicz.; śmiertelność w ostrym zatruciu wynosi ok.50%. Stosowanie kwasu borowego nie znajduje współcześnie racjonalnego uzasadnienia i powinno zostać zarzucone –stosowanie go w zapal. Spojówek jest nieskuteczne a działanie przeciw bakteryjne bardzo słabe, natomiast stosow. Do pędzlowania gardła zwłaszcza u dzieci może być bardzo niebezpieczne.

KWAS BENZOESOWY (acidum benzoicum) i jego sole.

-Kwas benzoesowy, zwany też kwasem fenylomrówkowym lub kwasem będźwinowym, to organiczny związek chemiczny, najprostszy aromatyczny kwas karboksylowy, jego pochodną jest aspiryna.

- Zbudowany jest z pierścienia benzenowego zawierającego jedną grupę karboksylową.

-Kwiat benzoesu występuje w korze czereśni i strączyńca, w malinach i anyżu.

-najbardziej znaną jego pochodną jest jego sól sodowa- benzoesan sodu, która jest często sosowana jako konserwant przedłużający trwałość produktów spożywczych. Sam kwas benzoesowy jest również stosowany w tym celu – jego nr. Jako dodatku do żywności to E210.

-inny znany pochodny kwasu benzoesowego jest kwas salicylowy-stosowany jako środek odkażający

ZASTOSOWANIE

-Do celów przemysłowych można go otrzymywać na drodze czysto syntetycznej

- Znalazł zastosowanie jako środek konserwujący żywność (ma właściwości zapobiegające rozwojowi drożdży i bakterii), a także jako aromat wielu produktów spożywczych np. warzyw, napojów bezalkoholowych, ciast, gum do żucia, margaryn, lodów.

-Może też niekorzystnie wpływać na płuca, oczy i skórę.

-Toksyczny dla układu nerwowego.

-Wykazuje zdolności antyseptyczne, przeciw ropne, przeciwgnilne, a stosowany na skórę zmiękcza zrogowaciały naskórek, ułatwiając jego usunięcie. Szeroko stosowany w dermatologii.

Surowiec farmaceutyczny

-działanie słabe przeciw bakteryjne tylko do użytku zewnętrznego,

-wykorzystywany w recepturze aptecznej do sporządzania postaci leków

-do użytku zewnętrznego: maści, past, słabych roztworów wodnych, płukanek jamy ustnej i gardła, zasypek, zawiesin oraz mazideł.

-Wchodzi w skład farmakopealnych preparatów galenowych, a także leków oficynalnych o stałej recepturze.

Substancja farmaceutyczna spożywana w nadmiernych ilościach może prowadzić do astmy, pokrzywki, a nawet problemów behawioralnych.

ZAGROŻENIA

W nadmiernych ilościach kwas benzoesowy może powodować astmę, pokrzywkę oraz problemy behawioralne. W niektórych przypadkach wpływa również niekorzystnie na płuca, a także podrażnia oczy i skórę. Jest toksyczny dla układu nerwowego. Ponieważ jego pochodną jest aspiryna, powinny go unikać osoby uczulone na ten lek

Kwas benzoesowy jest dozwolony do stosowania w kosmetykach w ograniczonej ilości. Znajduje się na liście substancji konserwujących dozwolonych do stosowania. Ze względu na szerokie zastosowanie tego związku w różnego rodzaju preparatach dopuszczalne jest różne jego stężęnie w zależności od rodzaju kosmetyku. Maksymalne stężenie kwasu benzoesowego i jego soli sodowej w gotowym kosmetyku wynosi:

• produkty spłukiwane z wyjątkiem preparatów do jamy ustnej: do 2,5% (w przeliczeniu na czysty kwas benzoesowy, w przypadku stosowania soli sodowej kwasu benzoesowego);

• produkty do jamy ustnej: do 1,7% (w przeliczeniu na czysty kwas benzoesowy, w przypadku stosowania soli sodowej kwasu benzoesowego);

• produkty niespłukiwane: do 0,5% (w przeliczeniu na czysty kwas benzoesowy, w przypadku stosowania soli sodowej kwasu benzoesowego);

• inne pochodne we wszystkich wyrobach do 0,5% (w przeliczniu na czysty kwas benzoesowy).

KWAS SALICYLOWY

Kwas salicylowy (łac. Acidum salicylicum od łac. Salix - wierzba) – organiczny związek chemiczny z grupy aromatycznych hydroksykwasów karboksylowych. Zawiera jedną grupę hydroksylową i jedną grupę karboksylową przyłączone do pierścienia benzenowego w układzie orto.

POWSTANIE

-Kwas salicylowy po raz pierwszy został otrzymany przez wyodrębnienie go z kory wierzby (łac. salix, stąd nazwa). Metoda syntezy chemicznej została wynaleziona przypadkowo przez niemieckiego chemika, Hermanna Kolbego. Odkrycie Kolbego uważa się również za początek chemicznego przemysłu farmaceutycznego, gdyż kwas salicylowy był pierwszym lekiem wytwarzanym na skalę przemysłową na drodze syntezy chemicznej.

WŁAŚCIWOŚCI

-Występuje w postaci białego, krystalicznego proszku lub bezbarwnych igiełek o gęstości 1,443 g/cm³. --Słabo rozpuszcza się w wodzie (w temp. 20 °C – 0,18 g na 100 cm³ H₂O, w 100 °C – 7 g na 100 cm³; roztwór ma umiarkowanie kwaśny odczyn),

-bardzo dobrze w etanolu.

-Działa drażniąco na skórę i oczy.

