Piaget:
Faza operacji konkretnych obejmuje okres od mniej więcej siódmego do około jedenastego
roku życia. Zaczyna się wraz z uzyskaniem przez dziecko dojrzałości szkolnej i w całości pokrywa się z wczesnymi latami nauki w szkole. Myślenie dziecka organizuje się w spójny, zorganizowany symboliczny system. Różni się jednak od systemu myślenia człowieka dorosłego tym, że jest ściśle powiązany z konkretnym doświadczeniem (stąd nazwa fazy „operacje konkretne").
Dziecko w tym wieku jest w swoim myśleniu ograniczone przez konkret: łatwiej mu opisywać
zjawiska rzeczywistości niż wyjaśniać je (znacznie łatwiej mu dawać przykłady rzeczy niż
formułować ich definicje). Dzieci są już wprawdzie w stanie przewidywać, formułować hipotezy, ale tylko na podstawie dowodów z konkretnego doświadczenia, jakie uzyskały w przeszłości.
Trudno im sprawdzać hipotezy w odniesieniu do realnej rzeczywistości - wolą nie podważać hipotezy, podtrzymując swój „prawidłowy pogląd" niż poddawać ą w wątpliwość jakimkolwiek
sprawdzaniem. (Na przykład wierząc, że to św. Mikołaj przynosi prezenty, wolą tolerować drobne niejasności sytuacji niż poddać ją sprawdzeniu. Jeśli ich ulubiona drużyna piłkarska jest najlepsza w lidze, to będą tak twierdzić bez względu na to, jak często przegrywa).
Pomimo to myślenie dziecka rozwija się w sposób znaczący. Przede wszystkim zanika już
zjawisko egocentryzmu charakterystyczne dla fazy poprzedniej. Dzieci są zdolne - jak mówi Piaget - do decentracji, czyli do przyjmowania punktu widzenia drugiej osoby.
Wraz z decentracją przychodzi pojęcie stałości. Około 7-8 roku życia dzieci są już pewne, że rozwałkowana i kulista forma plasteliny to „tyle samo".
Piaget uważał, że pojęcia stałości pojawiają się w określonym porządku: najpierw pojawia się
pojęcie zachowania masy, potem (ok. 9 roku życia) zachowania ciężaru, a następnie (ok. 11 roku życia) zachowania objętości.
Główna strukturą poznawczą rozwijaną intensywnie w tym wieku jest kategoryzacja - czyli
grupowanie przedmiotów według wybranych cech. Dzieci umieją już tworzyć klasy logiczne i
prawidłowo przyporządkowywać elementy do danego zbioru (np. zwierzęta leśne, domowe;
narzędzia, instrumenty muzyczne itp.). Grupowanie umożliwia im nadawanie znaczenia
doświadczeniu i rozwiązywanie konkretnych problemów. Potrafią także porządkować i szeregować przedmioty według np. rozmiarów, wysokości, długości, wagi itp.
Można powiedzieć więc, że są już teraz zdolne spostrzegać związki między rzeczami i
zjawiskami, i wykorzystywać tę wiedzę w swoim myśleniu.
Bruner:
Rozwój według Brunera polega na opanowaniu kolejno trzech prezentacji: enaktywnej, ikonicznej i symbolicznej. Znaczna część uczenia się polega na przekładzie jednego systemu reprezentacji na inny i przebiega w obie strony: „... od reprezentacji enaktywnej do symbolicznej i od reprezentacji symbolicznej do weryfikacji w konkrecie pomyślanego już tylko ciągu czynności.”
Sukcesy w nauce zależą od łatwości przechodzenia z jednego poziomu reprezentacji na drugi, do integrowania doświadczeń na poziomie prezentacji symbolicznych. Takie kompetencje są konieczne dla rozpoczęcia nauki czytania i pisania, a także do uczenia się matematyki na sposób szkolny.
