Konspekt do zajęć wychowawczych - schemat
Masz napisać coś, co Ci ułatwi przeprowadzenie zajęć. Staraj się zastanowić nad wszystkimi elementami składowymi. Im masz mniej doświadczenia tym więcej pisz. Pomoże Ci to w przeprowadzeniu zajęć.
Chcesz przeprowadzić zajęcia, zastanów się zatem:
Z kim?? Jasno określone parametry grupy: wiek, liczba, płeć, poziom rozwoju. Nigdy nie ma grupy: „w normie”, w której wszystkie dzieci (młodzież) byłyby tak samo rozwinięte pod względem fizycznym, społecznym czy emocjonalnym, w odniesieniu do stereotypowego standardu (np.: klasa). Masz pod opieką grupę dzieci, ale część jest ze stycznia, a część z grudnia. To rok różnicy!! Poza tym każde dziecko ma inny poziom doświadczeń - każdą grupę możesz umownie podzielić na 3 podgrupy np.: bogate, średnie, biedne; zdrowe, niedomagające, chore; aktywne, umiarkowane, nieaktywne. Może być i tak, że w grupie masz jedno dziecko chore na astmę - jak zaplanujesz wycieczkę w góry?? Jeśli masz grupę 13-latek, z którymi przeprowadzasz zajęcia o antykoncepcji, to część z nich już wie dużo, część trochę, a reszta nic. To samo dotyczy np. dzieci 10-letnich w kontekście pogadanki o skutkach nadużywania alkoholu czy twardych narkotyków. Tu wychodzą również różnice środowiskowe - III klasa elitarnej, miejskiej szkoły różni się bardzo od III klasy w wiejskiej szkole, na terenie byłego PGR.
Co chcę zrobić?? Określenie celu operacyjnego dotyczącego problemów (sytuacji) wychowawczych (jeżeli ma to być cel lekcji to wyłącznie wychowawczej). Może tu wystąpić rozbicie na cele dydaktyczne: poznawcze (zapoznanie z...) lub kształcące (kształtowanie postaw, przekonań, zachowań itp.) i wychowawcze (wdrażanie do..., wzmacnianie w...., wyrabianie poczucia ....). Można określić jako cel rodzaj kompetencji zdobytych przez dziecko - np.: „umie zaprezentować...”, „potrafi wymienić..”, „zna...”, „utrwala...” itp. Często w konspektach modelowych pojawiają się cele wychowawcze stałe (porządkowe) chodzi tu np. o: dbałość o stanowisko pracy, higienę, sprzęt itp. Uwaga! W konspekcie lekcji struktura celów operacyjnych jest inna: np.: poznawczy: zapoznanie z mikroskopem, albo (na następnej lekcji) kształcący: utrwalenie wiadomości nt. mikroskopu i posługiwanie się nim, wychowawczy: wdrażanie do współpracy w grupie. Przy zajęciach wychowawczych może wystąpić jeden lub dwa cele. Dużo celów nie oznacza dobrych zajęć!! Zapamiętaj - zapoznanie z liczbą jest celem dydaktycznym, natomiast zapoznanie z formami pomocy innym to cel wychowawczy. Ważne jest też zapamiętanie, że kształcenie jest związane z dydaktyką, natomiast kształtowanie (zachowań, postaw, przekonań) - z wychowaniem.
W jaki sposób?? Określenie metody (metod). Zawsze zgodne z wybranym celem (celami). Można stosować metody dydaktyczne, wychowawcze, społeczne, opiekuńcze itd. z zapisem szczegółowym (np. nie „słowne” lecz np. wykład, opis, pogadanka, dyskusja, rozmowa, opowiadanie, objaśnienie, instrukcja, zagadka, żywe słowo, wiersz; nie „ćwiczeniowe” lecz np. zadań stawianych dziecku; nie „wpływu osobistego” lecz np. perswazja, nie „wpływu sytuacyjnego” lecz np.: nagradzanie, karanie, instrukcja, przydzielanie funkcji, organizowanie doświadczeń wychowanka, drama).
