Konspekt do zajęć specjalizacyjnych z zakresu pielęgniarstwa w anestezjologii i intensywnej terapii.
Opieka nad pacjentem po operacji serca
Pacjent po transplantacji serca
Pacjenci po przeszczepie serca żyją pod stałym nadzorem lekarskim i muszą regularnie przyjmować leki (przede wszystkim immunosupresyjne). Muszą także regularnie poddawać się badaniom stwierdzającym stan mięśnia sercowego, dzięki którym łatwiej jest zdiagnozować wczesne objawy odrzutu.
Pierwsze dni po przeszczepie
należy eliminować lęk i niepokój chorego oraz zapewniać o stałej obecności wykwalifikowanego personelu, aby wzmacniać poczucie bezpieczeństwa
należy ułatwić choremu orientację co do czasu, miejsca w którym się znajduje
należy wypracować sposób komunikacji z pacjentem zaintubowanym
należy podejmować działania zmierzające do niwelowania bólu pooperacyjnego oraz wczesnego uruchamiania chorego
należy dążyć do jak najszybszego rozpoczęcia żywienia pacjenta
Po operacji pacjent pozostaje kilka dni na oddziale pooperacyjnym i jest podłączony do respiratora. Wentylacja mechaniczna jest prowadzona przez różnie długi okres czasu. Narząd dawcy przeszedł okres niedokrwienia i przechowania go w pojemniku z lodem, a następnie operację wszczepienia go do organizmu biorcy. Z tego powodu będzie potrzebować trochę czasu, zanim zacznie funkcjonować z pełną wydajnością.
W pierwszym dniu po operacji chory może odczuwać nudności, dlatego nie powinien być odżywiany drogą doustną, a jedynie dożylnie. Codziennie chorego należy ważyć i odpowiednio dawkować płyny (kontrola obrzęków), aby nie obciążać serca.
Ważne jest aby chory jak najwcześniej próbował wstawać na własnych nogach i poruszał się. Większość pacjentów jest w stanie wstać z łóżka przy pomocy pielęgniarki w 3 - 4 dobie po zabiegu.
Najczęstsze problemy w okresie pooperacyjnym
ból rany pooperacyjnej
konieczność ochrony mostka
trudności w oddychaniu
obrzęki kończyn
zaburzenia ze strony układ krążenia
brak apetytu
zmiany grzybicze jamy ustnej
drzenie rak, nadmierny porost włosów oraz przerost dziąseł
zmiany na skórze
zaburzenia emocjonalne
Biopsja serca
Jest to pobranie wycinka serca przez żyłę szyjną lub podobojczykową i ocena próbki pod kątem objawów wskazujących na ewentualne odrzucenie przeszczepu.
Okresy wykonywania biopsji:
w 1- szym miesiącu po przeszczepie- co 7 dni
w 2- gim miesiącu co 14 dni
w 3-cim miesiącu 1 raz na miesiąc
od 4-tego miesiąca do roku- co 3 miesiące
po 1 roku co 6 miesięcy
po 2 latach- 1 raz w roku
po stwierdzeniu odrzutu- kontrolna biopsja po 7- 9 dniach
Opieka po opuszczeniu szpitala
Do czasu wypisu ze szpitala pacjent pozostaje pod ścisłym nadzorem personelu ośrodka transplantacyjnego. Po opuszczeniu szpitala bardzo wiele będzie zależało od samego chorego oraz członków jego rodziny.
Higiena rany pooperacyjnej
utrzymanie w czystości
kontrola opatrunku
obserwacja w kierunku infekcji
Kontrola temperatury ciała
należy sprawdzić wówczas, gdy pojawi się gorsze samopoczucie lub wystąpią dolegliwości bólowe
Kontrola ciśnienia tętniczego i tętna
Ogólne zasady higieny
Dbałość o higienę osobistą pomaga zmniejszyć ryzyko zakażeń.
Higiena jamy ustnej
Pacjenci po przeszczepie powinni dbać o higienę jamy ustnej. Najlepiej jest używać miękkiej szczoteczki do zębów, aby uniknąć podrażnienia dziąseł. Jamę ustną należy płukać płynem antyseptycznym. Należy regularnie kontrolować jamę ustną w gabinecie stomatologicznym. Chore zęby mogą być źródłem ciężkich zakażeń u pacjentów z osłabioną odpornością. Leczenie stomatologiczne u chorych po transplantacji powinno odbywać się w osłonie antybiotykowej. Należy zwracać uwagę na ochronę przerośniętych dziąseł.
Higiena skóry i włosów
Niektóre leki (Encorton, Prednison) mogą być przyczyną trądziku na skórze twarzy, klatce piersiowej, ramionach i plecach. Należy stosować antyseptyczne kostki myjące, płyny bakteriobójcze. Zaawansowane zmiany powinny być leczone przez dermatologa. Skórę powinno się nawilżać.
Ekspozycja na słońce
Pacjenci po przeszczepie są bardziej narażeni na ryzyko powstania raka skóry, w związku z tym, że ich układ odpornościowy nie jest w stanie naprawić wszystkich uszkodzeń związanych z działaniem promieni ultrafioletowych.
należy unikać ekspozycji w okresie największego nasłonecznienia
należy używać okularów, czapek
stosować kremy z filtrem
Rehabilitacja
Powrót do domu po transplantacji to jedna z najszczęśliwszych chwil, ale często towarzyszy jej niepokój, a nawet niewielkiego stopnia depresja.
Zwykle po najbardziej trudnym okresie (ok. 3 miesięcy) od transplantacji niemal wszyscy chorzy powracają do normalnej aktywności życiowej. Uczą się, pracują, mają rodziny, wychowują dzieci.
Dieta i odżywianie
Właściwe odżywianie odgrywa ważną rolę w procesie zdrowienia i rehabilitacji, poniż organizm na skutek długotrwałej choroby przed przeszczepem jest w stanie znacznego niedożywienia. Efektem niepożądanych działań kortykosteroidów jest znaczny wzrost łaknienia, co u niektórych chorych może prowadzić do nadwagi i otyłości. Dieta powinna zawierać:
owoce
pełnoziarniste pieczywo
mleko i nabiał z niską zawartością tłuszczu
chude mięso, ryby i inne źródła białka
Dodatkowo należy:
unikać podjadania między posiłkami
wypijać ok. płynów na dobę
myć i obierać owoce
unikać spożywania serów z niepasteryzowanego mleka oraz serów pleśniowych
Należy pamiętać, że sok grejpfrutowy może spowodować wzrost stężenia niektórych leków immunosupresyjnych.
należy ograniczyć spożycie soli
Aktywność fizyczna
Ma znaczenie stymulujące zarówno dla poprawy ogólnego samopoczucia jak i ogólnej wydolności fizycznej organizmu.
