Rozród zwierząt gospodarskich. semestr II 2014

ĆWICZENIE 1.PLAN BADANIA WYMIENIA:

1. Wywiad –

-wiek, pierwiastka/ wieloródka

- stadium laktacji- trymestr (bo w pewnych okresach jest mniej lub więcej mleka- czy krowa jest zasuszana czy po wycieleniu)

-data i przebieg ostatniego porodu- odejście łożyska, faza cyklu rujowego

- wydajność mleczna ( w tej laktacji, w poprzedniej, wydajność roczna, miesięczna, przed zachorowaniem, obecnie, ew bezmleczność)

- system doju - najczęściej mechaniczny; ręczny - osmykiwanie, kciukowanie, piąstkowanie (najlepsza)

- dotychczas przebyte schorzenia - związane z wymieniem i inne np. metaboliczne, pokarmowe, ze wzrostem ciepłoty

- czas trwania schorzenia i jego przebieg

- wymię – czy bolesne, ilość mleka, zmiany w mleku (konsystencja, domieszki), obrzęki, stwardnienia, zaczerwienienia skóry, rany, przetoki mleczne

- dotychczasowe zabiegi (kto wykonywał i w jakim celu)

- warunki zoohigieniczne – odpowiednia przestrzeń 96-7m2 na krowę), jasność, wentylacja
(bez przeciągów), wilgotność 70%, temp 12*C, długość stanowiska (może zgniatać wymię na brzegu)

- stan ogólny – apetyt, przeżuwanie, wydalanie kału, zachowanie

-żywienie – jednostronne, urozmaicone, pasza przemysłowa, dodatki paszowe

-utrzymanie – pastwisko, wybiegi, rodzaj utrzymania, rodzaj ściólki

- zachowanie krowy podczas doju- dój twardy, miękki, podciąganie mleka, bolesność wymienia,

- zmiany w mleku- słone, gorzkie, ważenie się mleka, podbieganie serwatką, zmiana barwy, makroskopowe (strzępki, kłaczki, skrzepy krwi), zmiana wyglądu, wydzielina surowicza, ropna, posokowata,

2. Badanie ogólne zwierzęcia

- stan odżywienia, kondycja, pielęgnacja skóry wymienia i okolic

- stan kliniczny: - CTO, - węzły chłonne, - widoczne błony śluzowe, skrócone badanie innych układów ->powłoki zewnętrzne, układ oddechowy, krążenia, pokarmowy, moczowy, płciowy, racice, inne objawy

3. Szczegółowe badanie wymienia:

OGLĄDANIE

1. Oglądanie wymienia - ogląda się z pewnej odległości, ok.3metrów - z dwóch stron oraz

z tyłu

A. budowa, kształt,, wielkość (ocena 2h przed dojem)

• Półjajowe (skrzynkowate)- fizjologiczne

• Workowaten (obwisłe)

• mocno szczelinowe (kozie)

• półkoliste (kuliste)- fizj

B. typ zawieszenia – względem fałdu kolanowego- w przód lub tył

• brzuszne – 5cm przed linią przechodzącą przez guz biodrowy

• brzuszno-sromowe

• sromowo-brzuszne

• nierównomierne

C. włos pokrywowy wymienia, strzyków (meszek –fizj, mocniejszy włos, silne owłosienie)

D. wzajemny stosunek ćwiartek P:L i przód:tył i ocena wielkości ćwiartek; przednie 46%, tylne 54% wymienia.

E. Ocena strzyków

• ilość (mogą być strzyki dodatkowe z dodatkową sekrecją)

• długość (7-8cm)

• grubość (2,5-3cm)

• kształt – walcowaty, stożkowaty, lejkowaty(gruszkowaty); cylindryczny - fizj

• kierunek strzyków – zbieżny, rozbieżny, wichrowate; równoległe -fizj

• rozstawienie min 7-8 cm

• strzyki dodatkowe, międzystrzyki

F. zmiany na skórze- zaczerwienienia, rany, blizny, przetoki, pęcherze, ropnie, zgorzel, obrzęki, brodawki, brodawczaki, otarcia, wypadanie włosa, włos pokrywowy, krwiaki, guzy itp. OMACYWANIE – należy zaczynać od ćwiartek zdrowych do chorych żeby nie przenosić

patogenów!!! Omacuje się od końca strzyków do podstawy zawieszenia wymienia. Potem dwiema rękami - od dołu do góry każdą ćwiartkę.

1. Ocena zewnętrznej temperatury skóry okolicy wymienia i poszczególnych ćwiartek i między ćwiartkami

2. ocena grubości i stopnia przesuwalności skóry (napięcie, fałdowanie, zrosty, bolesność)

3. omacywanie ćwiartek

konsystencja (stosunek t.gruczołowej do t.włóknistej) elastyczna- fizj; bolesność, nacieki zapalne i zastoinowe, zmiany, zwłóknienia, zaniki, guzy, ropnie, krwiaki, torbiele, zmiany elastyczności miąższu

1. Oglądanie i omacywanie strzyków

• oglądanie ujścia strzyków (ocena wierzchołka strzyku i ujścia strzykowego; zaokrąglony i położony centralnie – fizj; wrodzony brak ujścia, obliteracja, mechaniczne uszkodzenia, wynicowanie błony śluzowej kanału strzykowego, zatoki strzykowej, obecność wydzieliny zapalnej)

• zewnętrzne ujście strzyku:

zaokrąglony, płaski, zaostrzony, wadliwy przewód strzykowy, niecentralne ujście, boczne ujście

• omacywać strzyki metodą przetaczania - między kciukiem i palcem od wierzchołka do podstawy ( kanał strzykowy 8mm, reszta to zatoka strzykowa)

wrażliwość, zapalenie, stwardnienie, przewężenie, rozszerzenia, guzy, ciała obce

Należy dotknąć ujścia strzyku, zwrócić uwagę na jego kształt; obejrzeć błonę śluzową (czy nie jest wynicowana)

• ocena kanału strzykowego i zatoki – wrażliwość,stwardnienia,przewężenia, guzy, c.obce

E. ocena grubości i kierunku zdajanych prób mleka

4. Badanie węzłów chłonnych nadwymieniowych.

5. Próby oborowe – makroskopowe badanie mleka, TOK.

A. NA PRZEDZDAJACZU + ocena makroskopowa

– pozwala na ocenę kierunku i grubości strumienia zdajanego mleka,

- pierwsza struga mleka: ocena barwy, gęstość, konsystencji, zapachu, ew. domieszki, stopień zmian (mleko normalne, surowiczo- mleczna wydzielina, surowicza, ropna)

- dój twardy/ miękki/ brak/ mlekotok

B. TERENOWY ODCZYN KOMÓRKOWY - TOK = test Shalma, test kalifornijski. Jest to test orientacyjny, wykrywa stan zapalny. Druga struga mleka. Komórki somatyczne, pH.

Do 200 tys/ml – (-)

500 tys/ml – (-/+)

1,5mln/ml – (+)

5mln/ml – (++)

> 5mln/ml – (+++)

6. wstępne rozpoznanie i dalsze postępowanie

- badanie laboratoryjne

• Stadium laktacji – wzrost podatności na zapaleniami

• okres poporodowy – gwałtowne obciążenie czynnościowe gruczołu mlekowego i spadek odporności

• okres zasuszenia i zasuszanie – zaleganie mleka, wzrost ciśnienia śródwymieniowego

• okres zasuszania – ze stadium laktacji do kresu zasuszenia, laktacja 305 dni, zasuszenie 6-8tyg

metody:

1- dojów przerywanych

z doju 3xdz na 2xdz i 1xdz, co kilka dni

2- niedodajania

3- dojów jednorazowych

z doju 3xdz, na 2xdz i 1xdz przez 3 dni

i nie doimy do porodu

Metody doju

1. dój mechaniczny

wady: pustodój początkowy, wspinanie kubków udojowych, zaburzenia krążenia w strzyku, nieprawidłowe ciśnienie w aparacie (380mmHg)

2. dój ręczny

dobry stan ogólny, zdrowe wymię:

powierzchnia obory – 6-7m2, min.3,5m2

wentylacja – 3x/h

powierzchnia okien – 0,3-0,5m2/szt.

Temperatura optymalna 12C, min. 8C, max 30C

wilgotność – 50-70%

stanowisko – 192-225cm, szer 120-130cm

Badanie fizykalne wymienia:

N- tk.normalna

L.z. - lekko zwłókniała

W.z. - wyraźnie zwłókniała

S.z. - silnie zwłókniała

Ind. - zmięśnienia pozapalne z brakiem wydzielniczości

Ob. obrzęk

a – zanik

A – zanik dużego stopnia

h – nieznaczny przerost

H – przerost znacznego stopnia

ĆWICZENIE 2.BADANIE MAKROSKOPOWE MLEKA.

Jest to badanie podstawowe, wykonywane na wstępie, nie sprawia większych trudności.

Potrzebny jest przedzdajacz koloru czarnego (bo na białym tle niewiele byłoby widać, biała to tacka Schalma), oznaczony symbolami A, B, C, D (jeśli podchodzimy od strony prawej).

LEWA PRAWA

C A

D B

Pobieramy na przedzdajacz (czarna płytka,4 baseniki) mleko ze wszystkich ćwiartek (ok. 2-3 ml.). Próbki należy pobierać z pierwszej strugi mleka, ponieważ w ten sposób pozyskujemy mleko zatokowe. Gdy są jakieś zmiany zapalne i pojawiają się domieszki w mleku, to opadają one z zatoki mlekonośnej do zatoki strzykowej i są obecne w pierwszych strugach. Dzięki temu możemy wykryć nawet stany podkliniczne. Należy pamiętać o zachowaniu czystości. Tackę przekręcać ruchem kołowym w każdą stronę.

Ocena: gęstość, zabarwienie, domieszki, pH, smak, kwasowość

Kwasowość w mleczarni która odbiera mleko

Oceniamy:

a. zmiany gęstości wydzieliny:

• mleko wodniste:

- cecha osobnicza

- często jest to spowodowane błędami żywieniowymi - przy skarmianiu wywarami,

wysłodkami, zmarzniętymi ziemniakami

- przy długotrwałej biegunce

- przy stanach zapalnych wymienia

- przy zafałszowaniach wodą

- przy obniżeniu ilości tłuszczu – kolor szarawy

Wykonuje się próby chemiczne na zawartość białka, tłuszczu, laktozy. Stany zapalne

powodują zaburzenia sekrecji tłuszczu do mleka.

Przy stanach zapalnych białko ↑, a laktoza i tłuszcz ↓.

• mleko ciągliwe:

- może świadczyć o zakażeniu bakteriami proteolitycznymi (Proteus, E.Coli, Bacillus subtilis, Listeria monocytogenes, Pseudomonas aeruginosa, Brucella abortus, Trueperella pyogenes)

- pojawia się też po zjedzeniu rośliny o nazwie Tłustosz – fioletowe kwiatki

• brak krzepliwości

- na skutek działania podpuszczki

- zakażenie bakteriami proteolitycznymi

- obecność substancji hamujących

- za dużo mocznika (100mg/dzień)

b. zmiany zabarwienia: (może być zmienione fizjologicznie lub patologicznie)

• mleko różowe lub czerwone:

- gdy krew dostanie się do mleka w wyniku urazów mechanicznych lub na skutek pustodoju

(przy dojeniu mechanicznym, gdy dojarka działa, a mleka już nie ma, dochodzi do pękania

naczyń krwionośnych przez działanie podciśnienia).

- mleko może być czerwone tuż po porodzie, gdy dochodzi do znacznego obrzęku

fizjologicznego wymienia, co prowadzi do samoistnych wynaczynień krwi

- przy awitaminozie wit. C, niedoborze Ca

- przy hemoglobinurii (różowe)

- przy skarmianiu roślinami typu przytulia, wilczomlecz, pędami drzew iglastych, olchy

- przy zakażeniu bakteriami Sacharomyces ruber, Sacrina rosea, Serratia marcenssens

- przy stosowaniu fenotiazyny

• mleko niebieskawe:

- przy zakażeniu Pseudomonas cyjanogenes

- przy radykalnym spadku tłuszczu, silnej wodnistości

- przy skarmianiu gryką, lucerną, rdestem ptasim, wyką, nostrzykiem, makuchami makowymi,

niezapominajką

• zmiana zabarwienia na żółte:

- fizjologicznie tuż po wycieleniu (mleko siarowe)

- gdy krowa je marchew, kukurydzę, brukiew, rabarbar, szafran, nagietki,

- przy żółtaczce, piroplazmozie, pryszczycy, zakażeniach grzybiczych, zakażeniu Pseudomonas

aeruginosa

- podczas stosowania niektórych antybiotyków, zwłaszcza tetracyklin

• mleko szare:

- gdy jest zwiększona ilość Fe w wodzie do pojenia (↑5µg/ml), zaburzenie przemiany materii

W okresie zasuszenia barwa i konsystencja wydzieliny gruczołu mlekowego przypomina miód.

c. domieszki:

- strzępki, kłaczki, skrzepy krwi (kłaczki), ropa, wydzielina mieszana np. surowiczo-ropna

Rodzaje wydzieliny zapalnej:

- surowicza – przeźroczysta, ew strzępki przy kolimatitis

- ropna- przewlekłe stany zapalne gronkowcowe, Trueperella

- posokowata- cuchnąca, rozpad tkanek

d. zmiany smaku: (nie próbujemy - mówi nam o tym właściciel, a my mu ufamy)

• smak gorzki:

- fizjologicznie może być pod koniec laktacji (mało mleka), co wiąże się z wysoką ciążą (bo właściciele czasem nie zasuszają krów, wysoki progesteron), w okresie rui, przy nimfomanii

- przy skarmianiu piołunu, paproci, łubinu, kapusty, rzepy, rzodkwi, słomy jęczmiennej

- podczas podawania zjełczałej karmy, zepsutej spleśniałej słomy, zepsutej kiszonki

- podczas piroplazmozy

- stosowanie aloesu

- przy schorzeniach wątroby, zaburzeniach jelitowych, biegunce

- przy schorzeniach wywoływanych przez bakterie gnilne

• smak zjełczały:

- podczas utleniania się tłuszczów przy udziale katalizującego działania promieni słonecznych i niektórych metali (np. metale: Cu, Fe)

- bardzo rzadko

e. zmiany kwasowości mleka:

kwasowość – wyrażona jest ilością zawartych w mleku związków kwaśnych ulegających zobojętnieniu zasadą;

- liczba ml NaOH zużyta do zobojętnienia 100ml mleka wobec fenoloftaleiny w stopniach Soxhleta- Henkla *SH (miareczkowanie do utrzymania się zabarwienia ½ min)

- błędy przy przechowywaniu mleka (za wysoka temperatura)

- przy zakażeniu wymienia bakteriami, które zmieniają pH w kierunku kwaśnym

SH – liczba ml NaOH zużytana100ml mleka wobec2%r-ru fenoloftaleiny

Zdrowe mleko -> 6,5-7,5*SH

rośnie – zakwaszenie mleka, bakterie kw.mlekowego (przekształcenie laktozy w kw mlekowy)

spada - mastitis

zdrowe - pH – 6,6- 6,8

rośnie – żywienie zimowe, skarmianie buraków, stany zapalne

spada – skarmianie kiszonek mocznikowanych

Próba TOK:

Jest to próba służąca do szacunkowego określenia ilości komórek somatycznych w mleku oraz do oceny zmiany pH mleka.

Komórki somatyczne – są to wszystkie komórki mleka, zawierające jądro. Są to głównie leukocyty, ale też np.złuszczające się nabłonki (pęcherzyków, przewodów i zatok mlecznych). W zapaleniach przewlekłych można znaleźć makrofagi, przekształcające się w komórki olbrzymie. Ilość komórek somatycznych jest wskaźnikiem jakości zoohigienicznej mleka. Gdy dochodzi do zapalenia, do wymienia wraz z krwią dostają się leukocyty i tym samym ilość komórek somatycznych wzrasta. Zapalenie może być wywołane przez bakterie, wirusy, grzyby, mykoplazmy, a nawet algi.

Do TOKu potrzebna jest:

1. Biała tacka (tacka Shalma), która pozwala na zaobserwowanie zmiany konsystencji

i zabarwienia, co jest związane ze zmianą pH.

2. Płyn diagnostyczny (np.Mastirapid). Rozbija on komórki somatyczne i eksponuje DNA,

co jest wskaźnikiem zmiany pH. Mastirapid zawiera siarczan arkarylu i purpurę

bromokrezolową.

Do TOKu pobiera się mleko z drugiej strugi (2-3 ml), nie wolno z pierwszej (w przeciwieństwie do badania makroskopowego).

Ilość środka diagnostycznego musi być równa lub większa ilości mleka najczęściej 2ml. Nie może być mniejsza!!! Przed dokonaniem oceny należy lekko mieszać odczynnik z mlekiem (10-15 sek.) ruchem kołowym. Ocenia się przy dobrym oświetleniu. zanieczyszczenia nie wpływają na wynik testu.

