BUDOWA I WŁAŚCIWOŚCI WĘGLOWODANÓW:

1. Subst. Naturalne pochodzenia naturalnego o właściwościach leczniczych dzielimy na 2 grupy:

a) substancje podstawowe (pierwotne) mają charakter mają charakter metabolitów , występują prawie w każdej roślinie i spełniają podstawowe funkcje fizjologiczne stanowiąc substancje energetyczne, budulcowe lub zapasowe.

Należą do nich:

- cukry proste; -skrobia; - tłuszcze; -białka; -aminokwasy; -kwasy nukleinowe; -florofil;

Są one niezbędne do życia rośliny.

b)Substancje wturne są wytworem wyspecjalizowanej materii ich występowanie jest ograniczone do niektórych mniejszych lub większych grup systematycznych świata roślinnego.Pęnią one w roślinie bardziej złożone funkcje.

Należą do nich:

-glikozydy; -alkanoidy; -flawonoidy; -kumaryny; -garbniki; -olejki eteryczne; -żywice i balsamy; -witaminy; -steroidy; -inydoidy; i inne...

2. BUDOWA I WŁAŚCIWOŚCI WĘGLOWODANÓW (sacharydów cukrowych)

-Węglowodany to związki organiczne zbudowane z węgla i tlenu , posiadające grupę wodorotlenową , oraz 1 z 2 grup. 1 to aldechydowa COH (aldozy) 2 to ketonowa CO (ketozy )

-podział węglowodanów:

~ monosacharydy to cukry proste zawierające od 3 do7atomów węgla w cząsteczce.

~ oligosacharydy to cukry składające się z 2 do 10 cząst. Cukrów prostych . Podczas hydrolizy rozpadają się na cukry proste.

~ polisacharydy złożone są z licznych cząstek cukrów prostych.

III CHARAKTERYSTYKA węglowodanów :

1. GLUKOZA: jest najbardziej podstawowy produkt fotosyntezy najbardziej rozpowszechniona subst. Rośl. Występująca w postaci wolnej, w postaci dwucukrów, polisacharydów oraz glikozydów.Jest optycznie czynna (prawo lub lewo skrętnie), jest słodka i dobrze rozpuszcza się w wodzie . Dla celów leczniczych otrzymywana jest przez chydrolizę skrobi ziemniaczanej.

Właściwości fizykochem. : to biały proszek lub bezbarwne kryształy , łatwo rozpuszcza się w wodzie , jest o 1/3 mniej słodka niż sacharoza. Nie rozpuszcza się w eterze etylowym, trudno rozpuszcza się w etanolu.

ZASTOSOWANIE GLUKOZY W LECZNICTWIE:

~ w postaci bezwodnej stosowana do iniekcji w roztworach wodnych

~ jako środek energetyczny i odżywczy w wysiłku fizycznym w wyczerpaniu oraz chorobách z gorączką.

~ zewnętrznie w roztworach chipertonicznych, lub maściach w żle gojących się ranach.

~ w płynach infuzyjnych do odżywiania komórkowego.

~ w chorobách serca stosowana z dodatkiem glikozydów nasercowych.

2. FRUCTOZA: występuje w postaci wolnej w sokach owocowych , w sacharozie w glikozydach, polisacharydach , a w szczególności w inulinie. Ma charakter KETACHYKSOZY = . Jest słodsza od sacharozy i do celów leczniczych otrzymywana przez chydrolizę inuliny lub sacharozy.

ZASTOSOWANIE Fruktozy :

~ intoksykacjach wątroby

~ dietach cukrzycowych

3. CUKIER INWERTOWANY; jes cząsteczkową mieszaniną glukozy i fruktozy powstałą w wyniku sacharozy. Występuje głównie w miodzie pszczelim i stanowi 70-80% miodu. Cukier inwertowany powstaje w wyniku przemian permantacyjnych w przewodzie pokarmowym pszczół . Oprócz cukru inwertowanego miód zawiera:

~dwucukier maltozę i sacharozę ; - kwasy organiczne ; - barwniki; -subst. Białkowe ; - enzymy; -wit. A, B2, B6, C ;

-subst. Azotowe; -pyłki kwiatowe.

