PRZEKRWIENIE MÓZGU (Hyperaemia cerebri) – polega na zwiększonym wypełnieniu naczyń krwionośnych mózgu, …przekrwieniem czynnym.

Przyczyny: schorzenie może być wywołane wieloma czynnikami, prowadzącymi do zmian o charakterze zapalnym lub niezapalnym. Wzmożony dopływ krwi tętniczej do mózgu może mieć miejsce w przebiegu różnego rodzaju zapaleń mózgu, zwłaszcza o charakterze krwotocznym. Do przekrwienia czynnego może dojść na tle niezapalnym jak przegrzanie czy udar słoneczny, zdarzający się podczas transportu w nieodpowiednich warunkach lub przebywania zwierząr w miejscach o intensywnym nasłonecznieniu.
Przekrwienie bierne jest wynikiem utrudnionego odpływu krwi żylnej z obszaru mózgowia, wskutek ucisku na duże naczynia żylne guzów nowotworowych, powiększonych węzłów chłonnych, niedomogi serca na tle zapalenia osierdzia

Objawy: zależą od charakteru i rodzaju zaburzeń w ukrwieniu mózgu. Przekrwienie czynne cechuje zwykle stan nadczynności ruchowej oraz pobudzenia nerwowego. Tętno i oddechy mogę być przyspieszone. Poza tym występują objawy związane z chorobą podstawową.
W przekrwieniu żylnym poza objawami schorzenia, któremu towarzyszy obserwuje się apatię, oraz obniżenie reakcji na bodźce zewnętrzne. Zwierzęta poruszają się niechętnie, ich chód jest niepewny.

AP: naczynia i tkanka mózgowa. W przekrwieniu biernymi zmiany lokalizują się w oponie miękkiej w postaci rozszerzenia i nadmiernego wypełnienia naczyń żylnych. W dłużej utrzymującym się zastoju żylnym stwierdza się obrzęk tkanki mózgowej oraz zwiększoną zawartość płynu mózgowo-rdzeniowego w przestrzeniach płynowych mózgu

Rokowanie: zwykłe przekrwienie, spowodowane przegrzaniem i wcześnie podjętym leczeniu-pomyślne. W innych przypadkach zależy od stopnia przekrwienia mózgu oraz przebiegu choroby podstawowej-ostrożne/niepomyślne.

Leczenie: przekrwienie czynne: zapewnić chłodne, dobrze wentylowane pomieszczenie, ewentualnie zaciemniony wybieg. Zalecane zimne okłady lub zlanie głowy i szyi zimną wodą.
w przypadkach przekrwienia zastoinowego na tle niedomogi serca stosuje się dożylnie lub domięśniowo Lanacard 0,04-0,06 mg/kg, wit C, preparaty wapniowe…

NIEDOKRWIENIE MÓZGU (Anaemia cerebri) – stan chorobowy o charakterze wtórnym, wywołany zmniejszonym dopływem krwi tętniczej do mózgu

Przyczyny: ostre niedokrwienie może być następstwem nagłej utraty krwi po przecięciu dużych naczyń, przemieszczeniu krwi do naczyń trzewnych po zbyt szybkim upuście płynów z jam ciała oraz gazów ze żwacza lub jelit. Również w stanie wstrząsu i niewydolności naczyniowej oraz niedomodze mięśnia sercowego dochodzi do zmniejszonego ukrwienia mózgu. Do zwężenia naczyń i niedotlenienia tkanki mózgowej może dojść po nagłych i silnych podnietach psychicznych.
Przewlekłe niedokrwienie: ogólna niedokrwistość, utrudniony dopływ krwi, ucisk t.szyjnej lub głównej przez powiększone węzły chłonne czy guzy nowotworowe.

Patogeneza: mechanizm powstawania zaburzeń na tle niedokrwienia mózgu wiąże się z niedotlenieniem tkanki nerwowej. Gwałtowne lub szybko narastające niedokrwienie mozgu prowadzi do jego obrzęku oraz zakłócenia czynności ośrodkowego u.nerwowego, a następnie całego organizmu. Wskutek zaburzeń krążenia i oddechowego rozwija się kwasica oddechowa, ze wzrostem ciśnienia parcjalnego CO_2­ z ..w kierunku kwaśnym, …

Objawy:

