Algi morskie

lek. med. Ewa Pakuła

2012-08-30

Podwodny świat glonów czyli alg, tajemniczy i nie mniej zróżnicowany niż znana nam na co dzień roślinność lądowa, od wieków fascynuje ludzi zainteresowanych ich wykorzystywaniem.

Wśród glonów wyróżniamy ponad 30 tysięcy różnych gatunków. Część glonów jest bardzo drobna, wręcz mikroskopijnej wielkości, inne przybierają olbrzymie rozmiary, a kształtem przypominają wręcz podwodne zarośla lub krzaki. Glony rozwijać się mogą praktycznie w każdym środowisku wodnym, słodkim, słonym, zasolonym, stojącym lub płynącym.

W większości są samożywne, dzięki czemu są doskonałym źródłem pokarmu dla świata zwierzęcego. Zuwagi na duże wartości odżywcze, glony od dawna wykorzystywane są przez człowieka w niektórych regionach świata jako uzupełnienie codziennej diety i jako pasza dla zwierząt. Znalazły też swoje miejsce w przemyśle spożywczym i farmaceutycznym oraz w kosmetyce.

 

Algi morskie i słodkowodne

 

Analiza alg (morskich i słodkowodnych) wykazała, że gromadzą one w sobie wszystkie minerały obecne w wodzie i to w postaci łatwo przyswajalnej przez człowieka. Możemy w nich znaleźć: cynk, fluor, fosfor, magnez, miedź, mangan, potas, wapń i żelazo.

 Dodatkowo algi morskie obfitują w dużą ilość jodu i jest to podstawowa różnica między tymi rodzajami glonów. Duża zawartość jodu jest niekorzystna przy niektórych chorobach tarczycy, o czym należy pamiętać włączając algi do diety. Z drugiej strony przy niedobrze jodu w organizmie, algi morskie mogą działać korzystnie uzupełniając zapotrzebowanie na ten pierwiastek.

Algi (niezależnie od miejsca pochodzenia) zawierają również wiele witamin: beta-karoten czyli prowitamina A, witaminy z grupy B, witaminy C, E, K i PP. Algi są źródłem materii organicznej i jako takie są idealne do uzupełniania diety wegeteriańskiej, gdyż zawierają dużo białka niezbędnego do rozwoju organizmu człowieka i właściwego jego funkcjonowania.

Algi są również doskonałym źródłem aminokwasów tzw. egzogennych czyli takich, których nasz organizm nie potrafi produkować i dlatego musi pobierać z pożywieniem. A z aminokwasów zbudowane są wszystkie białka każdego żywego ustroju. W krajach Azji Południowo-Wschodniej algi morskie od dawna zajmują poczesne miejsce w codziennym wyżywieniu, jako źródło białka, witamin i minerałów, a niektóre z dań azjatyckich bez algi w ogóle tracą swój egzotyczny charakter.

 

Algi na naszych stołach

Algi gościmy w naszym jadłospisie prawie codziennie, nawet o tym nie wiedząc. Niektóre z nich są bowiem używane do produkcji dodatków znajdujących szerokie zastosowanie w przemyśle spożywczym jako substancje zagęszczające i żelujące, co wpływa korzystnie na wygląd i smak różnych artykułów spożywczych. Dlatego na większości kupowanych artykułów żywnościowych znajdujemy dziwnie brzmiące nazwy jak: alginian sodu, agar czy karagen lub symbole im odpowiadające.

 

Alginian sodu o symbolu E 401 jest to sól sodowa kwasu alginowego, otrzymywanego z wodorostów morskich. Jest bez smaku i zapachu oraz dobrze wiąże wodę i dlatego używany jest jako zagęstnik, substancja żelująca lub stabilizator do np. mas marcepanowych, nadzień owocowych, sosów sałatkowych, majonezów niskotłuszczowych, mrożonych przetworów rybnych, warzyw puszkowanych, koncentratów, sosów, dżemów, galaretek i marmolad, lodów, deserów, serków termizowanych. Alginian sodu dodawany jest jako substancja klarująca do soków, moszczy, piwa, wina czy miodów pitnych.

Agar o symbolu E 406 jest kolejną substancją żelującą pozyskiwaną z czerwonych glonów krasnorostów rosnących u wybrzeży Japonii. Agar również nie ma smaku i zapachu i coraz częściej używany jest zamiast żelatyny zwierzęcej, od której się odchodzi od czasu nagłośnienia choroby szalonych krów. Agar używany jest jako zagęstnik i substancja żelująca m. in. do produkcji napojów mlecznych nie fermentowanych, sosów sałatkowych, przetworów rybnych, ptasiego mleczka, galaretek, dżemów, marmolad, wyrobów ciastkarskich, a jako substancja klarująca do produkcji piwa. Jest również wykorzystywany w laboratoriach jako pożywka dla hodowli bakteryjnych lub dla hodowli tkankowych in vitro.

Trzecim z dodatków spożywczych opartym na algach jest karagen o symbolu E 407. Otrzymuje się go z czerwonych alg oceanicznych. Stosowany jest jako zagęstnik lub substancja żelująca m.in. do produktów mlecznych fermentowanych, sosów sałatkowych, wędzonych wędlin, dżemów, galaretek, lodów, śmietany, margaryn niskotłuszczowych, serków topionych, serków termizowanych, wyrobów garmażeryjnych. Jako stabilizator i emulgator karagen znajduje zastosowanie w mieszaninach masła i tłuszczów roślinnych i w deserach tłuszczowych w aerozolu.