ZASTOSOWANIE MIODU: lek wspomagający w schorzeniach serca , osłabieniu systemu nerwowego w chorobach wątroby , przeziębieniach, kaszlu , chrypce, a ze względu na właściwości antybiotyczne w stosowaniu w leczeniu ran.

4. SACHAROZA (cukier trzcinowy, buraczany): jest to dwucukier , stanowi połączenie glukozy i fruktozy. Są to bezbarwne kryształy lub biały kryst. Proszek . Bardzo dobrze rozpuszcza sie w wodzie , bardzo trudno rozpuszcza się w etanolu, źle krystalizuje , a pod wpływem chydrolizy ulega rozkładowi na cukier inwertowany.

Zastosowanie : jest podstawą do sporządzenia syropów głównie dla poprawy smaku.

4.MALTOZA-(cukier prosty)to połączenie dwóch cząsteczek glukozy powstaje podczas hydrolizy skrobi lub glikogenu. Jest to cukier redrukujacy występuje w wyciągu słodowym otrzymywany z kiełkującego jęczmienia.w temp.od 50 do 55 st.C. ZASTOSOWANIE-wchodzi w skład w wielu odzywek dla dzieci.

5.LAKTOZA(cukier prosty)jest to połączenie glukozy i galaktozy wystepuje w mleku wszystkich ssaków np. w krowim w ilości od 4,5%do 5,5% a w mleku kobiecym około 70%.

-ZASTOSOWANIE- jako składnik odzywek dla niemowląt do sporządzania tabletek i rozcienczen subst./w przyrządzaniu leków homeopatycznych ma słabe działanie przeczyszczające i normalizujące flore bakteryjna jelit dlatego jest stosowany do regeneracji flory bakteryjnej np.po dłuższym działaniu antybiotykami.

6.SKROBIA-należy do tzw. glukanów tzn. polisacharydu złożonego z cząsteczek glukozy. Rozpuszczalność skrobi w wodzie maleje nie posiada słodkiego smaku i właściwości redukujących. Ma charakter obojętny i hydrolizuje na cukry proste czasem na dwucukry. Skrobia składa się z:amylozy(20-30%)ma strukturę linearna(nie jest rozgałęziona)rozpuszcza się w wodzie, chłonie do 20%jodu barwiąc się na niebiesko: amylopektyna (stanowi70-80%) ma budowę rozgałęzioną nie rozpuszcza się w wodzie, w gorącej wodzie tworzy klajster, chłonie słabo około 0,6%barwiąc się na fioletowo.

WŁASCIWOSCI SKROBI-jest silnie higroskopijna,chemicznie obojętna,silnie pecznieje w wodzie lub słabych kwasach.Rozpuszcza się w wodorotlenkach potasowców i stężonych roztworach wodzianu chloranu.

ZASTOSOWANIE SKROBI- jako środek chłonący,osłaniający i łagodzący stany zapalne jest stosowany do sporządzania pudrów i zasypek.Jako baza do sporządzania tabletek, wchodzi w skład preparatów odżywczych i dietetycznych.W celach farmaceutycznych stosowane sa najczęściej nastepujace rodzaje skrobi: a)

SKROBIA ZIEMNIACZANA-otrzymywana z bulw ziemniaków poprzez rozdrobnienie,wypłukiwanie i osadzanie skrobi z wydajnoscia około12%.Jest to sypki biały matowy proszek bez smaku i zapachu,szeleszczący w palcach nie rozpuszcza się w wodzie i etanolu

ZASTOSOWANIE: w przemysle farmaceutycznym do produkcji zasypek i pudrów jako srodek wypełniający i powodujący rozpad tabletek stosowany jest w recepturze i preparatach galenowych, słuzy do przemysłowego otrzymywania glukozy,alkoholu etylowego i dekstryn.W przemysle papierniczym spożywczym tekstylnym używany jest jako srodek usztywniający i klejący.