Jeżeli wystąpi przynajmniej jeden z poniższych objawów należy powstrzymać się od wysiłku fizycznego do konsultacji z lekarzem.
ból lub ucisk w klatce piersiowej
nadmierne zmęczenie
zawroty głowy
przyśpieszone bicie serca po zaprzestaniu wysiłku
Przywrócenie siły mięśniowej po okresie choroby jest możliwe dzięki codziennym ćwiczeniom i powinny być tak zaplanowane, aby stopniowo zwiększać wysiłek.
Alkohol
Nie jest wskazany ze względu na trudne do przewidzenia interakcje z przyjmowanymi lekami.
Palenie tytoniu
Bezwzględnie należy rzucić palenie.
Aktywność seksualna
Zwykle normalizuje się w czasie kilku miesięcy. Jednak niektóre leki mogą wpływać na aktywność płciową. Kobiety powinny stosować środki antykoncepcyjne po konsultacji z ginekologiem. Leczenie immunosupresyjne może zmieniać skuteczność doustnych środków antykoncepcyjnych.
Szczepienia
Pacjent po transplantacji narządu, otrzymujący leki immunosupresyjne nie powinien otrzymywać żadnych szczepionek zawierających żywe lub nawet osłabione drobnoustroje.
LECZENIE IMMUNOSUPRESYJNE
Organizm rozpoznaje nowy narząd jako obcy i układ odpornościowy reaguje atakiem skierowanym przeciwko przeszczepowi. Leki immunosupresyjne mają na celu zapobiec odrzucaniu serca lub innego narządu poprzez osłabienie tej reakcji układu odpornościowego. W tym samym czasie biorca przeszczepu staje się bardziej podatny na infekcje. Niektóre leki immunosupresyjne muszą być przyjmowane do końca życia.
Wyróżnia się następujące typy leków:
podstawowe leki immunosupresyjne
leki dodatkowe (antymitotyczne)
kortykosteroidy
leki indukcyjne (przeciwciała)
Należy pamiętać:
leki należy przyjmować zgodnie z zaleceniem lekarza
leki należy przyjmować o stałych porach
nie należy samodzielnie zmieniać dawki leku
nie stosować ogólniedostępnych leków bez porozumienia z lekarzem
zawsze mieć zapas leków
ODRZUCENIE
Istnieją dwa różne typy odrzucania:
ostre odrzucanie - zwykle pojawia się podczas pierwszego roku po transplantacji, zwykle stosuje się dodatkowe leki przez krótki okres czasu
przewlekłe odrzucanie rozwija się powoli, leki immunosupresyjne nie hamują tego typu odrzucenia
Objawy odrzucenia:
osłabienie
gorączka powyżej 37,5
przyrost masy ciała w krótkim czasie
zadyszka
odkładane się wody w tkankach
zaburzenia rytmu
Potwierdzeniem podejrzenia odrzucenia jest biopsja. Większość epizodów odrzucenia poddaje się leczeniu, jeśli wykryte są odpowiednio wcześnie.
PROBLEMY PSYCHIATRYCZNE I JAKOŚĆ ŻYCIA
Pacjenci odczuwają poprawę jakości życia już po samej transplantacji. Zmiany w wyglądzie mogą być uciążliwe i trudne do zaakceptowania. Dla rodziny chorego trudne może być zrozumienie potrzeb pacjenta po transplantacji.
Przeszczep serca stanowi zwrot w życiu pacjenta, co jest możliwe dzięki nowoczesnej medycynie, na długie i aktywne życie.
PIELĘGNOWANIE PACJENTA WE WSTRZĄSIE KARDIOGENNYM
WSTRZĄS – reakcja ogólnoustrojowa powstała na skutek szkodliwego bodźca zewnętrznego lub wewnętrznego działającego na organizm o sile przekraczającej możliwości adaptacyjne ustroju.
POMIAR I OCENA OBJAWÓW WSTRZĄSU
zimna i blada skóra = skurcz naczyń oraz centralizacja krążenia
zaburzenia świadomości = obniżenie stężenia tlenu i glukozy
obniżenie temperatury ciała = zahamowanie procesów metabolicznych na skutek niedostatecznego transportu tlenu i glukozy
szybki i głęboki, stopniowo spłycający się = spadek perfuzji, wzrost stężenia CO2 i nasilenie glikolizy beztlenowej w tkankach
pocenie = pobudzony układ współczulny (sekrecja potu)
oliguria lub anuria = wzrost stężenia ADH, obniżenie przepływu krwi przez nerki, przedłużające się niedokrwienie prowadzi do martwicy komórek nerkowych
czynność serca – pobudzenie baroreceptorów, wzrost oporów, centralizacja krążenia, wzrost tropizmów serca – ,,szybszy obrót małą ilością krwi”
ciśnienie tętnicz – początkowo może być wyrównane( pobudzony układ współczulny powoduje skurcz naczyń, uwolnienie rezerw krwi z wątroby i śledziony, aktywacja układu renina-angiotensyna-aldosteron), następnie ulega krytycznemu obniżeniu na skutek przekroczenia możliwości kompensacyjnych ustroju (rozszerzenie łożyska naczyniowego wywołanego kwasicą metaboliczną pomimo stymulacji adrenergicznej
bóle dławicowe= obniżenie przepływu przez naczynia wieńcowe
wyzwolenie patologicznego procesu krzepnięcia – DIC – na skutek zaburzeń w mikrokrążeniu
Przy rozpoznawaniu wstrząsu należy pamiętać, że:
inne kryteria u chorych z nadciśnieniem, a inne z hipotonią
prawidłowa morfologia krwi i zaburzenia rytmu serca nie przesądzają o kardiogennej przyczynie wstrząsu
przyczyną wstrząsu mogą być działania, którym pacjent był poddany wcześniej
WSPÓŁUDZIAŁ PIELĘGNIARKI W LECZENIU NIEINWAZYJNYM
Udział w procesie diagnozowania wstrząsu kardiogennego
obserwacja i ocena podstawowych parametrów
obserwacja i ocena stanu ogólnego
ocena stanu świadomości i możliwości nawiązania kontaktu
Udział w czynnościach zabezpieczających podstawowe funkcje życiowe
udział w postępowaniu resuscytacyjnym
udział w tlenoterapi biernej
udział w farmakoterapii i płynoterapi
udział w wykonywaniu badań laboratoryjnych i diagnostycznych oraz analiza wyników
udział w przygotowaniu do badań i zabiegów inwazyjnych
Udział w terapii bólu
obserwacja i interpretacja werbalnych i pozawerbalnych oznak bólu
obserwacja i ocena rodzaju, umiejscowienia i czasu trwania bólu
udział w farmakoterapii
Udział w zapobieganiu lub zwalczaniu hipotermii
kontrola temperatury ciała
obserwacja zabarwienia, ocieplenia i wilgotności skóry
zabezpieczenie przed utratą ciepła wszystkimi dostępnymi metodami
Udział w podejmowaniu efektywnego komunikowania z pacjentem i jego rodziną
ocena funkcjonowania narządów zmysłów, procesów poznawczych, rozumienia informacji
podejmowanie działań zmierzających do ułatwienia orientacji co do czasu, miejsca
dobór odpowiednich form komunikacji
komunikowanie werbalne i niewerbalne
nawiązanie pozytywnego kontaktu z rodziną
Współpraca ze wszystkimi członkami zespołu terapeutycznego
prawidłowy przepływ informacji o stanie zdrowia, planowanych badaniach, metodach leczenia
dokładne prowadzenie dokumentacji medycznej
indywidualne dostosowanie modelu pielęgnowania
kontakt z duchownym
PRZYGOTOWANIE DO BADAŃ SPECJALISTYCZNYCH
Koronarografia – jest to metoda diagnostyczna polegająca na radiologicznym uwidocznieniu naczyń wieńcowych. Polega na wprowadzeniu pod kontrolą radiologiczną cewników umożliwiających pomiary ciśnień w odpowiednich jamach serca, podanie kontrastu daje obraz angiograficzny jam serca i odpowiednich naczyń.
Monitorowanie hemodynamiczne- polega na ciągłych pomiarach ciśnień i przepływów w czasie cewnikowania ,,prawego serca”. Odpowiednie cewniki (Swana-Ganza) wprowadzane są do tętnicy płucnej drogą żylną. Przy założeniu, że średnie ciśnienie kapilarne równe jest ciśnieniu końcoworozkurczowemu lewej komory można pośrednio wyciągać wnioski o czynności lewej komory. Można także mierzyć objętość minutową serca, ośrodkowe ciśnienie żylne oraz parametry badania hemodynamicznego.
Echokardiografia – umożliwia dokładną ocenę przyczyn prowadzących do niewydolności serca, umożliwia ocenę wielkość i funkcji poszczególnych jam serca i struktur wewnątrzsercowych. Użycie techniki dopplerowskiej pozwala na pomiary gradientów ciśnień przez odpowiednie zastawki. Metoda ta jest niezastąpiona w ocenie funkcji serca jako pompy. Pozwala ocenić frakcję wyrzutową (EF) – podstawowy parametr określający kurczliwość mięśnia sercowego.
SPOSOBY KOMUNIKOWANIA SIĘ Z PACJENTEM I ZAPEWNIENIE POCZUCIA BEZPIECZEŃSTWA
słuchanie w sposób uważny i aktywny
udzielanie potrzebnych wyjaśnień i informacji
udzielanie bezpośredniego wsparcia psychicznego
indywidualny sposób porozumiewania się
stwarzanie atmosfery akceptacji, empatyczne podejście do pacjenta
werbalne i pozawerbalne działania wyrażające wsparcie i zainteresowanie
Konspekt do zajęć ze specjalizacji w zakresie pielęgniarstwa anestezjologicznego i intensywnej opieki
Kardiochirurgia – jest dziedziną medycyny zajmującą się leczeniem operacyjnym chorób serca i dużych naczyń krwionośnych.
wady serca wrodzone i nabyte
tętniaki aorty
chirurgia naczyń wieńcowych
urazy serca i dużych naczyń
Przygotowanie chorego do zabiegu
pomostowania aortalno – wieńcowego
Zabieg pomostowania naczyń wieńcowych (CABG – Coronary Artery Bypass Graft) oprócz niewątpliwych korzyści dla chorego, niesie za sobą także ryzyko wystąpienia poważnych powikłań. Niektóre czynniki takie jak zaawansowany wiek chorego, nieodwracalne uszkodzenie mięśnia lewej komory lub nagłość zabiegu pozostają poza możliwościami interwencji ze strony zespołu terapeutycznego. Istnieją jednak pewne czynniki, których modyfikacja może mieć istotny wpływ na wynik zabiegu oraz proces leczenia i rehabilitacji.