Laurylosiarczan – substancja powierzchniowo czynna, obniża napięcie powierzchniowe i powoduje pękanie błon komórkowych. Dochodzi do eksponowania DNA, który wiąże się z siarczanem i powstają konglomeraty, co widoczne jest jako żelifikacja (robi się kisielek). Im więcej komórek somatycznych w mleku, tym więcej DNA łączy się z siarczanem i gluty są gęściejsze.

Purpura bromokrezolowa jest wskaźnikiem zmiany pH mleka. Prawidłowe pH = 6.6-6.8.

Podczas zapalenia często dochodzi do zmiany w kierunku zasadowym i wtedy próbka przybiera barwę purpurową. Gdy pH jest kwaśne, to mleko ma kolor żółty. Im kwaśniejsze, tym bardziej żółte.

Żółte – kwaśne, zakażenie bakteriami rozkładającymi laktozę, k lub kk

Purpurowe – zasadowe, okres zasuszenia, mastitis, z lub zz, zależnie od intensywności

Ocena wyników TOKu:

1. Wynik ujemny ( ─ ) Brak żelifikacji, barwa szaro-niebieska (do 200 tys. komórek

somatycznych / ml. mleka, w tym do 25% leukocytów)

2. Wynik wątpliwy ( ± ) Delikatne zgęstnienie, bez tendencji do tworzenia żelu i większych

konglomeratów. Przy dłuższych ruchach zgęstnienia się rozmywają.

(do ok. 500 tys. komórek somatycznych, 30- 40% leukocytów)

3. Wynik słabo dodatni ( + ) Wyraźne zgęstnienie, bez tendencji do tworzenia żelu i większych

konglomeratów. Przy dłuższym mieszaniu zgęstnienia mogą się

rozpłynąć (do 1.5 mln. kom. somatycznych, do 60% leukocytów)

4. Wynik dodatni ( + + ) Natychmiastowe powstanie żelu, który ma tendencję do gromadzenia

się w środku basenika. Po zaprzestaniu mieszania rozlewa się po

płytce (do 5 mln. kom. somatycznych, do 70% leukocytów)

5. Wynik silnie dodatni ( + + + ) Natychmiast powstaje żel w postaci zbitej grudki w środku

basenika. Jak przestaniemy mieszać, grudka zostaje ( powyżej 5 mln.

kom. somatycznych, 70- 80% leukocytów)

Odczyn zasadowy - daje barwę purpurową, wynik piszemy go po kresce, po oznaczeniu TOKu

( TOK/pH)

─ pH normalne

z słabo zasadowe

zz silnie zasadowe

Przykład: ─ / ─ oznacza: ujemny TOK, brak zmian w pH

Odczyn kwaśny – k słabo kwaśne

kk silnie kwaśne

Wyniki TOKu fałszywie ujemne:

- gdy TOK jest robiony przy zbyt niskiej temperaturze otoczenia

- w przypadku obecności drobnoustrojów rozkładających DNA – dezoksyrybonukleinaza, (Klebsiella aerogenes, niektóre maczugowce, mikrokoki)

Wyniki TOKu fałszywie dodatnie:

- wiek krowy (gdy było dużo laktacji, to naturalnie wzrasta ilość kom. somatycznych)

- faza laktacji (początek i koniec): 2 tyg. po wycieleniu- gdy jest okres siarowy i tuż przed zasuszeniem

- w czasie rui

- mleko resztkowe (pozyskiwanego na końcu doju)

- przy przewlekłych biegunkach, przy wzroście ciepłoty, przy ketozie

- po leczeniu antybiotykami

Po 4 godzinach od doju, może być czterokrotny wzrost ilości komórek somatycznych, w porównaniu z średnią liczbą z udoju z jednej ćwiartki. Dlatego należy badać mleko świeże.

Próba Whiteside’a: (wyeliminowana od 25.10.2002r) – na ćw nie omawialiśmy

Należy zmieszać 5 kropli mleka i 2 krople 4% NaOH. Po 20 sekundach odczytuje się wynik. DNA łączy się z NaOH i powstaje sól sodowa tego kwasu, widoczna w postaci zgęstnień i białych grudek. Ocenia się na ciemnym podłożu.

Wyniki:

1. Wynik ujemny ( - ) Brak zmian, poniżej 500 tys. komórek somatycznych

2. Wynik wątpliwy ( ± ) Bardzo drobne zgęstnienia w niewielkiej ilości w zawiesinie mlecznej,

do 1 mln. komórek somatycznych

3. Wynik ( + ) Wyraźne zgęstnienia w zawiesinie mlecznej, do 2 mln. komórek somatycznych

4. Wynik ( ++ ) Duże zgęstnienia w zawiesinie wodno-mlecznej, do 3 mln. kom. somatycznych

5. Wynik silnie dodatni (+++) Wydzielina wodnista, wyraźne grudki, powyżej 3 mln. kom. som.

Pobieranie materiału do badań bakteriologicznych:

- dokładna toaleta wymienia

- do badań bakteriologicznych nie należy brać materiału z pierwszych strug mleka

- pierwsze smugi na przedzdajacz

- wymię musi być odkażone 70% alkoholem w kierunku odwrotnym niż będziemy pobierali próbki, tzn. odkażamy DCBA, a pobieramy ABCD, bo gdybyśmy najpierw odkazili ćwiartki bliżej położone, to moglibyśmy je zabrudzić czyszcząc ćwiartki położone za nimi,

- każda próbka musi być opisana

- metodą piąstkowania

- do każdej ćwiartki stosować oddzielną probówkę, nie mieszać

- najlepiej jak najszybciej dostarczyć do laboratorium

Ocena mleka na przedzdajaczu:

n – normalne

l.w. - lekko wodniste

s.w. - silnie wodniste

kr – domieszka krwi

sur – wydzielina surowicza

sur- rop

sur – ml

rp – ropna

psk – posokowata

strz – strzępki

kł – kłaczki

x – brak wydzieliny

ĆWICZENIE 3. BADANIE MIKROSKOPOWE MLEKA.

RMRiRW z dn 5.07.2002 w srp szczególnych wymagań wet przy pozyskiwaniu, przetwarzaniu, składowaniu, transporcie mleka i produktów mlecznych

- jedna klasa mleka surowego standard z limitem komórek somatycznych i liczby drobnoustrojów w 1 ml

Oznaczanie liczby komórek somatycznych – mogą być oznaczane tylko metodą ilościową (wyeliminowana metoda wskaźnikowa – próba Whiteside’a)

- ocena jakościowa (metoda mikroskopowa) -> rodzaje komórek

- ocena ilościowa ( badanie mikroskopowe, elektroniczne) -> liczenie komórek

Ocena ilości drobnoustrojów – różne metody np. elektroniczna oparta o cystometrię przepływową – Bactoscan. Wynik musi odpowiadać oznaczeniom metodą płytkową w temp 30% (met. referencyjna)

Metoda mikroskopowa oceny jakościowej:

1. odwirować 10ml świeżo pobranego mleka przez10min, 3000obr/min

2. zlać supernatant

3. na odtłuszczone szkiełko nałożyć 1-2krople 0,9%NaCl

4. z osadu ezą pobrać materiał na szkiełko

5. rozcieńczyć

6. rozprowadzić na powierzchni 3cm2

7. wysuszyć, utrwalić nad płomieniem

8. zabarwić błękitem metylenowym lub 2% r-rem toluidyny/ 5minut

9. policzyć poszczególne rodzaje komórek w 10-20 kwadratach i wyciągnąć średnią

Rodzaje komórek w mleku:

I. Komórki krwi:

1. Leukocyty obojętnochłonne- w mleku normalnym są zwykle nieliczne, ale mogą stanowić 12-61% wszystkich komórek. Przy mastitis mogą stanowić nawet 90-96% wszystkich komórek (zwłaszcza przy zakażeniach gronkowcami oraz paciorkowcami).

2. Limfocyty- w mleku normalnym zwykle nieliczne, ale mogą stanowić 4-31%, a w siarze do 40% wszystkich komórek. Liczne przy mastitis na tle białaczki, gruźlicy i brucelozy. Również w stadium zdroweinia.

3. Makrofagi- w normalnym mleku zwykle brak, ale mogą stanowić do 17% ogólnej puli komórek mleka. W siarze ok. 24%, w zasuszeniu ok. 36%. Liczne w przewlekłym zapaleniu wymienia.

4. Komórki nie dające się zidentyfikować- (obumarłe komórki, zmienione produkty rozpadu komórek)- 14-50%

5. Komórki specjalne- (eozynofile, bazofile, erytrocyty, monocyty, plazmocyty, komórki tuczne)- w mleku normalnym do 2 tygodni po porodzie oraz przy różnych procesach patologicznych w wymieniu.

II. Komórki z wymienia:

1. Komórki nabłonka płaskiego:

a. z powierzchni wymienia lub przewodu strzykowego- przy nieprawidłowym dojeniu, złym oczyszczeniu strzyków, przy mastitis, po podaniu do wymienia drażniących leków.

b. z zatoki mlecznej- spotykane w mleku normalnym; liczne przy mastitis, wadliwym doju, podrażnieniu polekowym.

2. Komórki nabłonka cylindrycznego (z pęcherzyków mlecznych)- spotykane w mleku normalnym; liczne przy mastitis, wadliwym doju, podrażnieniach polekowych

3. Komórki olbrzymie- brak w mleku normalnym, występują przy mastitis

4. Tzw. ciałka Nissena (komórki z nabłonka pęcherzyków mlecznych)- spotykane w mleku normalnym, bez znaczenia przy stanach chorobowych wymienia.

5. Szczątki różnych komórek- spotykane w mleku normalnym i przy mastitis

Struktury niekomórkowe:

-strzępki włóknika – braqk w normalnym mleku, przy silnym podrażnieniu wymienia

- złogi kazeiny – przy zaleganiu mleka w wymieniu, przy silnym podrażnieniu

OZNACZENIE KOMÓREK SOMATYCZNYCH

Mikroskopowe oznaczanie liczby komórek somatycznych w mleku

Przygotować barwnik:

• zmieszać 54ml alk etylowego z 40ml 4-chloroetanu w szklanej kolbie (200ml)

• podgrzać w łaźni wodnej do temp. 60-70C

• dodać 0,6g błękitu metylenowego (rozpuścić przez wstrząsanie)

• roztwór można przechowywać przez ok 1tydz. w ciemnych butelkach

Próbki mleka pobrane do badań bakteriologicznych użyć do badań w ciągu 6h lub zakonserwować kw.borowym (do 0,6g/100ml mleka) i użyć w ciągu 24h

podgrzać do temp 30-40C w łaźni wodnej i dokładnie wymieszać – schłodzić do 20C

Przygotować odtłuszczone szkiełko podstawowe – przemyć, wytrzeć, opalić nad palnikiem, ostudzić do temp pokojowej, ułożyć w szablonach 2x0,5cm

• pobrać 0,01mlm mleka (zewnętrzną powierzchnię pipety wytrzeć), rozprowadzić równomiernie po wyznaczonym polu szkiełka (2x0,5cm)

• wysuszyć (na płycie grzejnej 40C lub w temp pokojowej)

• zanurzyć rozmaz na 10min w barwniku

• ustawić preparat na bibule a po odcieknięciu wysuszyć suszarką do włosów

• spłukać preparat 3x wodą o temp 37-40C i ponownie wysuszyć

Obliczyć współczynnik roboczy:

Wf=20x100/dxb

d- średnica pola widzenia w mm

b- liczba policzonych pasm

Obliczyć liczbę komórek somatycznych w 1ml mnożąc sumę komórek widzianych w 10 (lub wiecej) polach widzenia przez współczynnik roboczy

Metoda elektroniczna- (aparat Fossomatic)

Jest to elektroniczne liczenie komórek w mleku.

Wykonanie:

1. Zmieszać 0.2ml. podgrzanego do 40ºC mleka z 1.8ml. kwaśnego ftalanu potasowego i 2ml. barwnika (ethidium bromidae- bromek etydylu).

2. Zmieszać i podgrzać do 60 – 70ºC. Barwnik łączy się z DNA jąder komórkowych, tworząc fluoryzujący kompleks.

3. Ok. 20ul. nanieść na ścieżkę krążka rotacyjnego, naświetlany jest lampą ksenonową. Przy zetknięciu z DNA powstaje kompleks: barwnik-DNA i jest fluorescencja.

4. Licznik aparatu rejestruje światło fluorescencyjne.

Liczenie trwa 20s, wynik jest wydrukowany.

Metoda Prescott- Breeda

Jest to metoda liczenia komórek w mleku.

Wykonanie:

1. Potrzebne jest odtłuszczone szkiełko podstawowe na szablonach i z 4 kwadratami o wymiarach 1x1cm.

2. Pipetą nakraplamy na szkiełko po 0.01ml. (10µl.) mleka do każdego kwadratu. - pipety płuczemy wodą i 2x mlekiem z następnej próby

3. Rozprowadzamy i powstaje rozmaz, 1x1cm, 4 rozmazy na 1 szkiełku

4. Suszymy. (do 50C)

5. Utrwalamy w 96% alkoholu przez 10minut.

6. Odtłuszczamy w ksylenie przez 10minut.

7. Płuczemy wodą.

8. Barwimy metodą Giemzy lub May-Grunwalda przez 30sekund.

9. Liczymy komórki pod obiektywem immersyjnym w 10 polach widzenia (wyznaczonych przez szablon)- po 3 pola na przeciwległych krawędziach i 4 pola w środku preparatu.

10. Liczbę komórek w 1ml. mleka obliczamy wg. wzoru:

Q = k x f

k- liczba komórek w 10 polach widzenia

f- współczynnik dla okularu, zależy od powiększenia: 5x- 32.000, 8x- 30.000, 10x- 25.000)

• Bezpośrednia metoda z PN oznaczania liczby komórek somatycznych w mleku

PN-EN ISO 13-366:2009

Przygotowanie barwnika: 54ml alkoholu etylenowego z 40 ml cztero-chloro-etanu w szklanej kolbie (200ml) i podgrzać w łaźni wodnej do temp 60-70*C. Dodać 0,6g błękitu metylenowego i rozpuścić przez wstrząsanie. Schłodzić do temp 4*C dodać kwas octowy lodowaty i przefiltrować. Roztwór przechowywać w butelkach z ciemnego szkła przez 1 tydzień

Przygotowanie próbki mleka – pobranie jak do badania mikrobiologicznego i użyte w ciągu 6h bez konserwantów. Lub przy obecności konserwantów np. kwas borny (do 0,6g/100ml mleka) i użyć w ciągu 24h. Próbkę podgrzać do temp 30-40*C w łaźni wodnej i schłodzić do 20 *C

Przygotowanie szkiełka podstawowego – odtłuścić przez przemycie alkoholem, wytrzeć, opalić nad palnikiem, ostudzić i przygotować szablony 2x0,5cm

- mikropipetą pobrać 0,01ml , wytrzeć zewnętrzną ściankę pipety. Rozprowadzić równomiernie w polu

- wysuszyć na płycie grzejącej o temp 40*C lub temp pokojowej

- zanurzyć na 10 min w barwniku

-ustawić preparat pionowo na bibule

- suszenie preparatu suszarką do włosów

- 3x spłukać wodą o temp 37-40*C i wysuszyć

-policzyć pod mikroskopem komórki jądrzaste i te których połowa jest w polu widzenia

- liczy się w pionowych pasmach o szerokości w środkowej części rozmazu

- liczymy w 10 pasmach gdy liczba komórek wynosi 400 tys/ml lub w proporcjonalnie większej liczbie pasm

- obliczyć współczynnik roboczy

Wf= 20 x 100/dxb

Liczba komórek = wf x l. kom. policzonych

d- średnica pola widzenia mikroskopu w mm

b- liczba pasm

Dopuszczalna liczba komórek somatycznych w mleku surowym od krów wynosi 400 tys/ml (średnia geometryczna z 3 kolejnych miesięcy przy 1 próbie w miesiącu)

Próba z błękitem metylenowym

W tej próbie mierzy się czas odbarwienia mleka.

Wyniki:

- klasa- mleko odbarwia się > 4 godz.

- II klasa- mleko odbarwia się 2 – 4 godz.

- Pozaklasowe- czas odbarwienia < 2 godz.

Próba reduktazowa z rezasuryną

1. Do probówki zawierającej 1ml. konserwantu (kwas borny 50g + gliceryna 10g + woda destylowana 1000ml. i 10ml. badanego mleka) dodać 1ml. roztworu rezasuryny i dokładnie wymieszać.

2. Wstawić badaną próbkę do łaźni wodnej o temp.37ºC bez dostępu światła razem z próbką kontrolną, zawierającą same mleko (umieszczamy w niej termometr).