-W dużych ilościach może być toksyczny (dawka śmiertelna dla szczura wynosi ok. 1 g/kg masy ciała). Kwas salicylowy ma również zdolność do tworzenia wewnątrzcząsteczkowych wiązań wodorowych, co zwiększa jego lotność z parą wodną i łatwość sublimacji.

Działanie

-Kwas acetylosalicylowy ma własności przeciwbólowe, przeciwgorączkowe i silne działanie przeciwzapalne.

-Ze względu na budowę zalicza się do grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ).

-Mechanizm jej działania polega na nieodwracalnym hamowaniu (inhibicji) enzymu cyklooksygenazy

(typu COX-1 i COX-2 poprzez acetylację reszty seryny w jej centrum katalitycznym).

- Enzym ten katalizuje reakcje syntezy prekursorów prostaglandyn i tromboksanu A2 z kwasu arachidonowego, które są mediatorami reakcji zapalnych. Prostaglandyny obniżają próg pobudliwości zakończeń czuciowych zwiększając odczuwanie bólu wywołane bodźcami mechanicznymi i chemicznymi. ---Inną ważną cechą kwasu acetylosalicylowego wykorzystywaną w leczeniu jest jego działanie hamujące tworzenie skrzepów płytkowych – małe dawki kwasu acetylosalicylowego (30-300 mg/dobę) stosowane są w profilaktyce udarów mózgu i zawałów serca oraz leczeniu skrzepów.

Preparaty złożone i leki

Nazwa aspiryna jest zastrzeżona dla preparatów zwierających kwas acetylosalicylowy produkcji firmy Bayer, jednak potocznie aspiryną określa się wszystkie farmaceutyki zawierające kwas acetylosalicylowy jako substancję czynną. W Polsce kwas acetylosalicylowy występuje m. in. pod nazwą polopiryny S.

-W zależności od wskazania (dawki) oraz miejsca uwalniania aspiryny w organizmie dostępnych jest szereg preparatów z kwasem acetylosalicylowym, w różnych postaciach – jako tabletki, tabletki musujące oraz tabletki dojelitowe. Przyjmuje się, że najlepszą formą podawania są tabletki dojelitowe, posiadające specjalną otoczkę odporną na kwasy znajdujące się w żołądku – lek uwalniany jest dopiero w jelicie cienkim. W sprzedaży są także leki złożone (np. ascalcin plus, ascodan, asprocol, calcipiryna, coffepirine, etopiryna), w których kwas acetylosalicylowy występuje z innymi składnikami aktywnymi i dodatkami. Ich lista jest długa a wybrane przykłady takich leków zebrane są w tabeli 1. Na ogół aspirynę łączy się z witaminą C (wzmacnia korzystne działanie kwasu acetylosalicylowego w infekcjach wirusowych) l lub/i kofeiną, paracetamolem, etenzamidem – co nasila działanie przeciwbólowe kwasu acetylosalicylowego.

Stężenie kwasu salicylowego wynoszące minimalnie 1 % jest wystarczające, by mógł on skutecznie spełniać swe zadanie. 

Z racji tego, że kwas salicylowy nie rozpuszcza się w wodzie, jego roztwory robimy w alkoholu etylowym. Do tego celu używamy czystego alkoholu etylowego (spirytus – 95,6 % czystego alkoholu etylowego) lub jego roztworu 40% (wódka). 

W celu otrzymania 5% stężenia kwasu salicylowego w roztworze stosujemy

na stężenie procentowe. Cp= ms/ mr * 100% 

ZASTOSOWANIE

Najistotniejszym zastosowaniem kwasu salicylowego jest produkcja kwasu acetylosalicylowego (aspiryny) i kwasu p-aminosalicylowego(PAS, lek przeciwgruźliczy).

-Samego kwasu salicylowego używa się w medycynie jako środka dezynfekującego (np. w postaci spirytusu salicylowego-2%ROZTW W 70⁰ETANOU) i keratolicznego (np. w lekach na trądzik).

-o 10% wykazuje działanie antyseptyczne/ od 10-20%keratoplastyczne, i do 50% keratolityczne.

-Mieszanina kwasu mlekowego (10%) i kwasu salicylowego (90%) jest używana do wypalania brodawek. Istotne znaczenie w medycynie mają też sole kwasu salicylowego – salicylany. Kwas ten był używany dawniej jako konserwant żywności, jednak ze względu na toksyczne działanie w większych stężeniach zastąpiony został obecnie przez benzoesan sodu i azotan potasu.

Estry kwasu p-hydroksybenzoesowego

Parabeny są estrami kwasu p-hydroksybenzoesowego.

-Część alkoholową w tych estrach stanowić może grupa metylowa, etylowa, n-propylowa, n-butylowa, izopropylowa, izobutylowa lub benzylowa. E-216,217,218

-Estry kwasu p-hydroksybenzoesowego spotykane są pod różnymi nazwami handlowymi. Powszechnie nazywane są parabenami, znacznie rzadziej, głównie w piśmiennictwie francuskim, stosowany jest termin – nipaginy. Dla określenia tych związków używa się także synonimu – aseptyny.

- Niekiedy, prawie wyłącznie w literaturze anglojęzycznej, możemy spotkać się z takimi nazwami jak: chemosepty, parasepty, tegosepty, nipasole czy solbrole. 

-Nipaginy słabo rozpuszczają się w wodzie. Jak wynika z tabeli, rozpuszczalność parabenów nieznacznie wzrasta wraz ze wzrostem temperatury wody. I jest jest bardzo mocno uzależniona od długości łańcucha węglowego części alkoholowej estru. Wraz ze wzrostem liczby atomów węgla od 1 do 4 w tym fragmencie cząsteczki, spada ponad 10-krotnie rozpuszczalność w wodzie.

