Prawo finansowe wykład 23.05.2005

System finansowy ubezpieczeń

Aktualny system ubezpieczeń regulują następujące ustawy:

→ Ustawa z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych

→ Ustawa z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych

→ Ustawa z 22.08.1998 r. o pracowniczych programach emerytalnych

→ Ustawa z 28.08.1998 r. o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych

→ Ustawa z 20.12.1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników

→ Ustawa z 06.02.1997 r. o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym

→ Ustawa z 28.07.1990 r. o działalności ubezpieczeniowej, która dotyczy ubezpieczeń majątkowych i osobowych

Podstawowym zadaniem ubezpieczeń jest ochrona przed skutkami niepomyślnych zdarzeń losowych, asekuracja na okoliczność nieszczęśliwych zdarzeń. Realizacja funkcji ubezpieczeniowej polega na dostarczeniu środków finansowych umożliwiających wyrównanie zakłóceń powstałych w procesach gospodarczych np. odtworzenie zniszczonych składników majątku trwałego, maszyn, środków transportu oraz na udzieleniu pomocy materialnej rodzinom bądź poszczególnym osobom, które odczuły skutki zdarzeń losowych. Mówi się zatem, że rola ubezpieczeń polega na kompensacji, czyli wyrównaniu skutków zdarzeń losowych. Jest to funkcja ekonomiczna i realizują ją ubezpieczenia gospodarcze. Z funkcją gospodarczą łączy się istotna funkcja społeczna, która polega na tym, że pomocą ubezpieczeniową będziemy zapewniać ciągłość procesów produkcyjnych pomimo, że są one ustawicznie narażone na działanie różnych niepomyślnych zdarzeń. Istotą tej funkcji jest również zapewnienie rodzinie/osobie ustabilizowanych warunków egzystencji w obliczu różnych nieszczęśliwych zdarzeń. Realizacja tych dwóch funkcji leży u podstaw harmonijnego rozwoju społeczno-gospodarczego.

Jako pierwsze powstały ubezpieczenia gospodarcze. Polegają one na stworzeniu tzw. funduszu celowego. Podstawą jest składka na okoliczność określonego ryzyka. Składka przeznaczana jest na spłacenie świadczenia, gdy kogoś dotknie okoliczność, na którą była ona złożona. Ryzyko na okoliczność którego wnosi się składkę jest z góry określone.

We współczesnych państwach mamy oddzielny dział - ubezpieczenia społeczne. Zadaniem ubezpieczeń społecznych jest zapewnienie godziwych warunków bytu rodzinom i poszczególnym osobom w okresie choroby, utraty zdolności do pracy ( inwalidztwa) i starości.

Klasyfikacja ubezpieczeń

Ubezpieczenia

Społeczne Zdrowotne Majątkowe/Osobowe

Pracowników Rolników

i innych osób indywidualnych

Obowiązkowe Dobrowolne

Rolą ubezpieczenia jest zapewnienie zabezpieczenia nie tylko jednostce, ale także innym osobom, które mogą ucierpieć na skutkach jakiegoś zdarzenia.

Ubezpieczenia majątkowe obowiązkowe to np. OC. Ubezpieczenia są obowiązkowe, gdy dotyczą też innych osób, zaś ubezpieczenia dobrowolne są stosowane w zależności od naszej woli.

Ubezpieczenia społeczne są obowiązkowe, bo jest duże prawdopodobieństwo, że okoliczności takie nas spotkają. Obejmują one ryzyka najbardziej typowe. Przystępują do nich wszyscy, gdyż są zapisane jako norma prawna.

Pakiet ubezpieczeń społecznych obowiązkowych można rozszerzyć o dobrowolne. W państwach zamożnych ubezpieczeniom podlegają różnego rodzaju ryzyka.

Ubezpieczenia są nadzorowane i kontrolowane, gdyż wszędzie gdzie dokonuje się obrotów finansowych musi to mieć miejsce. Między zapłatą składki a wypłatą gwarancji jest często długi okres czasu, dlatego muszą być stworzone pewne gwarancje.

Ubezpieczenia gospodarcze

Ubezpieczenia majątkowe Ubezpieczenia osobowe

Umowne Ustawowe Umowne Ustawowe

(dobrowolne) (obowiązkowe) (dobrowolne) (obowiązkowe)

Ubezpieczenia osobowe dotyczą życia, zdrowia, zdolności człowieka do pracy. Ubezpieczenia majątkowe dotyczą rzeczy i wartości niematerialnych i prawnych.

