Lejność – jest to cecha metali i stopów używanych w odlewnictwie. Określa zdolność płynnego metalu (stopu) do wpływania do formy odlewniczej przez układ wlewowy i wierne odtwarzanie wnęki formy.

Dzielimy ją na:

• praktyczną – jest mierzona przy stałej temperaturze zalewania

• rzeczywistą – określa stopień lejności przy ściśle określonej temperaturze ponad temperaturę lejności zerowej, w której metal na skutek wydzielenia się określonej ilości kryształów pierwotnych przestaje płynąć

• zerową występuje wówczas, gdy ciekły metal przestaje płynąć, ma to miejsce w zakresie temperatur likwidus — solidus

Czynniki wpływające na lejność:

• Wynikające z natury stopu (zakres temperatury krzepnięcia, ciepło właściwe, ciepło krzepnięcia, przewodność cieplna, gęstość, lepkość, napięcie powierzchniowe)

• Związane z formą odlewniczą i warunkami odlewania (szybkość przepływu przez układ wlewowy i wnękę formy, ciśnienie metalostatyczne, ciśnienie atmosferyczne nad formą, współczynnik akumulacji ciepła materiału formy, stopień przegrzania, rodzaj atmosfery nad formą)

Skurcz- jest to zmniejszanie wymiarów odlewu podczas stygnięcia metalu. Następstwem skurczu jest także powstawanie w odlewie jam skurczowych i naprężeń odlewniczych powodujących deformacje i pęknięcia. Rozróżnia się skurcz objętościowy i liniowy. Ze względu na zmiany stanu skupienia metalu rozróżnia się:

• Skurcz w stanie ciekłym (w zakresie od temperatury odlewania do temperatury likwidus)

• Skurcz w zakresie temperatury krzepnięcia (likwidus – solidus)

• Skurcz w stanie stałym (solidus – temperatura otoczenia)

Pełny skurcz staliwa jest sumą wszystkich powyższych skurczów.

Rys. 01 - Krzywa swobodnego skurczu liniowego staliwa.

a-b – jest to okres rozszerzalności przedskurczowej

b-c’ – przebieg skurczu metalu

c’-d – rozszerzalność wynikająca z przemiany alotropowej γ w α związana z przebudową sieci krystalograficznej z A1 do A2

w punkcie b kończy się rozszerzalność przedskurczowa w temperaturze T_ps

W odlewnictwie występuje przede wszystkim skurcz hamowany. Im silniejsze jest hamowanie skurczu tym mniejszy jest jego skurcz.

Wpływ czynników na pęknięcia na gorąco:

• Hamowanie skurczu

• Zawartość siarki i fosforu S+P ≤ 0,05%

• Wtrącenia niemetaliczne

• Temperatura odlewania

• Konstrukcja układu wlewowego, nadlewy

• Czas zalewania 2cm/s – staliwo węglowe; <5cm/s – staliwo stopowe