Cel leczenia operacyjnego:
zniesienie dolegliwości stenokardialnych
zabezpieczenie funkcji mechanicznej mięśnia sercowego przed skutkami niedokrwienia
Ocena stanu układu krążenia oraz jego stabilizacja
ocena stopnia dysfunkcji mięśnia sercowego
wykluczenie lub potwierdzenie istnienia wad zastawkowych serca oraz powikłań mechanicznych zawału(pozawałowy ubytek przegrody międzykomorowej, tętniak pozawałowy, pęknięcie ściany)
wykonanie badań niezbędnych do ustalenia wskazań do zabiegu operacyjnego
zastosowanie metod mechanicznego wspomagania krążenia w przypadkach ostrych
dążenie do ustąpienia objawów ostrego niedokrwienia poprzez leczenie farmakologiczne i mechaniczne wspomaganie krążenia
Ocena wydolności układu oddechowego
antybiotykoterapia
zaprzestanie palenia tytoniu
przedoperacyjna ocena spirometryczna
wdrożenie fizykoterapii oraz ćwiczeń oddechowych
zastosowanie leków rozszerzających oskrzela
Ocena stanu układu krzepnięcia
wstrzymanie podawania leków hamujących agregację płytek, pochodnych kwasu acetylosalicylowego
w przypadku istnienia podejrzenia choroby wrzodowej lub krwawienia z przewodu pokarmowego należy wykonać diagnostykę endoskopową
Wyrównanie zaburzeń metabolicznych
w przypadku chorób tarczycy należy dążyć do stanu eutyreozy
leczenie cukrzycy powinno być optymalnie dostosowane do aktualnego stanu chorego
leczenie hormonalne związane z menopauzą i andropauzą
Eliminacja potencjalnych ognisk zakażenia
sanacja jamy ustnej
leczenie zmian skórnych o etiologii bakteryjnej
ocena laryngologiczna migdałków podniebiennych
wykonanie posiewów z gardła i jamy nosowej w kierunku nosicielstwa gronkowca metycylinoopornego (MRSA)
Badanie podmiotowe i przedmiotowe
Zebranie informacji na temat: objawów choroby podstawowej, chorób współistniejących (cukrzyca, choroba wrzodowa, choroby nerek, przewlekłe choroby układu oddechowego, wywiad ginekologiczny u kobiet), przebytych chorób, wykonywanej pracy, nałogów, rodzinnego występowania choroby niedokrwiennej. Przy wykonywaniu badania fizykalnego należy zwrócić uwagę na : określenie rezerwy wieńcowej i tolerancji wysiłku, obecność cech dekompensacji krążenia (obrzęki kończyn dolnych, tętno żylne), ocenę tętna obwodowego, ocenę układu żylnego kończyn dolnych, stan odżywienia chorego, funkcję układu oddechowego.
Badania laboratoryjne
Przed operacją wskazane jest wykonanie takich badań jak: morfologia krwi obwodowej, oznaczenie grupy krwi, stężenie glukozy, mocznika, kreatyniny w surowicy, badanie ogólne moczu.
Przygotowanie psychiczne pacjenta i jego rodziny
udzielenie niezbędnych informacji o celu i korzyściach planowanej operacji
poinformowanie o niedogodnościach w okresie pooperacyjnym
wyjaśnienie ogólnych zasad postępowania chirurgicznego
przekazanie wiadomości o przebiegu rekonwalescencji ze szczególnym zwróceniem uwagi na znaczenie rehabilitacji pooperacyjnej
udzielenie informacji od anestezjologa o zasadach przygotowania do znieczulenia
jeżeli chory nie wyraża sprzeciwu należy poinformować rodzinę o wszelkich aspektach planowanego leczenia
uzyskanie pisemnej zgody na zabieg i znieczulenie
Pielęgnowanie pacjenta po zabiegu
pomostowania aortalno – wieńcowego
Przyjęcie chorego do oddziału pooperacyjnego
przygotowanie stanowiska do przyjęcia chorego
w trakcie przyjęcia pacjenta pielęgniarka powinna uzyskać informacje od zespołu anestezjologicznego dotyczące: danych personalnych, rodzaju i przebiegu zabiegu, rodzaju znieczulenia, podawanych leków oraz stosowania dodatkowych metod terapeutycznych, rodzaju i miejsca założenia drenów, przetaczanych preparatów krwiopochodnych, możliwości wystąpienia powikłań
przyjmując chorego pielęgniarka powinna dokonać pierwszej kontroli, która obejmuje sprawdzenie zgodności danych z dokumentacją, sprawdzenie szczelności układu drenującego, ocenę podstawowych parametrów życiowych chorego(RR, CVP, HR, SpO2, stan drenażu
w przypadku chorych oddychających spontanicznie należy zastosować tlenoterapię bierną przez okulary tlenowe lub maskę
pacjenci zaintubowani powinni być podłączeni do respiratora z zastosowaniem oddechu kontrolowanego lub wspomaganego
Pielęgniarka w trakcie sprawowania opieki nad chorym
ocenia stan świadomości chorego
próbuje nawiązać kontakt słowny
sprawdza orientację co do czasu, miejsca i osoby
ocenia stopień wydolności układu oddechowego oraz dba o zapewnienie prawidłowej wymiany gazowej
ocenia stopień wydolności układu krążenia oraz przeciwdziała powikłaniom zakrzepowo-zatorowym
ocenia funkcję układu moczowego i zapobiega zaburzeniom gospodarki wodno-elektrolitowej
ocenia stopień hemostazy oraz zapobiega powikłaniom ze strony układu krzepnięcia
bierze udział w niwelowaniu bólu pooperacyjnego
ocenia stan opatrunku oraz proces gojenia się rany pooperacyjnej
bierze udział w zwalczaniu hipotermii
zapobiega zakażeniom
dba o efektywne komunikowanie oraz minimalizowanie lęku
obserwuje pacjenta w kierunku wystąpienia powikłań i zapobiega ich wystąpieniu
pomaga w przywracaniu samodzielności przy wykonywaniu czynności samoobsługowych
nawiązuje kontakt z rodziną chorego i przygotowuje jej członków do opieki nad pacjentem po powrocie do domu
współuczestniczy w procesie rehabilitacji i współpracuje z innymi członkami zespołu terapeutycznego
Rehabilitacja chorych po zabiegach kardiochirurgicznych
Ma na celu przygotowanie i pomoc choremu w powrocie do pełnienia ról społecznych, rodzinnych oraz zaakceptowaniu aktualnego stanu zdrowia i sytuacji.
Każda choroba i pobyt w szpitalu pociągają za sobą obciążenie mechanizmów psychicznej regulacji. Leczenie operacyjne zajmuje jednak pod tym względem miejsce szczególne, z uwagi na formę leczenia, pogorszenie stanu zdrowia bezpośrednio po zabiegu, aby stopniowo ulec poprawie, świadomość okaleczenia. Pobyt w szpitalu wiąże się ze zmianą środowiska, powoduje także zmianę sytuacji życiowej, chory staje się członkiem nowej grupy społecznej. Proces leczenia i rehabilitacji, aby był skuteczny powinien trwać także po opuszczeniu szpitala. Ogromną rolę odgrywa wówczas rodzina. Tempo procesów rehabilitacyjnych w dużej mierze zależeć będzie od ich postawy, stanu emocjonalnego oraz zaangażowania.
