PRAWO RODZINNE

1)Prawo rodzinne - wyspecjalizowany dział prawa cywilnego regulujący stosunki prawne w rodzinie zarówno niemajątkowe i majątkowe, jej istnienie i funkcjonowanie, stosunki wewnątrz rodziny jak i z osobami trzecimi.

2) Małżeństwo-trwały związek mężczyzny i kobiety powstały z ich woli w sposób sformalizowany, określony jako swoista dwustronna czynność prawna.

3) Przesłanki dodatnie zawarcia małżeństwa(warunkujące zawarcie małżeństwa):

a) przesłanki podstawowe

- odmienność płci

- osobiste stawienie się przed osobą udzielającą ślubu

- złożenie zgodnych oświadczeń woli zawarcia małżeństwa

- złożenie oświadczeń przed kierownikiem USC lub przed duchownym

b) przesłanki dodatkowe

- wymagane przy zawarciu małżeństwa przed duchownym(związek małżeński podlega prawu wewnętrznemu wybranego związku wyznaniowego)

- oświadczenie woli jednoczesnego zawarcia małżeństwa cywilnego

- sporządzenie przez kierownika USC aktu zawarcia małżeństwa

4) Przesłanki ujemne zawarcia małżeństwa(okoliczności wyłączające zawarcie małżeństwa):

+ nieosiągnięcie wymaganego wieku

+ ubezwłasnowolnienie całkowite

+ choroba psychiczna, niedorozwój umysłowy lub innego rodzaju zaburzenia psychiczne

+ bigamia

+ pokrewieństwo i powinowactwo

+ przysposobienie

+ wady oświadczenia woli:

- stan wyłączający świadome wyrażenie woli

- błąd

- groźba

5)Przesłanki formalno-prawne zawarcia małżeństwa:

• w obecności dwóch pełnoletnich świadków

• w budynku USC

• w uroczystej formie

• dostarczenie kierownikowi USC dokumentów oraz złożenie pisemne zapewnienie, że nic im nie wiadomo o okolicznościach wyłączających zawarcie przez nich małżeństwa

• chęć zawarcia związku małżeńskiego należy zgłosić na miesiąc przed w USC

6)Przyczyny ustania małżeństwa:

≥ śmierć jednego lub obojga małżonków, przy czym skutki śmierci następują również w razie uznania małżonka za zmarłego

≥ unieważnienia małżeństwa

≥ rozwiązania małżeństwa przez sąd, czyli rozwód

7) Unieważnienie małżeństwa

Polskie prawo rodzinne nie przewiduje nieważności czynności prawnej zawarcia małżeństwa z mocy prawa(nieważności bezwzględnej), dopuszcza wyłącznie w razie zaistnienia w drodze wyroku sądowego(nieważność względna).

Przyczynami unieważnienia małżeństwa jest wystąpienie(przy jego zawarciu)następujących okoliczności:

→ przeszkód małżeńskich-prawo to przysługuje każdemu z małżonków; wyjątkowo w razie przeszkody wieku, mąż nie może żądać unieważnienia, jeśli kobieta zaszła w ciążę. Przy przeszkodzie bigamii oraz pokrewieństwa unieważnienia może żądać każdy kto ma w tym interes prawny.

→ nieprawidłowości dotyczących pełnomocnictwa do zawarcia małżeństwa-braku zezwolenia sądu na złożenie oświadczenia przez pełnomocnika, nieważności lub skutecznego odwołania pełnomocnictwa. Nie może żądać unieważnienia jeżeli małżonkowie podjęli wspólne pożycie. Unieważnienia może żądać mocodawca oraz prokurator.

→ wady oświadczeń-jako przyczyny unieważnienia to:

•stan wyłączający świadome wyrażenie woli

•błąd co do tożsamości drugiej strony

•bezprawna groźba ze strony drugiego nupturienta lub osoby trzeciej

Unieważnienia z powodu wad może żądać małżonek, który złożył oświadczenie dotknięte wadą oraz prokurator. Nie można żądać unieważnienia po upływie 6miesięcy od ustania stanu wyłączającego świadomość lub obawy wywołanej groźbą, a także wykrycia błędu-a w każdym razie po upływie 3lat od zawarcia małżeństwa.

Wyrok unieważniający małżeństwo ma moc wsteczną, następuje stan, jakby do zawarcia małżeństwa nigdy nie doszło.

