MIĘDZYNARODOWE PRZEPŁYWY CZYNNIKÓW PRODUKCJI (PRACY I KAPITAŁU)

Międzynarodowy przepływ kapitału- wszelkie ruchy kapitału, które swoje statystyczne odzwierciedlenie znajdują w bilansie obrotów gospodarczych z zagranicą i są ujmowane w rachunku bilansu płatniczego danego kraju.

Wyróżnia się:

• przepływy kapitału o szerokim znaczeniu

• przepływy kapitału o wąskim znaczeniu

Do przepływów kapitału w szerokim znaczeniu zalicza się: transakcje kapitałowe dokonywane przez bank centralny praz inne podmioty np. przedsiębiorstwa, gospodarstwa domowe, banki komercyjne.

Przepływ kapitału w wąskim znaczeniu definiuje się jako ruch kapitału podejmowany z motywem zysku przed podmioty gospodarcze inne niż bank centralny.

Ze względu na okres, na jaki następuje przewóz lub wywóz kapitału, ruchy kapitału dzielimy na:

• krótkoterminowe – jeżeli okres spłaty wywiezionego lub przywiezionego kapitału nie przekracza jednego roku

• długoterminowe – jeżeli okres ten jest dłuższy niż jeden rok

Przyjmując za kryterium wywozu kapitału jego pochodzenie, wyróżnia się:

• kapitał ze źródeł publicznych

• kapitał ze źródeł prywatnych

Do źródeł publicznych zalicza się wszelkiego rodzaju agendy rządowe, budżety lokalne oraz budżety organizacji międzynarodowych.

Przepływ kapitału ze źródeł prywatnych obejmuje wszelkie formy wywozu kapitału przez przedsiębiorstwa, banki komercyjne oraz osoby prywatne.

Dokonując klasyfikacji międzynarodowych przepływów kapitału według formy wywożonego kapitału, można wyróżnić:

• lokaty na rynku walutowym

• kredyty handlowe

• kredyty finansowe

• inwestycje portfelowe

• inwestycje bezpośrednie

LOKATY NA RYNKU WALUTOWYM – polegają na inwestowaniu kapitału za granicą np. depozyty bankowe w celu wykorzystania istniejących między poszczególnymi krajami różnic w stopach procentowych, a także różnic kursowych i tym samym osiągnięcia zysku większego, niż byłoby to możliwe, inwestując na rynku krajowym.

KREDYTY HANDLOWE – to kredyty związane bezpośrednio z wymianą towarową. Są one udzielane importerowi przez eksportera i mają na celu zwiększenie konkurencyjności danego towaru.

KREDYTY FINANSOWE – nie są związane z zakupem towarów czy też innym wykorzystaniem celowym. Tę formę pożyczek finansowych przybierają przede wszystkim kredyty udzielane przez banki, czasami również przez agendy rządowe czy organizacje międzynarodowe.

ZAGRANICZNE INWESTYCJE PORTFELOWE – są to lokaty kapitału w zagraniczne papiery wartościowe, głównie w akcje i obligacje. W odróżnieniu od bezpośrednich inwestycji zagranicznych, zagraniczne inwestycje portfelowe są podejmowane bardziej w celu uzyskania przychodów z zainwestowanych środków lub zysków kapitałowych, niż w celu sprawowania efektywnej kontroli i zarządzania przedsiębiorstwem.

Teoria portfolio – inwestor może osiągnąć wyższą stopę zysku przy danym ryzyku lub daną stopę zysku przy mniejszym ryzyku, jeżeli będzie dysponował zróżnicowanym portfelem akcji.

BEZPOŚREDNIE INWESTYCJE ZAGRANICZNE (BIZ) – inwestycje dokonywane w kraju innym niż kraj pochodzenia inwestora, polegające na ulokowaniu kapitału (z reguły długoterminowego) w przedsiębiorstwie zagranicznym w celu uzyskania efektywnej kontroli zarządzania tym przedsiębiorstwem i osiągania z tego tytułu zysków.

Zachęty inwestycyjne – środki, które dostarczają wymiernej, ekonomicznej korzyści przedsiębiorstwu lub określonej kategorii przedsiębiorstw i są przyznawane przez państwo w celu zachęcenia firm do postępowania w określony sposób.

Pojęcie promocji bezpośrednich inwestycji zagranicznych pojawiło się dość późno, ponieważ dopiero w latach 80. XX wieku. Pierwsi na znaczenie promocji BIZ zwrócili uwagę L. T. Wells i A. G. Wint, którzy wskazali na podobieństwo konkurencji między przedsiębiorstwami a państwami zabiegającymi o przyciągnięcie inwestorów zagranicznych. Promocje BIZ zdefiniowali jako działania koncentrujące się na rozpowszechnianiu informacji i budowaniu pozytywnego wizerunku lokalizacji, a także obsłudze zainteresowanych inwestorów. Działania promocyjne są realizowane zazwyczaj przez agencje promocji inwestycji (API). Zadania realizowane przez API koncentrują się na czterech obszarach:

• budowaniu wizerunku kraju jako atrakcyjnego miejsca do lokalizacji inwestycji

• bezpośrednim docieraniu do inwestorów

• obsłudze inwestorów, która nabiera znaczenia w momencie, gdy przedsiębiorstwo jest zdecydowane na wybór lokalizacji

• działania na rzecz poprawy klimatu inwestycyjnego

Dwie podstawowe formy BIZ:

• inwestycje typu greenfield

• inwestycje w postaci fuzji i przejęć

Inwestycje typu greenfield są charakterystyczne dla krajów rozwijających się i polegają na tym, że inwestor zagraniczny buduje zakład w kraju goszczącym od podstaw.