-zaburzenia świadomości (ich stopień zależy od nasilenia zmian w mózgu)
-w stanach nieznacznego niedokrwienia, w procesie o charakterze przewlekłym poza występującym otępieniem objawy są słabo zaznaczone lub niedostrzegalne. W przypadkach bardziej zaawansowanych: zaburzenia ruchowe, początkowo chwiejne poruszanie się, zataczanie, przewracania
-w nagle występującym,z nacznym niedokrwieniu objawy ogólne wpostaci utraty przytomności, omdlenia, zwierzę upda, źrenice silnie rozwarte i nie reagują na światło, upośledzeniu ulega odruch kaszlu i możliwość odkrztuszania wydzieliny. Oddechy stają się szybkie i powierzchowne, nie zapewniające prawidłowej wymiany gazowej. Rozwija się ostra niedomoga krążenia, pogłębiająca niedotlenienie organizmu
-przy dłużej utrzymującym się niedokrwieniu i niedotlenieniu następuja śmierć, poprzedza ją głęboka śpiączka mózgowa i krótki napad drgawek mięśniowych.

Leczenie: w omdleniach należy głowę zwierzęcia ułożyć nisko i podać podskórnie lub dożylnie środki pobudzające i zwiększające ciśnienie krwi: Coffeinum atrium benzoicum 5-20 ml, lub Cardiamidum 10-20 ml. W stanach niewydolności naczyniowej zaleca się podanie Sc lub im 0,1% roztwór adrenaliny w dawce 2-8 mg/kg. Przed wstrzyknięciem należy upewnić się czy igła nie leży w naczyniu(nie wolno dożylnie)

W celu zahamowania krwotoku zewnętrznego ranę tamponuje się 0,001% rr adrenaliny. Poza tym w przypadku niedokrwistości pokrwotocznej zaleca się przetaczanie krwi lub dożylne stosowanie 6% Dekstranu w dawce 1000-2000 ml.

Płyny zastępcze krwi można podać z szybkością 500 ml w ciągu 10-15min.

WYLEWY KRWI DO MÓZGU Haemorrhagia cerebri – proces chorobowy powstający przeważnie nagle, polegający na wynaczynieniu krwi do mózgu i opon mózgowych

Przyczyny: u bydła zazwyczaj urazy mechaniczne okrywy czaszki, zdarzające się podczas transportu, potrącenia przez pojazdy mechaniczne lub upadku. Podobnie u nowonarodzonych może dochodzić do wylewów mózgowych na skutek uszkodzenia głowy hakami porodowymi. Wynaczynienia samoistne poprzedzone zmianami arteriosklerotycznymi nie mają u zwierząt praktycznego znaczenia. Pewną rolę w powstawaniu tych stanów przypisuje się niedoborowi wit A. Częściej ryzyko wylewu mózgowego występuje w skutek obniżenia krzepliwości krwi, spowodowanej zwyrodnieniem tłuszczowym .. wylewy mogą pojawiać się w przebiegu chorób zakaźnych o charakterze posocznicowym. Również ropnie lub nowotwory mogą być przyczyną wynaczynień do mózgu i opon.

Patogeneza: mechanizm zaburzeń związanych z krwotokiem mózgowym polega na ucisku wywieranym na tkanke nerwową przez wynaczynioną krew, gromadzącą się nad lub pod oponą twardą. W ciągu kilku dni po krwotoku następuje proces uprzątania zniszczonej tkanki mózgowej, która zostaje zastąpiona przez elementy glejowe i nowoutworzone naczynia krwionośne. W zależności od wielkości wylewu zmiany mogą być mniej lub więcej rozprzestrzenione, zwykle jednak mają charakter ogniskowy.

Objawy: obraz kliniczny zależy od przyczyny na tle której dochodzi do wylewu wynaczynionej krwi. Niewielkie wylewy o charakterze ogniskowym mogą nie powodować objawów klinicznych ze strony mózgu, a obraz kliniczny przeważnie wiąze się z chorobą podstawową. W przypadkach gdy dochodzi do uszkodzenia tkanki mózgowej przez większe wylewy, gwałtownie pojawiają się ciężkie objawy nerwowe. Obserwuje się zaburzenia świadomości, z naprzemiennymi stanami podniecenia i otępienia, niezborności ruchowej oraz skurczów mięśniowych. Towarzyszą objawy niedowładów lub porażeń części ciała. Ruchy maneżowe wykonywane przez chore zwierzęta mogą wskazywać na wylewy krwi do komór mózgowych. Wylewy pourazowe, przebiegające wśród tych objawów nerwowych prowadzą najczęściej do zejścia śmiertelnego. Zwierzę zwykle pada na ziemię i po krótkim okresie śpiączki ginie. Lżejsze stany chorobowe spowodowane wylewem ograniczonym mogą cofnąć się lub przechodzić w postać przewlekłą, z utrzymującymi się zaburzeniami nerwowymi.