3. Inkubować przez 30 minut od momentu osiągnięcia w próbce kontrolnej temp.37ºC.

4. Wyjąć probówki i obserwować zabarwienie. Im więcej bakterii, tym większe odbarwienie.

OZNACZANIE OGÓLNEJ LICZBY DROBNOUSTROJÓW

Metoda elektroniczna

Metoda płytkowa

Oznaczenie ogólnej liczby drobnoustrojów metodą płytkową (wg. PN-A-860344; PN-93/A-86034/04).

Zasada oznaczenia:

- wykonać posiew 1ml. z rozcieńczeniem mleka 1:10 tys. (lub 1µl. mleka) do płytki Petriego

- wlać 12-15ml. pożywki do oznaczenia ogólnej liczby drobnoustrojów (skład:pepton kazeinowy, ekstrakt drożdżowy, glukoza, woda destylowana)

- zamieszać i zostawić na 15min. w temp. pokojowej do zestalenia

- inkubować w warunkach tlenowych w temp. 30ºC przez 72godz.

Później mnoży się ilość wyrosłych kolonii przez 10.000 (bo mleko jest rozcieńczone 1:10.000) i otrzymujemy liczbę bakterii w 1ml.

Pożywka podstawowa:

- pepton kazeinowy – 27.5g.

- ekstrakt drożdżowy – 13.75g.

- glukoza – 5.5g.

- woda destylowana – 1000ml.

Test Petrifilm

• po uniesieniu górnej folii (przykrywowej) nanosi się 1ml badanego mleka (rozcieńczenie 10do4) na środek płytki

• po przykryciu próbyfolią rozprowadza ją za pomocą przycisku z tworzywa sztucznego

• inkubacja 30C/72h

• bakterie tlenowe wyrastają na płytkach w postaci czerwonych drobnych kolonii

• prz niedużej liczbie kolonii liczy się wszystkie kolonie na płytce

• gdy więcej np.200, 400 – liczy się wszystkie kolonie w jednym kwadracie 1cm3, a następnie mnoży przez 20 (na takiej liczbie pól jest naniesiona próbka)oraz przez 100000 (rozcieńczenie)

• jeśli duża liczba koloniii jest rozmieszczona nierównomiernie na płytce liczy się kolonie w 2-3 kwadratach najbardziej oddających stan rzeczywisty, oblicza się z nich średnią i mnoży j.w.

• Zalecana liczba kolonii na płytce powinna mieścić się między 30 a 300.

Dopuszczalna liczba drobnoustrojów to 100 tys/ml (średnia arytmetyczna z 2 miesięcy przy 2 próbach w miesiącu)

WYKRYWANIE SUBSTANCJI HAMUJĄCYCH W MLEKU

Substancje hamujące: to pozostałości w mleku antybiotyków, środków dezynfekcyjnych i myjących oraz innych środków, których obecność wpływa hamująco na wzrost szczepu testowego używanego do ich wykrywania.

Przyczyny występowania Shw mleku:

• nieprzestrzeganie okresu karencji po dowymieniowym lub ogólnym podaniu antybiotyków

• niewłaściwe mycie i dezynfekcja aparatury udojowej

• celowe dodawanie dla uzyskania cech pozornej świeżości

Negatywny wpływ obecności SH

• straty ekonomiczne w przemyśle mleczarskim

• zakłócenie procesów technologicznych opartych na fermentacji

• zła jakość produktów (zły smak, konsystencja)

• zagrożenie dla zdrowia konsumenta (odczyny alergiczne na antybiotyki, narastanie antybiotykooporności)

Naturalnie występujące substancje hamujące mleka:

immunoglobuliny – warunkują odporność humoralną organizmu

laktoperoksydaza – uszkadza enzymy bakterii i zaburza oddychanie komórkowe bakterii, działa bakteriobójczo przy paciorkowcu bezmleczności

laktoferryna – wykazuje działanie bakteriobójcze w stosunku do E.coli

Lizozym – białko o właściwościach enzymatycznych, rozkłada ściany komórkowe bakterii G+ (mukopeptydy) - liza

Obecność substancji hamujących jest niedopuszczalna!

Wykrywanie:

- testy dyfuzyjne (Bac. stearotermophilus) – Biotest, Delvotest SP,

- testy enzymatyczne (B- laktamy) – Penzym

Szybki Test Dyfuzyjny – Biotest

1. Do probówek serologicznych z podłożem zawierającym przetrwalniki Bacillus stearotermophilus należy dodać do 0.1ml. mleka. Próbkę kontrolną stanowić będzie probówka z podłożem oraz mlekiem wolnym od substancji hamujących.

Bacillus stearotermophilus C953 stanowi szczep testowy i w przypadku obecności antybiotyków dochodzi do zahamowania jego wzrostu.

1. Probówki inkubować w temp. 64ºC przez 2 – 3 godz.

2. Po inkubacji ocenić barwę podłoża w porównaniu z kontrolą.

Wyniki:

- niezmienione, tj. fioletowe zabarwienie podłoża – obecność substancji hamujących, zahamowany wzrost Bacillusa

- żółte zabarwienie – brak substancji hamujących, barwa żółta pochodzi od przetrwalników, Bacillus może rosnąć.

Fałszywie ujemne:

- skwaszenie mleka, po 15 min zmiana oznacza że mleko był skwaszone

Test Penzym

Test ten służy do wykrywania w mleku obecności antybiotyków β-laktamowych (penicyliny naturalne i półsyntetyczne, cefalosporyny).

Zestaw odczynników w fiolkach:

1. Enzym DD-karboksypeptydaza (penicylinaza).

2. Substrat (polipeptyd zawierający D-alaninę) oraz orto-dwuanizydyna (wskaźnik).

3. Peroksydaza, dwunukleotyd flawinoadeninowy, oksydaza D-aminokwasowa.

4. Kwas siarkowy- roztwór 50%.

Wykonanie:

1. Do mikroprobówki przenieść z fiolki „1” 10µl. enzymu i dodać 50µl. badanego mleka. Próbka kontrolna: 10µl. enzymu + 50µl. mleka wolnego od antybiotyków.

Próbka ślepa: 10µl. wody destylowanej + 50µl. mleka wolnego od antybiotyków.

Zawartość probówek wymieszać i inkubować 5min. w temp. 47ºC.

1. Następnie należy dodać po 10ml. odczynników z fiolki „2” i „3”, dokładnie wymieszać i inkubować 15min. w temp. 47ºC.

2. Dodać 100µl. 50% H2SO4

Interpretacja wyników:

- różowe zabarwienie – brak antybiotyków β-laktamowych w mleku

- biało-żółte zabarwienie – obecność antybiotyków β-laktamowych w stężeniu powyżej 0.017

j.m./ml.

- zabarwienie pośrednie- między różowym a biało-żółtym świadczy o zawartości antybiotyku w

ilości od 0 – 0.017 j.m./ml.

- zabarwienie kremowe, bladoróżowe- wynik wątpliwy- częściowe utlenienie dwuanizydyny

- 2 wyniki wątpliwe uznaje się za wynik dodatni.

DD-karboksypeptydaza uwalnia z syntetycznego substratu D-alaninę. Uwolniona alanina ulega utlenieniu przez oksydazę D-aminokwasową do kwasu pirogronowego z jednoczesnym powstaniem odpowiedniej ilości H2O2 (nadtlenku wodoru).

Następnie H2O2 utlenia wskaźnik o-dwuanizydynę, a po dodaniu kwasu siarkowego mleko zabarwia się na różowo.

Gdy w mleku jest antybiotyk β-laktamowy, DD-karboksypeptydaza ulega inaktywacji. Tym samym nie dochodzi do powyższej reakcji i mleko nie zmienia barwy, pozostaje biało-żółte.

ĆWICZENIE 4.BADANIE MIKROSKOPOWE MLEKA – BADANIE BAKTERIOLOGICZNE

Bakterie wywołujące zapalenie wymienia to najczęściej tlenowce: paciorkowce, gronkowce, bakterie z grupy Coli aerogenes. Możemy je zidentyfikować przy pomocy badań laboratoryjnych. Aby wykryć inne drobnoustroje, trzeba stworzyć odpowiednie warunki. Oprócz bakterii schorzenia wymienia powodują wirusy, mykoplazmy, riketsje, grzyby, algi.

Żeby wykryć te wszystkie świństwa, trzeba im zapewnić odpowiednie warunki wzrostowe.

Podłoże- środowisko, w którym w sposób sztuczny stworzono warunki do rozwoju bakterii w celu poznania ich morfologii, fizjologii. Może być podłoże płynne, półpłynne lub stałe. Ze względu na skład chemiczny – syntetyczne lub niesyntetyczne.

Podłoże podstawowe- pozwala na rozwój większości bakterii o przeciętnych wymaganiach wzrostowych, np. bulion odżywczy, agar odżywczy, żelatyna odżywcza.

Podłoże wzbogacone- służy do hodowli drobnoustrojów o znacznych wymaganiach odżywczych, które słabo lub wcale nie rosną na podłożu podstawowym. Substancje wzbogacające to np. krew, surowica, glukoza, żółtko jaja, wyciąg drożdżowy.

Podłoże wybiórcze (selektywne)- używane do wyosobnienia określonych gatunków drobnoustrojów z materiałów silnie zakażonych. Są to podłoża podstawowe, do których dodaje się substancje, wzmagające wzrost jednych bakterii, a hamujące innych.

Podłoże różnicujące- pozwala odróżnić bakterie na podstawie ich odmiennych właściwości biochemicznych (enzymatycznych).

Badanie bakteriologiczne umożliwia identyfikację drobnoustroju i wykonanie antybiotykogramu

Fałszywie dodatnie- wadliwe pobranie mleka, błędy w obróbce laboratoryjnej

Fałszywie ujemne- gronkowce i bakterie coli form pojawiające się w wydzielinie zapalnej nieregularnie lub w zbyt małej ilości

Pobierać w półprzysiadzie, odkazić alkoholem, opisać próbówki, każdą ćwiartkę oddzielnie, wystarczą 2 ml.

Mastitis może wywołać 150 gatunków mikroorganizmów, 90% to bakterie.

I major pathogens: Str. agalactie, Str. dysgalactie, Str. uberis, Sth aureus, E. coli, Trueperella pyogenes

II minor path. : koagulazoujemne grankowce CNS, Microccocus sp., Corynebacterium bovum, grzyby drożdżopodobne, mykoplasmy

Schemat badania bakteriologicznego wydzieliny zapalnej gruczołu mlekowego:

Schłodzić mleko do temp. 4-5ºC, bezpośrednio po pobraniu – (jeśli nie można zbadać bezpośrednio to można przechować 24h/4C, można zamrozić)

↓

Przed posianiem doprowadzić próbkę i płytki do temp. pokojowej

↓

Pobrać materiał przy pomocy oczka ezy (0.01ml.) i wysiać na ¼ płytki z podłożem

podstawowym-agar z krwią (skład: agar wzbogacony, 5% krwi baraniej, woda destylowana)

↓

Płytki wstawić do termostatu i inkubować 24-48 godz. w temp. 37ºC

↓

Pierwszy odczyt po 18-24 godz. inkubacji, następny po 48h

Pozostały materiał zostawić do ewentualnych dalszych badań

Na podstawie morfologii koloni wstępnie kwalifikujemy drobnoustroje.

Przyjmujemy że przy wzroście 3 różnych rodzajów kolonii próbka była zanieczyszczona.

Gdy jest 5 takich samych koloni – drobnoustrój wywołał chorobę. Przy Str. agalactie i Sth. aureus.obecność 1 koloni może świadczyć o wywołaniu mastitis.

Dodatkowo wysiać na podłoże Sabourauda (pepton, maltoza, glukoza, agar, antybiotyk). Grzyby na podłożu Sabourauda – inkubacja 48 godz., podobnie Arcanobacterium

Dodatkowo na podłoże bulionowe, Ink 24h, 37*C, i wysiać na podłoże agarowe z krwią, Ink 24h, 37*C, [wydzielinę zmienioną makroskopowo wysiać na bulion (pepton, esktr.drożdżowy, NaCl, glukoza)]

Wyniki:

Paciorkowce- kolonie szaro-mleczne, drobniutkie, przejrzyste

Gronkowce- kolonie duże, okrągłe, matowe i wilgotne, Ø 2-4mm., brzegi regularne, mogą mieć kolor biały, żółty albo złocisty

pałeczki G(-)- kolonie duże, wypukłe, nieprzejrzyste, barwy biało-szarej, miękkie w dotyku, śluzowate, nieprzyjemny zapach kałowy

E.Coli (na agarze z krwią)- kolonie duże, Ø 3-5mm., barwy szarej, o wilgotnej powierzchni

A. pyogenes - katalazo(-)

Test na katalazę:

Na szkiełku podstawowym należy umieścić kroplę 3% H2O2 i ezą dodaje się kolonię badanego drobnoustroju. Gdy drobnoustroje są katalizo+, widoczny jest wydzielający się gaz.

(+) Wydzielają katalazę: Gronkowce, Pałeczki G-, Grzyby drożdżopodobne ( katalazo+)

(-) – paciorkowce, Trueperella

Barwienie metodą Grama:

Potwierdzenie badania hodowlanego. Wykonujemy rozmaz i po utrwaleniu barwimy metodą Grama.

Odczynniki:

- fiolet krystaliczny- 3min.

- płyn Lugola- 2min.

- alkohol- 1min.

- fuksyna- 30sek.

Oceniamy pod mikroskopem:

Bakterie G( + )- barwa niebieska

Bakterie G( - )- barwa czerwona

W celu potwierdzenia identyfikacji posiać na podłoża wybiórcze i różnicujące

RÓŻNICOWANIE GRONKOWCÓW (Sth. aureus, koagulazo (-))

Podłoże Chapmana- służy do izolowania gronkowców i ich różnicowania na podstawie zdolności lub jej braku do rozkładania mannitolu. Gronkowce rozkładające mannitol (Staphylococcus aureus) odbarwiają podłoże z czerwonego na żółte.

• Skład:- bulion, agar

- mannitol

- NaCl- hamuje wzrost wszystkich drobnoustrojów z wyjątkiem gronkowców (zawartość

soli w podłożu = 75g/l.)

- 0.5% wodny roztwór czerwieni fenolowej

Test na koagulazę – do próbówki zawierającej 0,5ml rozcieńczonego rr fizj NaCl (1:5) osocza króliczego dodać 1 oczko ezy 18-24h hodowli gronkowca na podłożu stałym. Ink 37*C, 24h. odczyt po 3,5,24h.

Interpretacja:

(+) – ścięte osocze po przechyleniu o 90*

Gotowe testy

Identyfikacja gatunkowa droga, gotowe zestawy, do celów naukowych

RÓŻNICOWANIE PACIORKOWCÓW

Podłoże Edwardsa- jest to podłoże wybiórczo-różnicujące, służy do izolowania paciorkowców z materiału zakażonego wtórną florą bakteryjną.

Zawiera eskulinę, która rozkładana jest przez Streptococcus uberis i przechodzi w eskuleninę, która z żelazem (z krwi w podłożu) daje brązowe lub czarne zabarwienie.

• Skład:

- agar odżywczy

- krew barania lub końska 5%

- 5% roztwór eskuliny

- 5% wodny roztwór octanu lub siarczanu talu (hamuje bakterie G- )

- wodny roztwór fioletu krystalicznego (hamuje bakterie G+ i inne paciorkowce)

• Wygląd kolonii:

Streptococcus agalactiae- kolonie niebieskie, lepkie, wypukłe

Streptococcus dysgalactiae- kolonie matowo-szare, kruche, brak hemolizy

Streptococcus uberis- kolonie brązowe, brązowienie podłoża wokół kolonii (rozkład eskuliny), brak hemolizy

Pałeczki kałowe- kolonie czarne, zaczernienie podłoża

Podłoże TKT- zmodyfikowane p. Edwarda, służy do izolacji paciorkowców.

• Skład:

- agar odżywczy

- krew barania lub końska 5%

- 5% roztwór eskuliny

- wodny roztwór octanu lub siarczanu talu

- wodny roztwór fioletu krystalicznego

- 2-5% β-toksyna gronkowcowa

• Wygląd kolonii:

Streptococcus agalactiae- rozjaśnienie wokół kolonii (hemoliza)

Streptococcus dysgalactiae- brak rozjaśnień, nie powoduje hemolizy

Streptococcus uberis- brązowienie wokół kolonii

CAMP-test:

Do testu używa się płytki z agarem i krwią. Ocenia się czy badane szczepy paciorkowca są zdolne do hemolizy (Streptococcus agalactiae) czy nie (inne). Przez środek płytki posiewa się gronkowca, który jest zdolny do hemolizy (wytwarza β- hemolizynę). Płytkę umieszcza się w cieplarce w temp. 37ºC na 24h. Gdy paciorkowiec też spowoduje hemolizę, tworzy się charakterystyczny stożek albo klin (dopełnienie hemolizy rozpoczętej przez gronkowca). Na jednej płytce może być 10-14 posiewów poprzecznych.

Jeśli będzie hemoliza, ale o nieregularnym kształcie (innym niż stożek) to wynik jest (-).

