Prawo finansowe W IV Wykład 14.04.2005.

Prawo finansów publicznych i jego stosowanie

Jeżeli chodzi o finanse publiczne, to zapis w Konstytucji odsyła do Ustawy o finansach publicznych. Istotne jest określenie metod zarządzania finansami publicznymi oraz sposobów gromadzenia środków na cele publiczne oraz źródeł tych środków.

Zgodnie z art.3 Ustawy o finansach publicznych środkami publicznymi są:

1. dochody publiczne

2. środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej

3. środki pochodzące ze źródeł zagranicznych, niepodlegające zwrotowi

4. przychody budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego oraz innych jednostek zaliczanych do sektora finansów publicznych pochodzące:

1. ze sprzedaży papierów wartościowych oraz innych operacji finansowych

2. z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa oraz majątku jednostek samorządu terytorialnego

3. ze spłat pożyczek udzielonych z środków publicznych

4. z otrzymanych pożyczek i kredytów

5. przychody jednostek zaliczanych do sektora finansów publicznych uzyskiwane w związku z prowadzoną działalnością oraz pochodzące z innych źródeł

Dochodami publicznymi są:

1. daniny publiczne, do których zalicza się podatki oraz inne świadczenia pieniężne, których obowiązek ponoszenia na rzecz państwa, jednostek samorządu terytorialnego oraz innych jednostek zaliczanych do sektora finansów publicznych wynika z odrębnych ustaw

2. pozostałe dochody uzyskiwane przez jednostki sektora finansów publicznych, do których zalicza się:

1. opłaty

2. dochody z mienia, a w szczególności z najmu oraz dzierżawy i innych umów o podobnym charakterze oraz dywidendy od wniesionego kapitału

3. dochody ze sprzedaży majątku, rzeczy i praw, dochody ze świadczenia usług

4. spadki, zapisy, darowizny w postaci pieniężnej

5. inne dochody uzyskane na podstawie odrębnych przepisów, o ile SA pobierane przez organy finansowane z dochodów publicznych lub przez podległe albo nadzorowane przez te organy jednostki

Ustawa przewiduje dokładnie, na co mogą być przeznaczone środki publiczne.

Środki publiczne mogą być przeznaczone na:

1. wydatki publiczne

2. rozchody budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego

Rozchody publiczne to:

→ spłaty otrzymanych pożyczek i kredytów

→ wykup papierów wartościowych i inne operacje finansowe

→ udzielone pożyczki

Finanse publiczne

dochody wydatki

przychody rozchody

dochody- środki pieniężne, które wpływają co roku w tej samej kwocie i z tych samych źródeł

przychody- środki pieniężne pojawiające się okresowo tylko w konkretnym roku

wydatki- środki publiczne związane z funkcjonowaniem państwa i jego organów; bieżące, stałe koszty związane z funkcjonowaniem instytucji

rozchody- środki publiczne pojawiające się okresowo, zmienne

Środki publiczne są przeznaczone na funkcjonowanie sektora finansów publicznych.

Do sektora finansów publicznych zalicza się:

1. organy władzy publicznej, organy administracji rządowej, organy kontroli państwowej i ochrony prawa, sądy i trybunały, a także jednostki samorządu terytorialnego i ich organy oraz związki

2. jednostki budżetowe, zakłady budżetowe i gospodarstwa pomocnicze jednostek budżetowych

3. fundusze celowe

4. państwowe szkoły wyższe

5. jednostki badawczo-rozwojowe

6. samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej

7. państwowe lub samorządowe instytucje kultury

8. Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Kasę Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego i zarządzane przez nie fundusze

9. Narodowy Fundusz Zdrowia

10. Polską Akademię Nauk i tworzone przez nią jednostki organizacyjne

11. państwowe lub samorządowe osoby prawne utworzone na podstawie odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań publicznych, z wyłączeniem przedsiębiorstw, banków i spółek prawa handlowego (działają one na własny rachunek, są nastawione na zysk)

Sektor prywatny może skorzystać z dotacji publicznych np. umorzenie zaległości podatkowych.

Środki publiczne określamy jako finanse publiczne, które obejmują procesy związane z gromadzeniem środków pieniężnych oraz ich rozdysponowywaniem. Na ten proces składa się:

• pobieranie i gromadzenie dochodów

• wydatkowanie środków publicznych

• finansowanie deficytu

• zaciąganie zobowiązań angażujących środków publicznych

• zarządzanie środkami publicznymi

• zarządzanie długiem publicznym

Deficyt budżetowy- występuje, kiedy zachodzi ujemna różnica między dochodami a wydatkami publicznymi; różnica ta musi być ustalona na konkretny okres czasu- na rok budżetowy

Dług publiczny -nominalne zadłużenie podmiotu sektora finansów publicznych ustalone po wyeliminowaniu przepływów finansowych pomiędzy podmiotami należącymi do tego sektora.