Inwestycje w postaci fuzji i przejęć dominują w krajach rozwiniętych i następują najczęściej poprzez nabycie kontrolnego pakietu akcji przez jeden podmiot w drugim lub wspólną decyzję obu podmiotów o połączeniu swojej działalności, przy czym podmioty te są zlokalizowane w różnych krajach.

Do najpopularniejszych teorii wyjaśniających przepływy kapitału w formie bezpośrednich inwestycji zagranicznych zaliczamy:

• teorię przewag monopolistycznych

• teorię międzynarodowego cyklu życia produktu

• teorię lokalizacji

• teorię internalizacji

• eklektyczną teorię międzynarodowej produkcji

TEORIA PRZEWAG MONOPOLISTYCZNYCH - zakłada, że przedsiębiorstwa są gotowe ponieść dodatkowe koszty związane z podjęciem działalności gospodarczej za granicą, jeżeli w ten sposób efektywniej wykorzystują posiadane aktywa.

TEORIA MIĘDZYNARODOWEGO CYKLU ŻYCIA PRODUKTU – zakłada, że cykl życia produktu składa się z trzech faz.

W pierwszej fazie, zwanej fazą produktu innowacyjnego, wytwarzany przez przedsiębiorstwo produkt ulega ciągłym modyfikacjom technologicznym i użytkowym, jest wytwarzany w niewielkich ilościach na rynek kraju wysoko rozwiniętego, w którym przedsiębiorstwo zlokalizowało produkcję. Pod koniec tej fazy rozpoczyna się niewielki eksport do krajów o równie wysokim poziomie gospodarczym.

Druga faza to faza dojrzewania produktu, w której producent dąży do osiągnięcia korzyści skali poprzez umasowienie produkcji, obniżenie kosztów i zmniejszenie cen, którym towarzyszy rosnący popyt. Następuje zmniejszenie produkcji w kraju macierzystym, a przedsiębiorstwo zakłada filie w drodze inwestycji bezpośrednich w krajach rozwiniętych gospodarczo.

W trzeciej fazie, określanej mianem fazy standaryzowanego produktu, następuje całkowita standaryzacja produktu. Przedsiębiorstwo zostaje zmuszone do lokalizacji produkcji w krajach rozwijających się, gdzie ceny czynników wytwórczych są niższe.

TEORIA LOKALIZACJI –opiera się w głównej mierze na neoklasycznej teorii handlu zagranicznego. Pomija jednak założenie doskonałej konkurencji i określa determinanty wpływające na wybór miejsca lokalizacji bezpośredniej inwestycji zagranicznych.

TEORIA INTERNALIZACJI – odwołuje się do tezy głoszącej, że wszystkie inwestycje bezpośrednie oraz powstanie przedsiębiorstw multinarodowych można sprowadzić do problemu niedoskonałości rynku i zjawiska zastępowania rynku zewnętrznego rynkiem wewnętrznym.

EKLEKTYCZNA TEORIA MIĘDZYNARODOWEJ PRODUKCJI – stanowi syntezę teorii przytoczonych wcześniej. Jej twórca, J. H. Dunning, zakłada, że warunkiem podjęcia zagranicznych inwestycji bezpośrednich jest jednoczesne wystąpienie trzech elementów:

• posiadania specyficznych przewag, którymi nie dysponują innej przedsiębiorstwa działające na rynku zagranicznym

• wykorzystania tych przewag bezpośrednio, a nieudostępniania ich innym firmom

• korzystnego ulokowania produkcji za granicą

Teoria eklektyczna , zwana powszechnie paradygmatem OLI, dokonuje dokładnej systematyzacji czynników determinujących BIZ, dzieląc je na trzy grupy:

• specyficzne przewagi własnościowe

• specyficzne przewagi internalizacji

• specyficzne przewagi lokalizacyjne

Raje, oazy lub azyle podatkowe – to nazwy używane w stosunku do krajów lub obszarów, w których są stworzone zachęcające warunki podatkowe zarówno w stosunku do prowadzenia działalności gospodarczej, jak też lokowaniu kapitałów.

Niezależnie od typu oaz podatkowych można mówić o ich charakterystycznych cechach, do których należą:

• całkowicie poufny charakter informacji handlowych i finansowych

• brak opodatkowania dochodów lub dogodne opodatkowanie dochodów

• minimum formalności podczas zakładania i prowadzenia spółek

• brak wymogów odnośnie kontroli dewizowej, sprawozdań podatkowych i księgowych

• symboliczne opłaty za rejestrację spółki oraz stałe opłaty roczne za funkcjonowanie spółki

• możliwość zastrzeżenia anonimowości co do osoby udziałowca

• stosunkowo stabilna sytuacja polityczna i gospodarcza

• elastyczne prawo

• wykorzystanie nowoczesnych środków przekazu informacji

Typy oaz podatkowych:

• oaza pełna – funkcjonujące na zasadzie świadczenia usług bankowych, doradztwa finansowego i organizowania kontraktów finansowych np. Bermudy, Malta

• oaza ograniczona – specyficzna oaza dla pewnego typu spółek lub dochodów; ten typ cieszy się dużą sympatią podatników np. Luksemburg, Panama

• oaza, w której występują tylko niektóre cechy, przy zachowaniu w tym kraju normalnego systemu podatkowego, np. Liberia