Str. agalactiae – (+)

Str. dysgalactie – (-)

Str uberis – 1/3 szczepów (+)

Enterococcus sp – rozkłada eskulinę i błękit metylenowy

API-Strep- służy do różnicowania paciorkowców na podstawie ich właściwości biochemicznych.

G(-)

API-20E- dla Coli aerogenes

RÓŻNICOWANIE G- (E.coli, Klebsiella, Enterobacter)

Podłoże Mc Conkey’a- służy do różnicowania pałeczek G-

• Skład:

- pepton

- NaCl

- laktoza

- dezoksycholan sodu lub żółć bydlęca (hamuje wzrost innych bakterii G-)

- agar włóknisty

- 1% roztwór czerwieni obojętnej (jest wskaźnikiem zmiany pH)

- 0.1% roztwór fioletu krystalicznego (hamuje wzrost bakterii G+)

- woda destylowana

• Wygląd kolonii:

E.Coli- kolonie śluzowate, różowe kolonie (rozkłada laktozę-> zmiana podłoża na różową); dodatkowo w próbówce warstwa płynu surowiczego a na powierzchni serwatka

Salmonella- daje kolonie bezbarwne

Enterobacter i Klebsiella- kolonie róż- czerwone, suche

Pseudomonas – zielonkawe

INNE

Pseudomonas aeruginosa:

- pałeczka ropy błękitnej wytwarza niebiesko-zielony barwnik który dyfunduje do podłoża

- morfologia na agarze z krwią – biało-szare, nieregularne kolonie, ziarnista powierzchnia, z ciemnym centrum i jaśniejszym brzegiem

- zapach przyjemny z fiołkową nutą

Trueperella pyogenes (dawniej Arcanobacteriuem)

- G+, powoduje ropno- wrzodziejące zapalenie wymienia (summer mastitis)

- optymalne warunki wzrostu: agar z krwią, 10%CO2, 48h

- morfologia kolonii: bardzo drobne, biało-szare, przeźroczyste, hemoliza wokół kolonii

Algi z rodzaju Prototheca sp.

- gatunki : P. zapfii, wickerbamii, blasobkeae,

-saprofity, jednokomórkowe, pozbawione chlorofilu, heterotrofy, szeroko rozpowszechnione w środowisku

-morfologia koloni: po 48h inkubacji na podłożu Sabourauda- okrągłe białe kolonie, 2-3mm, ziarnista powierzchnia, podobne do grzyba drożdżopodobnego, trochę inny zapach, nie taki drożdżowy

- W rozmazie- owalne sporangia w preparacie wybarwionym hematoksyliną

GRZYBY (Candida, Cryptococcus, Trichosporon)

Długotrwała antybiotykoterapia powoduje grzybicze zapalenie wymienia – bardzo długie leczenie i przez to nieopłacalność.

- wywiad (po długiej antybiotykoterapii zaostrzenie zapalenia)

- stwierdzenie grzyba w mleku (podłoże Sabourauda z antybiotykami hamującymi wzrost bakterii, Ink 30*C, 48h)

Podłoże Sabourauda- podłoże służące do wzrostu grzybów, ma pH ok.6

• Skład:

- pepton

- agar

- maltoza lub glukoza

- woda destylowana

- antybiotyk (penicylina + streptomycyna- hamują wzrost bakterii G+ i G-)

• Wygląd kolonii:

Grzyby- kolonie wypukłe, miękkie, błyszczące, kremowe albo białe, z charakterystycznym zapachem piwa- drożdżaki!

Grzyby barwią się metodą Grama na fioletowo (jak G+), z wyjątkiem starych i obumarłych

Test filamentacji- służy do identyfikacji grzyba Candida albicans.

Candida bardzo dobrze rozwija się w surowicy krwi ludzkiej lub zwierzęcej tworząc mycelium. Można ją wcześnie rozpoznać, bo już po 24 godz. dochodzi do wzrostu. Do próbówki z surowicą (0,2-0,5ml) dodaje się małe inokulum z hodowli grzyba. Inkubacja 37*C i odczyt po 3-6-24godz.

Po inkubacji oglądamy na szkiełku podstawowym.. Widoczna jest grzybnia-blastospory z wypustkami (twory plemnikopodobne).

Do identyfikacji poszczególnych grzybów są specjalne testy: API – 20C; API – ZYM.

Testy są drogie i rzadko się ich używa, bo nie ma potrzeby różnicowania grzybów, skoro i tak leczenie jest jednakowe. Najczęściej schorzenia powoduje Candida albicans, ale czasami zdarzają się zakażenia wywołane przez Cryptococcus neoformans, które mają bardzo ciężki przebieg, prowadząc nawet do martwicy.

Po rozpoznaniu czynnika wywołującego stan zapalny, należy wykonać antybiotykogram – ocena wrażliwości drobnoustrojów wyizolowanych z mleka krów dla skutecznego leczenia

WYKONANIE ANTYBIOTYKOGRAMU:

1. Należy pobrać kolonię i zawiesić w 2ml. PBS – płynu fizjologicznego 1:1000 dla dobrze rosnących, dla paciorkowców 1:10(20)

2. 0.2ml. zawiesiny wylać na płytkę z podłożem Műller-Hiltona (skład: wyciąg mięsny- suchy, kwaśny hydrolizat kazeiny, skrobia ziemniaczana rozpuszczalna, agar, woda destylowana) i rozprowadzić za pomocą szklanej ezy lub głaszczki,

3. Metoda krążkowo-dyfuzyjna. Ułożyć krążki antybiotykowe na płytce z zachowaniem odpowiedniej odległości między

nimi (co najmniej 2cm.). Powinno się je nakładać za pomocą wyjałowionych w ogniu i

ostudzonych szczypczyków w taki sposób, aby dobrze przylegały do podłoża.

4. Płytki pozostawić na około 30min. do 2godz. w temp. pokojowej.

5. Następnie należy wstawić płytki do cieplarki o temp. 37ºC na 24godz.

6. Po inkubacji zmierzyć strefę zahamowania wzrostu wokół krążków- średnicę strefy

zahamowania wzrostu mierzymy cyrklem i wyrażamy ją w mm. Średnice wzrostu są tym

większe, im wyższą wrażliwość na działanie chemioterapeutyka wykazuje badany szczep.

W zależności od średnicy strefy zahamowania wzrostu stosuje się 3 warianty oceny:

wrażliwy, średnio wrażliwy i oporny. Do terapii należy wybrać antybiotyk, który in vitro

hamuje wzrost badanych drobnoustrojów w stopniu najwyższym!!!

Ocena jakości mikrobiologicznej mleka metodą Petrifilm:

Należy pobrać jałowo próbki o pojemności 10 – 25cm³. Mleko przeznaczone do badania powinno być wymieszane, przechowywane w temp. 0 - 8ºC do 8godz. lub 0 - 5ºC do 24godz.

Do analizy należy podgrzać mleko do 20ºC, wymieszać, ale nie pienić!

Wykonanie:

Pobranie materiału (mleka)

↓

Zawartość probówek doprowadzić szybko w łaźni wodnej do temp. 20ºC,

po czym dokładnie próbkę wymieszać, unikając jednocześnie spienienia mleka.

↓

Pobrać 1µl uprzednio podgrzanego mleka do probówki zawierającej

10ml. wysterylizowanego rozcieńczalnika (np. płyn Ringera).

↓

Wymieszać przez ok. 10sekund z użyciem mikrowstrząsarki.

↓

Mikropipetą pobrać 1cm² przygotowanego rozcieńczenia 10^-4

i nanosimy na środek płytki Petrifilm.

↓

Przykryć folią i rozprowadzić płyn po płytce o odpowiedniej powierzchni,

(za pomocą specjalnego przycisku) na powierzchni ok. 20 pól ↓

Inkubować w temp. 30ºC przez 72godz.

Interpretacja:

Bakterie tlenowe rosną na płytce w postaci drobnych czerwonych kolonii. W razie niedużej liczby kolonii, liczy się wszystkie czerwone punkty w obrębie utworzonego na płytce okręgu. W przypadku dużej liczby kolonii, np. 200 – 400 kolonii równomiernie rozłożonych na płytce- liczymy wszystkie czerwone punkty w jednym kwadracie, po czym mnożymy przez 20 (liczba pól, na których została naniesiona badana próbka). Liczbę uzyskanych kolonii mnoży się przez rozcieńczenie x 10.000. Otrzymujemy liczbę jednostek tworzących kolonie w 1cm³ mleka. Wyniki są od 10tys. – 5 mln.

Przed pobraniem próbki mleka wymię musi być umyte i zdezynfekowane. Omijamy pierwszy strumień, bo może zawierać dodatek środka odkażającego. Mleko po udoju należy schłodzić do temp. 4-5ºC (w lodówce). Transport próbek do laboratorium i ich posianie powinno się odbyć w ciągu kilku godzin (max.24godz.). Gdy nie jest to możliwe, mleko należy zamrozić, jednak temp. ok. -20ºC ─ -18ºC hamuje rozwój bakterii i dlatego przed badaniem mleko musi być doprowadzone do temp. pokojowej.

Wykonuje się 3 główne posiewy:

1. Agar + 5% krew barania.

2. Podłoże Sabourauda- zawiera antybiotyki, rosną tylko grzyby- barwią się G+(fioletowe)

3. Podłoże Edwardsa- wybiórczo-różnicujące do izolacji paciorkowców, które często powodują schorzenia wymienia.

Na każdą z płytek posiewa się ezą (wyjałowioną nad palnikiem) kropelkę badanego mleka. Płytki umieszcza się w termostacie w temp. 37ºC i po 24godz. wykonuje się pierwszy odczyt.

Wstępna diagnostyka opiera się na wyglądzie bakterii.

• Podejrzenie gronkowca (G+):

Jeżeli wyrosłe kolonie przypominają gronkowca, musimy się upewnić czy to ta bakteria. Na podłożu z krwią kolonie są matowe, okrągłe, gładkie, o jednolitej konsystencji, białe lub żółte.

1. Przesiewamy na podłoże Chapmana, które zawiera NaCl w dużym stężeniu i jest wybiórcze dla gronkowców (gronkowce tolerują nawet do 10% NaCl). Poza tym w podłożu znajduje się mannitol, co pozwala na zróżnicowanie gronkowca pod względem zdolności rozkładania mannitolu. Gronkowce mannitolo+ odbarwiają podłoże z barwy różowej na żółtą (taką bakterią jest Staphylococcus aureus). Gronkowce mannitolo- nie zmieniają barwy podłoża.

2. Wykonujemy próbę na koagulazę z osoczem króliczym. Łączymy 0.5ml. osocza królika ze szczepem gronkowca z 24-godzinnej hodowli i inkubujemy w temp. 37ºC przez 24godz. Pierwszy odczyt wykonuje się już po 3 godz., kolejny po 6, a ostatni po 24 godz. Przechylamy probówkę pod kątem 90º. Jeśli dojdzie do ścięcia podłoża, nic się nie wylewa i pozostaje sztywna galareta to gronkowiec jest koagulazo+ (taką bakterią jest St.aureus). Jeśli gronkowiec jest koagulazo- podłoże pozostaje płynne.

3. Na podłożu z krwią gronkowce β-hemolityczne tworzą przejaśnienie (St.aureus oczywiście też to potrafi).

To bardzo ważne badania, pozwalające na identyfikację niebezpiecznego gronkowca o imieniu Staphylococcus aureus. Jest on mannitolo, koagulazo i hemolizo + !!!!!!

Niektóre gronkowce maja zdolność otorbiania się, są otaczane przez leukocyty. Gdy na podłożu nic nie rośnie, ale makroskopowo widoczne są zmiany, to zamraża się próbkę i posiewa raz jeszcze po 24godz. W tym czasie rozpadają się leukocyty i możliwy jest wzrost gronkowca.

• Podejrzenie E.Coli (G-):

Na podłożu z krwią E.Coli ma kolonie błyszczące, o charakterystycznym kałowym zapachu. Musimy potwierdzić czy to ta bakteria.

1. Przesiewamy na podłoże McConkey’a, które zawiera dezoksycholan sodu i fiolet krystaliczny i rośnie na nim właściwie tylko E.Coli. Bakteria ta rozkłada laktozę w podłożu i zmienia barwę wokół kolonii na różową. Kolonie też są różowe. Może też rosnąć Klebsiella, która ma kolonie różowe lub różowo-żółte, ale nie dochodzi do zmiany zabarwienia podłoża wokół kolonii.

2. Przesiewamy na podłoże ENDO, które zawiera fuksynę oraz aldehyd. E.Coli ma barwę ceglasto-czerwoną i metaliczny połysk (b.ładnie to wygląda).

• Podejrzenie paciorkowca (G+):

Na podłożu z krwią daje znikomy wzrost w postaci drobnych kolonii, jak kropelki rosy.

Przesiewamy dla potwierdzenia.

1. Podłoże Edwardsa- zawiera siarczan talu (hamuje bakterie G-) oraz fiolet krystaliczny (hamuje inne G+, np. gronkowce). Poza tym ma eskulinę, co pozwala na zróżnicowanie jaki to paciorkowiec.

- Streptococcus uberis- rozkłada eskulinę do eskuleniny, co daje brązowe zabarwienie

- Streptococcus dysgalactiae- na podłożu z krwią prawie go nie widać, bardzo przejrzysty

- Streptococcus agalactiae- podobnie jak Str.dysgalactiae, ale dookoła kolonii jest przejaśnienie (strefa hemolizy)

Antybiotykogram (metoda krążkowa)- na podłożu agarowym z krwią rozprowadza się próbkę (1 kolonię + 0.1ml. płynu fizjologicznego). Kładzie się zwykle 7 krążków:

1. Penicylina

2. Streptomycyna

3. Tetracyklina

4. Neomycyna

5. Cefalosporyna

6. Ampicylina

7. Enrofloksacyna

Powstaje charakterystyczna strefa zahamowania wzrostu. Są 3 oceny:

- wrażliwy (+++)

- średnio wrażliwy (+)

- oporny (+)- bardzo małe lub brak zahamowania.

Czasem trzeba poczekać dłużej na wzrost bakterii. Np. Corynebacterium pyogenes rośnie 48godz. Ma kolonie podobne do paciorkowców. Obecnie są 2 nazwy tej bakterii: 1.Corynebacterium pyogenes i 2Arcanobacterium pyogenes. 2 w odróżnieniu od 1 nie ma kwasu mykolowego w ścianie komórkowej.

API-Coryne- tes do identyfikacji Arcanobacterium pyogenes.

Próba reduktazowa z resazuryną- 10ml. mleka + konserwant (kwas borny + gliceryna + woda destylowana) + rezasuryna. Dochodzi do rozkładu barwnika- im więcej bakterii, tym większe odbarwienie (takie ładne pastele)

*Obecnie używa się tylko mleka klasy extra!

Cwiczenie 5 – praktyczne z babką z lab

ĆWICZENIE 6 ZNIECZULANIE I SCHORZENIA WYMIENIA & STRZYKÓW.

GRUCZOŁ MLEKOWY KROWY (uber; glandulae lactiferi; mamma) składa się z 4 kompleksów sutkowych. Kompleksy sutkowe noszą nazwę ćwiartek. W każdej ćwiartce występuje jeden zbiornik i jeden przewód wyprowadzający, czyli jeden kompleks gruczołowy. Brodawka krowy nosi nazwę strzyku (papilla uberis). Strzyk ma na końcu jeden otwór, zamykany mięśniem zwieraczem, prowadzący do krótkiego przewodu strzykowego (sinus papillaris), który przechodzi w zatokę mleczną (sinus lactiferus), leżącą nad podstawą strzyku. W sklepieniu zatoki znajduje się ujście 8 – 12 przewodów mlecznych.

Unaczynienie:

Krew tętniczą doprowadzają głównie odgałęzienia od tętnicy sromowej zewnętrznej (a. pudenda externa), zwanej tętnicą wymienia. Krew żylną odprowadza żyła mleczna (czyli żyła podskórna brzucha- v. subcutanea abdominis).

Unerwienie:

1. Nerw nasienny zewnętrzny (n. spermaticus externus)- główny nerw – teraz płciowo- udowy (n, genitofemoralis)- L3-L4

2. Nerw biodrowo-pachwinowy (n. ilioinguinalis)- przednia ściana wymienia, L1-L2

3. Nerw sromowy (n. pudendus) – lustro mleczne, kość krzyżowa

4. Nerw biodrowo-podbrzuszny (n. iliohypogastricus)- przednia ściana wymienia, L1-L2

ZNIECZULENIE WYMIENIA:

1. Metoda Baszkirowa.

2. Metoda Łogwinowa.

3. Znieczulenie lustra mlecznego.

Lustro mleczne- jest to część wymienia, widoczna między kończynami tylnymi.

Metoda Baszkirowa:

Jest to metoda znieczulenia przewodowego, uzupełniana w niektórych przypadkach dodatkowym znieczuleniem nerwów sromowych metodą Magdy.