Przygotowanie chorego do samoopieki i samopielęgnacji powinno rozpocząć się już w okresie przedoperacyjnym. Wśród oddziaływań psychologicznych bezpośrednich główną rolę odgrywa właściwe przygotowanie chorego na poziomie emocjonalno – poznawczym do zabiegu i pobytu w oddziale. Powinny być to elementy psychoedukacji w zakresie doświadczonego przez chorego stanu, z ukierunkowaniem na wytworzenie strategii stylu radzenia sobie ze stresem oraz postawy współpracy z personelem medycznym.
Oddziaływania pośrednie mają na celu udzielenie wsparcia psychologicznego, kierowanego do pacjenta i członków jego rodziny oraz elementy psychoedukacji z zakresu znaczenia roli, jaką odgrywa właściwa postawa chorego w stosunku do własnej osoby, choroby, procesu leczenia i rehabilitacji.
Opieka nad pacjentem po operacji serca
Pacjent po transplantacji serca
Pacjenci po przeszczepie serca żyją pod stałym nadzorem lekarskim i muszą regularnie przyjmować leki (przede wszystkim immunosupresyjne). Muszą także regularnie poddawać się badaniom stwierdzającym stan mięśnia sercowego, dzięki którym łatwiej jest zdiagnozować wczesne objawy odrzutu.
Pierwsze dni po przeszczepie
należy eliminować lęk i niepokój chorego oraz zapewniać o stałej obecności wykwalifikowanego personelu, aby wzmacniać poczucie bezpieczeństwa
należy ułatwić choremu orientację co do czasu, miejsca w którym się znajduje
należy wypracować sposób komunikacji z pacjentem zaintubowanym
należy podejmować działania zmierzające do niwelowania bólu pooperacyjnego oraz wczesnego uruchamiania chorego
należy dążyć do jak najszybszego rozpoczęcia żywienia pacjenta
Po operacji pacjent pozostaje kilka dni na oddziale pooperacyjnym i jest podłączony do respiratora. Wentylacja mechaniczna jest prowadzona przez różnie długi okres czasu. Narząd dawcy przeszedł okres niedokrwienia i przechowania go w pojemniku z lodem, a następnie operację wszczepienia go do organizmu biorcy. Z tego powodu będzie potrzebować trochę czasu, zanim zacznie funkcjonować z pełną wydajnością.
W pierwszym dniu po operacji chory może odczuwać nudności, dlatego nie powinien być odżywiany drogą doustną, a jedynie dożylnie. Codziennie chorego należy ważyć i odpowiednio dawkować płyny (kontrola obrzęków), aby nie obciążać serca.
Ważne jest aby chory jak najwcześniej próbował wstawać na własnych nogach i poruszał się. Większość pacjentów jest w stanie wstać z łóżka przy pomocy pielęgniarki w 3 - 4 dobie po zabiegu.
Najczęstsze problemy w okresie pooperacyjnym
ból rany pooperacyjnej
konieczność ochrony mostka
trudności w oddychaniu
obrzęki kończyn
zaburzenia ze strony układ krążenia
brak apetytu
zmiany grzybicze jamy ustnej
drzenie rak, nadmierny porost włosów oraz przerost dziąseł
zmiany na skórze
zaburzenia emocjonalne
Biopsja serca
Jest to pobranie wycinka serca przez żyłę szyjną lub podobojczykową i ocena próbki pod kątem objawów wskazujących na ewentualne odrzucenie przeszczepu.
Okresy wykonywania biopsji:
w 1- szym miesiącu po przeszczepie- co 7 dni
w 2- gim miesiącu co 14 dni
w 3-cim miesiącu 1 raz na miesiąc
od 4-tego miesiąca do roku- co 3 miesiące
po 1 roku co 6 miesięcy
po 2 latach- 1 raz w roku
po stwierdzeniu odrzutu- kontrolna biopsja po 7- 9 dniach
Opieka po opuszczeniu szpitala
Do czasu wypisu ze szpitala pacjent pozostaje pod ścisłym nadzorem personelu ośrodka transplantacyjnego. Po opuszczeniu szpitala bardzo wiele będzie zależało od samego chorego oraz członków jego rodziny.
Higiena rany pooperacyjnej
utrzymanie w czystości
kontrola opatrunku
obserwacja w kierunku infekcji
Kontrola temperatury ciała
należy sprawdzić wówczas, gdy pojawi się gorsze samopoczucie lub wystąpią dolegliwości bólowe
Kontrola ciśnienia tętniczego i tętna
Ogólne zasady higieny
Dbałość o higienę osobistą pomaga zmniejszyć ryzyko zakażeń.
Higiena jamy ustnej
Pacjenci po przeszczepie powinni dbać o higienę jamy ustnej. Najlepiej jest używać miękkiej szczoteczki do zębów, aby uniknąć podrażnienia dziąseł. Jamę ustną należy płukać płynem antyseptycznym. Należy regularnie kontrolować jamę ustną w gabinecie stomatologicznym. Chore zęby mogą być źródłem ciężkich zakażeń u pacjentów z osłabioną odpornością. Leczenie stomatologiczne u chorych po transplantacji powinno odbywać się w osłonie antybiotykowej. Należy zwracać uwagę na ochronę przerośniętych dziąseł.
Higiena skóry i włosów
Niektóre leki (Encorton, Prednison) mogą być przyczyną trądziku na skórze twarzy, klatce piersiowej, ramionach i plecach. Należy stosować antyseptyczne kostki myjące, płyny bakteriobójcze. Zaawansowane zmiany powinny być leczone przez dermatologa. Skórę powinno się nawilżać.
Ekspozycja na słońce
Pacjenci po przeszczepie są bardziej narażeni na ryzyko powstania raka skóry, w związku z tym, że ich układ odpornościowy nie jest w stanie naprawić wszystkich uszkodzeń związanych z działaniem promieni ultrafioletowych.
należy unikać ekspozycji w okresie największego nasłonecznienia
należy używać okularów, czapek
stosować kremy z filtrem
Rehabilitacja
Powrót do domu po transplantacji to jedna z najszczęśliwszych chwil, ale często towarzyszy jej niepokój, a nawet niewielkiego stopnia depresja.
Zwykle po najbardziej trudnym okresie (ok. 3 miesięcy) od transplantacji niemal wszyscy chorzy powracają do normalnej aktywności życiowej. Uczą się, pracują, mają rodziny, wychowują dzieci.