SKROBIA PSZENICZNA-otrzymywana jest z ziaren pszenicy z wydajnoscia do 60%skrobi,

Zastosowanie:w farmacji stosowana jako obojetna zasypka oraz jako dodatek do roznych form preparatów farmaceutycznych np.do produkcji tabletek.

DEKSTRYNY-to produkty częściowej odbudowy skrobi o roznej wielkości cząsteczek,otrzymywane sa przez prazenie skrobi w temp.160-220st.C.sa rozpuszczalne w wodzie i tworza roztwory klejące.W farmacji używane sa jako subst. Rozprowadzające proszki.Inne zastosowanie jako klej

.CELULOZA-to polisacharyd o budowie liniowej składającej się z 3000-14000 czasteczek glukozy. Celuloza nie jest trawiona w przewodzie pokarmowym człowieka.Nie rozpuszcza się w zadnym ze znanych rozpuszczalników jest podstawowym składnikiem budulcowym scian komórkowych roślin.Jest materiałem wyjściowym do produkcji waty bawełnianej która jest podstawowym materiałem opatrunkowym mającym zdolność wchłaniania znacznej ilości wody i płynów ustojowych.Słuzy również do wyrobu gazy opatrunkowej.W handlu znajduje się miedzy innymi z dodatkiem włókna wiskozowego w ilości 36-41% oraz gaza bawełniana z dodatkiem tego włókna w ilości 22-27%.

DEKSTRANY-sa to polisacharydy pochodzenia bakteryjnego ponieważ powstają z sacharozy pod wpływem bakterii z grupy dekstranikum.Maja one rozgałeziona czasteczke złozona z czateczek glukozy,masa cząsteczek może być rozna np.dekstran o masie czasteczkowej 75000 jest używany jako srodek zastępczy krwi,a dekstran o masie 40000 stosowany jest w zaburzeniach mikrokrążeniach ponieważ zapobiega aglutenancji (zlepieniu)krwinek.

INULINA-polisacharyd o masie cząsteczkowej 5000 stosowany w lecznictwie jako srodek diagnostyczny a surowce zawierające inulinę sa stosowane do sporządzania produktów spożywczych dla diabetyków.

Heparyna (Heparinum) to kwasny polisacharyd o zmiennym skladzie otrzymywany z wątroby i pluc zwierzat rzeźnych. Heparyna nawet w duzych rozcieńczeniach hamuje krzepniecie krwi, dlatego stosowany zapobiegawczo i leczniczo w zakrzepach i miażdżycy naczyn, zmniejsza stezenie lipidow we krwi .

Agar to polisacharyd otrzymywany jest z glonow krasnorostow. W lecznictwie stosowany jako srodek łagodnie przeczyszczajacy i wchodzi wsklad preparatów oczyszczających. Stosowany rozwniez do produkcji tabletek jako srodek spęczniający żelujący i powodujący ich rozpad.

Pektyny sa to polisacharydy liniowe które wyst w soku komorkowym wielu owoców(porzeczki , maliny). Dla celow farmaceutycznych pektyny otrzymuje się cytryn i jabłek i stosowane sa jako srodki żelujące, śluzowate i powlekajace w biegunce i stanach zapalnych przewodu pokarmowego. Oprocz tego jako subst wypełniające, emulgatory oraz przyspieszaja krzepniecie krwi.

Kwas alginowy otrzymywany z brunatnic wyst w Oceanie Atlantyckim i Spokojnym. Są nietoksyczne niestrawialne. Maja właściwości hamowania resorpcji niektórych radioaktywnych jonow metali np. kadm i stront. Zmniejszaja stezenie cholesterolu we krwi . stosowany jako stabilizatory i srodki wiazące w produkcji tabletek, kremow i masci a w przemysle spożywczym sluza do produkcji lodow i majonezu.

Sluzy i gumy roślinne to mieszaniny roznych polisacharydow . mogą być monopoli sacharydami lub hetero polisacharydami.