Państwowy dług publiczny obejmuje zobowiązania sektora finansów publicznych z następujących tytułów:

▫ wyemitowanych papierów wartościowych opiewających na wierzytelności pieniężne

▫ zaciągniętych kredytów i pożyczek

▫ przyjętych depozytów

▫ wymagalnych zobowiązań:

- jednostek budżetowych

- wynikających z ustaw i orzeczeń sądu, udzielonych poręczeń i gwarancji oraz innych tytułów

Zarządzanie długiem Skarbu Państwa spoczywa na Ministrze Finansów. Ma on obowiązek przedstawienia strategii zarządzania długiem publicznym oraz określa w drodze rozporządzenia szczegóły klasyfikacji tytułów dłużnych oraz okresy ich zapadalności (terminy spłaty)

Zasada jawności i przejrzystości finansów publicznych

W Polsce zasada ta nie jest wyodrębniona w formie ustawy. Jest ona częścią innych aktów prawnych. Zarządzanie finansami publicznymi jest postrzegane jako pewien standard. Poza Konstytucją i Ustawą o finansach publicznych inne akty poruszają zasady jawności i przejrzystości:

> Ustawa z 8 sierpnia 1996 roku O zasadach wykonywania uprawnień przysługujących SP i wydane na jej podstawie rozporządzenia określające tryb prowadzenia i publikowania danych o majątku SP

> Ustawa z 30 czerwca 2000 roku O pomocy publicznej dla przedsiębiorców, która zawiera przepisy dotyczące obowiązków informacyjnych nałożonych na podmioty udzielające pomocy publicznej i nadzorujące udzielanie tej pomocy

Zasada jawności i przejrzystości rozwinięta jest też w ustawach powołujących poszczególne agencje rządowe, które zawierają przepisy określające tryb planowania i sprawozdawczości powoływanych instytucji.

Art.61 Konstytucji- Obywatel ma prawo uzyskania informacji o działalności organów władzy publicznej oraz osób pełniących funkcje publiczne.

Prawo to obejmuje również uzyskanie informacji o działalności organów samorządu gospodarczego i zawodowego a także innych osób i jednostek organizacyjnych w zakresie, w jakim wykonują one zadania władzy publicznej i gospodarują mieniem komunalnym lub majątkiem SP.

Ograniczenie tego prawa może nastąpić ze względu na określone w ustawach prawa wolności obywateli.

Według art.11 Ustawy o finansach publicznych finanse publiczne są jawne.

Na jawność finansów publicznych składają się:

1. jawność i dostęp do debaty budżetowej na poziomie centralnym i na poziomie lokalnym

2. podawanie do publicznej wiadomości poziomu dotacji udzielonych z budżetu państwa i budżetów lokalnych

3. ogłaszanie przez Ministra Finansów zbiorczych danych dotyczących sektora publicznego

4. ogłaszanie i udostępnianie corocznych sprawozdań dotyczących finansów i działalności należących do sektora finansów publicznych

Zasada jawności koresponduje z zasada przejrzystości, która wynika z art. 11,12,13,14.

Wszystkie jednostki sektora publicznego stosują jednolite zasady rachunkowości, co jest koniecznym warunkiem kompleksowości sporządzania analiz finansów publicznych.

Art.12 ustawy nakłada na Ministra Finansów obowiązek ogłaszania co pół roku:

• kwoty długu

• zobowiązań z tytułu poręczeń i gwarancji

• relacji tych wielkości do PKB

Ustawa w tym względzie jest rygorystyczna i dokładnie reguluje terminy. Poziom długu publicznego i relacja do PKB musi być ogłoszona do 31.05. następnego roku a tego roku do 30.09. Poziom długu publicznego nie może przekroczyć 60% PKB.

Zgodnie z art.13 ustawy Minister Finansów jest upoważniony do określenia systemu klasyfikacji publicznych dochodów, przychodów, wydatków i rozchodów oraz tytułów finansujących wynik. Są to szczególne zasady klasyfikacji budżetowej regulowane rozporządzeniem Ministra Finansów.

Art.14 ustawy określa zasady rachunkowości dla jednostek sektora publicznego. Zasady te nie wynikają wprost z ustawy, ale reguluje ona, że kwestie te zawarte są w rozporządzenie Ministra Finansów, które w szczególności określa:

→ jednolity plan kont dla jednostek sektora finansów publicznych

→ szczególne zasady rachunkowości budżetowej i gospodarki pozabudżetowej

→ zasady rachunkowości oraz plany kont dla organów podatkowych w zakresie poboru rozliczenia podatku, opłat oraz nieopodatkowanych należności budżetowych

Rozporządzenie musi korespondować z Ustawa z 29 września 1994 roku O rachunkowości oraz standardami międzynarodowymi.

Ustawa ma gwarantować, że dane będą zbierane wg ustalonych zasad i będą miały charakter użyteczny.

Zasada jawności i przejrzystości ma pełnić dwie funkcje:

►poprawić efektywność zarządzania finansami publicznymi

►ma stanowić podstawę do budowy społeczeństwa obywatelskiego, które ma prawo wiedzieć, z jakiego tytułu płaci podatki oraz na co są one wydawane.

Zarządzanie finansami publicznymi jest zdecentralizowane, co wynika z Ustawy o finansach publicznych, która mówi o budżecie państwa i budżetach jednostek samorządu terytorialnego. Pogłębieniem tego jest Ustawa z 11 listopada 2003 roku o dochodach jednostek samorządu terytorialnego.

---