8)Rozwód

a)przesłanki pozytywne rozwodu

-trwały i zupełny rozkład pożycia

Zupełność rozkładu wyraża się w ustaniu między małżonkami wszelkiej więzi(fizycznej, duchowej i gospodarczej)

Trwałość rozkładu oznacza taki stan, którego okoliczności wskazują, że praktycznie nie ma szans na to, aby małżonkowie powrócili do wspólnego pożycia.

b)przesłanki negatywne rozwodu

Pomimo spełnienia przesłanki pozytywnej orzeczenie rozwodu nie będzie dopuszczalne, jeżeli wystąpi jedna z okoliczności:

+wskutek rozwodu ucierpiałoby dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków

+orzeczenie rozwodu byłoby z innych względów sprzeczne z zasadami współżycia społecznego

+rozwodu żąda małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia

O rozwodzie orzeka sąd w postępowaniu procesowym na żądanie każdego z małżonków, nie może wystąpić z żądaniem prokurator.

c)wyrok rozwodowy-3grupy postanowień:

→ obligatoryjne-sąd musi orzec:

-kwestie winy którą sąd obligatoryjnie orzeka

-kwestie władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem

-obowiązku ponoszenia przez każdego z małżonków kosztów utrzymania i wychowania

dziecka, w wysokości ustalonej przez sąd

-sposobie korzystania ze wspólnie zajmowanego mieszkania

→ na żądanie jednej ze stron

-sąd może dokonać podziału majątku wspólnego, jeżeli nie opóźni to nadmiernie

postępowania rozwodowego

-alimentów od byłego współmałżonka

-o eksmisji małżonka ze wspólnie zajmowanego mieszkania, ale tylko gdy jeden z

małżonków swym rażąco nagannym postępowaniem uniemożliwia wspólne

zamieszkiwanie

→ na zgodny wniosek stron:

-sąd może orzec również o podziale wspólnego mieszkania

9) Kolejność dokonywania zgłoszenia urodzenia dziecka

Urodzenie dziecka należy zgłosić do USC ustnie w ciągu 14 dni

▪ ojciec

▪ kierownik szpitala

▪ położna lub lekarz

▪ matka

10) Ojcostwo dziecka może zostać ustalone za pomocą 1 z 3 sposobów:

► domniemanie pochodzenia dziecka od męża matki

Jeżeli dziecko urodziło się w czasie trwania małżeństwa lub przed upływem 300 dni od ustania lub unieważnienia, przyjmuje się, że ojcem dziecka jest mąż matki. Domniemania tego nie stosuje się jeżeli dziecko urodziło się po upływie 300 dni od orzeczenia separacji.

WYJĄTEK: Jeżeli przed upływem 300 dni matka ponownie wyszła za mąż, przyjmuje się, że ojcem dziecka jest drugi mąż.

► uznanie dziecka przez jego ojca

Ojciec może uznać swoje dziecko przed:

- kierownikiem USC

- sądem opiekuńczym

- konsulem

- notariuszem, kiedy życiu ojca zagraża niebezpieczeństwo

Mężczyzna uznający dziecko musi posiadać pełną zdolność do czynności prawnych. Pełną zdolność do czynności prawnych nabywa się z chwilą uzyskania pełnoletności.

W przypadku ojca, który nie ma pełnej zdolności do czynności prawnej może on uznać dziecko, jeśli na uznanie wyrazi zgodę jego przedstawiciel ustawowy. Przedstawiciel ustawowy nie może dokonać uznania dziecko w imieniu ojca, wynika to z faktu, iż uznanie dziecka jest czynnością o charakterze osobistym.

Aby uznanie dziecka było skuteczne matka dziecka musi wyrazić na nie zgodę. Jednak nie zawsze jest to możliwe. Są sytuacje, kiedy matka dziecka nie może wyrazić zgody na uznanie dziecka . Jest to dopuszczalne, gdy:

• matka nie żyje,

• nie przysługuje jej władza rodzicielska,

• gdy porozumienie się z nią napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody.

W takiej sytuacji potrzebna jest zgoda przedstawiciela ustawowego dziecka, którym jest opiekun. Na dokonanie tej czynności opiekun powinien uzyskać zgodę sadu opiekuńczego.

► sądowe ustalenie ojcostwa

Domniemywa się w przypadku ustalenia ojcostwa dziecka pozamałżeńskiego, że ojcem dziecka jest mężczyzna, który obcował z matką dziecka nie wcześniej niż na nie później niż w 181 dniu przed urodzeniem dziecka.

Istnienie domniemania, że ojcem dziecka jest mężczyzna, który obcował z matką dziecka musi wykazać powód. Powodem jest osoba wnosząca pozew o ustalenie ojcostwa.