Metoda ta polega na wprowadzeniu do przestrzeni łącznotkankowej między m.lędźwiowym mniejszym a większym środka znieczulającego- 0.5% polokainy. Przez tą przestrzeń przebiega pień nerwu nasiennego zewnętrznego, mającego największy udział w unerwieniu wymienia oraz liczne gałązki współczulne.

Znieczulenie swoim zasięgiem obejmuje prawie całe wymię, łącznie ze strzykami, z wyjątkiem lustra mlecznego. Znieczulenie wykonujemy z dwóch stron.

W celu znieczulenia prawej połowy wymienia, igłę o długości 10 – 12cm. wprowadza się z prawej strony, między wyrostkami poprzecznymi 3 i 4 kręgu lędźwiowego, w odległości ok. 7 – 8cm. od płaszczyzny pośrodkowej. Igłę wbijamy pod kątem 55 – 60º w stosunku do pionu i wprowadzamy ją do momentu otarcia o krąg- wtedy delikatnie cofamy igłę do siebie o 2 – 3mm. i wprowadzamy środek znieczulający. W praktyce wbija się ok. 6 – 9cm. igły i podaje się ok. 100ml. 0.5% środka znieczulającego. Znieczulenie występuje po 15minutach i trwa od 1.5 do prawie 3godzin.

Zalety tej metody:

- wprowadzamy polokainę w jednym miejscu (oczywiście miejsce iniekcji należy odpowiednio

przygotować- dezynfekcja itp.)

- topograficzne znalezienie miejsca iniekcji nie sprawia większych trudności

- to łatwa metoda

Metoda Łogwinowa:

Znieczulenie nasiękowe. Metoda ta polega na zablokowaniu przewodnictwa nerwowego w miejscu wchodzenia nerwów w gruczoł mlekowy. Pozwala ona na odrębne znieczulenie ćwiartek przednich lub tylnych.

Znieczulenie ćwiartek przednich:

1. Pierwsza czynność polega na odciągnięciu strzyku do dołu.

2. Następnie wkłuwamy igłę o długości 10 – 12cm. między podstawę ćwiartki a ścianę brzucha w miejscu przejścia płaszczyzny bocznej w płaszczyznę przednią skóry wymienia

3. Igłę kierujemy na staw skokowy przeciwległej kończyny tylnej

4. Wprowadzamy 150 – 200ml. polokainy o stężeniu 0.25 – 0.5% , efekt po 15min.

5. Znieczulenie następuje szybko po wprowadzeniu polokainy.

Znieczulenie ćwiartek tylnych:

1. Igłę wkłuwamy w miejscu przecięcia się dwóch linii:

   1. Linia pozioma, przeprowadzona w odległości 2 – 3cm. nad podstawą wymienia.

   2. Linia pionowa, przebiegająca 1 – 2cm. od linii strzyku. Tylnego, doogonowo

2. W celu uzyskania znieczulenia ćwiartek tylnych, igłę wkłuwa się, kierując ją na staw nadgarstkowy kończyny z tej samej srtony.

Znieczulenie lustra mlecznego: znieczulenie Magdy:

Znieczulenie nasiękowe. Polega na znieczuleniu nerwów sromowych.

Miejsce wkłucia znajduje się w linii pośrodkowej, 3 palce poniżej spojenia warg sromowych.. Deponuje się 40 – 60ml. 0.25% polokainy (ew. sterokainy). Igłę wprowadza się płytko, na 1 – 2cm. Znieczulenie lustra mlecznego ma miejsce po 10 – 15minutach.

Metoda ta może stanowić uzupełnienie metody Baszkirowa.

ZNIECZULENIE STRZYKU:

Strzyk można znieczulić np. w celu wykonania jego plastyki lub chirurgicznego opracowania rany. Znosimy czucie bólu.

Wykonuje się znieczulenie nasiękowe. Środek znieczulający 2%, 8-20ml deponuje się u podstawy strzyku(można dookoła). Zwykle znieczula się przednią i tylną część strzyku. Znieczulenie działa po kilku minutach.

Przed przystąpieniem do chirurgicznego opracowania ran, należy odpowiednio przygotować strzyki (toaleta, mycie wodą z mydłem; środek odkażający)

TRWAŁE NISZCZENIE TKANKI GRUCZOŁOWEJ - wprowadzenie odpowiedniego środka

ZASADY ASEPTYKI:

- warunkują powodzenie terapeutyczne, niskie zawieszenie wymienia powoduje jego zabrudzenie. Umyć, odkazić, użyć maści zabezpieczających przed zabrudzeniem, opatrunku w sprayu z Ag

RANY STRZYKU:

Przyczyny ran:

- druty kolczaste na pastwisku

- przydepnięcia (zwłaszcza u starszych krów)

- zmiażdżenia strzyków (jedna krowa depcze inną)

- niewłaściwy dój mechaniczny ( tzw. twardy dój)

- niewłaściwy chów alkierzowy

- może nawet dojść do oderwania strzyków, zwłaszcza u krów starszych, gdy nieuważnie wstają

lub się kładą

Rany powodują utrudnienia w wykonywaniu doju, przyczyniają się do spadku wydajności mlecznej.

RANY świeże do 10-12h od urazu należy opracować

jeśli dłużej lub jeśli są masywne obrzęki należy najpierw wygoić wstępnie 10-14dni i opracowywać

USZKODZENIA STRZYKU

jeśli rany uniemożliwiają dój- kaniula do strzyku i upuszczamy mleko, ew + oksytocyna; profilaktycznie antybiotyk do wymienia! lub ogólnie, preparaty uszczelniające naczynia (Wit C, Ca), maści przeciwbólowe i p.obrzękowe

Podział ran:

A. Powierzchowne

B. Głębokie

A. Rany powierzchowne:

- zadrapania, otarcia

Ranę należy umyć, odkazić ewentualnie posmarować miejscowo maścią z antybiotykiem.

- powierzchowne rany cięte - mogą być skośne, podłużne, poprzeczne

- przenikające i nie przenikające

Do tych ran może dołączyć się proces zapalny lub zakażenie.

Ważne jest odróżnienie ran świeżych od starych. Rany traktujemy jako świeże, gdy powstały

do 12 godzin wcześniej. Przy ranach starszych (powyżej 12 godzin) nie należy wykonywać

żadnego postępowania chirurgicznego. W takich ranach nie dochodzi do prawidłowego

zbliznowacenia, może zrobić się przetoka.

B. Rany głębokie.

Sposób leczenia:

1. Powierzchowne rany cięte, nie przenikające i nie powikłane zapaleniem, leczy się zachowawczo.

2. Głębokie rany świeże, nie przenikające wymagają leczenia chirurgicznego. Po wykonaniu toalety, należy zespolić brzegi rany, używając do tego materiału wchłanianego. Zakładamy szwy węzełkowe lub pojedyncze materace. W celu ułatwienia zbliżenia brzegów ran, wprowadzamy do strzyku bykaniulę (powoduje stabilizację strzyku).

3. Postępowanie przy ranach zakażonych:

- należy wykonać toaletę chirurgiczną (ranę i okolicę umyć, zdezynfekować, odkazić)

- należy usunąć martwe tkanki, strupy, skrzepy krwi

- na tak przygotowaną ranę nakładamy maść z antybiotykiem; można użyć maści tranowej, która powoduje zwiększone ziarninowanie i działa aseptycznie; dobra jest maść Wiszniewskiego

- przeprowadzamy delikatny dój ręczny- doimy przez bykaniulę, która chroni przed urazami; nie wolno doić mechanicznie!

1. Rany przenikające, świeże, niezakażone należy zamknąć szwem chirurgicznym (węzełek lub materac pojedynczy). Zawsze szyje się do podśluzówki (nie należy przebijać błony śluzowej). Po zamknięciu tkanek zbliżamy skórę, szyjąc węzełkami wchłanianymi lub pojedynczym materacem.

2. Rany miażdżone, szarpane, zgniecenia i oderwania strzyku- najczęściej wykonuje się amputację.

3. Ubytki skóry na strzyku najczęściej spowodowane są przez nieprawidłowy chów alkierzowy. Leczenie:

- rany małe, świeże- zespala się szwem węzełkowym lub ciągłym

- gdy rana jest rozległa, tzn. obwód ubytku przekracza 2x2cm., przystępujemy do leczenia zachowawczego, które ma na celu doprowadzenie do powstania blizny.

- gdy rana jest duża, bardzo rozległa- można wykonać przeszczep skóry.

CIAŁA OBCE:

Mogą to być zapałki, igły, pióra, druty. Może też dojść do tworzenia tzw. kamieni mlecznych, które powstają z kłaczków kazeiny. Na nich odkładają się sole nieorganiczne. Są twarde, wyczuwalne palpacyjnie.

Sposób leczenia zależy od wielkości ciała obcego. Czasem udaje się je wydostać przez przewód strzykowy, bez nacinania. Jednak, gdy to konieczne, wykonuje się boczne nacięcie strzyku. Gdy ciało obce doprowadzi do rozwoju zapalenia, należy je wyleczyć.

BRODAWCZYCA WYMIENIA:

Jest to choroba zakaźna. Może się przenosić podczas doju ręcznego przez ręce właściciela lub podczas doju mechanicznego, przy niedostatecznej dezynfekcji kubków udojowych. Przy brodawczycy dój jest utrudniony, strzyki są bolesne, może nawet wystąpić nieznaczne krwawienie. Czasem dojenie jest niemożliwe do wykonania.

Metody terapii są różne, w zależności od tego, czy krowa znajduje się w fazie laktacji, czy zasuszania. W czasie laktacji najskuteczniejsza jest autoszczepionka, którą podaje się 3x, co tydzień. Należy pobrać materiał z brodawki, wykonać szczepionkę i podać ją w okresie laktacji. W czasie zasuszania stosuje się maść zawierającą podofilinę- 3x, co tydzień. Maść nakłada się na uszypułowanie twory, co powoduje ich wysuszenie i odpadnięcie brodawek.

MLEKOTOK:

Jak się zwieracz przewodu strzykowego mocno zaciska to twardy dój- zdrowe wymię, ale nie przydatne do doju mechanicznego, jak słabo się zaciska to dój miękki – wymię poddatne na stany zapalne, ale lepsze do dojarek

Do mlekotoku dochodzi w wyniku nadmiernego rozszerzenia kanału strzykowego (incontinentia lactis). Jest to stan, w którym dochodzi do samoistnego i mimowolnego wyciekania mleka z 1 lub więcej strzyków (mm zwieracz strzyku słabo działa) Może mieć charakter ciągły lub przejściowy. Przejściowy zazwyczaj występuje u krów wysokoprodukcyjnych w pierwszym okresie laktacji na skutek porażenia mięśni zwieraczy przewodu strzykowego. Może też wystąpić podczas rui, jak również przy podnieceniu, wysokiej temp.

Mlekotoku trwały- może być objawem toczącego się zapalenia (np. w przewodzie strzykowym), uszkodzenia mechaniczne, wady wrodzone.

Mlekotok może wystąpić u krów starszych na skutek zwiotczenia lub zaniku mięśnia zwieracza bądź jego porażenia lub na skutek rozrostu tkanki bliznowatej.

Może też wystąpić przy nieprawidłowej budowie strzyka.

Postępowanie:

Wykonuje się szew kapciuchowy w okolicy zewnętrznego ujścia przewodu strzykowego. Szew pozostawia się na 8-10dni

Można też wykonywać nastrzykiwanie okolicy ujścia przewodu strzykowego jałową parafiną (ok. 1ml. co 2mm.), co ma doprowadzić do zbliznowacenia, powstania guzowatego nacieczenia i w efekcie zwężenia/zamknięcia przewodu strzykowego (zmniejszamy światło).

UTRUDNIONE WYDALANIE MLEKA:

Jest to tzw. twardy dój. Może powstawać w wyniku zmian wrodzonych (wtedy zazwyczaj dotyczy wszystkich strzyków) lub też na skutek stanów zapalnych w obrębie przewodu strzykowego i zatoki mlecznej. Przewód strzykowy jest zwykle przy tym węższy i dłuższy i dochodzi do spadku wydajności mlecznej.

Postępowanie terapeutyczne:

Postępowanie zależy od przyczyny. Najczęściej wprowadza się bykaniulę do przewodu strzykowego. Bykaniula rozszerza zatokę oraz przewód i tym samym ułatwia wydostawanie się mleka na zewnątrz.

BEZMLECZNOŚĆ (agalactia):

Bezmleczność może być spowodowana niedorozwojem lub zanikiem tkanki gruczołowej, niedorozwojem przewodu strzykowego lub zrośnięciem dróg odprowadzających mleko z przewodu strzykowego – wada wrodzona.

Niedorozwój (lub zanik) występuje rzadko. Zarośnięcie dróg wyprowadzających najczęściej występuje u krów starszych, ale może też wystąpić jako następstwo stanów zapalnych toczących się w gruczole mlekowym.

Postępowanie terapeutyczne:

zabieg odtwórczy przewodu strzykowego – w trakcie laktacji powinien być

Postępowanie ma na celu umożliwienie odpływu mleka. Najczęściej polega ono na przebiciu strzyku igłą i szybkim wprowadzeniu bykaniuli, którą pozostawia się na 7dni. Lepsze efekty cięcie boczne strzyku i przebicie igłą do strony zatoki.

STŁUCZENIE WYMIENIA (contusio uberis):

Powstaje najczęściej na skutek uderzenia o tępe przedmioty, zwłaszcza u krów starszych, które mają duże, obwisłe wymiona. Może też powstać w przypadku upadku zwierzęcia, co często ma miejsce przy porażeniu poporodowym i tężyczkach.

Następstwem stłuczenia mogą być krwiaki wymienia. Niekiedy nieleczony krwiak prowadzi do zwłóknienia i wyeliminowania krowy (lub samej ćwiartki).

Objawy kliniczne:

- obecność krwi w mleku

- zmniejszenie wydajności mlecznej

- bolesność, obrzęk, zaczerwienienie

Postępowanie terapeutyczne:

Gdy jest świeży uraz, widoczna jest obecność krwi w mleku. Wtedy jak najszybciej podajemy, w wolnym wlewie dożylnym, leki uszczelniające światło naczyń krwionośnych, np. wit. C, Ca. Miejscowo należy stosować zimne okłady, które zamykają naczynia i hamują krwawienie, a następnie maści rozgrzewające, żeby nie doprowadzić do odkładania się włośnika. Antybiotyk dowymieniowo.

ODJĘCIE STRZYKU (amputatio papillae):

Amputację wykonujemy w przypadku zmiażdżenia, rozległych uszkodzeń nierokujących do zagojenia, przy strzykach dodatkowych z ewentualną laktacją.oderwania strzyku. Jest to skuteczna metoda terapii, nie dopuszcza do rozwoju zakażenia. Zabieg najczęściej wykonuje się na zwierzęciu stojącym, ale można też na leżącym. Robimy sedację lub znieczulenie przykręgowe i znieczulenie nasiękowe strzyku.

Postępowanie:

Należy założyć opaskę uciskową u podstawy strzyku, co ma na celu zamknięcie dopływu mleka do miejsca, które odcinamy. Miejsce amputacji znajduje się w odległości ok. 2cm. od podstawy strzyku. Strzyk odejmujemy cięciem gilotynowym, po czym do światła komory mlecznej wprowadza się antybiotyk o szerokim spektrum działania. Na koniec szyjemy: po odpreparowaniu błony śluzowej (wzdłuż krawędzi rany na głębokość 0,5cm) od warstwy naczyniowo-mięśniowej zakłada się pierwszy szew (np. materacowy pojedynczy głęboki, wykonany materiałem wchłanianym). Nie przebijamy błony śluzowej, wkłuwamy się tylko do podśluzówki.

Poszczególne szwy ściągamy, a na warstwę naczyniowo-mięśniową zakładamy kolejny szew, który zatapia szew pierwszy. Są specjalne klamerki, które zakłada się na grzebień, jaki utworzyła skóra. Można też zaszyć go węzełkami. Na ranę nakłada się opatrunek z antybiotykiem.

SZYCIE RAN PERFORUJĄCYCH STRZYK:

-samostne – uszkodzenia mechaniczne

- celowe – usunięcie ciała obcego, narośłi

1. Metoda Götzego w modyfikacji Krzyżanowskiego-Lipińskiej. (Krzyżanowski wprowadził katgut- wchłanialny)

2. Metoda Götzego.

3. Metoda Wolfa.

4. Metoda Pavšiča.

5. Zużyciem szwu Lemberta – wywija się błona śluzowa do środka

Strzyk należy znieczulic nasiękowo (polokaina, nowokaina, sterokaina). Do szycia nie stosować lnu, bo działa drażniąco.

Ad.1.