Sluzy – to mieszaniny polisacharydow które charakteryzuja się ciągliwością i charakterem koloidalnym.

Gumy – to produkty powstające w wyniku zranienia roslin. Oprocz ciągliwości i charakteru koloidalnego posiadaja rozwniez właściwości klejące i zabliźniania ran u roslin.

- Pod względem chemicznym dzielimy je na : kwasne i obojętne.

-Zastosowanie sluzow w lecznictwie : jako srodki powlekające o dzialaniu miejscowym , jako srodki ochronne i zmiękczające , jako srodki ochronne przed podrażnieniami błon sluzowych , łagodza dzialanie drażniące lub ostry smak leku, sa dobrym srodkiem emulgującym i spęczniającym co sprzyja miedzy innymirozkladowi tabletek, jako lagodne srodki przeczyszczające .

Surowce zawierające śluz : agar, korzen prawoślazu, lisc prawoślazu, nasienie lnu, porost islamski, nasienie babki plesznika, nasienie kozieradki , kwiat slazu lesnego, kwiat malwy czarnej, kwiat dziewanny, nasienie pigwy, karagen. Surowcw zawierające gumy - guma arabska, tragakanta, tragakanta indyjska.

Charakterystyka wybranych surowców stosowanych w lecznictwie:

korzen prawoślazu ( Radix Althae) pozyskiwany z roslin, prawoślaz lekarski,który dla celow farmaceutycznych sa uprawiane. Jest to roslina wieloletnia zielna pochodzaca z rejonu Morza Czarnego oraz ze strepowych rejonow zachodniej Azji.

-Korzenie pozyskuje się z roslin dwuletnich jesienia. Bezpośrednio po zbiorze korzen jest pozbawiony z kory i suszony w temp 40st C Surowcem farmakopealnym są korzenie o grubości od 2 do 3 cm

- Korzenie zawieraja sluz jako składnik czynny przy czym jego zawartość w korzeniu jest zmienna i zalezy od okresu zbioru. Pozna jesienia i w zimie wynosi ponad 10% a w lecie ok. 5% . sluz prawoślazu ma odczyn kwasny i zawiera ok. 32% galaktozy, 28% kwasu galakturonowego, ok. 21% ramnozy, 13% glukozy i około 8% arabinozy.

- wykorzystywany jest w lecznictwie -Sluz z korzenia prawoślazu do wyrobu mieszanek ziolowych , syropow i innych preparatow przeciwkaszlowych jako srodek powlekajacy, lagodzacyi osłaniający.

Nasienie lnu-Semen Lini- nasiona lnu sa jednym z najczęciej stos. w polsce surow.roślinnych

-surowcem jest len zwyczajny—poch. Kraje śródziemnom.

-wyłącznie w uprawie,są różne odmiany oraz formy hodowlane, różnia się wielkością nasion

-jako surowiec farmakopealny ma zastosowanie odmiana o drobnych nasionach tzn ciężar 1000 nasion musi mieścić się w przedziale 5,4 do 15 gramów

-w lecznictwie stos.jest śluz zawarty w skórce nasion w ilości od3do8%

-w skład sluzu wchodzą

-galaktoza,-arabinoza,-ksyloza,-ramnoza,-kwas galakturowy

Zastosow w lecznictwie- śluz znajduje się w skórce i stosowany jest w stanie nierozdrobnionym w postaci maceratówm wodnych

-jako środek osłaniający

-w stanach zapalnych dróg oddechowych i przewodu pokarmowego fłównie żołądka

-stos jako środek przeczyszczający w skutek pecznienian w jelitach

-wpływa również hamująco na procesy gnilne w jelitach

-zewnętrznie stos.w postaci okładów jako środek przeciwzapalny

Liść podbiału- Folium Farfarae

-rośliną macierzystą jest podbiał pospolity

-wystep.-w całej Europie zachod., północnej azji, Pn. Afryce zawleczony do PN Ameryki

-w polsce uważany za chwast wilgotnych pól gleb gliniastych i nieużytków zarośli, przydroży (najpier zakwit kwiaty potem liście.