Rokowanie: w większości przypadków niepomyślne, przy niezbyt nasilonych objawach-ostrożne. W przypadkach w których dochodzi do ponownej utraty przytomności rokowanie jest niepomyślne.

Leczenie: nie stosuje się, poddanie zwierząt ubojowi.

WODOGŁOWIE (hydrocephalus)

Istotą schorzenia polega na ograniczonej resorpcji i nadmiernym wytwarzaniu i gromadzeniu płynu mózgowo-rdzeniowego w komorach mózgu i wówczas określane jako wodogłowie wewnętrzne, gdy płyn gromadzi się w przestrzeniach oponowych określa się to jako wodogłowie zewnętrzne.

Wodogłowie wrodzone: najczęściej u cieląt związane z dziedzicznymi zaburzeniami rozwojowymi przestrzeni płynowych. Obok cech dziedzicznych na powstawanie schorzenia wpływa niedobór witaminy A, który w okresie życia płodowego prowadzi do zaburzeń rozwojowych.

Przyczyną wodogłowia nabytego mogą być zaburzenia w przepływie płynu mózgowo-rdzeniowego, wywołane zapaleniem opon mózgowych i mózgu

Wodogłowie pierwotne – powstaje na skutek zastoju żylnego krwi wewnątrz czaszki
Wodogłowie wtórne – zdarzające się częściej, może być następstwem zapalenia opon mózgowych i mózgu oraz obecności tętniaków bądź guzów nowotworowych.

Objawy: wodogłowie wrodzone – cielęta rodzą się martwe lub giną wkrótce po urodzeniu. Objawy schorzenia ograniczają się głownie do zmian AP, polegających na nieproporcjonalnym zwiększeniu objętości czaszki, ze szczególnym wysklepieniem części czołowej oraz zmniejszeniem oczodołów. Niekiedy występuje małoczaszkowatość. Zaburzenia nerwowe mimo zaawansowanych zmian rozwojowych nie są charakterystyczne i nie zawsze występują

AP: wygładzenie zwojów kory mózgowej oraz nadmierne wypełnienie komór mózgowo-rdzeniowych lub zewnętrznych przestrzeni płynowych. Przy dłuższym rozwoju choroby mózg staje się cienkościennym workiem, wypełnionym jasnym płynem.

Rokowanie: u bydła niepomyślne

Leczenie: nie stosuje się.

UDAR SŁONECZNY I CIEPLNY (apoplexia Solaris et thermoplegia, s.insolatio) – przegrzanie tkanki nerwowej mózgu, któremu może towarzyszyć przegrzanie całego organizmu

Przyczyny: do zachorowania dochodzi wskutek długotrwałego i bezpośredniego działania promieni słonecznych na głowę i okolicę pierwszych kręgów szyjnych. Może to mieć miejsce w czasie przebywania zwierząt w upalne dni na niezaciemnionych pastwiskach, okólnikach bądź w czasie przepędzania lub transportu.
Udar cieplny jest z kolei następstwem przegrzania organizmu spowodowanego wysoką temperaturą otoczenia. Zachorowaniu sprzyja występowanie obok wysokiej temperatury otoczenia nadmiernej wilgotności powietrza oraz braku wiatru. Zdarza się ono najczęściej w czasie przewożenia zwierząt na dalsze odległości, w warunkach dużego zagęszczenia w pomieszczeniach inwentarskich.

Patogeneza: pod wpływem dzialania promieni słonecznych i ciepła dochodzi do zachwiania równowagi cieplnej organizmu. Przegrzanie tkanki nerwowej prowadzi do zaburzenia przemian mózgu i zakłócenia czynności komórek nerwowych. Przy przegrzaniu mózgu lub organizmu może nastąpić upośledzenie lub całkowite wyłączenie czynności ośrodka termoregulacji. W konsekwencji dochodzi do szeregu zakłóceń przemiany materii organizmu, polegających na zwiększeniu spalania węglowodanów i tłuszczów oraz rozpadu białek. Towarzyszy temu zachwianie gospodarki wodno-elektrolitowej, wskutek czego następuje odwodnienie organizmu oraz utrata chlorków. W następstwie zagęszczenia krwi oraz utrudnionego sączenia w kłębkach nerkowych zmniejsza się ilość wydalanego moczu.

Objawy: w zależności od stopnia przegrzania- do gwałtownych, zakończonych szybko śmiercią. Może być poprzedzone objawami zwiastunowymi: silny niepokój, częste oddawanie moczu, a następnie anuria. Towarzyszy temu stan podniecenia przechodzący w otępienie, zaburzenia równowagi, upadek zwierzęcia i śmierć wśród objawów śpiączki i drgawek mięśniowych. W innych przypadkach obserwuje się zaleganie. Temp wewnętrzna wzrasta powyżej 42 ̊C, tętno jest przyspieszone, początkowo dobrze wypełnione, później niemiarowe i nitkowate. Występuje rozszerzenie i przekrwienie naczyń zylnych, zasinienie błon śluzowych oraz przyspieszenie oddechów z objawami duszności mieszanej. Wskutek odwodnienia i utraty chlorków występują drżenia mięśniowe.