Należy przygotować pole operacyjne i założyć na strzyk gumową opaskę uciskową (lub sznurek). Następnie wykonuje się zespolenie śluzówki zatoki strzyku metodą Cushinga (cienkim wchłanianym materiałem, 2.0 lub 3.0). Zaczynamy szyć w górnej krawędzi rany, wkłuwając się ok. 2mm od brzegu rany, robiąc przerwy 3 – 4mm. Później szyjemy skórę, zakładając szew węzełkowy pojedynczy. Przed szyciem należy wprowadzić kateter w celu ustabilizowania strzyku. Gdy rana jest stara (powyżej 12godz.), należy ją odświeżyć. W okolicach brzegów ran można przypiąć peany, co ułatwia szycie i stabilizuje. Po zszyciu, sprawdzamy kateterem, czy jest ciągłość szwu, czy nie ma przetoki.

Ad.2.

Należy przygotować pole operacyjne i założyć opaskę uciskową. Zakładamy podwójny szew materacowy ciągły. Rozpoczyna się go 5mm. poniżej górnego kąta rany, a kolejne wkłucia w jego głębokiej części są w odległości 5 – 6mm. od siebie i ok. 6 – 8mm. od brzegu rany. Drugie piętro- miejsce wkłucia jest ok. 2mm. od krawędzi rany i obejmuje tylko skórę.

Ad.3.

Wykonuje się dwa piętra pojedynczych szwów materacowych. Oba piętra składają się z nawracających szwów przerywanych. Szwy te wiążemy z boku (nie na ranie!). do strzyka wkładamy kateter. Jeden bliżej rany , drugi dalej.

Ad.4.

Takie szycie stosuje się w przypadku ran perforujących, ran błony śluzowej. Przewód strzykowy zaszywa się szwem materacowym (do podśluzówki). Zwykle stosuje się nić jedwabną.

Ćwiczenie 7 Rany strzyków- ćw. praktyczne.

ĆWICZENIE 8METODY POZYSKIWANIA MLEKA.

Ocena przydatności wymienia do doju mechanicznego.

Budowa i zasada działania aparatu udojowego.

• Podkliniczne stany zapalne wymienia w czasie doju mechanicznego mogą ulec zaostrzeniu.

• Chore krowy nie powinny być dojone mechanicznie

• Chore mogą stanowić potencjalne źródło zakażenia dla innych krów.

• Chore i podejrzane powinny być dojone na końcu.

Zasady kwalifikacji do doju mechanicznego

Ocena zootechniczna -wymię ocenia się pod kątem przydatności do doju mechanicznego (jest skala obejmująca 20 punktów). Dajemy maksymalnie po 5 punktów za:

- długość podstawy wymienia i wysunięcie do przodu

- szerokość podstawy wymienia,

-kształt i zawieszenie

- głębokość wymienia

- długość, kształt i rozstawienie strzyków

Długość podstawy wymienia- odległość między przednim a tylnym punktem jego zawieszenia. Wynosi ok. 44 – 69cm. (średnio 58cm.)

Zawieszenie – wysunięcie do przodu w stosunku do guza biodrowego; brzuszne/ brz-sromowe/ srom- brzuszne/ nierównomierne

Minimalne wysunięcie wymienia do przodu- wynosi 5cm., jeśli punkt odniesienia stanowi linia pionowa, poprowadzona od guza biodrowego do podłoża.

Szerokość podstawy wymienia- odległość między zewnętrznymi ścianami przednich ćwiartek. Średnio wynosi 30 – 32cm.

Głębokość wymienia- odległość od nasady strzyków do styku ściany wymienia ze ścianą brzucha. Średnio wynosi 22cm.

Wysokość zawieszenia - Odległość od nasady strzyków do podłoża (ściółki)- powinna wynosić 45 – 55cm.

Wielkość, budowa, kształt: ocena 2h przed dojem

• Półjajowe (skrzynkowate)

• Półkuliste (kuliste)

• Workowate (obwisłe)

• Mocno szczelinowe (kozie)

Długość strzyków- prawidłowo 7 – 8cm., Ø 2.5 – 3cm, cylindryczne

Rozstawienie strzyków- czyli odległość między strzykami, powinna wynosić 7 – 8cm.

Wymię powinno być bez strzyków dodatkowych i międzystrzyków, zwłaszcza jeśli te nadliczbowe strzyki też dają mleko. Takie krowy należy likwidować, bo ta cecha się dziedziczy.

Strzyki:

- powinny być kształtu cylindrycznego (walcowatego)

- powinny mieć prosty przebieg przewodu strzykowego

- kanał strzykowy powinien wychodzić na wierzchołku strzyku

- koniec strzyka powinien być owalny.

Nieprawidłowe zakończenie strzyka:

- niektóre strzyki mogą być zakończone dzióbkiem i wtedy może dojść do zasysania mleka

podczas doju mechanicznego

- może też być zakończenie wklęsłe, co powoduje, że przy ujściu pozostaje kropla mleka

Ćwiartki wymienia powinny mieć jednakową pojemność. Najczęściej jednak tylne są większe i stanowią 54% wymienia, a przednie 46%.

Dyskwalifikacja:

- zapalenie wymienia

- rany przetoki

- twardo dojące się

-nadmierne pobudzenie nerwowe

- poporodowy obrzęk wymienia

Etapy:

1. przedzdajanie

2. oczyszczanie wymienia, odkażanie ujścia strzyków

3. masowanie (30s)

4. czas doju do 7 minut

5. dodajanie

Przeddojowa i podojowa dezynfekcja strzyków

Kąpiel -diping

spryskiwanie- spraying

-nie zawsze zapobiera infekcjom E.coli i Str.uberis

-nieograniczone stosowanie środków dezynfekcyjnych i antybiotyków prowadzi do zaburzeń funkcji obronnych – ostre mastitis

Masaż:

Odruch ejekcji (przepuszczania mleka) -> wzrost ciśnienia w tk gruczołowej z 25mmHg przed masażem, 60mmHg po masażu -> skurcz komórek mioepitelialnych pod wpływem oksytocyny

40% mleka wydzielane w fazie biernej

60% w fazie czynnej

Zasady obowiązujące podczas doju:

- przed dojem należy wykonać przedzdajanie i sprawdzić wygląd mleka na tacce- barwę,

konsystencję, ewentualne zanieczyszczenia, domieszki

- usunąć obornik i umyć krowę (np. niebieską ściereczką jak pani z Uhruska)

- oczyścić i odkazić wymię (tu znów użyto niebieskiej ściereczki, a powinna być nowa, czysta!)

- wytrzeć wymię suchą ściereczką

Do czyszczenia można użyć gotowych, jednorazowych chusteczek.

- masować wymię minimum 30sekund, co ma na celu pobudzenie do wydzielania oksytocyny;

masaż rozpoczynamy od ćwiartek tylnych, potem przechodzimy na przednie i kończymy znów

na tylnych

- zaraz po masażu dokonujemy założenia kubków udojowych

- dój powinien trwać ok. 7minut

Gdy mleko przestanie płynąć i zaczyna się pustodój, powinniśmy uchwycić za kolektor i docisnąć go w dół- wtedy kubki podnoszą się i przestają zasysać, co pozwala na uzyskanie mleka z zatoki mlecznej. Jeśli jest taka potrzeba, należy wykonać dodajanie ręczne (najczęściej w ćwiartkach tylnych).

Najlepsza krowa do doju mechanicznego powinna mieć:

- wymię o kształcie skrzynkowatym

- strzyki długości 7 – 8cm., Ø 2.5 – 3cm., kształtu cylindrycznego

- ćwiartki powinny być miej więcej równej pojemności, o podobnej szybkości oddawania mleka

Krowy, które nie nadają się do doju mechanicznego:

- gdy wykazują nienormalności w budowie strzyków

Nieprawidłowości anatomiczne strzyków: niedorozwój przewodu strzykowego, brodawczyca, wielostrzykowość, niesymetryczne rozstawienie, nieprawidłowa długość, grubość, wiotkie, twarde

- gdy wykazują niedrożności przewodu strzykowego

- w przypadku brodawczycy

- przy wielostrzykowości

- gdy jest nieprawidłowe rozstawienie strzyków

- przy nieprawidłowej długości i grubości strzyków

- gdy strzyki są wiotkie lub twarde

- krowy o nieprawidłowym zawieszeniu wymienia

- przy zawieszeniu „kozim”

- przy zbyt niskim zawieszeniu

- przy wiotkości

- gdy są niesymetryczne ćwiartki

- gdy jest zbyt duża różnica w pojemności poszczególnych ćwiartek

- jeżeli krowy są dotknięte stanami zapalnymi wymion, rany, przetoki

- krowy bardzo trudno i ciężko dojące się

- krowy o nadmiernej pobudliwości nerwowej

- krowy po porodzie (występuje fizjologiczny obrzęk wymienia, tzw. nalewanie górą i dołem)

Punkty krytyczne pozyskiwania mleka:

1. brud i drobnoustroje na wymieniu

2. drobnoustroje na strzykach przed dojem

3. na rękach dojaczy

Urządzenia dojarskie

• aparat udojowy

• układ podciśnienia z agregatem próżniowym

• myjnia automatyczna z wyposażeniem

Systemy dojenia:

- hale udojowe 1 lub 2-rzędowe

- tandem

- tandem 2-stronny

- zygzak

- rybia ość

- karuzela mleczna - rotor

Konew- ma kształt stożka, jest nierdzewny, wykonuje 60 cykli na minutę, w komorze panuje podciśnienie 380mmHg

Kubki udojowe- składają się z gumy udojowej i części metalowej, od której odchodzą 2 przewody: pierwszy robi podciśnienie, a drugi odprowadza mleko.

Kubki mogą być 2 lub 3-rzędowe.pierwszy element odbierający mleko.

Kolektor- łączy pulsator z kubkami, dolna komora kolektora zbiera mleko z komór podstrzykowych, górna przekazuje podciśnienie pulsujące z pulsatora do komór międzyściennych poszczególnych kubków

Pulsator- zmiena ciśnienie z 760mmHg na 380mmHg, stosunek fazy ssania do fazy masażu; wynosi 2:1, zmienia podciśnienie w pulsujące (raz podciśnienie, raz ciśnienie atmosferyczne)

Podczas dojenia występuje faza ssania na przemian z fazą masażu. W czasie fazy ssania pobierane jest mleko, w obu komorach 380mmHg. Ten etap nie może trwać bez przerwy, bo doszłoby do wynicowania przewodu strzykowego. Z tego powodu jest też faza masażu,( w komorze międzyściennej 760mmHg, ściany gumowe naciskają na strzyk) podczas której krew jest wypierana od końca strzyku do podstawy wymienia.

Komora podstrzykowa – między strzykiem a gumą w środku, stałe ciśnienie 380mmHg

Komora międzyścienna – między ścianą metalową a gumową , ciśnienie zmienne 380-760mmHg

Częstotliwość pulsacji pompy wynosi 60 cykli na minutę.

Zasada działania

Wytwarzanie stałego podciśnienia komorze podstrzykowej i zmiennego w komorze miedzy ściennej kubków udojowych, które powodują ucisk gum strzykowych na strzyki oraz ich masaż.

Kubek udojowy składa się z cylindra metalowego i gumowej wkładki miedzy którymi powstaje komora międzyścienna, a po ich założeniu na strzyk zostaje utworzona komora podstrzykowa

W komorze podstrzykowej panuje zawsze podciśnienie 380mmHg zaś w komorze międzyściennej naprzemiennie podciśnienie i ciśnienie atmosferyczne.

Faza ssania i faza masażu występuje w dojarkach dwutaktowych.

W czasie aktu ssania panuje podciśnienie w komorze podstrzykowej i międzyściennej.

W fazie masażu podciśnienie jest w komorze podstrzykowej a w komorze międzyściennej jest ciśnienie atmosferyczne.

Stosunek fazy ssania do fazy masażu to 68:32; 60x/min zmiany w pulsatorze

Praca kubka:

-wszędzie podciśnienie

- po masażu wymienia -> wzrost ciśnienia w wymieniu

- pokonanie oporu mm zwieracza strzyku

- podciśnienie wysysa mleko i przenosi dalej

Gumy strzykowe uciskają podczas doju przede wszystkim wierzchołki strzyków, czyli m zwieracz strzyku, co sprawia że narażone są na urazy mechaniczne.

Faza masażu / przerwy pulsacyjnej/ spoczynku:

- masaż strzyków

- stymulacja krążenia krwi

- złagodzenie skutków przekrwienia i obrzęku wywołanego działaniem podciśnienia

Nieprawidłowa faza masażu spowodowana przez niedostateczny ucisk gumy strzykowej na strzyk powoduje:

-zaburzenia w krążeniu

- niewydojenie, zaleganie mleka które jest pożywką dla bakterii

- wzrost powstawania urazów mechanicznych strzyków.

Kontrola aparatury udojowej:

- wartość podciśnienia w aparaturze

-stosunek fazy ssania do fazy masażu

- pusto dój

-higiena doju

Zbyt wysokie ciśnienie

- zimne, jasne, źle ukrwione strzyki,

- zbyt duży ucisk gumy na strzyk (spowodowane wys cieśn., zbyt długim pozostawieniem kubków udojowych , pusto dój)

Skutki wysokiego podciśnienia:

-obrzęki i przekrwienie tkanek,

-zasinienie skóry

- zmiany w zakończeniu strzyku (deformacja przewodu strzykowego)

-zwężenie światła kanału strzykowego na skutek przerostu warstwy rogowaciejącej i ziarnistej nabłonka oraz okrężnej warstwy mm

Duży odsetek strzyków ulega stwardnieniu a nawet hiperkeratozie ponieważ zbyt wysokie podciśnienie powoduje iż mleko przepływa w kanale strzykowym z dużą szybkością i spłukuje keratynę ze ścian. Ubytek keratyny stanowiącej ochronę nabłonka przed uszkodzeniem stanowi sygnał inicjujący produkowanie jej większych ilości przez nabłonek błony śluzowej.

Zbyt niskie lub wahania

- zaleganie mleka w zatoce mleko nośnej ->rozwój drobnoustroji ->mastitis

Niedokładne wydojenie:

- zła kondycja gum lub źle dobrane

- nierównomierne zawieszony aparat (krótki, długie, skręcone przewody)

- niewłaściwie ustawione czujniki przepływu mleka zwłaszcza krowy trudnodojące się

Pustodój- końcowa faza doju lub przy niedostatecznym pobudzeniu wymienia do ejekcji mleka

Konsekwencje (działanie na błonę śluzową kanału strzykowego, zatoki strzykowej i przewodów mlecznych):

- wzajemne ocieranie się przeciwległych ścian

-przekrwienie i obrzęk błony śluzowej

- pękanie naczyń krwionośnych

- przerost śluzówki z narastaniem zapalnej ziarniny

- uszkodzenie m zwieracza strzyku i mlekotok

Higiena doju:

- minimalizowanie występowania mastitis

- mleko dobrej jakości, spadek zakażeń

- zakładać kubki na czyste i osuszone strzyki

- zaleca się aby ilość wody i środków dezynfekcyjnych użytych do przygotowania wymienia do doju ograniczała się do niezbędnego min

- osuszanie strzyków ręcznikiem papierowym

- kąpiel poudojowa strzyków (dipping) -> zamknięcie kanału strzykowego, pielęgnacja skóry strzyku

*obecnie na rynku są preparaty do dippingu na bazie jodu (brązowe), kwasu mlekowego (czerwone), chlorheksydyny (zielone). Często zawierają substancje do pielęgnacji skóry np. gliceryna, nagietek itp.

Zalety doju mechanicznego:

- usprawnia i zwiększa wydajność produkcyjną (dój ręczny to ok60% nakładów pracy w oborze)

- obniża koszty produkcji

- pozwala na uzyskanie mleka o najwyższym standardzie higieny

Wady doju mechanicznego:

-pustodój – dój ślepy, początkowy i końcowy

-ocieranie się przeciwległych ścian zatoki strzykowej- przekrwienia, obrzęki, pękanie naczyń krwionośnych, przerost śluzówki, narastanie ziarniny.