Pozew mogą wnieść:

- dziecko po uzyskaniu pełnoletniości

- przedstawiciel ustawowy dziecka w imieniu małoletniego dziecka

- matka dziecka, w celu ustalenia ojcostwa dziecka małoletniego

- domniemany ojciec dziecka

- prokurator

Z żądaniem ustalenia ojcostwa można wystąpić dopiero po urodzeniu dziecka.

Powództwo wnosi się do sądu rejonowego.

Wyrok ustalający ojcostwo dziecka stwierdza, że wskazany w pozwie mężczyzna jest ojcem dziecka lub nie jest. W przypadku stwierdzenia, że dany mężczyzna jest ojcem dziecka, nie dopuszczalne jest ustalenie ojcostwa dziecka innego mężczyzny przez uznanie dziecka, czy też przez orzeczenie sądu.

11) Powództwo o zaprzeczenie ojcostwa

● matka dziecka- w ciągu 6 miesięcy od jego urodzenia

● mąż matki dziecka- w ciągu 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o urodzeniu dziecka przez żonę

● dziecko- po osiągnięciu pełnoletniości, nie później niż w ciągu 3 lat od jego osiągnięcia

● prokurator- zawsze, gdy wymaga tego ochrona praworządności

Terminy te są nieprzekraczalne. Nie jest dopuszczalne uwzględnienie powództwa po ich upływie. Nie można zaprzeczyć ojcostwa po śmierci dziecka.

PRAWO RZECZOWE

1)Prawo rzeczowe-prawo to stanowi element stosunku cywilnoprawnego, którego przedmiotem jest określone zachowanie się dotyczące rzeczy. Prawo rzeczowe rozciąga się na całą rzecz.

WŁASNOŚĆ

1) Własność-stanowi najpełniejsze prawo podmiotowe do rzeczy o charakterze bezwzględnym.

2) Treść prawa własności:

1. prawo własności obejmuje uprawnienie do korzystania z rzeczy i uprawnienie do rozporządzania rzeczą(tzw. pozytywna strona prawa własności), z wyłączeniem innych osób(negatywna strona własności)

2. własność nie jest prawem nieograniczonym

■ uprawnienie do korzystania z rzeczy obejmuje:

- posiadanie rzeczy

- używanie rzeczy

- pobieranie pożytków i innych dochodów z rzeczy

- przetworzenie rzeczy, jej zużycie i zniszczenie

■ uprawnienie do rozporządzania rzeczą:

- prawo do wyzbycia się własności(przeniesienie, zrzeczenie)

- prawo do obciążania własności(np. ustanowienie ograniczonego prawa rzeczowego)

3) Granice treści prawa własności:

+ przepisy ustawowe

+ zasady współżycia społecznego

+ społeczno-gospodarcze przeznaczenie konkretnego prawa własności

4) Granice przestrzenne prawa własności

▪ ruchomości- opiera się na jej właściwościach fizycznych(samoistności)

▪ nieruchomości gruntowe- rozciąga się na przestrzeń nad i pod powierzchnią, tylko w granicach wyznaczonych przez społeczno-gospodarcze przeznaczenie gruntu.

▪ nieruchomości budynkowe- obejmuje część zlokalizowaną nad powierzchnią gruntu, jak i część podziemną(np. fundament)

▪ nieruchomość lokalowa- obejmuje tylko pewne fragmenty budynku(ewentualnie także pomieszczenia przynależne, np. komórka znajdująca się poza budynkiem)

5) Przepisy prawa sąsiedzkiego:

= przepisy ograniczające oddziaływanie na nieruchomości sąsiedzkie tzw. immisje

= przepisy przewidujące możliwość pewnych służebności

= przepisy określające sposób korzystania przez sąsiadów z przygranicznych pasów ziemi

= przepisy dotyczące granic gruntów

6) Immisja- czyli oddziaływanie na sąsiednią nieruchomość- działanie na swoim gruncie, którego skutki odczuwalne są na sąsiedzkim gruncie:

○ immisje bezpośrednie- celowe, bezpośrednie kierowanie substancji na inną nieruchomość za pomocą specjalnych urządzeń. Immisje bezpośrednie są całkowicie zakazane.

○ immisje pośrednie- takie skutki działalności na swojej nieruchomości, które w sposób naturalny przenikają na nieruchomość sąsiednią:

+ materialne pośrednie- przenikanie cząstek materii lub sił

+ niematerialne pośrednie- oddziaływanie na psychikę sąsiada np. oddziaływanie na jego poczucie bezpieczeństwa. Nie są całkowicie zakazane ponad przeciętną miarę, wynikającą ze społeczno-gospodarczego przeznaczenia nieruchomości i stosunków miejscowych.

