Charakterystyka układu kostnego. UKŁAD KOSTNY – OSTEOLOGIA – nauka o kościach. SZPIK KOSTNY – mamy 2 rodzaje: Czerwony – wypełnia przestrzenie międzybeleczkowe istoty gąbczastej,; dużo jest go w trzonach kości, nasadach kości długich Żółty – ma zabarwienie żółte ze względu na zawartość komórek tłuszczowych, wypełnia jamy szpikowe trzonów kości długich. Układ szkieletowy jest bierną częścią układu ruchu. Buduje go tkanka kostna, która składa się z substancji międzykomórkowej, ta natomiast zbudowana jest w 70% z substancji nieorganicznych i fosforanu wapnia, które wpływają na twardość kości oraz w 30% z osseiny – białka zbudowanego z kolagenu i węglowodanów, które wpływają na elastyczność i komórek kostnych: - osteocytów, czyli właściwych komórek kości - osteoblastów, czyli komórek kościotwórczych, młodocianych form osteocytów, występujących w zewnętrznej części kości - osteoklastów, czyli komórek kościogubnych, usuwających stare komórki Buduje go również tkanka chrzęstna, występująca w nosie, małżowinie usznej, dyskach, spojeniu łonowym i łączy żebra z mostkiem. Jej komórki znajdują się w substancji międzykomórkowej, mniej mineralizowanej i zawierającej więcej kolagenów i włókien sprężystych niż substancja międzykomórkowa tkanki kostnej. (Substancja międzykomórkowa składa się z substancji podstawowej, która ma charakter amorficzny (bezpostaciowa – albo galaretowata, albo zbita) oraz włókien kolagenowych (białe) – jest ich najwięcej, są bardzo odporne na rozrywanie (np. ścięgna), włókien sprężystych (żółtych), których jest mniej, są zbudowane z białka – elastyny, odpornej na rozciąganie, tworzą siateczkę oraz włókien srebrnochłonnych (retikulinowych), barwionych azotanem srebra, jest ich najmniej, występują w wątrobie i śledzionie). Układ kostny tworzy szkielet wewnętrzny, zbudowany z ok. 206 kości u dorosłych i powyżej 300 u dzieci (kości z czasem się zrastają). WŁAŚCIWOŚCI KOŚCI : Kość jest twarda, sole nadają jej twardość, musi być elastyczna, tą elastyczność nadają jej związki organiczne; ma zdolność do regeneracji; przepuszcza promienie rentgenowskie; mają możliwość dostosowania się (przyjmowanie funkcji sąsiednich kości). Ze względu na kształt kości dzielimy na : ► kości długie(wymiar długościowy większy od głębokości i szerokości)- kończyny służą jako ramiona, dźwignie dla mięśni ► kości krótkie (wszystkie 3 wymiary są zbliżone)- kość nadgarstka, kość stępu(stopy), nadają sprężystość ► kości płaskie – mostek, łopatka, biodra, sklepienie czaszki; tworzą dla narządów wewnętrznych ochronę ► kości różnokształtne- występują w tych okolicach ciała, gdzie trzeba stworzyć miejsce dla innych części ciała np: kręgi, kości twarzy ►kości pneumatyczne – są to zatoki przynosowe zawierają przestrzeń wysłaną błoną śluzową połączone są z jamą nosową, zatoki czołowe, szczękowe Kości pokryte są okostną, błoną zawierającą naczynia krwionośne, limfatyczne, nerwy. Jej funkcją jest odżywianie i reakcja na bodźce. We wnętrzu kości znajduje się jama szpikowa. Wypełnia ją szpik żółty o funkcji zapasowej, zbudowany z tłuszczów lub szpik czerwony, o funkcji krwiotwórczej, występujący w kościach płaskich, w nasadach kości długich, w tkance gąbczastej. (Część szpiku żółtego może, w razie wylewu, przekształcić się w szpik czerwony). Szkielet jest rusztowaniem konstrukcji ciała, chroni narządy