S. Bruner wyróżnia trzy następujące formy prezentacji, a mianowicie:
Prezentacja przez działanie (forma enaktywna), polegająca na przedstawieniu treści czynności i demonstracje ( ruchy ciała)
Enaktywny - myślenie opiera się całkowicie na czynnościach motorycznych i nie wykorzystuje ani wyobraźni, ani słów. Dla dziecka bawiącego się zabawką, ruchy wykonywane w trakcie zabawy stanowią jego wewnętrzną reprezentacje zabawki. Reprezentacje enaktywne funkcjonują w ciągu całego życia i przejawiają się w wielu czynnościach motorycznych (np. w rzucaniu piłką, pływaniu, jeżdżeniu na rowerze), których uczymy się przez praktykę, które nie są wewnętrznie reprezentowane przez słowa lub obrazy.
Prezentacja graficzna ( forma ikoniczna), oparta na wykorzystywaniu środków wizualnych, graficznych ( np. grafy, pętle).
Ikoniczny - dziecko staje się zdolne do reprezentowania otoczenia po przez obrazy umysłowe. Obrazy te mogą być wzrokowe, słuchowe, węchowe lub dotykowe. Dostarczają środków, dzięki którym dziecko może wytworzyć i rozwinąć, obraz otoczenia, nawet, jeśli nie potrafi opisać go słowami.
Reprezentacja symboliczna przedstawiająca treści matematyczne poprzez symbole i mowę.
Symboliczny - dziecko staje się zdolne do reprezentowania świata za pomocą języka, a później za pomocą innych systemów symbolicznych, takich jak liczby i muzyka. Reprezentacje symboliczne umożliwiają dziecku posługiwanie się znacznie bardziej plastycznymi i abstrakcyjnymi formami myślenia, co z kolei pozwala nie tylko reprezentować rzeczywistość, lecz również manipulować nią i przekształcać.
Stadium Operacji konkretnych – opisowy:
-Reprezentacja enaktywna - Działania na zbiorach powstałych w wyniku klasyfikacji, porównywanie własności elementów zbiorów, wyróżnianie podzbiorów, porządkowanie, klasyfikacja
-Reprezentacja ikoniczna - Ustalanie odpowiedniości między własnościami obiektu rzeczywistego i schematycznego
-Reprezentacja symboliczna - Opis słowny istotnych cech pojęcia i związków między składowymi
Wygotski:
Proces uczenia się dziecka trzeba korzystnie dopasować do rzeczywistych potrzeb i możliwości rozwoju dziecka – ma mieścić się w strefie najbliższego rozwoju. Oznacza to, że dorosły zajmujący się intensywnym wspomaganiem rozwoju ustala na podstawie diagnozy poziom rozwoju psychoruchowego każdego dziecka, które wymaga intensywnego wspomagania rozwoju i odpowiednio dopasowuje proces uczenia.
Ważne jest zorganizowanie procesu uczenia się w sposób przyjazny dla dziecka i tak, aby przyspieszyć tempo rozwoju umysłowego. Sprawą podstawową jest korzystne dopasowanie procesu uczenia się do możliwości dziecka. Można tego dokonać co najmniej na 2 sposoby. Jeden z nich wymaga przeprowadzenia skomplikowanych badań diagnostycznych. W diagnozie ustala się aktualny poziom rozwoju psychoruchowego dziecka i określa przypuszczalne przyczyny zaburzeń rozwojowych. Następnie dopasowuje się proces uczenia do tego poziomu tak, aby mieścił się w strefie najbliższego rozwoju.
Strefa najbliższego rozwoju obejmuje możliwości umysłowe dziecka w sytuacji, gdy dorosły wspiera go w rozwiązaniu zadania, które dla dziecka było trudne, gdyż samo nie mogło sobie z nim poradzić. Wygotski ustalił bowiem, że wynik klasycznego badania testowego (dziecko rozwiązuje tu zadania samodzielnie) nie określa kresu możliwości umysłowych dziecka. Jeżeli badający umiejętnie wesprze dziecko i pomoże mu, to okaże się, że potrafi ono rozwiązać jeszcze kilka zadań tekstowych, które w samodzielnym rozwiązywaniu były dla niego niedostępne.
„Nauczanie jest tylko wtedy efektywne, gdy wyprzedza rozwój, który wówczas ożywia się i pobudza do życia szereg funkcji dopiero dojrzewających, a leżących w strefie najbliższego rozwoju”.
3 ważne czynniki rozwoju poznawczego wg Wygotskiego:
Społeczne dziecięce doświadczenia
Język
Współpraca z rówieśnikami i dorosłymi