-Parabeny są natomiast dobrze rozpuszczalne w glikolu propylenowym, glicerolu, sorbitolu i etanolu. Dodatek tych substancji zwiększa ich rozpuszczalność w wodzie i dzięki temu, w sposób znaczący potęguje ich efektywność.

Estry kwasu p-hydroksybenzoesowego są aktywne przeciw drożdżom i pleśniom, działają grzybostatycznie, są natomiast mało skuteczne w stosunku do bakterii. Dlatego też często łączy się parabeny z innymi substancjami konserwującymi, o silniejszych właściwościach przeciwbakteryjnych. 

Aktywność przeciwdrobnoustrojowa nipagin w dużej mierze zależy od pH preparatu, w którym się one znajdują. Najefektywniejsze są wówczas, gdy odczyn produktu zawiera się w zakresie pH 3-8, przy czym za optymalną uznaje się wartość 6, czyli odczyn lekko kwaśny. Warto również podkreślić, że parabeny będąc obecne w produkcie, nie modyfikują jego cech, czyli nie wpływają na jego barwę, zapach, konsystencję czy wygląd. 

Ze względu na swoje właściwości, stały się popularnymi, stosowanymi na szeroką skalę, konserwantami. Jak podają dane z 2005 roku, można je odnaleźć w ponad 13 tysiącach różnych produktach. Parabeny wykorzystywane są w przemyśle kosmetycznym, farmaceutycznym i spożywczym już od lat 40. XX wieku. 

Co ciekawe, estry kwasu p-hydroksybenzoesowego występują w wielu produktach pochodzenia naturalnego, m.in. w surowcach roślinnych wykorzystywanych do celów spożywczych. Obecne są np. w malinach – przede wszystkim w ich odmianach jasnych, jeżynach, wanilii. 

Związki te są obecne prawie we wszystkich kosmetykach z dłuższym kontaktem ze skórą, czyli w kremach, maseczkach, balsamach, podkładach czy pomadkach do warg i w znacznej części (77%) kosmetyków spłukiwanych, czyli w szamponach, odżywkach do włosów i mydłach. Powszechność występowania parabenów w wyrobach kosmetycznych świetnie oddaje stwierdzenie Baumanna mówiące, że co najmniej jeden z parabenów obecny jest w około 90% wszystkich wytwarzanych produktów kosmetycznych. Niektóre źródła mówią wręcz, że wartość ta sięga 99%.

Najczęściej w kosmetykach stosuje się methylparaben. Znajduje się on w 98% preparatów kosmetycznych, zawierających parabeny. Tylko kredki do ust bardzo rzadko zawierają ten konserwant. Pozostałe estry są rzadziej stosowane. Biorąc pod uwagę częstość ich występowania, możemy uszeregować je następująco: propylowy, etylowy, benzylowy i butylowy. 

STEZENIA

--Stosowanie parabenów jest zgodne z przepisami prawa. W Rozporządzeniu Ministra Zdrowia znajdują się one na liście konserwantów dozwolonych do wykorzystywania w kosmetykach. Jedynym ograniczeniem ich stosowania jest maksymalne stężenie, które wynosi nie więcej niż 0,4% dla jednego estru oraz nie więcej niż 0,8% dla mieszaniny parabenów.

DZIAŁ NIEP>Znany jest fakt, że nipaginy mogą działać uczulająco. Są bardzo słabymi alergenami kontaktowymi, co udowodniono w badaniach na zwierzętach i na ochotnikach. Dlatego że są w niewielkim stopniu uczulające znajdują zastosowanie w wielu różnorodnych wyrobach. Parabeny zawarte w kosmetykach, uczulają znacznie rzadziej niż w preparatach leków do stosowania zewnętrznego. Często obserwowany jest tzw. „paradoks parabenowy”, polegający na tym, że osoby źle znoszące leki zewnętrzne, w skład których wchodzą nipaginy, dobrze tolerują kosmetyki zawierające te same konserwanty. Najrzadziej estry kwasu p-hydroksybenzoesowego uczulają jako substancje konserwujące żywność. Są prawie całkowicie rozkładane w przewodzie pokarmowym, pod wpływem działania enzymów z grupy esteraz, dlatego alergizują głównie osoby, które dotykają produktów spożywczych, zawierających parabeny. Są to głównie ekspedientki, pracownicy gastronomii, wyjątkowo gospodynie domowe. 

KWAS UNDECYLOWY I JEGO SOLE

Acidumundecylenicum/zincum undecylenicum

Działanie:
Kwas undecylenowy i jego sole wykazują umiarkowane działanie przeciwgrzybicze, m.in. na dermatofity (rodzajeTrichophyton i Microsporum oraz Epidermophyton floccosum) oraz niewielkie działanie przeciwbakteryjne. Preparat działa nie tylko na grzybnię, ale także na zarodniki grzybów. Po zastosowaniu na skórę, wchłanianie do krwioobiegu jest znikome.

- stosowany w postaci roztworów, emulsji i maści

- zazwyczaj w stężeniu 5-10%substancji czynnej.

Przeciwwskazania:
Nadwrażliwość na składniki preparatu. Nie stosować na zmiany skórne ze znacznym odczynem zapalnym, błony śluzowe, w okolicach oczu, na rozległe powierzchnie skóry. Dzieci do 11 lat.