-wynicowanie błony śluzowej kanału strzykowego

-wspinanie kubków udojowych – zaburzenie fazy masażu, obrzęki zastoinowe, zmiany w obrębie zatoki mlekonośnej z wytwórczymi procesami zapalnymi

-zbyt niskie ciśnienie - niedodajanie, upośledzenie taktu masażu

-wyeksploatowane gumy strzykowe – brak elastyczności, mikrouszkodzenia

Podstawowy program zwalczania mastitis:

1. Higiena pozyskiwania mleka

2. podojowa dezynfekcja strzyków

3. prawidłowa technika doju mechanicznego

4. leczenie zapaleń w czasie laktacji – ostre stany zapalne

5. profilaktyczna antybiotykoterapia w zasuszeniu

Ćwiczenie 9 . HIGIENA POZYSKIWANIA MLEKA W GOSPODARSTWACH PRODUKCYJNYCH PAŃSTW CZŁONKOWSKICH UNII EUROPEJSKIEJ

Regulacje prawne:

• Rozporządzenie MRiRW z 5.07.2002 – w sprawie szczególnych warunków wet. przy pozyskiwaniu, przetwarzaniu, przechowywaniu i transporcie mleka oraz produktów mlecznych

• Rozporządzenie MR i RW z dnia 18.08.2004r. w sprawie wymagań weterynaryjnych dla mleka oraz produktów mlecznych ( Dz.U.2004.188.1946)

1. Rozporządzenie MR i RW z dnia 18.05.2005r. zmieniające rozporządzenie w sprawie wymagań weterynaryjnych dla mleka oraz produktów mlecznych (Dz.U.2005..96.819)

2. Rozporządzenie (WE) nr 853/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29.04.2004r. ustanawiające szczególne przepisy dotyczące higieny w odniesieniu do żywności pochodzenia zwierzęcego

3. Rozporządzenie (WE) nr 854/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29.04.2004r. ustanawiające szczególne przepisy dotyczące organizacji urzędowych kontroli w odniesieniu do produktów pochodzenia zwierzęcego przeznaczonych do spożycia przez ludzi

4. Instrukcja Głównego Lekarza Weterynarii Nr GIWhig.501/3/2003 z dnia 12.11.2003r. w sprawie postępowania organów Inspekcji Weterynaryjnej w stosunku do gospodarstw produkujących mleko surowe w celu wprowadzenia na rynek do produkcji przetworów mlecznych przeznaczonych do konsumpcji przez ludzi

Zakres kontroli organów weterynaryjnych:

• okresowa kontrola zwierząt w gospodarstwie produkcji mlecznej

• okresowa kontrola warunków sanitarnych dotyczących utrzymania obiektów produkcyjnych, warunków doju, przechowywania, chłodzenia i transportu mleka

• okresowa kontrola czystości pomieszczeń, urządzeń i sprzętu oraz przestrzegania higieny przez obsługę

• kontrola skuteczności weryfikacji gospodarstw produkcyjnych prowadzonej przez zakład mleczarski oraz sprawdzenie pobierania próbek i wyników ich badań

Częstotliwość kontroli gospodarstw produkcji mlecznej przez organy IW

• rocznie 30% gospodarstw produkcji mlecznej (nie z listy PLW, gospodarstw które nie spełniają wymagań)

• częstotliwość kontroli jest uzależniona od oceny ryzyka w danym gospodarstwie

Protokół kończy się oceną:

- P – pozytywna

- N- negatywna

- WP – stan wymagający poprawy

Protokół zawiera:

- stan zdrowia zwierząt

- dokumentacja

-wymagania wet

-higiena w gosp

Każdy element jest oceniany (P/N/WP)

Wydanie decyzji:

- zaświadczenie o spełnianiu wymagań wet na żądanie właściciela lub kierującego gospodarstwem

- w przypadku uchybień PLW wydaję decyzję administracyjną nakazującą ich usunięcie w okresie do 3 miesięcy

WYMOGI W ZAKRESIE ZDROWIA ZWIERZĄT W GOSPODARSTWIE PRODUKCYJNYM

• zwierzęta w gospodarstwie produkcyjnym poddaje się regularnym badaniom w celu zapewnienia przestrzegania wymagań weterynaryjnych przy pozyskiwaniu mleka

• badania zwierząt w gosp produkcyjnym przeprowadza się na podstawie przepisów o ochronie zdrowia zwierząt i zwalczania chorób zakaźnych zwierząt oraz przepisów o rejestracji i identyfikacji zw gosp.

• Jeżeli w wyniku kontroli zaistnieje podejrzenie, że wymagania wet przy pozyskiwaniu mleka nie są przestrzegane właściwy organ może zalecić kontrolę ogólnego stanu zdrowia zwierząt oraz przeprowadzenie dodatkowych badań tych zwierząt.

Mleko surowe musi pochodzić krów:

1. Z gospodarstw produkcyjnych urzędowo wolnych od gruźlicy i wolnych lub urzędowo wolnych od brucelozy

2. u których nie występują objawy chorób zakaźnych przenoszonych na człowiek przez mleko

3. Których mleko posiada właściwe cechy organoleptyczne

4. O dobrym stanie ogólnym zdrowia, bez widocznych objawów chorobowych oraz wycieku z narządów rodnych, biegunki z gorączką i rozpoznawalnego zapalenia wymienia

5. Nie wykazują uszkodzeń wymienia mających wpływ na jakość mleka

6. Którym nie podawano substancji mogących przechodzić do mleka i powodować zagrożenie dla życia człowieka lub. u których minął okres karencji po podaniu tych substancji

7. Dającym co najmniej 2 litry mleka

WARUNKI WETERYNARYJNE WYMAGANE W GOSPODARSTWIE PRODUKCYJNYM

1. Mleko powinno pochodzić z zarejestrowanych gospodarstw produkcyjnych kontrolowanych zgodnie z obowiązującymi przepisami

2. Zwierzęta wszystkich gatunków przetrzymywane razem powinny spełniać przewidziane dla danego gatunku wymagania wet.

3. Świnie i drób nie mogą być utrzymywane w oborze lub pomieszczeniach w których odbywa się dojenie krów

4. zbiorniki na mleko, pomieszczenia i sprzęt mogą być używane do innych środków spożywczych jeśli zapewnia się uniknięcie zanieczyszczenia i zepsucia się mleka

5. Zbiorniki do transportu mleka powinny być wyraźnie oznakowane, że mogą być przeznaczone wyłącznie do transportu środków spożywczych

6. Pomieszczenia do doju, przelewania, składowania, schładzania powinny być zlokalizowane i wyposażone w sposób wykluczający zanieczyszczenie mleka

7. Pomieszczenia te powinny być łatwe do czyszczenia i dezynfekcji i posiadać:

1. ścianyi podłogi łatwe do czyszczenia, szczególnie w miejscach narażonych na zanieczyszczenie i infekcje

2. podłogi ułatwiające odpływ cieczy i usuwanie zanieczyszczeń

3. wentylacja i naturalne lub sztuczne oświetlenie

4. wodę przeznaczoną do spożycia przez ludzi (ilość dostosowana do wielkości produkcji, jakość potwierdzona badaniami)do użyciu przy doju i do czyszczenia urządzeń i sprzętu dojarskiego

5. pomieszczenia te powinny być odizolowane od takich żródeł zanieczyszczeń jak toalety, miejsca składowania obornika

1. Pomieszczenia do składowania mleka oddzielone od pomieszczeń, w których przetrzymywane są zwierzęta oraz wyposażone w:

1. urządzenia chłodnicze jeśli mleko nie jest odbierane w ciągu 2h od zakończenia doju

2. zabezpieczone przed dostępem szkodników.

1. Przenośne urządzenia do doju powinny spełniać powyższe wymagania, a także powinny:

1. być używanew miejscach zaopatrzonych w wodę zdatną do spożycia przez ludzi w wystarczającej ilości do użycia przy doju i myciu urządzeń oraz sprzętu dojarskiego

2. być usytuowane w miejscu wolnym od odchodów i innych odpadów

3. zabezpieczać mleko przed czynnikami szkodliwymi przez cały okres jego pozyskiwania

1. W przypadku utrzymywania zwierząt bez uwięzi na otwartym terenie, w gospodarstwie wyznacza się obszar doju lub pomieszczenie do doju oddzielone od miejsca przebywania zwierząt

2. W gosp prod powinna być zapewniona możliwość skutecznego oddzielenia zwierząt zakażonych lub podejrzanych o chorobę

3. Zwierzęta wszystkich gatunków nie mogą mieć dostępu do pomieszczeń gdzie przechowuje się, przelewa lub schładza mleko

4. Gryzonie i insekty powinny być regularnie eliminowane a środki do ich zwalczania powinny być przechowywane w zamkniętych pomieszczeniach .

WARUNKI WETERYNARYJNE WYMAGANE W GOSPODARSTWIE PRODUKCYJNYM ORAZ TRANSPORTU MLEKA

1. Udoju należy dokonywać w warunkach higieny

1. przed dojem mycie i dezynfekcjawymion oraz przylegającej części ud, wytarcie jednorazowym papierowym ręcznikiem

2. badanie organoleptyczne na przedzdajaczu

3. krowy podejrzane o zapalenie wymienia podkliniczne lub kliniczne doi się na końcu, mleko to nie powinno iść do skupu, krowy zgłasza się do leczenia, po leczeniu przestrzegać okresu karencji dla leków

1. Niezwłocznie po zakończeniu doju mleko umieszcza się w czystym miejscu zapewniającym ochronę przez zanieczyszczeniami

2. Jeśli mleko nie jest odbierane do skupu w ciągu 2h od zakończenia doju, powinno być schłodzone do temperatury:

• Nie wyższej niż 8oC- codzienny odbiór mleka

• Nie wyższej niż 6oC – niecodzienny odbiór mleka

1. Podczas transportu do zakładu przetwórczego temp. mleka nie może przekraczać 10oC

2. Urządzenia i sprzęt używany do odju, przelewania i transportu mleka powinny być wykonane z materiału gładkiego, łatwego do mycia i dezynfekcji, odpornego na korozję i nie wpływającego na skład i właściwości organoleptyczne mleka

3. Wyposażenie używane do doju, dojarki oraz pojemniki przeznaczone do kontaktu z mlekiem myje się i dezynfekuje po każdorazowym użyciu

4. Cysterny, konwie i pojemniki używane do transportu mleka powinny być tak skonstruowane, aby mleko spływało z nich całkowicie, a krany powinny być łatwe w rozmontowaniu, myciu i dezynfekcji, w czasie transportu powinny być hermetycznie zamknięte.

5. Zbiorniki do transportu mleka myje się i dezynfekuje po każdym wyjeździe lub serii wyjazdów jeśli czas między wyjazdami jest bardzo krótki, jednak zawsze raz dziennie.

6. Osoby zajmujące się dojem muszą zadbać o czystą odzież ochronną

7. Osoby zajmujące się dojem muszą myć ręce bezpośrednio przed rozpoczęciem doju i utrzymywać je w czystości przez cały okres doju

8. W pobliżu miejsca doju powinny być umieszczone urządzenia umożliwiające umycie rąk

9. Każda osoba zajmująca się dojem i przelewaniem mleka ma obowiązek posiadać odpowiednie dokumenty o braku przeciwwskazań zdrowotnych do wykonywania tych czynności

10. Pracodawca jest odpowiedzialny za dopuszczenie do kontaktu z mlekiem tylko osób nie powodujących ryzyka jego zanieczyszczenia i nie posiadających przeciwwskazań zdrowotnych do kontaktu z żywnością

11. Do mleka nie wolno dodawać wody.

KONTROLA MLEKA SUROWEGO

• Przedsiębiorstwa sektora spożywczego (zajmujące się produkcją, skupem i przetwórstwem mleka) zobowiązane są do opracowania i wdrożenia procedur mających na celu zagwarantowania, że mleko spełnia przyjęte kryteria.

• W celu kontroli jakości mleka pobierana jest przez uprawnione podmioty, wyrywkowo, reprezentatywna liczba próbek mleka odbieranego z danego gosp.

• Na koniec każdego m-ca kalendarzowego podmiot skupujący mleko surowe przekazuje PLW wykaz gospodarstw produkcji mlecznej, dla których zostały przekroczone średnie geometryczne liczby drobnoustrojów i/lub kom somatycznych

DZIAŁANIE ADMINISTRACYJNE PLW za niespełnienie wymagań w zakresie ogólnej liczby komorek bakteryjnych lub somatycznych w mleku surowym w 1ml:

• Gospodarstwo otrzymuje 3 miesięczny okres na poprawę jakości mleka surowego liczony od pierwszego powiadomienia

• Jeżeli gospodarstwo produkcji mlecznej nie naprawiło sytuacji w okresie 3 miesięcy od pierwszego powiadomienia PLW zawiesza dostawy mleka z tego gosp lub wprowadza specjalne wymagania dotyczące obrotu mleka i jego wykorzystywania

• Zawieszenie lub specjalne wymagania są utrzymywane w mocy do czasu wykazania przez gospodarstwo , podmiot skupujący mleko lub zakład przetwórczy, że mleko odbierane z tego gosp ponownie spełnia wymagane kryteria

• Jeżeli gospodarstwo wymienione w wykazie po raz drugi- zlecić przeprowadzenie kontroli gospodarstwa przez służby surowcowe zakładu pobierającego

• Jeżeli wymienione po raz trzeci ( kolejne miesiące) – decyzja administracyjna PLW o zakazie wprowadzania mleka z tego gosp do sprzedaży

• Uchylenie decyzji o zakazie wprowadzania mleka z tego gosp do obrotu może nastąpić jeśli kontrola gosp przez PLW wykaże zgodne z wymogami dotyczącymi higieny oraz gosp przedstawi wynik badania mleka wskazujący na zgodność jego jakości z obowiązującymi kryteriami

• Jeżeli występuje rozbieżność pomiędzy sytuacją stwierdzoną w gospodarstwie a wynikami badań mleka PLW może pobrać próbki i wykonać badania w lab urzędowym

DZIAŁANIA NAPRAWCZE- GOSPODARSTWO PRODUKCJI MLECZNEJ:

Wysoka liczba komorek bakteryjnych w mleku surowym:

• Właściwe mycie i dezynfekcja urządzeń i sprzętu

• Poprawa stanu technicznego dojarki i sprzętu pomocniczego

• Chłodzenie mleka

• Higiena doju

• Higiena obory i właściwe warunki utrzymania zwierząt

• Zwalczanie szkodników ( owady, gryzonie)

Wysoka liczba komorek somatycznych w mleku surowym:

1. Stan zdrowia wymion

2. Technika i organizacja doju ( właściwe postępowanie z mlekiem z przeddoju oraz od krów chorych , krowy ze stanami zapalnymi wymion doić na końcu, sprawdzić działanie dojarki)

3. Higiena doju ( czystość wymion i ich okolicy, sprzętu, stanowisk udojowych)

4. Czynniki nieznane-o działaniu decyduje lekarz weterynarii

Ćwiczenie 10. WSKAZANIA DO STOSOWANIA PREPARATÓW HORMONALNYCH W GINEKOLOGII I POLOŻNICTWIE

1. Klasyczne leczenie w przypadku występowania zaburzeń procesów rozrodczych

2. Metody biotechniki rozrodu, mające na celu optymalizacje ich przebiegu

Ograniczenia przy stosowaniu terapii hormonalnej w rozrodzie zwierząt:

1. Rożna odpowiedź organizmu na terapię hormonalną warunkowaną rasowo i osobniczo

2. Rożne reakcje zwierząt w zależności od fazy cyklu lub stadium ciąży

3. Zależność reakcji organizmu od wielkości zastosowanej dawki

Stosowanie hormonów jest często związane z występowaniem efektów ubocznych. Może ponadto wywołać efekty pozorne nie prowadząc do celu zasadniczego, jakim jest stymulacja płodności.

Wymagania odnośnie lekarza weterynarii przy stosowaniu terapii hormonalnej w rozrodzie zwierząt:

1. Dobra znajomość endokrynnej regulacji procesów rozrodczych i związana z tym wiedza odnośnie różnic międzygatunkowych

2. Prawidłowa diagnoza stanu czynnościowego jajników i macicy

3. Dobór odpowiedniej substancji czynnej ( hormonu) preparatu oraz prawidłowa dawka leku i sposób aplikacji

Ponadto istotnym warunkiem powodzenia leczenia jest precyzyjna diagnoza stanu czynnościowego jajników i macicy. Preparaty hormonalne i ich substancje czynne oddziałują bardzo specyficznie, wyłącznie na wybrane tkanki, organy, narządy. Powinny one stymulować procesy rozrodcze poprzez właściwą ingerencje w ich mechanizmy regulacyjne.

Ważna jest również wielkość dawki zastosowanego hormonu. Zbyt mała ilość aplikowanych hormonów jest nieskuteczna, ale zbyt duża także nie prowadzi do spodziewanego efektu. Rezultatem niewłaściwie zastosowanej dawki mogą być objawy uboczne (np.torbiele przy stymulacji jajników) lub brak oczekiwanego efektu.

Podawanie egzogennych hormonów w celach terapeutycznych powinno w sposób jak najdalej idący naśladować mechanizmy i sekrecje hormonowa endogennych odbywające się w naturze.

Regulacja neuroendokrynologiczna cyklu płciowego uzależniona jest od wielu endogennych i egzogennych czynników, które mogą oddziaływać na trzech poziomach:

I. centralnym

II. przysadkowym

III. gonadowym

I. PODWZGÓRZE - preparaty podwzgórzowe

Podwzgórze jest podstawowym regulatorem wytwarzania i uwalniania przysadkowych gonadotropin FSH i LH, poprzez wytwarzanie i uwalnianie gonadoliberyny GnRH. GnRH jest dekapeptydem , którego wydzielanie jest sterowane przez układy:

1. Noradrenergiczny

2. Serotoninergiczny

3. Dopaminergiczny

Na uwalnianie GnRH wpływają bodźce wzrokowe, węchowe, długość dnia, temperatura, zapachy.