W jakiej strukturze organizacyjnej?? Określenie formy (form). Zawsze zgodne z wybraną metodą (metodami). Zapis powinien być co najmniej podwójny: po pierwsze: forma pod względem ilości osób (np.: praca indywidualna, w małych zespołach lub z całą grupą), po drugie: forma uszczegółowiona (adekwatna do celu i metody np.: swobodne wypowiedzi, rozmowa, zajęcia integracyjne, burza mózgów, trening interpersonalny) lub technika (np.: rysunek, malunek) W konspekcie modelowym powinna wystąpić jeszcze forma ze względu na rodzaj zajęć (np.: zajęcia obowiązkowe - objęte programem kształcenia i wychowania, zajęcia dowolne, samorzutne ( ruchowe, tematyczne, manipulacyjno - konstrukcyjne, badawcze, gry dydaktyczne), prace użyteczne, spacery, wycieczki, sytuacje okolicznościowe).
Przy pomocy czego?? Określenie pomocy dydaktycznych (jeżeli występują). Zapis z podziałem na pomoce dla prowadzącego zajęcia oraz na pomoce dla wychowanków ( z podaniem ilości sztuk) zawsze adekwatnie do form (technik). Wymienione pomoce powinny być powszechnie dostępne (np. kartki papieru, rysunki) lub określone ich źródło. Np. jeżeli mają być w zajęciach wykorzystane ulotki ( w ramach profilaktyki AIDS, alkoholizmu, nikotynizmu), film lub ilustracje na dany temat - muszą być dołączone do konspektu lub należy podać, gdzie je można zdobyć. W każdym z wymienionych przypadków powinien pojawić się tytuł i (jeżeli to możliwe) - nazwisko autora.
Gdzie?? Określenie miejsca (miejsc) zajęć (klasa jedynie w przypadku lekcji wychowawczej). Zajęcia mogą być w sali, na podwórku, w parku, w lesie
Jak długo?? Określenie czasu trwania zajęć - globalnie i z rozbiciem na istotne części zajęć, z uwzględnieniem czasu na dojazd (dojście).
Co planuję zrobić?? Opis toku metodycznego zajęć. Zawsze zgodne z założonymi celami, z wykorzystaniem założonych metod, form, pomocy i w zaplanowanym miejscu. Zapis w formie punktów (nie w tabelkach!) - kolejne czynności wykonywane przez wychowawcę, z adnotacją, jakie reakcje dzieci są przewidywane (co mają wykonać i co powinien zrobić wychowawca, jeżeli dzieci nie będą np.: umiały odpowiedzieć na pytanie lub wykonać zadania - jest to określenie wariantu alternatywnego). Można także w tym miejscu odnotowywać, ile czasu potrzeba na realizację poszczególnych części zajęć. W takim przypadku w punkcie 7 wystarczy podać czas globalny.
Po co to wszystko było?? Podsumowanie zajęć. Co należy powiedzieć na zakończenie, co podkreślić (w punktach); nie należy używać formułki „podsumowanie zajęć” czy „podziękowanie za udział w zajęciach”, ale opisać. Np. „Na dzisiejszych zajęciach dowiedzieliście się, że....” i tu przypominasz najważniejsze treści zajęć.
Jak wyszło?? Czyli ewaluacja, ocena zajęć przez dzieci lub młodzież. Kwestia kontrowersyjna, często wymagana. Jeżeli zajęcia były dobrze przygotowane, z uwzględnieniem poziomu rozwoju i potrzeb grupy to powinny się podobać oraz nauczyć tego, co wychowawca zaplanował. Lepiej nie ryzykuj zapytaniem, co dzieci wyniosły z zajęć, bo odpowiedzi mogą być zaskakujące A sprawdzisz, czy wiedzą to, czego miały się dowiedzieć, na zajęciach praktycznych.