ŚRODKI UTLENIAJĄCE

Środki utleniające - Oxydativa

Środki utleniające – Oxydativa są to substancje chemiczne mające zdolność oddawania (uwalniania) tlenu w kontakcie z tkankami i mikroorganizmami. Tlen działa toksycznie na wiele bakterii, grzybów i wirusów. Może to zostać wykorzystane w leczeniu chorób skóry, którym towarzyszy zakażenie bakteriami beztlenowymi, np. trądziku. Tlen ułatwia również oczyszczenie skóry, pobudza procesy oddychania wewnątrzkomórkowego aktywując procesy przemiany materii i odnowy tkanek. Związki utleniające działają również wybielająco na skórę. W dermatologii mogą być użyte: tlen atomowy (namioty tlenowe), ozon (jak wcześniej, woda z ozonem), nadtlenek wodoru – Hydrogenium peroxydatum (woda utleniona 3% - przemywanie, okłady; kąpiele w roztworze 0,5%),nadmanganian potasu – Kalium hypermanganicum (roztwory wodne 0,02%; kąpiele).

- związki o właściwościach utleniających; mogą utleniać układy enzymatyczne i to jest warunkiem toksyczności

• tlen atomowy

Tlen atomowy (O) wykazuję niesamowitą aktywność chemiczną z m.in. reduktorami takimi jak: siarkowodór, dwusiarczek węgla, chlorowodór, wodór węglowodory.

-Powstaje z O₂ w warunkach obfitych w energię. Występuje w górnych częściach atmosfery.

-Otrzymywany jest poprzez poddawanie cząsteczkowego tlenu wyładowaniom elektrycznym. -ewentualnie poprzez poddawanie wyładowaniom iskrowym pomiędzy aluminiowymi elektrodami. Ma miejsce proces endotermiczny. Uzyskujemy produkt o 80% zawartości tlenu atomowego. Atomy tlenu atomowego w łatwy sposób się rekombinują i powracają do stanu cząsteczkowego. Uwalniana jest przy tym dysza ilość ciepła.

- słabe działanie przeciwbakteryjne

- działa toksycznie na komórki drobnoustrojów- lecz niezbyt silnie

• ozon

Ozon (O₃) jest odmiana alotropową tlenu. To składnik powietrza (około 0,000001%).

-Ozon to składnik powietrza, jest obecny w górnych częściach atmosfery. Chroni wszystkie organizmy żywe przed szkodliwym działaniem promieniowania UV.

-Jest nietrwałym, toksycznym, o charakterystycznym zapachu, niebieskim gazem.

-Wykazuje znacznie wyższe temperatury wrzenia i topnienia oraz większa rozpuszczalność w wodzie niż tlen.

-To bardzo silny utleniacz, może reagować z rtęcią oraz srebrem tworząc tlenki.

-W temperaturze 22°C ulega rozkładowi.

-Ozon otrzymujemy w wyniku wyładowań elektrycznych w atmosferze lub w ozonizatorach. O₃ma szerokie zastosowanie.

-Jako utleniacz występuje w statkach kosmicznych. Jest używany w dezynfekcji ścieków oraz wody, z promieniowaniem ultrafioletowym i pewna ilością wody utlenionej.

-Jest używany także w procesie bielenia wosków, olejów, skrobi.

-Ozon to silny utleniacz, który jest w stanie zmusić cząsteczkę tlenu, aby przyłączyła się do stabilnych jonów.

-Ozon jest zdolny do utleniania związków żelaza w wodnych roztworach, powoduje przejście siarczków w siarczany oraz ditlenki w trójtlenki itp. Ze względu na tę właściwość ozon jest używany jako środek odkażający i bielący.

-W małych ilościach powstaje w reakcjach chemicznych. W skali laboratoryjnej otrzymywany jest w ozonizatorach, w wyniku poddawania powietrza wyładowaniom elektrycznym.

-Ozon jako bardzo dobrym utleniaczem. Ustępuje tylko fluorowi, tlenowi atomowemu oraz rodnikowi wodorotlenowemu. Jest w stanie przeprowadzić w tlenie następujące metale: rtęć, srebro.

-Jest w stanie wydzielić z jodków jod, odbarwia barwne substancje pochodzenia organicznego, utlenia do azotynów amoniak, sole jednowartościowego srebra do soli dwu- lub trój- wartościowych, nienasycone węglowodory do. 

-Ozon technologiczny ma zastosowanie w: bielenia olejów, skrobi, wosków, mąki, odkażania pitnej wody, utleniacz w paliwach rakietowych.

- ozon w zasadzie rozkłada się do tlenu atomowego

- silnie drażni błony śluzowe - stosowany do wyjaławiania wody pitnej, zamiast chloru

• nadtlenek wodoru (hydrogenium peroxydatum)

• Nadtlenek wodoru to bezwonna, bezbarwna ciecz (w dużych stężeniach lub objętościach lekko niebieskawa). Związek nietrwały, dobrze rozpuszczający się w wodzie i rozpadający się w świetle nawet w temperaturze pokojowej, w związku z czym należy go przechowywać w naczyniach z ciemnego szkła.

• Nadtlenek wodoru występuje również jako Perhydrol, Hydroperyt, Hyperol i Laperol. Japończycy niedawno opracowali ekwiwalent nadtlenku wodoru pod nazwą Fluzol, którego używają z dobrym rezultatem w radioterapii u chorych na raka.