wewnętrzne, stanowi przyczep mięśni i posiada funkcję krwiotwórczą. Podstawową jednostką funkcjonalną i strukturalną jest osteon, zbudowany z blaszek kostnych, których jest od 3 do 20. Kości zbudowane są z tkanki kostnej zbitej, która buduje trzon kości i którą tworzą regularnie, ściśle zbite osteony oraz tkanki kostnej gąbczastej, powstałej z beleczek kostnych tworzących luźną siateczkę, budujących wnętrze kości. INNE ELEMENTY : OKOSTNA/OCHRZĘSTNA kości chrząstek Są to błony pokrywające odpowiednio kości lub chrząstki, składają się z 2 warstw : Zewnętrzna(włóknista) – chroni kość	Wewnętrzna(rozrodcza ,kościotwórcza) – odżywia kość; tworzy kość; regeneruje kość. CHRZĄSTKA STAWOWA – jest to chrząstka , która pokrywa powierzchnię stawową, jako jedyna nie posiada ochrzęstnej, nie ma możliwości regeneracji. FUNKCJE UKŁADU KOSTNEGO : tworzy rusztowanie dla innych narządów jest biernym narządem ruchu tworzy ramiona dźwigni dla innych mięśni jest magazynem wapnia i fosforu pełni funkcja krwionośną pełni funkcję ochronną UKLAD KOSTNY BUDOWa: szkielet czloweieka dzielimy na dwie czesci: osiowy: k.czaszki kręgosłup zebra mostek i konczyny-obrecze i konczyny wolne; *konczyna gorna: obrecz barkowa: lopatku scpapul i obojczyk clivicula Konczyna wolne:: ramie-kosc ramienna (humerus) przedramię: lokciowa ulrnaris i promieniowa raidialis; reka: nadgarstek carpea, śródręcze metakarpus, paliczki digitoris; konczyna dolna: obrecz biodrowa: kosc krzyzowa, kosc miednicza os coxe<k biodrowa os ilum, k kulszowa os ischii, lonowa os pelvis> k dolna wolna: udo femur, podudzie< k piszczelowa tibnia, strzalkowa fibularis, rzepka patella>stopa pedis: <śródstopie palce digiti>kręgosłup kolumna vertabralis: krefi szyjne 7 vertabrae cercicules, piersiowe 12 v thoracare, ledzwiowe5 lumbales, krzyzowa 5 os sacrum, guziczn4-5 Krzywizny: szyjna piersiowa ledzwiowa krzyzowa; Plaszczyzny: czolowa strzalkowa poprzeczna kl piersiowa: kregi piersiowe, zebra costae <prawdziwe 7 ,rzekome 3 tworza luk zebrowy, wolne2koncza się w mies > mostek sternum <rękojeść mostek wyrostek mieczykowaty><budowa: wciecie szyjne mostka, wciecie obojczykowa mostka zebrowe rejkojesc z trzonem tworzy kat mostka> budowa typowego zebra: chrzastka zebrowa, kosc zebrowa, trzon koniec mostkowy koniec kregowy Glowa szyjka guzek czaszka: trzewioczaszka: zuchwa mamlibula, szczeka Maxwella, k jarzmowa zygomatuikum, nosowa os Nasale, lzowa os lacivimale, podniebienna os palatium, lemiesz vomel, malzowiiny nosowe, k gnykowa os hyoideum; mozgoczaszka: czolowa os ftrontale, ciemieniowa os pantele, potyliczna os ocupitale, skroniowa os sphenoidale, sitowa os ethmoidale; Kregoslup: odcienk szyjny(lordoza), piersiowy(kifoza), lędźwiowy(lordoza),krzyzowy (kifoza), guziczna (lordoza); Kręgi: budowa typowego kregu: trzon, luk 7 wyrostkow:1kolczysty, 2 poprzeczne, 4 stawowe(2gorne, 2 dolne) otwor kregowy kaanal kregowy, zlamanie odcinka lędźwiowego kr pęcherz neurogenny i por. zwieraczy odbytu; Rozczep kręgosłupa: przepuklina ogonowo rdzenna, objawy jak u uszkodzeniu rdzenia , u 90% dzieci wodogłowie; Kregi poszczególnych okolic: Atlas, kręg szczytowy, dźwigacz, pierwszy kręg kręgosłupa. Jest zbudowany inaczej niż inne kręgi (nie ma trzonu i wyrostka kolczystego ale ma otwor kregowy otwor wyrostka poprzecznego, dolek, pow staw, wyrostek poprzeczny), pozwala