Uwagi dodatkowe:
Przy pracy wychowawczej z grupą skupiaj się na zajęciach związanych z wychowaniem, czyli z relacjami społecznymi, z kształtowaniem norm, postaw, zachowań. Stąd też konspekt do zajęć wychowawczych to nie konspekt lekcji!! Oczywiście, także np. na matematyce nauczyciel zwraca uwagę na zachowanie dzieci, ale jest to działanie oboczne w stosunku do nadrzędnej ( w trakcie lekcji) dydaktyki.
Pamiętaj, że są 4 główne działy zajęć prowadzonych z dziećmi i młodzieżą. Można je podzielić na: wychowanie umysłowe (tu będą wszystkie „przedmioty”: język ojczysty, matematyka, geografia, biologia itp.); wychowanie estetyczne (zajęcia artystyczne: plastyczne, muzyczne, techniczne, teatralne) oraz wychowanie zdrowotne (tu pojawią się zajęcia sportowe oraz higiena). W metodyce pracy z grupą i metodyce opiekuńczej najważniejsze jest wychowanie społeczne - z tego działu masz przygotować zajęcia. Oczywiście dzieci mogą uczyć się wiersza o nauczycielu (cel wychowawczy - kształtowanie szacunku dla nauczycielskiej pracy), chociaż można ten sam wiersz wykorzystać w celu dydaktycznym - np. w kształceniu umiejętności posługiwania się dwuznakiem „cz”. Trzeba dostrzegać takie różnice.
Możesz wybrać szczegółowy konspekt, lub o wiele krótsze - scenariusz lub projekt zajęć, w których zaznaczasz tylko najważniejsze części zajęć. Ale pamiętaj - im mniej wiesz, tym więcej pisz. Projekt i scenariusze są dla tych, którzy mają większe doświadczenie
Pamiętaj, że przy wyborze projektu zajęć lub scenariusza, zalecenia do pisania konspektu mają również zastosowanie. Zawsze musi wystąpić zgodność celu z parametrami grupy; zgodność metod i form z celem; wybór pomocy i miejsca (warunków materialnych) oraz czasu zgodny z powyższymi. Niezbędne jest podsumowanie.
Konspekt, projekt lub scenariusz ma być napisany na tyle dokładnie, aby każdy inny wychowawca mógł na jego podstawie przeprowadzić zajęcia. Nie należy zatem używać w zapisie ogólników w stylu „Część wprowadzająca - zapoznanie dzieci z problematyką zajęć” lub „ Podzielenie grupy na małe zespoły i przeprowadzenie zajęć”
Zapisuj wszystko w punktach, czyli bez tabelek. Kiedyś był taki zwyczaj wpisów ale to archaizm. Informacje w rubryce „czynności dzieci” w stylu: słuchają, odpowiadają, siadają w kręgu, występowały bez sensu, ponieważ dublowały „czynności wychowawcy” np.: prosi dzieci, aby usiadły. Możesz jednak zaplanować i uwzględnić opis zadań, które mają wykonać dzieci, a nie pustosłowia (np.: dyskusja). Istotne było wskazanie roli wychowawcy, gdy dzieci nie wiedzą, co mają mówić, lub nie potrafią poradzić sobie z zadaniem. Czyli odnotuj sobie, co zrobisz, jeżeli dzieci nie będą czegoś wiedziały.
Na zakończenie zawsze chwalisz uczestników i dziękujesz za udział w zajęciach. To jest oczywiste i nie trzeba tego zapisywać. Tak samo normalne jest przywitanie, wietrzenie sali czy też uporządkowanie sali po zajęciach.
Tekst konspektu, projektu lub scenariusza ma być pracą samodzielną, jeżeli korzysta się z czyjegoś pomysłu to trzeba zaznaczyć autora i źródło.
Zapis ma być szczegółowy, ale nie może przekraczać dwóch stron maszynopisu. Zapis na pół strony to nie jest konspekt, projekt ani scenariusz. Takie „skrócone” zapisy stosuje się tylko do odnotowania w dokumentacji formalnej