• Czysty nadtlenek wodoru jest niedostępny handlowo, gdyż prawo większości krajów Europy oraz USA zabrania jego sprzedaży ze względów bezpieczeństwa. W handlu dostępne są maksymalnie 70% roztwory tego związku i to po spełnieniu specjalnych warunków (przepisy RID i ADR), zaś najczęstszą handlową jego postacią jest tzw. perhydrol (od 1907 roku strzeżona prawem patentowym nazwa handlowa), czyli jego 30% wodny roztwór, oraz 3–5% roztwory do użytku domowego o nazwie woda utleniona

- w postaci 3% roztworu woda utlenionej stosowany do odkażania ran (mechanizm oczyszczania rany-dzieki gwałtownemu pienieniu> w tkance jest obecna katalaza, która rozkłada nadtlenek wodoru z wydzieleniem tlenu – piana)

- słabe działanie przeciwbakteryjne

- działa odwadniająco i wybielająco

-7–15% roztwory są zwykle stosowane jako tzw. „wybielacze na bazie aktywnego tlenu” w środkach chemii gospodarczej, roztwory 3–12% są stosowane we fryzjerstwie do farbowania i rozjaśniania włosów

Na marginesie

Woda utleniona 3-3,5% Jest stosowana do odkażania powierzchownych ran, a po rozcieńczeniu wodą ok. 1:50 do płukania jamy ustnej w stanach zapalnych^.

^-Powszechnie uważa się, że pozwala to na wyczyszczenie i oddzielenie zabrudzeń oraz bakterii z zakamarków tkanek otaczających zranienie, jednak pogląd ten nie ma większego oparcia w faktach, a samo stosowanie wody utlenionej do odkażania ran ma wady^. Woda utleniona ma naturalne właściwości hemolityczne, a ponadto może prowadzić do oddzielania się świeżego nabłonka od  ziarniny w miejscu zranienia. Właściwości bakteriobójcze wody utlenionej przy opatrywaniu zranień są słabe i krótkotrwałe, a stosowanie jej nie zmniejsza ryzyka zakażenia^[14][15], a w pewnych przypadkach może opóźnić gojenie się zranień

• perhydrol

- to nadtlenek wodoru w większym stężeniu

- w roztworze 30% stosowany w stomatologii do czyszczenia kanałów zębowych

-30-35%-Perhydrol jest stosowany jako silny środek utleniający w przemyśle chemicznym. Stosuje się go np. powszechnie przy produkcji wielubarwników organicznych, także przy produkcji inicjujących wybuchowych nadtlenków HMTD, TCAP, TetraAP.

• nadmanganian potasu (=Kalium hypermanganicum)

- fioletowe kryształki lub w tabletkach

- rozpuszczalny w wodzie

- działa na grzyby, bakterie,

- do odkażania błon śluzowych jamu ustnej, odbytnicy, do odkażania ran

-roztwory 0,02% dział skutecz p. przeciwdrobnoustrojowo drażnią tkanki

-Kilkuprocentowe roztwory są silnymi środkami odkażającymi lecz działają żrąco i powodują martwicę tkanek.

-Nadmanganian potasu ma silne własności bakterio- i grzybobójcze. Pastylki tego związku są m.in. stosowane do odkażania wody do mycia (np. do kąpieli noworodków); składnik aktywny w maściach do odkażania gardła oraz w preparatach do odkażania ran. Rozcieńczony roztwór używa się do płukania jamy ustnej.

-Stosowany jest jako utleniacz w wielu reakcjach chemicznych, szczególnie w chemii organicznej

-Roztwór nadmanganianu potasu jest stosowany w analizie chemicznej do wykrywania jonów redukujących, takich jak tiocyjaniany (rodanki, SCN⁻), bromki, azotyny.

- Roztwór ten jest również stosowany w analizie ilościowej, do miareczkowania – jest to manganianometria.

-Mieszanina nadmanganianu potasu z glicerolem ulega samozapłonowi Zjawisko to wykorzystywane jest do rozpalania ognia w trudnych warunkach (np. w podręcznych zestawach ratunkowych) .

-Używany jest jako środek do wytwarzania tlenu w reakcji z wodą utlenioną lub w wyniku silnego ogrzania. Można go także wykorzystać do otrzymywania chloru w reakcji z kwasem solnym

ALKOHOLE

Alkole są pochodnymi węglowodorów, które mają w cząsteczkach drupę funkcyjną –OH, zwaną grupą hydroksylową (wodorotlenową).

- działanie opiera się na zaburzeniu procesów metabolicznych komórek

Metanol

Metanol – alkohol metylowy CH₃OH – jest pierwszym członem szeregu homologicznego alkoholi. Czysty metanol charakteryzuje się specyficznym zapachem, dobrze rozpuszcza się w wodzie, jest bezbarwny.
Ten alkohol jest wyjątkowo silnie trujący. Niewielka dawka 10g powoduje ślepotę oraz inne choroby a większe dawki doprowadzają nawet do śmierci!!! Jego głównym zastosowaniem jest produkcja tworzyw sztucznych, barwników, włókien syntetycznych, w przemyśle farmaceutycznym oraz jako rozpuszczalnik farb i lakierów. 

- w medycynie stosuje się alkohol etylowy i alkohol izopropylowy

• alkohol etylowy

Etanol – alkohol etylowy – C₂H₅OH Etanol otrzymuje się metodą biochemiczną w procesie fermentacji alkoholowej. Proces ten zachodzi pod wpływem enzymów – np. zymazy zawartej w drożdżach. Enzym (inaczej biokatalizator) jest to substancja wytwarzana przez organizm żywy, regulująca przebieg procesu biochemicznego. Fermentacja alkoholowa polega na przemianie cukru prostego (glukozy). 
-Mieszanina 95,6% etanolu z wodą jest popularnie nazywana spirytusem. 