na ruchy głowy w przód i w tył. Wraz z drugim kręgiem, tzw. kręgiem obrotowym, atlas tworzy konstrukcję umożliwiającą ruchy obrotowe; Axis drugi kręg szyjny, posiada tzw. ząb (dens) odchodzący od trzonu ku górze, w którym obraca się pierwszy kręg szyjny - dźwigacz. Obrotnik posiada grube i silne blaszki, a jego otwór kręgowy jest duży, lecz mniejszy niż dźwigacza, w jego budowie wyróżniamy: otwor kregowy, otwor wyrostka poprze, wyrostki kolczyste pow stawowa, zab; Kregi szyjne vertabrae thoracicaea: wyrostki kolczyste SA krotkie i rozdwojonw , wyrostki poprzeczne maja otwor (dla tetnic kregowych), otwor kregowy ma kształt trójkątny, trzon jest czworoboczny i malutki;Kreg piersiowy: trzon jest prawie okraglu czasem sercowaty, otwior okrągły, wyrotki kolczyste SA pojedyncze slupie spiczaste i zachodza na siebie dachówkowato; laczy się zebrami: glowa zebra z dolkami zebrowymi, guzk zebra z wyrostkami poprzecz kr piers; kreg lędźwiowy: trzonu jest duzy i masywny wyrostek kolczysty ma kształt plytki kostnej w pozycji strzałkowej, otwor jest trojkatny , wyrostki dodatkowe, wyroski stawowe wyrostek zebrowy; Kość krzyżowa os sacrum: wygieta kifoza, dwie pow miednicza i grzbietowa, SA kresy poprzeczne(miejsce zrośnięcia trzonow) grzebiebie 9polacz wyrosr k krzyz)grzebien krzyzowy posredni, pośrodkowy, krzyzowy boczny i powierz uchowata; Cechy rozniace kregi poszcz okolic: *trzony: C drobny, TH sercowaty okraglu, L masywny nerkowaty; *otwor: C trójkątny Duzy, Th okrągły, L maly trójkątny; * wyrostki kolcz: C rozdwojone, Th dlugie, L plytki ustawione strzałkowo; *wyr poprz: C otwory dla tetnic kregowych, Th dolki zebrowe, L postac szczatkowych wyrostkow dodatkowy Czaszka: 12 PAR NERWÓW CZASZKOWYCH: węchowe(są to nerwy czuciowe,zaczynają się w ok.węchowej jamy nosowej),wzrokowy(jest nerwem czuciowym, biegnie od siatkowkii do kory płata potylicznego),okoruchowy(jest nerwem ruchowym, odpowiedzialnym za większość ruchów gałki	ocznej,jego pobudzenie powoduje zwężenie źrenicy),bloczkowy(jest nerwem ruchowym,unerwia m.skośny górny kierujący gałką oczną ku dołowi i w str.przyśrodkową),trójdzielny(oczny,szczękowy,żuchwowy;jego cz.czuciowa unerwia całą twarz),odwodzący(jest nerwem ruchowym,kieruje gałką oczną na zew.),twarzowy(nerw mieszany, część czuciowa odbiera bodźce z przedniej części języka),przedsionkowo-ślimakowy(nerw czuciowy, składa się z cz.przedsionkowej i ślimakowej, przekazuje bodźce słuchowe do kory mózgowej i z narządu równowagi),językowo-gardłowy(nerw mieszany, cz.ruchowa unerwia mięśniówkę gardła, cz.czuciowa unerwia jamę ustną, cz.języka i gardło),błędny(mieszany, biegnie od krtani, klp i jamy brzusznej, a wraz z nim włókna przywspółczulne do serca klp i jamy brzusznej),dodatkowy(ruchowy, unerwia mięśnie szyi,krtani,podniebienia miękkiego),podjęzykowy(ruchowy,umożliwia ruchy języka). KONCZYNA GORNA: obrecz barkowa, konczyna wolna: ramie przedramię reka: nadgarstek śródręcze palce; Obojczyk: koniec barkowy <miesien czworoboczny, naramienny> Koniec mostkowy<mostkowo obojczykowo-sutkowy, piersiowy wiekszy> miekka osemka jest zkladana u dzieci po zlamaniu obojczyka; łopatka: *powierzchnie< zebrowa i grzbietowa> *brzegi<przysrodkowy(m zebaty przedni i równoległoboczny dźwigacz klo patki) boczny(czesc dolna m obly mniejszy z obręczy barkowej) gorny( m łopatkowo