Dieta i odżywianie
Właściwe odżywianie odgrywa ważną rolę w procesie zdrowienia i rehabilitacji, ponieważ organizm na skutek długotrwałej choroby przed przeszczepem jest w stanie znacznego niedożywienia. Efektem niepożądanych działań kortykosteroidów jest znaczny wzrost łaknienia, co u niektórych chorych może prowadzić do nadwagi i otyłości. Dieta powinna zawierać:
owoce
pełnoziarniste pieczywo
mleko i nabiał z niską zawartością tłuszczu
chude mięso, ryby i inne źródła białka
Dodatkowo należy:
unikać podjadania między posiłkami
wypijać ok. 2 litrów płynów na dobę
myć i obierać owoce
unikać spożywania serów z niepasteryzowanego mleka oraz serów pleśniowych
Należy pamiętać, że sok grejpfrutowy może spowodować wzrost stężenia niektórych leków immunosupresyjnych.
należy ograniczyć spożycie soli
Aktywność fizyczna
Ma znaczenie stymulujące zarówno dla poprawy ogólnego samopoczucia jak i ogólnej wydolności fizycznej organizmu.
Jeżeli wystąpi przynajmniej jeden z poniższych objawów należy powstrzymać się od wysiłku fizycznego do konsultacji z lekarzem.
ból lub ucisk w klatce piersiowej
nadmierne zmęczenie
zawroty głowy
przyśpieszone bicie serca po zaprzestaniu wysiłku
Przywrócenie siły mięśniowej po okresie choroby jest możliwe dzięki codziennym ćwiczeniom i powinny być tak zaplanowane, aby stopniowo zwiększać wysiłek.
Alkohol
Nie jest wskazany ze względu na trudne do przewidzenia interakcje z przyjmowanymi lekami.
Palenie tytoniu
Bezwzględnie należy rzucić palenie.
Aktywność seksualna
Zwykle normalizuje się w czasie kilku miesięcy. Jednak niektóre leki mogą wpływać na aktywność płciową. Kobiety powinny stosować środki antykoncepcyjne po konsultacji z ginekologiem. Leczenie immunosupresyjne może zmieniać skuteczność doustnych środków antykoncepcyjnych.
Szczepienia
Pacjent po transplantacji narządu, otrzymujący leki immunosupresyjne nie powinien otrzymywać żadnych szczepionek zawierających żywe lub nawet osłabione drobnoustroje.
LECZENIE IMMUNOSUPRESYJNE
Organizm rozpoznaje nowy narząd jako obcy i układ odpornościowy reaguje atakiem skierowanym przeciwko przeszczepowi. Leki immunosupresyjne mają na celu zapobiec odrzucaniu serca lub innego narządu poprzez osłabienie tej reakcji układu odpornościowego. W tym samym czasie biorca przeszczepu staje się bardziej podatny na infekcje. Niektóre leki immunosupresyjne muszą być przyjmowane do końca życia.
Wyróżnia się następujące typy leków:
podstawowe leki immunosupresyjne
leki dodatkowe (antymitotyczne)
kortykosteroidy
leki indukcyjne (przeciwciała)
Należy pamiętać:
leki należy przyjmować zgodnie z zaleceniem lekarza
leki należy przyjmować o stałych porach
nie należy samodzielnie zmieniać dawki leku
nie stosować ogólniedostępnych leków bez porozumienia z lekarzem
zawsze mieć zapas leków
ODRZUCENIE
Istnieją dwa różne typy odrzucania:
ostre odrzucanie - zwykle pojawia się podczas pierwszego roku po transplantacji, zwykle stosuje się dodatkowe leki przez krótki okres czasu
przewlekłe odrzucanie rozwija się powoli, leki immunosupresyjne nie hamują tego typu odrzucenia
Objawy odrzucenia:
osłabienie
gorączka powyżej 37,5
przyrost masy ciała w krótkim czasie
zadyszka
odkładane się wody w tkankach
zaburzenia rytmu
Potwierdzeniem podejrzenia odrzucenia jest biopsja. Większość epizodów odrzucenia poddaje się leczeniu, jeśli wykryte są odpowiednio wcześnie.
PROBLEMY PSYCHIATRYCZNE I JAKOŚĆ ŻYCIA
Pacjenci odczuwają poprawę jakości życia już po samej transplantacji. Zmiany w wyglądzie mogą być uciążliwe i trudne do zaakceptowania. Dla rodziny chorego trudne może być zrozumienie potrzeb pacjenta po transplantacji.
Przeszczep serca stanowi zwrot w życiu pacjenta, co jest możliwe dzięki nowoczesnej medycynie, na długie i aktywne życie.
Opieka nad chorym z zaburzeniami rytmu serca
Układ bodźcoprzewodzący serca
Komórki mięśnia sercowego – kardiomiocyty charakteryzują się automatyzmem. Jest to zdolność do samoistnego rozprzestrzeniania się fali pobudzenia w mięśniówce serca. Rytm serca czyli ilość jego uderzeń na minutę określany jest aktywnością węzła zatokowo – przedsionkowego (SA – łac. nodus sinuatrialis). Węzeł zatokowo – przedsionkowy umiejscowiony jest w miejscu ujścia żyły głównej górnej do prawego przedsionka serca.
Czynność węzła zatokowo – przedsionkowego regulowana jest przez autonomiczny układ nerwowy (niezależny od woli człowieka). Układ autonomiczny składa się z dwóch komponent: współczulnej i przywspółczulnej. Aktywacja układu współczulnego objawia się przyśpieszeniem czynności serca . Pobudzenie układu przywspółczulnego ma działanie hamujące na węzeł zatokowo – przedsionkowy i objawia się zwolnieniem akcji serca.
Fala pobudzenia, która powstaje w tym węźle nie jest rejestrowana w EKG do chwili wyjścia poza jego obręb.
Bodziec elektryczny opuszczając węzeł zatokowo- przedsionkowy szerzy się równocześnie w drogach przewodzenia w obszarze przedsionków i komórkach i w komórkach mięśniowych (są to drogi fizjologiczne i anatomicznie nie są różnicowane).