-Etanol 100% jest nazywany alkoholem absolutnym

-W farmacji etanol wykorzystywany jest m.in. jako rozpuszczalnik do sporządzania niektórych leków. W recepturach nazywany bywa Ethanolum i Aethanolum, z podaniem stężenia w stopniach (procentach objętościowych) (np. Ethanolum 95°, Aethanolum 95°). Do określenia etanolu 95° używa się też nazwy: Spiritus Vini rectificatus. Farmakopea Polska VI podaje stężenie etanolu recepturowego wynoszące 96%.

Działanie:

- słabe działanie przeciwbakteryjne

-na większość bakterii chorobotwórczych alkohol etylowy działa bakteriobójczo,

-działanie na grzyby i wirusy kiedyś określane ze działa dziś określane że jest niepewne a na zarodniki alkohol nie działa w ogóle,

- w odpowiednich stężeniach działa skutecznie (najlepiej 40,50%-70%, w wyższym stężeniu skuteczność jest niewielka)-działanie powolne

- stosowany do odkażania skóry

INNE zastosowania:

-Jest bardzo dobrym rozpuszczalnikiem dla wielu substancji, które są w wodzie nierozpuszczalne, np. dla jodu. Roztwór 3-procentowy nazywany jest jodyną. Ma właściwości bakteriobójcze i stosowany jest do dezynfekcji ran i skaleczeń.

-Również sam spirytus lub spirytus tzw. salicylowy to środki odkażające stosowane w medycynie. 

-Denaturat to etanol z skażonym barwnikiem i substancjami trującymi, wykorzystuje się go jako rozpuszczalnik i paliwo.

• alkohol izopropylowy

- w stężeniach powyżej 70% działa nieco silniej od alkoholu etylowego

- powoduje przekrwienie tkanek położonych głębiej

-jest subst p.bakteryjną

-dostepny m.inn. jako „kompaktowy” środek odkażający- gaziki nasączone 70% alkoholem izopropylowym,

-jako składnik niektórych preparatów antyseptycznych- Alkohol  jest łagodnym rozpuszczalnikiem organicznym, może być stosowany jako płyn antyseptyczny.

- stosowany również jako rozpuszczalnik dla innych leków przeciwbakteryjnych

-Alkohol izopropylowy jest stosowany do czyszczenia wszystkich elementów optycznych. Bezpiecznie usuwa zanieczyszczenia z ich delikatnych powierzchni. Idealnie nadaje się do odtłuszczania oraz usuwania zanieczyszczeń z włókien światłowodowych przed założeniem złączy lub ich spawaniem.

-Usuwa zżywiczałe oleje i smary oraz inne zakłócające zanieczyszczenia -Nie pozostawia  śladów po czyszczeniu. Pozostałość po odparowaniu max. 0,001%

ALDEHYDY

Aldehydy (skrót od alcohol dehydrogenatus) grupa związków organicznych posiadających grupę aldehydową, czyli grupę karbonylową (C=O) połączoną z jednym (-CHO) lub dwoma (CH₂O) atomami wodoru.

-Aldehydy są charakterystycznie pachnącymi i toksycznymi związkami chemicznymi o własnościach grzybo- i bakteriobójczych – im krótszy łańcuch węglowy tym mniej przyjemny zapach i większa toksyczność.

-Aldehydy są to substancje będące w większości ciałami stałymi {wyjątkami są: formaldehyd –aldehyd mrówkowy który jest gazem i acetaldehyd (aldehyd octowy bedący bardzo lotną cieczą oba dobrze rozpuszcz. W wodzie) i aldehydy nienasycone. Posiadają silne właściwości redukujące, czym różnią się od ketonów.

-Aldehydy stosowane są do syntez organicznych (tworzywa sztuczne, barwniki), w przemyśle spożywczym i kosmetycznym (składniki kompozycji zapachowych i aromatów spożywczych), garbarstwie (aldehyd glutarowy). Roztwór aldehydu mrówkowego (HCHO) w wodzie (tzw. formaliny) stosowany jest do konserwacji preparatów biologicznych.

NAJWAŻNIEJSZE ALDEHYDY

• benzaldehyd (aldehyd benzoesowy- stosuje się przy wyrobach cukierniczych jak składnik sztucznego olejku migdałowego)

• formaldehyd (aldehyd mrówkowy, metanal)

• acetaldehyd (aldehyd octowy, etanal- znalazł zastosowanie m.in. do produkcji kwasu octowego, alkoholu etylowego, chloroformu i wielu tworzyw sztucznych.)

• akroleina

Aldehydy - wykazują swoje działanie przeciwbakteryjne na skutek kondensacji grupy aldehydowej z aminową; w większych stężeniach powodują denaturację białek

• formaldehyd (=aldehyd mrówkowy) gazowy i w roztworach niszczy bardzo skutecznie wszystkie mikroorganizmy – dzaiała jednak powoli

-stosuje się ją rzadko jako środek bakteriobójczy,

-0,5% roztwór zabija bakterie w ciągu 6-12 godzin a zarodniki dopiero po 2-4 dniach, roztwór 8% zabija zarodniki po 18 godzinach.