gnykowy) >*Katy<gorny dolny(m obly wiekszy z obręczy barkowej) boczny> *wyrostki<barkowy-koniec m.czworobocznego poczatek m naramiennego, kruczy-m kruczo ramienny glowa krotka bicepsa piersiowy mniejszy;wydrazenie stawowe łopatki, guzek nadpanewkowy-glowa dluga bicepsu., guzek podkamienny-glowa dluga tricepsa;* doly:nadgrzebieniowy-m nadgrzebieniowy, podgrzebieniowy-m podgrz, podlopatkowy-mpodlopatlowy; Kosc ramienna: humerus*koniec bliższy: grzebien mniejszy guzka mniejszego , szyjka Anat , grzebien wiekszy guzka większego szyjka chirurg; trzon pow przednia bruzda ner promieniowego, pow tylna guzowatość naramienna; *koniec dalszy: glowka bloczek k ramiennej, nadklykiec przysrodkowy boczny, bruzda m łokciowego; pow przednia dol promieniowy dol dziobiasty; pow tylna dol wyrostka lokci; kosc lokciowa:ulna *koniec bliższy: wyrostki łokciowy i dziobiasty; wciecia bloczkowe i promieniowe; guzowatość k lokc *koniec dalszy: Glowka k lokc i wyrostek rylcowaty; k promieniowa: rsdius *koniec bliższy: Glowa dolek Glowy szyjka obwod stawowy Glowy, guzowatość k prom; *koniec dalszy: wyrostek rylcowaty, wciecie łokciowe; Nadgarstek: kosc lodeczkowara-ksiezycowata-trograniasta-grochowata-czworoboczna wieksza mniejsza-glowkowata-haczykowata; skrajne kosteczki tworza wyniosłość nadgarstka: wyniosl lokciowa k grochowata i haczykowata; wyniosl promie kosc lodeczk i czwor wieksza; pomiedzy tymi wyniosłościami SA bruzdy nadgarstka które jest zamnkietya przez troczek zginaczyi tworzy przestrzen zwana kanalem nadgarstka; KONCZYNA DOLNA: kosc miednicza os Coxa: k biodrowa kulszowa lonowa; Kosc biodrowa: grzebien k biodrowej: kolec biodrowy p gorny i dolny przedni; warga zew i wew: kresa posrednia; m skosny zew<warga zew> , wew<kresa porsrednia>, poprzeczny brzucha<w wew> czworoboczny lędźwi; dol biodrowy:m biodrowy, pow posladkowa, kresa posladkowa tylna przednia dolna; kosc kulszowa: guz kulszowy kolec kulszowy< wciecie kulszowe mniejsze; , więzadło kulszowe wieksze; lonowa: spojenie lonowe<chrząstkozrosty> guzek lonowy< wiezdlo pachwinowe> grzebien lonowy, wyniosłość biodrowo lonowa, kresa lukowata, pow uchowata<splot krzyzowo biodrowy> guzowatość biodrowa<w krzyzowo-biodrowe miedzy kostne> otwor zasłonowy- zasłonięty blona zaslonowa kanal zasłonowy nim przechodza nerwy; K udowa: Femur*koniec bliższy: Glowa kosci udowej, szyjka k udowej, krętarz mniejszy i wiekszy, kresa miedzykretarzowa- grzebien miedzykteratzowy, pow wew k większego-dol kretarzowy;*trzon- kresa chropawa, warga przysr i boczna , na dole ograniczaja pow podkolanowa: dol podkolanowy, na Gorce w bocznego przechodzi w guzowatosc posladkowa a wprzysr przechodzi w krese grzebieniowa; *koniec dalszy: pow Rzepkowa, kłykieć przysr i boczny, dol miedzyklykciowy, nadklykiec boczny i przysrodkowy, nad kl przysrd jest guzek przywodzicieli; KOSC PISZCZELOWA: koniec bliższy: kłykieć przysrodk i boczny , miedzy nimi jest wynisolosc miedzyklykci, SA tam guzki boczny i przysr i pola dwa przednie i tylne, poniżej jest guzowatość piszczeli, tylna pow kresa m plaszkowatego; koniec dalszy: kostka przysrodk wciecie strzałkowe; pow stawowo skokowa K STRZLKOWA: KONIEC BLIZSZY: Glowa strzałki wierzcholek a nizej i szyjka koniec dalszy: kostka boczna; kosc pietowa calcanesus skokowa talus szesciennaos cuboideum., klinowata cuneiforme, lodkowara; naviculare;