Rokowanie: z wyjątkiem bardzo ciężkich przypadków, w których śmierć może nastąpić szybko, rokowanie w udarze słonecznym po udzieleniu właściwej pomocy – pomyślne.
W udarze cieplnym niepomyślne, a w przypadkach lżejszych – ostrożne

Leczenie: zapewnić chłodne, dobrze wentylowane pomieszczenie, ewentualnie zaciemniony wybieg. Na głowę i szyję zaleca się zimne okłady oraz zalewanie zimną wodą, stosując równocześnie masaż. Zwierzęta leżące- należy unieść głowę.

W związku z odwodnieniem podaje się dożylnie Solfin, Natrium chloratum isotonicum lub Natrium chloratum solutio physiologica, w ilości 1000-2500 ml. Ponad to w celu pobudzenia ośrodka oddechowego oraz poprawy krążenia: podskórnie lub dożylnie 20% coffeinum atrium benzoicum w dawce 10-20 ml

WSTRZĄŚNIENIE I STŁUCZENIE MÓZGU (commotio et contusio cerebri)

Stan pourazowy, związany z uszkodzeniem tkanki mózgowej lub mikrostruktur komórek nerwowych

Przyczyny: urazy mechan głowy, prowadzące do otwartych lub zamkniętych ran mózgu, niekiedy z przerwaniem ciągłości tkanki nerwowej oraz silnym krwotokiem. Urazy te spowodowane są tępym lub ostrym narzędziem, kopnięciem przez inne zwierzęta, potrąceniem przez samochód.

Uszkodzenie ścian drobnych naczyń mózgowych powoduje zaburzenia hemodynamiczne oraz przepuszczalności śródbłonka prowadzące do obrzęku mózgu, uszkodzenia mikrostruktur komórek nerwowych oraz przejściowego porażania ich czynności.
Po silnych urazach, połączonych z uszkodzeniem struktury anatomicznej tkanki mózgowej, wynaczyniona krew powoduje zmiany wsteczne, martwicę komórek nerwowych.

Utrata przytomności. Ciężkie zranienia czaszki kończą się natychmiastową śmiercią lub poprzedzają ją objawy wstrząsu, zwierzę zwykle upada i wykonuje ruchy pływackie. Podrażnienie ośrodków w rdzeniu przedłużonym powoduje zahamowanie czynności serca i oddychania. W przypadkach lżejszych oprócz przejściowej utraty przytomności obserwuje się zwolnienie tętna, spłycenie oddechów, rozszerzenie oraz nierówności źrenic, bezwolne oddawanie kału i moczu.
W postaci przewlekłej: zaburzenia ruchowe w postaci niezborności, a w przypadkach połączonych z wylewem krwi - niedowłady i porażenia. Czasem u leżącego zwierzęcia obserwuje się skręt szyi (torticolis) lub odchylenie głowy w kierunku grzbietowym (opistothonus)

Rokowanie i leczenie: przypadki lżejsze mimo wystapienia pewnej poprawy, rokowanie ostrożne, w przypadku wystąpienia porażeń rokowanie niepomyślne.

Należy dążyć do obniżenia ciśnienia śródczaszkowego oraz opanowania obrzęku mózgu- co 6 godzin, powolne wlewy dożylne 40% glukozy w ilości 250-300 ml. Ponadto można zastosować dozylnie, jednorazowo hydrocortizonym hemisuccinatum w dawce 750-1250 mg w dwuwęglanie sodowym.

PORAŻENIE PRĄDEM ELEKTRYCZNYM (Electroapoplexia s. electrocutio)

Bydło wykazuje dużą wrażliwość na działanie prądu elektrycznego. Prąd o napięciu 220V i wyższym wywołuje w organizmie zaburzenia czynnościowe, gł.układu nerwowego, dochodzi do urazów cieplnych skóry i uszkodzenia naczyń krwionośnych w obszarze kontaktu ze źródłem prądu.

Objawy: przypominają objawy wstrząśnienia i stłuczenia mózgu

Niewydolność krążenia z migotaniem komór, w przypadkach lżejszych pojawiają się zaburzenia nerwowe w postaci nieprawidłowej postawy, niedowładów oraz niezborności.