Ochrona przed immisjami:

- roszczenie negatoryjne

- roszczenie o naprawienie szkody na zasadach ogólnych

- przepisy o ochronie dóbr osobistych

7) Nabycie prawa własności- można np. poprzez sprzedaż, darowiznę, zasiedzenie, spadkobranie

♥ nabycie pierwotne- jest wolne od obciążeń, zachodzi gdy nabywca nie wywodzi swojego prawa od innej osoby, lecz nabywa je niezależnie od czyichkolwiek uprawnień np. nacjonalizacja, zasiedzenie, nabycie własności rzeczy niczyjej

♥ nabycie pochodne- nabywca wywodzi swoje prawo od innej osoby, staje się następcą prawnym tej osoby. Zasada: nemo plus iuris- nikt nie może przenieść więcej praw niż sam posiada(w takich granicach w jakich przysługiwało ono zbywcy, czyli ze wszystkimi obciążeniami)

WYJĄTEK od zasady nemo plus iuris:

Art. 169 nabycie rzeczy ruchomej od osoby nieuprawnionej:

a) rzeczy powierzone- są to rzeczy, które znalazły się we władaniu zbywcy za zgodą właściciela np. najem, dzierżawa, leasing. Przesłanki:

→ umowa między zbywcą a nabywcą

→ osoba nieuprawniona włada rzeczą

→ wydanie rzeczy przez zbywcę i objęcie w posiadanie przez nabywcę

→ dobra wiara nabywcy w chwili objęcia posiadania rzeczy

b) rzeczy skradzione, utracone, zgubione lub w inny sposób utracone przez właściciela. Przesłanki:

→ umowa między zbywcą a nabywcą

→ osoba nieuprawniona włada rzeczą

→ wydanie rzeczy przez zbywcę i objęcie w posiadanie przez nabywcę

→ dobra wiara nabywcy w chwili objęcia posiadania rzeczy

→ upływ 3lat od kradzieży, zgubienia lub utraty rzeczy, nabywca musi przez te 3lata pozostawać w dobrej wierze

c) pieniądze, dokumenty ba okaziciela, rzeczy nabyte na urzędowej licytacji publicznej lub w toku postępowania egzekucyjnego. Przesłanki:

→ umowa między zbywcą a nabywcą

→ osoba nieuprawniona włada rzeczą

→ wydanie rzeczy przez zbywcę i objęcie w posiadanie przez nabywcę

→ dobra wiara nabywcy w chwili objęcia posiadania rzeczy

Skutki nabycia rzeczy od osoby nieuprawnionej:

= utrata własności dotychczasowego właściciela

= wygaśnięcie wszelkich obciążeń dotyczących tej rzeczy

8) Utrata prawa własności

NABYCIE PIERWOTNE – utrata prawa własności ma miejsce przeciwko woli właściciela

NABYCIE POCHODNE – utrata jest związana z oświadczeniem woli właściciela

•utrata prawa własności według oświadczenie woli właściciela – dokonanie czynności prawnej o przeniesienie prawa własności

•przeciwko woli właściciela – rzecz jest niszczona, zgubiona, skradziona

9)NABYCIE I UTRATA PRAWA WŁASNOŚCI

1. Przeniesienie własności (art.155-158 k.c.)

Przeniesienie własności – przejście własności na podstawie umowy. Osoba przenosząca własność to zbywca, a osoba, na którą własność przechodzi to nabywca.

• Umowa zobowiązująco - rozporządzająca

Przeniesienie własności w drodze umowy składa się z 2 czynności prawnych: pierwsza to zobowiązanie zbywcy do przeniesienia własności, druga to przeniesienie własności. Pierwszą umowę nazywamy umową zobowiązującą – bo rodzi tylko skutki obligacyjne między stronami, drugą zaś umową rozporządzającą – bo

przenosi własność i tym samym rodzi skutek względem wszystkich. Najczęściej obydwie umowy zawierane są łącznie, (jeżeli chodzi o nieruchomości w jednym akcie notarialnym).

• Dopuszczalność zastrzeżenia warunku lub terminu

Własność nieruchomości nie może być przeniesiona pod warunkiem ani z zastrzeżeniem terminu. Nie ma natomiast przeszkód do zawarcia pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu umowy zobowiązującej do przeniesienia własności nieruchomości. Jeżeli miało to miejsce, do przeniesienia własności potrzebne jest dodatkowe porozumienie stron (a więc umowa rozporządzająca) obejmujące ich bezwarunkową zgodę na niezwłoczne przejście własności. Przepis ten chroni dobrą wiarę nabywającego. Kodeks nie zabrania przenoszenia pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu własności rzeczy ruchomych.