Obecnie produkowanych jest szereg syntetycznych analogów GnRH mających w swojej budowie 9 aminokwasów i sa to tzw. BUSERELINY lub 10 aminokwasów tzw.GONADORELINY

BUSERELINY- prep. Receptal, Biorelina, Buserelina

GONADORELINY- prep. Fertagyl, Depherelin, Dirigestran, Supergestran

Lutal- preparat oparty na naturalnym czynniku podwzgórzowym

Preparaty syntetyczne maja wielokrotnie silniejsze działanie niż naturalne.

Po iniekcji preparatów podwzgórzowych dochodzi do uwolnienia endogennych hormonów gonadotropowych przysadki – FSH i LH ( Busereliny sa bardzo szybko eliminowane z organizmu)

Zastosowanie preparatów podwzgórzowych:

1. Opóźniona owulacja ( owulacja 24h po podaniu)

2. Atrezja pęcherzyków jajnikowych

3. Torbiele jajnikowe ( pęcherzykowe)- po podaniu kontrola badania per rectum po 10-14 dnich i w zależności od wyniku badania należy powtórzyć podanie leku lub podać prostaglandyne

4. Niedoczynność jajników ( przy braku ciałka żółtego na jajniku)

5. Poprawa skuteczności inseminacji

6. U owiec i Świn do stymulacji superowulacji

Przykładowe zastosowanie prep. Receptal (buserelina)- i.m., i.v. lub s.c.

Krowy:

1. Torbiele jajnikowe- 5ml/zwierze

2. Acyklia jajników, anoestrus- 5ml/zwierze

3. Opóźniona owulacja- 2,5ml/zwierze

4. Dla poprawy efektywności unasienienia- 2,5ml/zwierze

5. Dla wczesnych indukcji cyklu jajnikowego oraz profilaktycznie przeciw zaburzeniom płodności po ciężkich porodach, zatrzymaniu łożyska- 5ml/zwierze

II. GONADOTROPINY POZAPRZYSADKOWE:

1. Choriogonadotropina (hCG):

1. Gonadotropina pochodzenia pozaprzysadkowego produkowana jest przez łożysko naczelnych i wydalana z moczem

2. Szczyt produkcji osiąga miedzy 60-80dniem ciąży

3. W swoim działaniu biologicznym odpowiada w 80% LH i 20% FSH

4. Jej zadaniem u naczelnych jest utrzymanie ciałka żółtego ciążowego

5. Ma budowę glikoproteidu

Preparaty:

• Biogonadyl

• Prolan B

• Chorulon

• Choriopin

• Chorigonadon

Preparaty złożone:

1. Nymfalon

2. PG 600- 200 jm hCG+400 jmPMSG

3. Suidan- 200 jm hCG+400 jmPMSG

4. Gestavet-200 jm hCG+400 jmPMSG

5. Ovagonadon

6. Prolan S

Zastosowanie hCG:

1. Przedłużona ruja u suk- 22jm/kg co 24-48h 1-3razy

2. Nimfomania (3000jm)

3. Cysty pęcherzykowe( 3000jm)

4. Hipofunkcja ciałka żółtego

5. w celu poniesienia % zacieleń (1500jm w czasie krycia lub inseminacji)

6. U psów przy wnętrostwie

2. Serogonadotropina (PMSG [eCG]):

1. Gonadotropina pozaprzysadkowa występująca w surowicy źrebnej klaczy

2. Produkowana jest przez kubki endometrialne macicy

3. Szczyt produkcji przypada na okres miedzy 40-120dniem ciąży

4. Charakteryzuje się właściwościami hormonu powodującego dojrzewanie pęcherzyków jajnikowych

5. W swoim biologicznym działaniu odpowiada w 80%FSH i 20%LH

6. Preparaty: Folligon, Serogonadina, Prolan A

• Preparaty złożone: PG 600, Suidan, Gestavet, Serodin

Przykładowe zastosowanie prep. Folligon:

Krowy 1500-3000jm

1. Superowulacja- . miedzy 8.a 13.dniem cyklu

2. Brak rui- w wyniku niedoczynności jajników

3. cicha ruja

4. synchronizacja rui po leczeniu progestagenami

Owce 300-1500jm

Wywołanie rui i synchronizacja po wcześniejszej terapii progestagenami

superowulacja (owce, świnie)

samce 1500-3000jm

1. zastosowany na kilka dni przed okresem kopulacyjnym wzmaga spwrmatogenezę, zwiększa potencję

Przykładowe zastosowanie prep. PG 600 u Świn:

Liofilizat do sporządzania roztworu do wstrzykiwań s.c. dla Świn

1 dawka zawiera 400 j.m. PMSG i 200 j.m. hCG. Taki skład pozwala na wywołanie przebiegu w pełni płodnego cyklu rujowego u swin. Do wystąpienia rui u większości samic dochodzi w 2-6 dniu po zastosowaniu preparatu.

WSKAZANIE	PODAWANIE
LOCHY	Indukcja cyklu
	W celu zwiększenia liczby prosiąt (obniżona płodność)
	Brak rui- anoestrus
LOSZKI	Anoestrus
	Wywoływanie rui u niedojrzałych płciowo loszek
	Diagnoza ciąży

III. HORMONY GONADOWE:

1. Hormony jajnikowe:

A. Estrogeny:

1. To 18-węglowe naturalne sterydy

2. Produkowane w organizmie samicy przez startum granulosum pęcherzyka jajnikowego, łożysko i nadnercza

Rola estrogenów w organizmie:

1. W okresie dojrzewania warunkują prawidłowy rozwój narządów rozrodczych samicy, pojawienie się drugorzędowych cech płciowych i popędu płciowego

2. Wywierają silne działanie na: podwzgórze, przysadkę, tarczycę, przemianę białek i tłuszczów

3. W małych dawkach pobudzają sekrecje: STH, TSH,ACTH, FSH

4. W dawkach dużych u samców hamują : uwalnianie FSH i spermatogenezę

5. W okresie rozrodczym powodują wystąpienie objawów rui:

6. Psychicznych

7. Dotyczących dróg rodnych:

8. Przekrwienie (hyperaemia)

9. Przerost śluzówki ( hypertrophia)

10. Przerost gruczołów błony śluzowej ( hyperplasia)

11. Wzmożoną sekrecje gruczołów błony śluzowej ( hypersekrecja)

12. Powodują otworzenie szyjki macicznej

13. Wzrost kurczliwości macicy poprzez:

14. zwiększenie zawartości wysokoenergetycznych fosforanów

15. zwiększenie zawartości aktynomiozyny

16. zwiększenie syntezy prostaglandyn

17. zwiększają ilość receptorów dla oksytocyny

18. pobudzają synergistycznie z FSH rozwój wzrastającego pęcherzyka jajnikowego i wspomagają jego pękniecie

19. synergistycznie z progesteronem wpływają na rozwój gruczołu mlekowego

Wyróżnia się estrogeny:

I. Naturalne:

1. estradiol

2. estriol

3. estron

4. u klaczy: ekwilina i ekwilenina

II. Roślinne:

1. genisteina w koniczynie

III. Syntetyczne:

1. Mesalin, Incurin

2. Preparaty złożone: Crestar ( norgestomet+ estradiol)

Zastosowanie estrogenów w rozrodzie zwierząt:

1. Cicha ruja w fazie pęcherzykowej

2. afunkcja jajników

3. uwrażliwienie macicy na oksytocynę (po porodzie)- duże zwierzęta: 10mg co 48h; małe zwierzęta 0,5-3mg

4. przy zatrzymaniu łożyska

5. opóźniony rozwój płciowy- małe zwierzęta : 5-10mg dziennie ( seria 5-10 zastrzyków ; 4-8 serii); )

6. w celu pobudzenia mleczności przed rozpoczęciem laktacji

hormonalna kastracja loch- ok.75mg/sztukę

B. Gestageny-progesteron:

Progesteron jest 21-weglowym sterydem, prekursorów sterydów nadnerczowych.

Powstaje z przekształcenia: cholesterolu i pregnonolonu

cholesterol pregnenolon progesteron lub 17-alfahydroksypregnenolon

17-alfahydroksyprogesteron

Estrogeny androstendion

Testosteron

Sterydy metabolizowane sa w wątrobie i wydalane jako metabolity z moczem. Część testosteronu metabolizowana jest do estrogenów: estradiolu i estronu

Progesteron produkowany jest przez ciałko żółte, od drugiej polowy ciąży również przez łożysko. Jego produkcja odbywa się również w nadnerczach.

Podstawowym działaniem progesteronu jest wpływ na błonę śluzową macicy manifestujący się:

1. rozrostem gruczołów endometrium

2. zwiększoną sekrecja (przygotowanie błony śluzowej do implantacji zygoty)

3. wywołanie bloku progesteronowego

Blok progesteronowy polega na:

1. obniżeniu spontanicznej kurczliwości macicy

2. zmianie równowagi jonowej

3. zwiększenia potencjałów spoczynkowych błon komorek mięśniowych macicy

4. prowadząc do obniżenia wrażliwości na oksytocynę i zniesienia uwrażliwiającego działania estrogenów

5. blok progesteronowy jest warunkiem utrzymania ciazy!

Nadwrażliwość na oksytocynę- polega na utrzymaniu odpowiedniej równowagi jonowej w komorkach mięśniowych macicy, przede wszystkim przewaga jonów Mg2+ nad jonami Ca2+ - nadwrażliwość na oksytocynę pojawia się przy wzroście poziomu jonów wapnia.

Warunkiem działania progesteronu na drogi rodne samicy jest wcześniejsze zadziałanie na nie estrogenów, które przygotowują receptory dla progesteronu.

Progesteron synergistycznie z estrogenami wpływa na rozwój gruczołu mlekowego.

Preparaty zawierające progesteron:

1. Progesteronum

2. Turinal

Ich zastosowanie:

1. Podanie po kryciu progesteronu podnosi % zapłodnień, zwiększa prędkość wędrówki plemników przez jajowód

2. Ronienia nawykowe ( dysfunkcja ciałka żółtego)

3. Ronienia zagrażające (urazy mechaniczne, zabiegi chirurgiczne)

4. Razem z estrogenami w celu pobudzenia gruczołu mlekowego

5. Synchronizacja rui u owiec

6. Dawki:

7. Owce: 10-15mg

8. krowy: 25- 50mg

Syntetyczne pochodne progesteronu:

1. Octan medroksyprogesteronu:

preparaty o przedłużonym czasie dzialania- Depo-promone, Depogeston, Supprestral, Depo-provera, Ferlutal

1. Proligeston: Delvosteron, Covinan

2. Octan megestrolu: Pillikan, Ovaban, Ovarid

3. Norgestomet: Crestar

4. Altrenogest: Regumate

5. Heksanian hydroksyprogesteronu: Kaprogest

Norgestomet:

• 3mg implant

• 1,5mg/ml + estradiol w postaci walerianu 2,5mg/ml w formie iniejcji z równoczesnym noszeniem implantu

• indukcja lub synchronizacja rui

Altrenogest:

• - hamuje dojrzewanie pęcherzyków jajnikowych blokując uwalnianie hormonów gonadotropowych z przysadki

• wskazania: synchronizacja rui u loczek, u których wystąpił przynajmniej jeden cykl płciowy

• p.o. - przez 18 dni z karmą, po 4-5 dniach od odstawienia ruja

Heksanian hydroksyprogesteronu:

250mg/2ml

2. Hormony jądrowe:

A. Testosteron

Testosteron- 19-weglowy hormon sterydowy produkowany w jadrach przez komórki Leydiga. Odpowiada za:

1. występowanie drugorzędowych cech płciowych

2. rozwój i funkcjonowanie dodatkowych gruczołów płciowych

Preparaty: Testosteronum propionicum

Zastosowania:

1. niewydolność płciowa

2. brak popędu płciowego

3. przedwczesne starzenie się

4. wnętrostwo

Dawki:

1. ogier, buhaj: 0,1-0,3g 3-5x co 2 dni

2. tryk knur: 0,05-0,1g 3-5x co2dni

IV. PROSTAGLANDYNY

To hormony tkankowe występujące w każdej komórce organizmu, predylekcyjnie wytwarzane w pewnych narządach i działające na te narządy lub na narządy najbliżej położone. Prostaglandyny są m.in. produkowane w gruczołach pęcherzykowych, stad dostają się do nasienia.

W rozrodzie zwierząt największe znaczenie ma prostaglandyna PGF2alfa produkowana w błonie śluzowej macicy- jej działanie:

1. hamuje syntezę progesteronu z cholesterolu

2. obkurcza naczynia krwionośne jajnika- przez co zmniejsza ukrwienie ciałka żółtego działając LUTEOLITYCZNIE - w odróżnieniu od prostaglandyny E2 działającej antyluteolitycznie

Ciałko żółte jest wrażliwe na PGF2alfa :

1. u krów miedzy 5-17. dniem cyklu rujowego

2. u swini od 10.dnia cyklu rujowego

3. u owcy od 4.dnia cyklu rujowego

PROSTAGLANDYNY- preparaty:

Naturalne	Syntetyczne analogii
Dinolityc – subst.czynna dinoprost Lutalyse- subst.czynna dinoprost	Oestrophan – subst.czynna kloprostenol Remophan- subst.czynna kloprostenol Equimate- subst.czynna kloprostenol Estrumate subst.czynna kloprostenol Vetaglan- subst.czynna kloprostenol Mepaprost- subst.czynna kloprostenol PGF Veyx Forte subst.czynna kloprostenol Prosolvin-sub.czyn.luprostinol Gabbrostim-sub.czynna alfa..?

Zastosowanie prostaglandyn:

1. wywołanie poronienia w przypadku ciąży niepożądanej lub niedojrzałej samicy

2. przyspieszenie porodu

3. przerwanie ciąży

4. ropomacicze i stany zapalne macicy

5. ciałko żółte przetrwale

6. leczenie torbieli luteinowych

7. brak lub opóźniona inwolucja macicy po porodzie

8. synchronizacja porodów u swin w 111-113 dniu liazy

9. synchronizacja rui-2x co 11 dni, po 72 godz. Od drugiego podania u wszystkich występuje ruja

V. PREPARATY TYLNEGO PŁATA PRZYSADKI MÓZGWEJ

1. HYPOFIZYNA ( oksytocyna-wazporesyna)

2. OKSYTOCYNA- produkowana w podwzgórzu, a magazynowana i transportowana w przysadce

Uwalnianie oksytocyny następuje na drodze odruchu nerwowego biorącego początek z obszarów narządu rodnego (receptory wewnątrz szyjki macicznej) i gruczołu mlekowego ( receptory strzyków). Produkowana jest również przez w-wę ziarnistą pęcherzyka Graafa i komórki lutealne ciałka żółtego. Przyjmuje się, ze oksytocyna stymuluje uwalnianie PGF2alfa

Oksytocyna powoduje:

1. Skurcze mięśniówki gładkiej macicy uwrażliwionej uprzednio estrogenami

2. Skurcze komorek mioepitelialnych pęcherzyków mlecznych- oddawanie mleka

3. Skurcze macicy ułatwiające transport nasienia

Zastosowanie:

1. Opróżnianie wymienia z mleka przy mastitis

2. Farmakologiczne sterowanie porodem ( przy otwartej szyjce macicznej)

3. Zatrzymanie błon płodowych

4. Niedowład macicy po porodzie

5. MMA u swin

6. Brak oddawanie mleka po porodzie

7. Leczenie zatrzymania smólki ( powoduje rozwodnienie smólki)

Preparaty:

1. Oxytocinum

2. Inj. Oxytocini

3. Oxytocini Inj.

4. Oxytocin Ject

5. Lactocin

6. Decomoton

7. Intertocine-S

Dawki:

1. Krowy, klacze: 50-60jm

2. Lochy : 30jm

3. Suki: 5-20jm

VI. PREPARATY PRZEDNIEGO PŁATA PRZYSADKI MÓZGOWEJ

1. BIOLAKTIN

Prolaktyna- pobudza wydzielanie mleka oddziałując na regulacje syntezy białek, tłuszczy oraz Ig. Biolaktin ma zastosowanie u loch z objawami bezmleczności pierwotnej, jak również w przypadku bezmleczności spowodowanej endotoksynami E.coli. Pobudza wytwarzanie mleka w ciągu 1,5-2h od momentu podania.

Zastosowany u loch pierwiastek 24h po porodzie:

1. zwiększa produkcje mleka

2. przyrosty dzienne prosiąt w pierwszych 2 tygodniach życia.

Wskazania:

1. Bezmleczność pierwotna u loch

2. Bezmleczność towarzysząca stanom zapalnym gruczołu mlekowego i macicy (MMA)

3. Profilaktycznie u loch pierwiastek i u tych, u których w poprzednich laktacjach były zaburzenia mleczności

Dawkowanie:

Jednorazowa dawka i.m./ zwierze; podawanie można powtórzyć po 24h