- zazwyczaj stosowany 40% roztwór formaldehydu -> formalina

- w stężeniach 2-8% formalina stosowana jest jako środek odkażający narzędzia, przyrządy, naczynia

• methenamina (=urotropina)

- jest produktem kondensacji formaldehydu z amoniakiem

-Urotropina jest też stosowana zewnętrznie w dermatologii jako środek przeciwpotowy (stężenie 5 - 25%) ponieważ wykazuje działanie hamujące aktywność wydzielniczą gruczołów potowych.-Metenamina zapobiega nadmiernemu poceniu sie dłoni i stóp, likwiduje przykry zapach potu. Działanie to zawdzięcza uwolnionemu, wskutek kontaktu z kwaśnym potem, aldehydowi mrówkowemu, który hamuje aktywność bakterii oraz osłabia czynność gruczołów potowych. Tlenek cynku i talk wspomagają działanie metenaminy poprzez swoje właściwości osuszające, przeciwzapalne i ściągające.

-Leku nie można stosować na śluzówki, na otwarte rany oraz powierzchnie ciała pozbawione naskórka. Leku nie należy stosować na owrzodzenia stóp. 
Uczulenie na składniki.

W lecznictwie

-stosowana w zakażeniach dróg moczowych-odkażająco.

Urotropina w kwaśnym środowisku moczu hydrolizuje do toksycznego dla drobnoustrojów formaldehydu. W celu wzmocnienia działania stosuje się, równocześnie z urotropiną, witaminę C (kwas askorbinowy).  -maksymalna dawka jednorazowa wynosi 1 gram, natomiast maksymalna dawka dobowa wynosi 4 gramy

Dostępne w Polsce preparaty proste:

• Pedipur – puder leczniczy 200 mg/g; 1 butelka, pojemnik lub tuba 40 g lub 60 g

• Stoppot – puder leczniczy; 1 pojemnik 30 g

Dostępne w Polsce preparaty złożone:

• Dezorol – (Urotropina + mentol + kwas salicylowy) płyn (20 + 10 + 10 mg)/g; 1 butelka 100g

• Urosal – (Urotropina + salicylan fenylu) tabletki (300 + 300 mg); 20 szt.

-Działanie przeciwbakteryjne tego leku jest słabe, ale jego zaletą jest niezdolność bakterii do rozwinięcia oporności. Stosowana obecnie najczęściej w postaci tabletek dojelitowych (rozkłada się w żołądku), które zawierają jej sole z kwasami migdałowym lub hipurowym, gdyż w moczu reszty kwasowe ulegają odłączeniu i zakwaszają środowisko, co warunkuje działanie urotropiny.

DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE

Formaldehyd uszkadza tkanki i nie nadaje się do odkażania skóry ani błon śluzowych, nawet niewielkie stężenia formald. Wdychane długotrwale uszkadzają nabłonek dróg oddechowych mogą też dział. Uczulająco. Nawet ten wydzielający się w niewielkich ilościach z sprzętów, mebli klejonych żywicami fenolowo-formaldehydowymi.

• aldehyd glutarowy

 -organiczny związek chemiczny z grupy aldehydów.

-Wykorzystywany do sterylizacji i jako substancja konserwująca.

-Aktywny w stosunku do form wegetatywnych bakterii, działa odkażająco na wegetatywne postacie bakterii G(+)i G(-), na mikroorganizmy kwasooporne, grzyby i wirusy i przetrwalników,

- działa dosyć szybko i skutecznie -Skuteczny już po 20 min w temp. 20 °C.

- mniej lotny od aldehydu mrówkowego

- nie drażni dróg oddechowych

-stosowany do odkażania narzędzi, endoskopów Do wyjaławiania stosowany jest przeważnie roztwór 2% o pH 7,5-8,5 (o największej aktywności w stosunku do przetrwalników), do którego dodaje się 0,3% wodorowęglanu sodu. Materiał zanurza się w nim na trzy godziny.

-Nie powoduje korozjimetali i nie uszkadza wyrobów gumowych

- Trujący. Aldehyd glutarowy może powodować podrażnienie skóry, oczu i błon śluzowych.

- o szerokim spektrum działania włącznie z prątkami gruźlicy.

FENOLE

Fenole – związki organiczne zawierające grupy hydroksylowe związane bezpośrednio z atomami węgla w pierścieniu aromatycznym (w przeciwieństwie do alkoholi aromatycznych, np. alkoholu benzylowego, w których grupa hydroksylowa przyłączona jest do alkilowego atomu węgla). Wykazują znacznie większą kwasowość niż alkohole i mogą tworzyć z mocnymi zasadami sole, fenolany.

• Są to trucizny protoplazmatyczne, w odpowiednich stężeniach denaturują białka, działając bakteriobójczo na większość drobnoustrojów. Na tkanki wyższego organizmu działają ściągająco, w większych stężeniach nekrotyzująco.

(Martwicze zapalenie jelit (necrotizing enterocolitis – NEC) to obumierające zapalenie jelita. Charakteryzuje się wystąpieniem zmian martwiczych ogniskowych lub rozlanych w błonie śluzowej jelita cienkiego lub grubego. Należy do najczęstszych schorzeń wymagających interwencji chirurgicznej w okresie noworodkowym)

• - są najstarszym środkiem odkażającym

• - działają bakteriobójczo w stężeniach powyżej 1%

• - są aktywne powierzchniowo i powodują zmiany przepuszczalności błon

• Mechanizm działania – polega na denaturacji białek bakteryjnych oraz inaktywacji niektórych enzymów niezbędnych w procesach życiowych.

• Czas działania – do 24 godzin

• Zastosowanie – jako środki konserwujące w preparatach farmaceutycznych oraz w dentystyce, gdzie nasączony związkiem jałowy wacik umieszcza się w komorze zęba. Działanie antyseptyczne uzyskuje się wówczas do głębokości 15 mm.

• - stosowane na skórę powodują martwicę

-Najprostszym fenolem z jedną grupą hydroksylową jest fenol.

