WYKŁAD 5 08.11.2012r.
1. Rozróżnienie między religią a magią – Frazer – jeden z pierwszych antropologów; żył w XIX w., napisał książkę, pt. ,,Złota gałąź”.
a) magia – ma praktyczny wymiar, nastawiona na codzienność, praktyczność; Szaman-uprawiał magię, pełnił rolę pośrednika;
b) magia przypomina naukę; koncentruje się na zależnościach przyczynowo-skutkowych; natomiast dla religii ten obszar nie jest ważny – np., ksiądz nie może sprawić, że ktoś, np. się w nas zakocha.
c) kontrolowanie bóstw, duchów – mogą czasem wydawać im rozkazy
2. Kontrargumenty na dychotomię:
a) o ile dychotomia wpasowuje się w religie zachodnie to nie we wschodnie
b) sytuacja na gruncie chrześcijaństwa – funkcjonują zjawiska, które mają korzenie magiczne, np. relikwie (coś się może stać lub nie stać dzięki niej); przemienienie, modlenie się w czasie klęsk żywiołowych, np. podczas suszy o deszcz;
c)myślenie magiczne jest powszechne – więź musi istnieć w sferze religijnej, np. nie przechodzenie pod słupem, cofnięcie 3 kroki do tyłu, jeżeli przebiegnie drogę czarny kot;
3. Dychotomia między religią a magią:
a) stadium myślenia magiczno-religijnego; całe średniowiecze było na podstawie myślenia religijnego
b) stadium nauki – zaczęła się kształtować ok. XVI w. - rozwój współczesnej nauki zaczęło się od Kartezjusza; nauka ówcześnie kształtowała się w przeciwieństwie do religii – próbowano udowodnić, że Jezus nie istniał; powstał Marksizm.
c) stadium kooperacji – okazało się, że nauka nie dostarczy nam odpowiedzi na wszystko, na pytanie w sensie metafizycznym – im większy rozwój technologii tym więcej pytań, np. fizyka – jak powstał świat? Z czego on się składał?; matematyka – czym jest nieskończoność?; biologia, medycyna – porządek na etapie genetyki – czy jeżeli jest taki porządek, to czym jest to spowodowane?; doświadczenia w sferze śmierci – czy istnieje życie po śmierci i co się wtedy dzieje
4. Różnicowanie religii (system wierzeń) a duchowości (coś najbardziej intymnego, indywidualnego)
a) teistyczna – klasyczna duchowość, zakładające że drogę do wnętrza można przejść za pomocą kanonu wiary; np. Faustyna – trzymać się określonego kanonu wiary, później zagłębić się w duchowość
b) nieteistyczna - … np. Willa dla Jezusa w Stanach Zjednoczonych
5. Ewolucja religii:
1. R. Bellah – twórca ewolucji religii w latach 60 , Amerykanin, typy religii, które sformułował:
a) pierwotna – religia aborygenów, religia mieszkańców w Nowej Gwinei, Papui
holizm – nie ma granicy między światem codziennym a nadprzyrodzonym; istnieją wspólnie i nakładają się na siebie;
totenizm – przekonanie o tym, że ludzie, dany klan, rodzina wywodzą się od określonego zwierzęcia, Kult Totema
brak duchowieństwa, kapłanów – brak pośredników między ludźmi a światem nadprzyrodzonym;
b) archaiczne – religie starożytne (Mezopotamia, Chiny, Aztekowie, Majowie, Inkowie – religie zamierzchłe, charakteryzowało je:
wykształcenie się warstwy duchowieństwa – powoli- początkowo Bóg – władca Faraon
politeistyczne – zakładają wielu bogów
pojawia się kult praktykowania religii – komunikowanie się z Bogiem, bogami
słabo wykształcona etyka religijna – trudno powiedzieć co jest dobre, a co złe
Rewolucja, która wpłynęła na religie – powstanie monoteizmu – rewolucja ta była nieakceptowana, bo stała w kontradykcji z duchowieństwem: czerpano zyski z wiary w wielu Bogów, Judaizm wpłynął na religie zachodu
c) historyczne – Judaizm – demitologizacja wiary – Bóg i człowiek mogą się bezpośredni kontaktować się ze sobą; nic pomiędzy Bogiem a człowiekiem nie istnieje
ideał porzucenia życia – zaczęto formułować wizje życia pozagrobowego; Chiny – niebo; chrześcijaństwo – niebo; tzn. że człowiek żyje na tym świecie i żyje tu krótko, potem wchodzi w życie; doskonałe i długie; konkretyzacja życia pozagrobowego – życia na innym świecie
epoka osiowa – Konfucjusz, Budda, Chrystus – aspekt życia wędrownego
role religijne – duchowieństwo – duchowni wykształceni w tym kierunku
nowożytne - okres reformacji; protestantyzm – typ idealny religii nowożytnej, przekreślają ideę odrzucenia świata; religia ma się stać codziennością – Judaizm; świat codziennością i pozagrobowym życia zastąpiony dychotomią zbawionych i potępionych
- zmiana roli duchownych – wcześniej pośrednicy, teraz partnerzy wierzących; organizują oni życie duchownych ludzi;
e) współczesne – pojawienie się teologii liberalnej – czyli teorii o wyzwoleniu; próbuje się dostosować Kościół do współczesności np. aborcja, eutanazja, wątek kobiet ich rola we wspólnotach religijnych; orientacje seksualne – homoseksualizm – czy będą oni zbawieni? Czy jest to grzech? Kwestie rasowe – osobne kościoły dla białych i czarnych ludzi; teraz tak nie jest.
- zaspokojenie potrzeb religijnych poza kościołem – poszukiwane duchowe nie są już ograniczone do kościoła, ludzie wierzą, ale niekoniecznie praktykują
- ekumenizm – nastawienie na dialog
6. Czynniki kształtujące religię:
a) geograficzne, klimatyczne – w świecie zachodu dwa typy: Indoeuropejski (chrześcijaństwo, hinduizm, protestantyzm, zaratusztrianizm – źródeł szuka się w lasach i stepach Azji w klimacie umiarkowanym; wielość bytów nadprzyrodzonych; strefa kontemplacji teologicznych; inkarnacja – Bóg przejawia się w wielu osobach ) i Semicki (pojawia się na pustyniach w klimacie gorącym; poczucie osamotnienia, potęgi pustyni; w nocy widzi się tylko gwiazdy; wizja jednego Boga jak u Żydów i Arabów)
b) płeć – kobiety są bardziej religijne, wszystkie religie początkowo były kierowane do mężczyzn; nacisk na wątki płciowe w badaniach religii; kobiety w pewnym wieku zaczynają interesować się sferą duchową ( 40 lat)
c) wiek