W sercu człowieka istnieją trzy zasadnicze drogi, którymi bodziec dostaje się do pogranicza przedsionków i komór, gdzie umiejscowiony jest węzeł przedsionkowo – komorowy (AV – nodus atrioventricularis). Są to drogi: przednia, środkowa i tylna.
Węzeł przedsionkowo – komorowy umiejscowiony jest na dnie przedsionka prawego między nim a komorą prawą. W węźle tym impulsy elektryczne są zwalniane- kontrola odgórnie narzuconego rytmu przez węzeł zatokowo – przedsionkowy. Następnie impulsy docierają do pęczka przedsionkowo – komorowego (Hisa).
Przejście włókien pęczka Hisa we właściwą mięśniówkę serca odbywa się u podstawy mięśni brodawkowatych. Rozgałęzienia końcowe w postaci tzw. włókien Purkiniego kończą się w beleczkach mięśniowych i w mięśniach brodawkowatych komór.
Prawidłowy rytm serca to rytm zatokowy podczas którego węzeł zatokowo- przedsionkowy działa jak naturalny rozrusznik z częstością 60- 100 pobudzeń na minutę w czasie spoczynku
Podłoże kliniczne zaburzeń rytmu serca
zmienne napięcie układu nerwowego autonomicznego
działanie hormonów (aminy katecholowe, hormony tarczycy)
zaburzenia elektrolitowe
kwasica
zasadowica
organiczne zmiany w samym mięśniu sercowym (zmiany zapalne, niedotlenienie, martwica)
Klinicznym następstwem zaburzeń rytmu serca są zaburzenia hemodynamiki krążenia.
Zasady pielęgnacji pacjenta z zaburzeniami rytmu serca
ocena zagrożenia chorego
obserwacja bezprzyrządowa
tętno (przyśpieszenie lub zwolnienie)
oddech (duszność)
obserwacja powłok skórnych (bladość, wzmożona potliwość)
analiza dolegliwości zgłaszanych przez chorego
obserwacja zachowania chorego (niepokój, pobudzenie psychoruchowe, upośledzona tolerancja wysiłku)
obserwacja stanu świadomości (omdlenia, utrata przytomności)
obserwacja przyrządowa
obserwacja czynności serca na kardiomonitorze
kontrola ciśnienia tętniczego
badanie elektrokardiograficzne
działania zmierzające do ustalenia przyczyny zaburzeń rytmu serca
wywiad w celu ustalenia okoliczności powstawania zaburzeń rytmu serca (palenie tytoniu, stany emocjonalne, zmiany temperatury otoczenia, duża dawka używek)
analiza chorób współistniejących, które mogą stanowić podłoże zaburzeń rytmu (nadczynność i niedoczynność tarczycy, choroby nadnerczy, meno i andropauza
kontrola poziomu elektrolitów
udział w postępowaniu doraźnym u chorych z zaburzeniami rytmu
podłączenie chorego do kardiomonitora
ocena podstawowych parametrów życiowych
zabezpieczenie dostępu do żyły
ocena ilości i rodzaju zaburzeń rytmu
tlenoterapia
obserwacja objawów klinicznych
farmakoterapia
elektroterapia
udział w farmakoterapii
LEKI ANTYARYTMICZNE
I | II | III | IV |
---|---|---|---|
IA Chinidyna Prokainamid IB Lidokaina Fenytoina IC Propafenon Flekainamid |
Propranolol Metoprolol Esmolol Sotalol |
Amiodaron Bretylium Sotalol |
Werapamil Diltiazem |
Klasa I
To leki działające podobnie do leków znieczulających miejscowo. Działają poprzez hamowanie napięciozależnych kanałów sodowych (czyli kanałów otwierających się pod wpływem depolaryzacj błony). Redukują szybkość narastania fazy 0.
IA – wydłuża potencjał czynnościowy
IB – skraca potencjał czynnościowy
IC – nie wywiera wpływu na potencjał czynnościowy
Klasa II
Kompetencyjnie blokuje wpływ katecholamin na receptory beta. Redukują częstość i kurczliwość mięśnia sercowego, wydłużają fazę 4 potencjału czynnościowego komórek rozrusznikowych serca. Główna korzyść z leków beta – adrenolitycznych polega na zmniejszeniu zapotrzebowania mięśnia sercowego na tlen poprzez:
zwolnienie częstości pracy serca
zmniejszenie kurczliwości
hamowanie liolizy, co zmniejsza zużycie tlenu w trakcie przemian wolnych kwasów tłuszczowych
spadek oporu obwodowego u chorych z nadciśnieniem tętniczym
Klasa III
Wydłużają repolaryzację i przez to potencjał czynnościowy. Leki te znajdują zastosowanie głównie w zaburzeniach rytmu pochodzenia przedsionkowego, tachykardiach komorowych oraz typu reentry.
Klasa IV
Leki blokujące kanał wapniowy. Zwalniają przewodnictwo przedsionkowo- komorowe, redukują napięcie tętnic, obniżają obciążenie następcze, rozszerzają tętnice wieńcowe.
PIELĘGNOWANIE PACJENTA Z WSZCZEPIONYM STYMULATOREM SERCA
Stymulator jest w stanie zidentyfikować problem związany z rytmem serca, a następnie wysłać własny impuls elektryczny, aby serce biło regularnie i miarowo. Każdy stymulator posiada napędzany elektrycznie generator impulsów, układ elektroniczny sterujący pracą generatora oraz elektrody przenoszące impuls do mięśnia sercowego.