*Fenol: acidum carbolicum

- stężenie: 1-3% do odkażania przedmiotów i narzędzi chirurgicznych,

- 0,5% do wyjaławiania i konserwacji środków leczniczych

ZASTOSOWANIE

-Najważniejsze zastosowania fenolu to produkcja żywic fenolowo-formaldehydowych (np. bakelitu), leków (np. kwasuacetylosalicylowego), detergentów, herbicydów, fungicydów i barwników.

-Sam fenol był używany w roztworze wodnym jako środek bakteriobójczy

- Wodny roztwór fenolu – karbol, używany był do dezynfekcji pomieszczeń. Nazwa karbol dawniej była niekiedy stosowana również na określenie samego fenolu.

-Był jednym z najwcześniej stosowanych środków przeciwbakteryjnych.

-W stężeniu 0,2% działa bakteriostatycznie,

-1,3% grzybobójczo,

-powyżej 1% bakteriobójczo

- Na salach operacyjnych stosowano urządzenia rozpylające fenol (karbol) w postaci mgły w celach antyseptycznych

^-Obecnie fenol (FP IX: Phenolum) oraz fenol płynny (FP IV: Phenolum liquefactum) ze względu na dużą toksyczność jest w lecznictwie stosowany w ograniczonym zakresie.

-Posiada bardzo niewielkie zastosowanie w dermatologii, w leczeniu niektórych chorób skóry w różnych zakresach stężeń (dawniej stężenia 0,2% – 0,5%; obecnie maksymalne stężenie to 0,1% -

-oraz niekiedy jeszcze w stomatologii – w postaci płynnej pomocniczo jako antyseptyk w leczeniu endodontycznym (kanałowym) miazgi zębowej.

-W Polsce są dopuszczone do obrotu preparaty zawierające nawet do 4% fenolu  (np. w preparacie Pigmentum Castellani).

-W stomatologii częściej od fenolu, choć także coraz rzadziej stosowany jest eutektyk fenolu z kamforą – kamfenol.

-pochodne fenoli działają silniej i dłużej:

*Krezol

-Występuje w postaci 3 izomerów strukturalnych: 2-metylofenol (o-krezol), 3-metylofenol (m-krezol) i 4-metylofenol (p-krezol).

-Mają one podobne własności chemiczne, ale różnią się nieco temperaturą topnienia i wrzenia. –

-Mieszanina izomerów określana jest jako krezol surowy bądź trikrezol.

-Otrzymywany jest przez destylację smoły pogazowej lub ropy naftowej.

-Jest obecny w dymie tytoniowym; mają silne działanie rakotwórcze

-Ma działanie bakterio- i grzybobójcze, a także, podobnie jak naftalina, własności insektobójcze. ---

-Czasami stosuje się go razem z naftaliną do środków na mole,

-znacznie częściej jest jednak stosowany jako dodatek do płynów odkażających i środków czystości. Preparatem takim jest np.lizol (50% roztwór krezolu surowego w mydle potasowym).

• Lizol (krezol + mydło potasowe) - działa silnie bakteriobójczo

- krezol to dość skuteczny środek przeciwbakteryjny,

-stosowany do odkażania odchodów

- roztworem krezolu jest lizol i kreolina

• stosowany do odkażania: rąk (1-2 %), narzędzi chirurgicznych (5%), bielizny (3%), pomieszczeń i ustępów

- stosowane do niszczenia miazgi zębowej

• kreolina

*heksachlorofen

-Heksachlorofen - (płynny difenol rozpuszczalny w rozpuszczalnikach organicznych i mydłach)

- działa bakteriobójczo, grzybobójczo – uważany za najskuteczniejszy spośród chlorowcopochodnych,

-działa głównie bakteriostatycznie, dział. Bakteriobójcze ujawnia się po długiej ekspozycji,

- słaby środek antyseptyczny dodawany do mydeł lub innych zasadowych środków czyszczących

- jako płynne mydło heksachlorofenowe - antyseptyk stosowany w chirurgii.

-stosowany jako antyseptyczny dodatek do środków czyszczących, preparatów kosmetycznych, dezodorantów.

-jest związkiem toksycznym zwłaszcza dla niemowląt,

- stosowany długotrwale na skóre jest wchłaniany i może spowodować ciężkie zatrucie z objawami ze strony OUN.- senność drgawki,zab. Psychiczne a nawet zatrzymanie oddechu

-w związku z tym preparaty zawierające heksachlorofen nie mogą być stosowane u dzieci i ciężarnych

-w Polsce preparaty te nie są dopuszcz. Do obrotu.

Wiele fenoli i polifenoli występuje naturalnie, np.

• eugenol

• gwajakol

• hydrochinon

• pirogalol

• pirokatechina

• resweratrol

• rezorcyna

• tymol

• rezorcynol

- w dermatologii

• gwajakol

- środek wykrztuśny

- odkaża górne drogi oddechowe

• chlorowane fenole

- w stomatologii

Co to są keratynocyty i na czym polega działanie keratoplastyczne i keratolityczne?
Keratynocyty stanowią 90% naskórka. Uczestniczą one w procesie rogowacenia skóry. Przemieszczają się do zewnętrznych warstw skóry, gdzie obumierają i złuszczają się w postaci martwego naskórka. Proces ten trwa około 28 dni. Działanie keratoplastyczne, to zmiękczanie naskórka, natomiast działanie keratolityczne polega na usuwaniu, złuszczaniu martwych komórek naskórka, a przez odblokowane pory wypływa na powierzchnię skóry nadmiaru łoju.