Ubezpieczenia osobowe

Następstw nieszczęśliwych wypadków Życiowe

- grupowe ubezpieczenia np. młodzieży - na życie- przedmiotem ubezpieczenia

akademickiej, pracowników danego zakładu jest życie człowieka i wypłata następuje

- ubezpieczenia indywidualne ( na indywidualne w przypadku śmierci ubezpieczonego

życzenie) - na dożycie- gwarantują wypłatę

świadczenia w związku z trwałym

uszkodzeniem zdrowia np. renta

Funkcje ubezpieczeń:

▪ kompensacyjna- związana z wypłata świadczenia

▪ finansowa- polega na tworzeniu funduszy i rezerw, które mogą być wykorzystane do zwiększenia tempa rozwoju gospodarczego kraju

▪ redystrybucyjna- związana z wpływem ubezpieczeń na zmniejszenie nagięć na rynku towarowo-pieniężnym

▪ prewencyjna- wyrażająca się w oddziaływaniu na zmniejszenie liczby i wysokości szkód losowych

System ubezpieczeń wyraża się aktami prawnymi, instytucjami działającymi w obrębie systemu i nadzorem. System ten tworzy rynek ubezpieczeniowy, w którym rola państwa jest szczególna. Przełom na rynku ubezpieczeniowym w Polsce nastąpił w 1990 roku. Dokonano wtedy europeizacji prawa ubezpieczeniowego. Była to reforma w kierunku:

→ demonopolizacji rynku ubezpieczeniowego, który funkcjonuje na zasadzie wolnej konkurencji, przy zachowaniu zasady jednakowego traktowania wszystkich podmiotów działających na tym rynku

→ ustawa wprowadziła określenie ogólnych zasad podejmowania i prowadzenia działalności ubezpieczeniowej w zakresie ubezpieczeń majątkowych i osobowych

→ ustawa wprowadziła rozgraniczenie ubezpieczeń na życie i pozostałych

Podstawowymi podmiotami na rynku ubezpieczeń są towarzystwa ubezpieczeniowe, które mogą działać w formie spółek kapitałowych i zakładów ubezpieczeń wzajemnych. Na rynku działają też agenci ubezpieczeniowi, którzy są przedstawicielami firm ubezpieczeniowych i brokerzy, którzy działają na rzecz kilku firm ubezpieczeniowych.

Towarzystwa ubezpieczeniowe można podzielić według kilku kryteriów

1. według prawa

» ubezpieczenia na życie- dział I

» ubezpieczenia majątkowe i pozostałe osobowe - dział II

Jest zakaz łączenia ubezpieczeń na życie z pozostałymi ze względu na to, że wymagają one dłuższego czasu do otrzymania składki

2. ze względu na formę towarzystwa

» spółki akcyjne

» towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych

3. według ulokowania kapitałów

» krajowe

» z kapitałem zagranicznym

4. według przynależności do sektora

» publiczne

» prywatne

Szczególną rolę w systemie ubezpieczeniowym pełnią Komisja Nadzoru Ubezpieczeń oraz Minister Finansów. Minister wydaje zezwolenie na utworzenie towarzystwa ubezpieczeniowego. Powołano instytucję mającą chronić interesy ubezpieczonych jest to Rzecznik Ubezpieczonych. Funkcjonuje tez Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny, który gwarantuje wypłatę świadczeń w przypadku, gdy towarzystwo ubezpieczeniowe splajtuje.

Firmy ubezpieczeniowe asekurują się nawzajem. Poza firmami ubezpieczeniowymi działają wyspecjalizowane firmy ubezpieczeniowe, które przyjmują do asekuracji towarzystwa ubezpieczeniowe. Ustawa z 1990 roku określa obowiązek przystąpienia do programów związanych z asekuracją. Firma ubezpieczeniowa odstępuje część ryzyka, jakie przyjęła innemu ubezpieczycielowi.

Wysokość ubezpieczenia jest określana przez ubezpieczyciela, który bada metodą prawdopodobieństwa jaka powinna ona być.

Celem reasekuracji jest rozłożenie ryzyka ubezpieczeniowego oraz zmniejszenie niebezpieczeństwa poniesienia nadmiernych strat przez jedno towarzystwo ubezpieczeniowe.

Pojęcie koasekuracji występuje wówczas, gdy ubezpieczający ubezpiecza swoje ryzyko częściami u kilku ubezpieczycieli.

Ubezpieczenia społeczne objęte są przymusem władzy państwowej. Gwarantem ich wypłacenia jest państwo. Obecnie są one zreformowane i stanowią częściową kontynuację starego systemu. Zmiany po ustawie z 1998 roku dotyczą osób urodzonych po 1949 roku.

Ubezpieczenia rolników reguluje oddzielna ustawa z 1990 roku. Są oni ubezpieczeni w Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego

---