Leczenie: po bezpiecznym odłączeniu źródła prądu, nieprzytomnym zwierzętom podaje się dożylnie lub dosercowo (przy ustaniu akcji serca) 0,1% roztwór adrenaliny 2-4 ml, lub vetephrin s.c 3-10 ml. W stanach oszołomienia podaje się środki pobudzające ośrodek oddechowy oraz poprawiające krążenie- 20% coffeinum natrium benzoicum 5-20 ml lub cardiamidum 10-20 ml, clenobuterol s.c, p.o 1ml/10-20 kg mc. Ponadto zaleca się podskórne podanie atropiny 0,015-0,030 w celu zmniejszenia wpływu nerwy błędnego na serce.

ZAPALENIE OPON MÓZGOWYCH meningitis

Najczęściej wywoływane przez drobnoustroje, dostające się do opon drogą hematogenną lub przez kontakt z tkankami objętymi procesem zapalnym. Zapalenia ucha środkowego, jamy nosowej lub zatok przynosowych.

Przerzutowe ropne zapalenie opon wiąże się z zapaleniem żył pępkowych i powikłaniami w odoskrzelowym zapaleniu płuc, wywołanym zakażeniem dwoinkowym lub pastorellami.

Rozlane surowicze zapalenie opon mózgowych może się rozwinąć w następstwie udaru słonecznego lub mechanicznych urazów czaszki.

PORAŻENIE NERWU TRÓJDZIELNEGO:

N.oczny, N.szczękowy, N.żuchwowy

Porażenie V1:
-znieczulenie skóry czoła aż do uszu
-zanik odruchu zamykania powiek po drażnieniu rogówki, wypadanie III powieki
-zahamowanie wydzielania gruczołu łzowego
-zapalenie rogówki i spojówki

Porażenie V2
-znieczulenie skóry grzbietu nosa, zachyłek nosowy, nozdrzy, wargi górnej, podniebienia, przegrody nosowej, miazgi zębowej, dziąseł i błony śluzowej zatoki Higmora

Obustronne porażenie V3

-ustanie ruchu mięśni żwaczy i skroniowych, wypadanie języka, opadnięcie żuchwy
-przy jednostronnym porażeniu n. żuchwowego – przesunięcie otworu ustnego na stronę porażoną i niedomykanie żuchwy po tej stronie. Między zębami a policzkiem karma
-zanik mięśni żwaczy i skroniowego po dłuższym porażeniu

Porażenie towarzyszy wściekliźnie. Porażenie kurczowe n. V z charakterystycznym szczękościskiem występuje u koni, a także w mięśniochwacie enzootycznym.

Nerwobóle występują u koni.

Rokowanie ostrożne, możliwe samowyleczenie po 2 tyg

PORAŻENIE NERWU TWARZOWEGO
Nerw mieszany ruchowo(m.mimiczne)- czuciowy (smakowy dla 2/3 przednich języka)

Przyczyny mechaniczne: Dutka cygańska, upadki, przeziębienie w transporcie

U koni: zaraza stadnicza i grypa, u bydła złamanie rogu, ropnie ślinianek, promienica, białaczka, zapalenie ucha środkowego

Objawy: u konia zanik ruchów dowolnych twarzy i mimowolne, wiotki opad małżowiny usznej, ustanie mrugania, trwałe niezamykanie oka (lagophtalmus), zanik odruchu powiekowego przy zachowanych odruchowych ruchach gałki ocznej i wypadaniu III powieku po dotknięciu rogówki, łzotok i zmętnienie rogówki, wypadanie języka, nadwrażliwość skóry twarzy.

Przy obustronnym porażeniu zanurza cały otwór ustny głęboko w karmie.

Leczenie: porażenie jądrowe- brak

Porażenie obwodowe: masowanie, fizjoterapia, wit gr B, ko karboksylaza

Objawy kliniczne zaburzeń czynności mózgu:

1. Odmienny stan psychiczny

1. Ograniczenie świadomości, lekkie, przyćmione

2. Półśpiączka

3. Śpiączka

2. Zmiany zachowania

a. utrata wyuczonych zachowań

b. nierozpoznawanie właściciela

c. agresja

d. nadmierna ekscytacja

3. Nieprawidłowe ruchy i/lub postawa:
a. kroczenie, bezcelowe wędrowanie, krążenie
b. potrzasanie głową
c.skręcenie głowy lub tułowia

4. nieprawidłowe ko lateralne reakcje postawne

5. osłabienie widzenia

a. brak przeciwstawnej reakcji na zagrożenia
b. prawidłowy odruch źreniczny

6. Drgawki

7. Papilledema

8. Nieregularny oddech