2. Zasiedzenie, przemilczenie (od art.172kc)

Zasiedzenie- to jedna z form nabycia własności pierwotnego, jest to nabycie na skutek upływu czasu. Polega na nabyciu prawa własności na skutek długotrwałego wykonywania tego prawa przez osobę nieuprawnioną. Przedmiotem nabycia przez zasiedzenie są tylko prawa rzeczowe.

Przesłanki nabycia w drodze zasiedzenia własności nieruchomości:

• posiadanie samoistne,

• upływa czasu (20 lat w dobrej wierze, 30 lat w złej wierze nieprzerwanego posiadania)

Przesłanki nabycia w drodze zasiedzenia własności rzeczy ruchomej:

• posiadanie samoistne,

• upływ 3 lat,

• dobra wiara posiadacza

Do zasiedzenia stosuje się przepisy o przedawnieniu, przerwie, zawieszeniu. Zasiedzenie jest dziedziczne. Posiadanie na podstawie zasiedzenia jest dziedziczne.

Przemilczenie jest to nabycie na skutek upływu czasu. Polega na nabyciu prawa własności na skutek:

1. niewykonywania przez właściciela swego prawa,

2. przez czas w ustawie określony.

Podstawą tego nabycia jest, więc bezczynność właściciela np. nabycie takie przewiduje Kodeks, co do rzeczy znalezionych, jeżeli właściciel nie zgłasza się po rzecz w terminie, własność nabywa znalazca lub skarb państwa.

2. Zrzeczenie się, porzucenie (art.179-181kc)

Zrzeczenie się – właściciel może wyzbyć się nieruchomości przez to, że jej się zrzeknie. Zrzeczenie się wymaga formy aktu notarialnego. art.179kc. Właścicielem staje się Skarb Państwa. Zrzeczenie się własności rzeczy ruchomej następuje przez: porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności. Rzecz ruchoma, której właściciel się zrzekł staje się rzeczą niczyją.

2. Połączenie, przetworzenie, pomieszanie (art.191-193kc)

Sposoby nabycia rzeczy ruchomej;

• połączenie rzeczy ruchomej z nieruchomością,

• przetworzenie czyli wytworzenie nowej rzeczy z cudzych materiałów

• połączenie,

• pomieszanie rzeczy ruchomych.

10) Ochrona własności- przewidują ją: Konstytucja i K.C.

To system roszczeń, które przysługują właścicielowi w razie naruszenia jego prawa własności. Ochrona ta jest ochroną petytoryjną co oznacza ochronę prawa i ochronę posesoryjną chroniącą posiadanie, czyli ochrona stanu faktycznego. Środkami ochrony własności są roszczenia:

■ Roszczenie windykacyjne(rei vindicatio) i negatoryjne(actio negatora):

ROSZCZENIE WINDYKACYJNE:

+ roszczenie te służy ochronie własności nieruchomości nie przedawnia się choć upływ czasu ma znaczenie, gdy służy rzeczy ruchomej przedawniają się po 10latach.

+ ma charakter obiektywny, czyli dla ich powstania bez znaczenia jest wina czy dobra bądź zła wiara naruszająca własność

+ nie może stanowić samodzielnego przedmiotu obrotu

+roszczenie te przysługuje właścicielowi bądź współwłaścicielowi

+ w ujęciu procesowym te roszczenie przyjmuje postać powództwa windykacyjnego

+ właściciel może żądać od osoby, która włada faktycznie jego rzeczą, żeby rzecz została mu wydana(przesłanki pozytywne), chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą(przesłanka negatywna)

+ istotą jest żądanie wydania rzeczy, powinno nastąpić w naturze

+ roszczenie te wymaga przeprowadzenia dowodu własności, przysługuje wyłącznie właścicielowi lub współwłaścicielowi rzeczy

+ ma charakter obiektywny, czyli o powstaniu tego roszczenia decyduje sam fakt naruszenia prawa własności

+ czynna legitymacja przysługuje właścicielowi lub współwłaścicielowi oraz prokuratorowi i rzecznikowi praw obywatelskich

+ bierna legitymacja przysługuje osobie, która faktycznie włada rzeczą

Formy ochrony pozwanego przed roszczeniem windykacyjnym, osoba może:

- zaprzeczyć prawu własności żądającego wydania rzeczy

- podnieść zarzut braku legitymacji biernej twierdząc że nie jest we władaniu rzeczy

- podnieść zarzut hamujący gdy pozwanemu przysługuje skuteczne wobec wszystkich prawo do władania rzeczą

- zarzucić że właściciel żądający wydania rzeczy wykonuje swoje prawo sprzecznie z zasadami współżycia społecznego

ROSZCZENIE NEGATORYJNE:

= roszczenie te służy ochronie własności nieruchomości nie przedawnia się choć upływ czasu ma znaczenie, gdy służy rzeczy ruchomej przedawniają się po 10latach.