Przygotowanie psychiczne chorego do wszczepienia układu stymulującego
pomoc w zaakceptowaniu faktu o konieczności wszczepienia stymulatora
pomoc w zaakceptowaniu faktu o konieczności ws
poinformowanie o przebiegu zabiegu wszczepienia stymulatora
umożliwienie kontaktu z chorymi, którzy są po zabiegu i mają dobre samopoczucie
Przygotowanie fizyczne do zabiegu implantacji stymulatora
wykonanie badań laboratoryjnych (morfologia, poziom glukozy, elektrolity, układ krzepnięcia)
przygotowanie pola operacyjnego
zaprzestanie przyjmowania pokarmów i płynów na 6 godz. przed zabiegiem
zabezpieczenie dostępu do żyły obwodowej
transport zawsze na wózku
Opieka po zabiegu wszczepienia stymulatora
obserwacja stanu ogólnego oraz podstawowych parametrów życiowych
łagodzenie dolegliwości bólowych
kontrola rany pooperacyjnej
udzielanie porad w zakresie wykonywania czynności samoobsługowych
Bezpośrednio po operacji należy:
dbać, aby rana była czysta i sucha
przestrzegać instrukcji dotyczących zasad kąpieli, zmiany opatrunku oraz wznowienia aktywności
wykonywać jedynie łagodne ruchy ręką położoną bliżej stymulatora, unikać rozciągania, dźwigania oraz nagłych szarpnięć
nie wolno przesuwać stymulatora pod skórą, naciskać i uderzać w miejsce, gdzie jest umieszczony
przestrzegać terminów wizyt kontrolnych
zawsze mieć przy sobie kartę identyfikacyjną stymulatora
Ocena skuteczności stymulacji
obserwacja stanu ogólnego, podstawowych parametrów życiowych, stanu świadomości
kontrola zdalna
Powikłania po wszczepieniu układu stymulującego
powikłania infekcyjne (zakażenia gronkowcowe)
uszkodzenie powłok skórnych (zbyt mała kieszonka, szczupła budowa ciała)
przemieszczenie elektrody
powikłania nakłucia żyły podobojczykowej (odma, krwiak w jamie opłucnowej, zator powietrzny, uszkodzenie splotu ramiennego, nakłucie tętnicy podobojczykowej)
rotacja generatora, która może być przyczyną przemieszczenia lub złamania elektrody
interferencja impulsów elektromiograficznych
stymulacja mięśni szkieletowych
awaria generatora impulsów
uszkodzenie warstwy izolacyjnej
stymulacja nerwu przeponowego lub przepony
zakrzepica żylna
Usprawnianie chorego. Komunikowanie z pacjentem i jego rodziną
Jednym z powodów wszczepienia pacjentowi stymulatora jest poprawa komfortu życia. W warunkach domowych dla większości osób nie ma żadnych ograniczeń związanych z wykonywaniem codziennych czynności. Należy jednak unikać źródeł silnych zakłóceń elektromechanicznych (EMI). Zakłócenia elektromechaniczne mogą być spowodowane przez:
urządzenia elektryczne będące w złym stanie lub niewłaściwie uziemione
sprzęt elektryczny produkujący dużą ilość energii (przemysłowe agregaty prądotwórcze)
sprzęt medyczny, w tym aparaturę obrazowania metodą rezonansu magnetycznego (MRI- magnetic resonance imaging), radioterapii oraz przezskórnej elektrycznej stymulacji nerwów (TENS- transcutaneous nerve stimulation)
Należy uświadomić chorego i jego rodzinę iż większość domowych urządzeń jest bezpieczna w użyciu (kuchenki mikrofalowe, miksery, noże elektryczne, telewizory, koce elektryczne, bramy automatyczne) pod warunkiem, że są w dobrym stanie technicznym.
Sprzęt biurowy i większość aparatury medycznej są także bezpieczne w użyciu. Stymulator działa także prawidłowo podczas prześwietlania klatki piersiowej lub uzębienia, badań ultrasonograficznych, mammografii oraz fluoroskopii.
Jeżeli pacjent z wszczepionym stymulatorem znajdzie się w pobliżu źródła zakłóceń elektromagnetycznych i występują u niego objawy nieprawidłowego działania stymulatora , powinien się oddalić w bezpieczne miejsce.
Systemy bezpieczeństwa mogą być także źródłem zakłóceń elektromagnetycznych. Należy przez te miejsca przechodzić w normalnym tempie (nie zwalniać). W przypadku kiedy należy poddać się kontroli przy pomocy ręcznego wykrywacza metalu, należy powiadomić obsługę o posiadaniu stymulatora i przedstawić kartę identyfikacyjną oraz poprosić o jak najkrótsze przytrzymywanie wykrywacza w pobliżu rozrusznika.
Magnesy trzymane w pobliżu rozrusznika mogą być przyczyną przestawienia rozrusznika na stymulację ze stałą częstością.
Kardiowersja i defibrylacja- uszkodzeniu stymulatora można zapobiec, jeżeli elektrody przyłoży się nie bliżej niż 15 cm od generatora. Należy sprawdzić działanie stymulatora po wykonaniu zabiegu.
Diatermia może spowodować zahamowanie pracy stymulatora a nawet wywołać migotanie komór i uszkodzenie tkanek wokół wszczepionych elektrod.
Rezonans magnetyczny powoduje zawsze przestawienie na stymulację ze stałą częstością a nawet generowanie impulsów z niebezpiecznie dużą częstotliwością. Pacjenci z rozrusznikiem nie powinni być diagnozowani tą metodą.
Litotrypsja- strumień energii nie powinien być nakierowany na bezpośrednią okolicę generatora. Należy wyłączyć funkcję stymulacji przedsionkowej (stymulacja jednojamowa).
Telefony komórkowe – należy trzymać aparat w odległości co najmniej 15 cm od stymulatora, a podczas rozmowy należy go trzymać po przeciwnej stronie niż rozrusznik.
Sport i rekreacja- należy unikać sportów brutalnych sportów kontaktowych. Zaleca się także unikanie zajęć związanych z gwałtownym wstrząsaniem (jazda konna, zderzanie samochodami na torach w wesołym miasteczku). Intensywne, wielokrotnie powtarzające się ćwiczenia górnych partii ciała mogą powodować zakłócenia w pracy stymulatora. Nie powinno się nurkować, ponieważ ciśnienie hydrostatyczne może uszkodzić obudowę rozrusznika.W przypadku kremacji zwłok należy wcześniej wydobyć rozrusznik, aby zapobiec eksplozji.Biopotencjały występujące po podaniu sukcynylocholiny mogą wpływać na pracę stymulatora (układ ulga wyhamowaniu, może dojść do asystolii). Zawał mięśnia sercowego zwykle powoduje narastanie progu stymulacji z koniecznością podwyższenia energii lub repozycją elektrody.
Stymulatory nie są lekarstwem na chorobę serca. Nie leczą one przyczyn powolnych lub nieregularnych uderzeń serca. Tym niemniej, ponieważ powodują, że serce może przez lata pompować krew, mogą one znacznie poprawić jakość życia osób cierpiących na arytmie