-surowcem są liście podbiału zbierane na wiosne i w lecie suszone na powietrzu

-liść podbiału zawira śluz kwaśny w ilości od 7 do 8%

-w skład wchodzą-galaktoza, glukoza, arabinoza, kwas galakturowy

-zastos w lecznictwie- w stanach zapalnych i nieżytach drug oddechowych jamy ustnej i krtani

-wchodzi w skład różnych preparatów przeciw kaszlowych, soku oraz mieszanek ziołowych np.pektosanu czy neopektosanu.

-Porost islandzki-Lichenes islandzki

- to organizm symbiotyczny-glony i grzyby, żyją razem tworząc porosty

-surowcem są wysuszone plechy porostów nazywane tarczownica islandzka

-wystep. W na całej półkuli PN., aż po obszary Arktyczne

-w polsce rosnie na niżu i w górach ale jest objęty ścisłą ochroną, dlatego surowiec pochodz. Z imporu

-główny składnik-polisacharydy, lichenina,izolichenina, ponad 50% stanowią oraz kwasy porostowe,

-zast. w leczniczctwie -to surowiec FP a zawarty w nim w surowcu śluz działa osłaniająco i przeciwkaszlowo na podrażnione drogi oddechowe

-Karagen-Carragen

- otrzymywany z wysuszonych plew glonów krasnorostów, które rosną w przybżerznych wodach Atlantyku w Europie i Ameryce PN

-głównym składnikiem śluzowym jest karaglinina ok. 45%

-zasto w lecz- ma znaczenie jako środek powlekający i osłaniający

-jako emulogator i środek zpęczniajacy w preparatyce farmaceutycznej.

Guma arabska-Gummi arabicum

- jest otrzymywana przez naciecie pni i gałęzi pewnych drzew afrykańskich z rodziny mimozowatych

-stanowi stężałą wydzielinę uzyskaną w wyniku zranienia kory

-stanowi bryłki przeświecające łamliwe o szklistym przełamie które rozpuszczone na zimno w podwójnej ilości wody tworzą gęstą kleistą zawiesinę

-głównym składnikiem jest polisacharyd zwany arabiną

- zast. w lecznic- jako środek osłaniający w stanach zapalnych błon śluzowych oraz jako środek pomocniczy w recepturze stosowany do złagodzenia ostrego smaku leków, przygotowania emulsji itp..

-stosowany w technice jako środek zagęszczający i klejący.

Tragacantha

-surowiec stanowi zagęszczacz wydzielina uzyskiwana z pni i gałęzi różnych gatunków z rodziny motylkowatych to cierniste krzewy które rosną między innymi w Syrii, Iraku i Iranie

-wydzielina pochodzi z ześluzowaciał ego rdzenia gałązek i przenika przez promienie rdzeniowe, wydobywając się na zewnątrz wskutek pęcznienia – pochłaniania wody

-w skład polisacharydów tragakantu wchodzą

-basoryna-60-70% jest nierozpuszczalna w wodzie o odczynie obojętnym

-tragakantyna- rozpuszcza się w wodzie i jest lekko kwaśna- budowa jej jest rozgałęziona

-zastos. w lecznictwie- ma znaczenie podobne do gumy arabskiej

-jest środkiem pomocniczym wiążącym wodę przy produkcji kremów emulsji i maści

Tragakanta indyjska - Karaya

-To guma otrzymywana ze zranionych lub nadpalonych pni drzew rosnących w Indiach.

-nierozdrobniona występuje w postaci szarobiałych czasem brunatnawych kawałków o zapachu kwasu octowego

-w wodzie silnie pęczniej w tworząc gęstą kleistą masę

-głównym składnikiem surowca jest silnie rozgałęziony polisacharyd ramno-galakturonal

-w lecznictwie wchodzi w skład preparatów przeczyszcz. Oraz srodków ułatwiających przyczepność protez zębowych

-w technologii postaci leków stosow. Jako środek zagęszczający i stabilizujący

-w kosmetyce- do lakierów do włosów.