= ma charakter obiektywny, czyli dla ich powstania bez znaczenia jest wina czy dobra bądź zła wiara naruszająca własność

= nie może stanowić samodzielnego przedmiotu obrotu

= roszczenie te przysługuje właścicielowi bądź współwłaścicielowi

= w ujęciu procesowym te roszczenie przyjmuje postać powództwa negatoryjnego

= roszczenie właściciela przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób niż przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą np. wkraczanie na czyjąś własność

= ochrona ma charakter obiektywny

= właściciel może żądać:

-przywrócenia stanu zgodnego z prawem

-zaniechania naruszeń

= czynna legitymacja przysługuje właścicielowi lub współwłaścicielowi oraz prokuratorowi i rzecznikowi praw obywatelskich

= bierna legitymacja przysługuje osobie, która faktycznie włada rzeczą

■ Roszczenia rozliczeniowe:

ROSZCZENIE UZUPEŁNIAJĄCE:

• roszczenia o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy

• roszczenie o zwrot pobranych pożytków

• roszczenie o odszkodowanie z tytułu zużycia, pogorszenia lub utraty rzeczy

• roszczenie o zapłatę wartości pożytków zużytych

• roszczenie o zwrot wartości pożytków niepobranych z powodu złej gospodarki

+ mogą być samodzielnym przedmiotem obrotu

+ przedawniają się z upływem roku od dnia zwrotu rzeczy, w przypadku, gdy rzecz nie została zwrócona termin ogólny czyli 10lat

+ powstanie oraz zakres roszczeń zależy od dobrej lub złej wiary posiadacza, ma charakter subiektywny. Wyróżnia się sytuacje:

I-gdy posiadacz jest w dobrej wierze, wtedy roszczenia uzupełniające dla właściciela nie powstają, jest obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i nie jest odpowiedzialny ani za jej zużycie, ani za jej pogorszenie lub utratę. Nabywa własność pożytków naturalnych, które zostały od rzeczy odłączone w czasie jego posiadania, oraz zachowuje pobrane pożytki cywilne, jeżeli stały się w tym czasie wymagalne

II-gdy posiadacz jest w złej wierze, zobowiązany jest do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy, a także powinien zwrócić pobrane pożytki lub ich wartość

III-posiadacz w dobrej wierze, który dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy, od tej chwili nie jest on uprawniony do władania rzeczą i jest zrównany z posiadaczem w złej wierze, lecz nie musi on zwracać wartości pożytków

ROSZCZENIE Z TYTUŁU NAKŁADÓW(O ZWROT NAKŁADÓW):

○ chronią one właściciela rzeczy, aby nie został nadmiernie obciążony z tytułu nakładów jakich osoba władająca rzeczą na niej dokonała

○ zakres roszczeń zależy od dobrej lub złej wiary posiadacza. Wyróżnia się sytuacje:

I-gdy posiadacz jest w dobrej wierze, wtedy roszczenia z tytułu nakładów dla właściciela nie powstają, jest obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i nie jest odpowiedzialny ani za jej zużycie, ani za jej pogorszenie lub utratę. Nabywa własność pożytków naturalnych, które zostały od rzeczy odłączone w czasie jego posiadania, oraz zachowuje pobrane pożytki cywilne, jeżeli stały się w tym czasie wymagalne

II-gdy posiadacz jest w złej wierze, zobowiązany jest do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy, a także powinien zwrócić pobrane pożytki lub ich wartość

III-posiadacz w dobrej wierze, który dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy, od tej chwili nie jest on uprawniony do władania rzeczą i jest zrównany z posiadaczem w złej wierze, lecz nie musi on zwracać wartości pożytków

○ K.C rozróżnia nakłady:

♪ konieczne-czyli wydatki, których celem jest utrzymanie stanu rzeczy lub umożliwienie normalnego z niej korzystania(np. zasiewu, koszty żywienia zwierząt)

♪ inne nakłady- zalicza się nakłady użyteczne-to takie, które nie stanowią nakładów koniecznych, przyczyniają się do ulepszenia rzeczy; nakłady zabytkowe są czynione w celu zaspokojenia potrzeb estetycznych osoby dokonującej tych nakładów

roszczenie o zwrot nakładów przysługują posiadaczowi i są one zależne od złej lub dobrej wiary:

I-posiadacz w dobrej wierze może żądać zwrotów nakładów koniecznych o ile nie mają pokrycia w korzyściach jakie uzyskał, zwrotu innych nakładów może żądać o ile zwiększają wartość rzeczy w chwili jej wydania właścicielowi

II-posiadacz w złej wierze może żądać jedynie zwrotu nakładów koniecznych o ile właściciel wzbogaciłby się bezpodstawnie jego kosztem

III-gdy nakłady zostały dokonane po chwili, w której posiadacz w dobrej wierze dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy, może żądać zwrotu jedynie nakładów koniecznych

■ Roszczenia szczególne:

ROSZCZENIE ZWIĄZANE Z BUDOWĄ NA CUDZYM GRUNCIE:

= osobie, która wzniosła budynek lub inne urządzenie na cudzym gruncie, przysługuje roszczenie o wykup o ile spełnione będą przesłanki:

-posiadanie samoistne

-dobra wiara posiadacza

-zniesienie konstrukcji budynku lub innego urządzenia

-wartość wzniesionego budynku lub urządzenia znacznie przekracza wartość działki zajętej pod budowę

= przesłanki powstania tego roszczenia po stronie właściciela tego gruntu:

-brak posiadania samodzielnego

-brak dobrej wiary

= roszczenie nie ulega przedawnieniu, wygasa jednak z chwilą utraty przez posiadacza posiadania

= roszczenie o wykup działki pod budowę nie ulega przedawnieniu

= do realizacji roszczenia dochodzi przez zawarcie umowy o przeniesienie własności bądź z mocy orzeczenia sądowego, przeniesienie własności następuje odpłatnie.

ZASIEDZENIE

1) Zasiedzenie: W drodze zasiedzenia(przedmiot zasiedzenie), można nabyć prawo własności, zarówno nieruchomości jak i rzeczy ruchomej, oraz niektóre inne prawa rzeczowe, dopuszcza się również możliwość zasiedzenia udziału we współwłasności rzeczy oraz prawo użytkowania wieczystego gdy zostało wcześniej ustanowione.

Przesłanki:

→ posiadanie samoistne- to ten, kto faktycznie włada rzeczą jak właściciel(posiadacz samoistny)

Posiadacz zależny- to ten , kto faktycznie włada rzeczą jak użytkownik, zastawnik, najemca, dzierżawca lub mający inne prawo, z którym łączy się określone władztwo nad cudzą rzeczą

→ ciągłość posiadanie- musi trwać nieprzerwanie przez określony w przepisach czas. Niemożność posiadania wywołana przez przeszkodę przemijającą nie przerywa posiadania. Posiadanie przywrócone poczytuje się za nie przerwane.

→ upływ terminu:

+ nieruchomości- upływ czasu 20 lat = jeśli chodzi o nabycie w dobrej wierze lub 30 lat jeśli nabywca jest w złej wierze

+ ruchomości- upływ czasu – 3 lata = nabywca musi działać w dobrej wierze przez cały ten okres

Dobrą wiarę wyklucza:

- wiedza przeciwna

- nie dołożenie należytej staranności w celu ustalenia stanu prawnego

Zasiedzenie przeciwko małoletniemu- jeżeli właściciel nieruchomości, przeciwko któremu biegnie zasiedzenie, jest małoletni, zasiedzenie nie może się skończyć wcześniej niż z upływem dwóch lat od uzyskania pełnoletniości przez właściciela.

Doliczenie czasu posiadania poprzednika- jeżeli podczas biegu zasiedzenia nastąpiło przeniesienie posiadania, obecny posiadacz może doliczyć do czasu, przez który sam posiada, czas posiadania swego poprzednika. Jeżeli jednak poprzedni posiadacz uzyskał posiadanie nieruchomości w złej wierze, czas jego posiadania może być doliczony tylko wtedy, gdy łącznie z czasem posiadania obecnego posiadacza wynosi przynajmniej 30lat.

WSPÓŁWŁASNOŚĆ

1) Współwłasność-oznacza, że każdemu ze współuprawnionych, przysługują wszystkie atrybuty prawa własności, a więc uprawnienia każdego z nich są jednakowe, a różny może być tylko ich zakres. Przedmiotem współwłasności mogą być wyłącznie rzeczy.

2) Cechy współwłasności:

+ jedność przedmiotu-polega na tym, że jest nim tylko jedna rzecz

+ wielość podmiotów-prawo własności określonej rzeczy służy więcej niż jednej osobie

+ niepodzielność wspólnego prawa-żaden ze współwłaścicieli nie jest wyłącznym właścicielem fizycznie wydzielonej części rzeczy

3) Rodzaje współwłasności:

● współwłasność łączna(do niepodzielnej ręki):

- nie ma charakteru samoistnego, jej występowanie związane jest zawsze z istnieniem innego stosunku prawnego np.