Algi w suplementach

Coraz większe zainteresowanie naturalnymi suplementami spowodowało zwrot ku ich naturalnym źródłom jakim niewątpliwie są algi morskie. Jednym z szerzej poznanych glonów jest zielononiebieska spirulina (łac. Spirulina maxima) dostępna bez recepty w naszych aptekach w postaci gotowych preparatów. Spirulina dostarcza pełnowartościowego białka, łatwo przyswajalnych minerałów i witamin, a zawarte w niej barwniki - chlorofil i fitocyjanina - wspomagają procesy trawienne, metaboliczne oraz oczyszczające organizmu. Poza tymi dwoma głównymi barwnikami, spirulina zawiera beta-karoten oraz cenne nienasycone kwasy tłuszczowe, głównie sprzężony kwas linolowy tzw. CLA.

Spirulina działa korzystnie na nasz układ immunologiczny, spowalnia procesy starzenia, zmniejsza negatywne oddziaływanie środowiska, działa osłonowo na błonę śluzową żołądka oraz wspomaga detoksykację organizmu, co może mieć duże znaczenie m.in. dla osób palących lub przyjmujących długotrwale leki. Spirulina polecana jest szczególnie dla wegetarian jako uzupełnienie białka. Jedyne przeciwwskazania do jej zażywania to ciąża, okres karmienia i wiek do lat 12, ponieważ nie była ona badana w tych grupach ludzi.

Drugą z alg dostępną w naszych aptekach bez recepty jest chlorella, która jest słodkowodnym glonem bogatym w białko i inne składniki odżywcze. Chlorella jest glonem jednokomórkowym, który bardzo szybko się rozmnaża, co ma podstawowe znaczenie w jej hodowli. Mówi się nawet, że dzięki niej można by częściowo zlikwidować problem głodu w wielu krajach świata. Jej największe spożycie notuje się w Japonii.

Zanim jednak chlorella w przyszłości zagości na dobre w naszym, swojskim jadłospisie jako produkt spożywczy, można uzupełniać nią dietę jako suplementem. Podobnie jak spirulina wzmacnia układ immunologiczny, korzystnie wpływa na pamięć i koncentrację, oraz działa detoksykacyjnie. Chlorellę można zalecać jako wspomaganie leczenia chorób reumatycznych, cukrzycy, nadciśnienia tętniczego, zaburzeń trawienia i wchłaniania oraz infekcji wirusowych, bakteryjnych i grzybiczych.

Algi w kosmetyce

Współczesna kosmetologia szeroko czerpie z odżywczych i pielęgnacyjnych właściwości różnych roślin, w tym od niedawna i z morskich alg, które zawierają liczne związki biologicznie czynne takie, jak:

 

• Witaminy z grupy B pobudzające regenerację naskórka

• Beta-karoten, witaminy C i E mające działanie przeciwutleniające, uszczelniające ściany naczyń krwionośnych i poprawiające wygląd skóry

• Minerały (cynk, fosfor, jod, magnez, miedź, mangan, wapń i żelazo) regulujące czynność skóry

• Aminokwasy egzogenne korzystnie oddziaływujące na nawilżenie skóry

• Białko aosaina opóźniające proces starzenia się skóry poprzez hamowanie enzymu rozkładającego włókna elastynowe

• Polifenole działające antyoksydacyjnie, również opóźniając starzenie skóry

• Węglowodany (mannit, mannitol, sorbitol) regulujące pracę gruczołów łojowych

• Omawiany już wyżej karagen działający nawilżająco

• Kwas hialuronowy i siarczan chondroityny również silnie nawilżający skórę

• Nienasycone kwasy tłuszczowe działające korzystnie na barierę lipidową skóry

• Agar używany jako zagęstnik do kosmetyków.

W kosmetykach z algami szczególnie ważne jest opóźnianie procesu starzenia skóry i jej regeneracja. Dlatego kosmetyki takie wskazane są dla osób narażonych na działanie szkodliwych wolnych rodników tlenowych związanych z paleniem papierosów, zanieczyszczeniami powietrza czy żyjących w permanentnym napięciu. Kojące działanie algi wykazują również na skórę łojotokową lub trądzikową ponieważ oczyszczają cerę.

Inne działanie alg w kosmetykach to rewitalizacja skóry poprzez aktywację syntezy kolagenu oraz redukcja cellulitu w wyniku pobudzenia przemiany materii w tkance tłuszczowej. Algi działają korzystnie nie tylko na skórę, ale i na -włosy, dlatego coraz częściej są składnikiem odżywek i innych kosmetyków przeznaczonych do ich pielęgnacji.

Jak pokrótce można było się zorientować mamy dla alg różnorodne zastosowania i możemy być pewni, że na tym nie skończy się ich wykorzystanie dla dobra człowieka. Kolejne lata na pewno poszerzą naszą wiedzę o tej grupie roślin i sprawią, że o algach usłyszymy jeszcze nie raz.