= współwłasność wynikająca ze wspólności majątkowej między małżonkami, która jest zależna od stosunku osobistego, w postaci małżeństwa i ma służyć zapewnieniu odpowiednich stosunków materialnych rodziny

= wynika również ze stosunku spółki cywilnej

- regulują ją przepisy dotyczące stosunków z którymi jest związana

- nie ma określonych udziałów, ale to nie znaczy, że nie istnieją

- brak możliwości rozporządzania udziałem

- zniesienie współwłasności może nastąpić dopiero w chwili ustania stosunku podstawowego(wyjątkiem jest małżeństwo) wówczas współwłasność łączna zmieni się w ułamkową

● współwłasność ułamkowa:

+ jest samoistnym stosunkiem prawnym nie związanym ze stosunkiem prawnym innego rodzaju

+ regulowana jest bezpośrednio przepisami K. C na bazie przepisów prawa rzeczowego

+ ma charakter udziałowy

+ każdy ze współwłaścicieli może rozporządzać swoim udziałem bez zgody pozostałych

+ zasadniczo jest to stan nietrwały, przejściowy dlatego, że każdy ze współwłaścicieli może w każdym czasie żądać zniesienia współwłasności

4) Stosunki wewnętrzne między współwłaścicielami:

I. Zarząd rzeczą wspólną-podejmowanie wszelkich decyzji i dokonywanie wszelkich czynności o charakterze faktycznym lub prawnym, dotyczącego przedmiotu wspólnego prawa. Wyróżnia się:

a) zarząd ustawowy

Reguły ustawowe:

= czynności zwykłego zarządu-związane z normalną eksploatacją rzeczy i utrzymaniem jej w stanie nie pogorszonym, aby tego dokonać potrzebna jest zgoda większości współwłaścicieli, oblicza się ją według większości udziałów. Ingerencja sądu może nastąpić w 2 sytuacjach:

- w przypadku braku zgody większości współwłaścicieli na dokonanie czynności zwykłego zarządu, każdy ze współwłaścicieli może żądać upoważnienia sądowego do dokonania czynności

- jeżeli większość współwłaścicieli postanawia dokonać czynności rażąco sprzecznej z zasadami prawidłowego zarządu rzeczą wspólną, każdy z pozostałych współwłaścicieli może żądać rozstrzygnięcia przez sąd

= czynności przekraczające zwykły zarząd-przede wszystkim jest to rozporządzanie rzeczą np. zbycie rzeczy wspólnej, jej obciążenie, jak również czynności zmieniające dotychczasowy sposób korzystania z rzeczy. Do dokonania takich czynności potrzebna jest zgoda wszystkich współwłaścicieli. W braku takiej zgody współwłaściciele, których udziały wynoszą co najmniej połowę, mogą żądać rozstrzygnięcia przez sąd, który orzeknie mając na względzie cel zamierzonej czynności oraz interesy wszystkich współwłaścicieli.

= czynności zachowawcze-może ich dokonać każdy ze współwłaścicieli i dochodzić wszelkich roszczeń, które zmierzają do zachowania wspólnego prawa np. realizacja roszczenia windykacyjnego, żądanie eksmisji najemcy. Do ich podjęcia nie jest wymagana zgoda współwłaścicieli.

b) zarząd umowny-współwłaściciele mogą wprowadzić umownie odmienne zasady zarządu rzeczą wspólną np. odchodząc zupełnie od modelu ustawowego bądź go tylko modyfikując. Mogą oni w szczególności ustanowić jednego z nich zarządcą.

c) zarząd sądowy-każdy ze współwłaścicieli może wystąpić do sądu o wyznaczenie zarządcy. Zarządca jest uprawniony do dokonywania czynności zwykłego zarządu i należy mu się wynagrodzenie, które ustala sąd.

II. Współposiadanie i współkorzystanie współwłaścicieli.

1. model umowy-fizyczny podział rzeczy do wyłącznego korzystania przez poszczególnych współwłaścicieli-quoad usum(ale nadal każdy ma prawo do całości rzeczy)

2. model ustawowy-każdy ze współwłaścicieli jest uprawniony do współkorzystania z rzeczy w takim zakresie w jakim daje się to pogodzić z prawem do pozostałych

3. model sądowy-zniesienie współwłasności-każdy ze współwłaścicieli może żądać zniesienia współwłasności w każdym czasie; to uprawnienie może być wyłączone przez czynność prawną(np. zrzec się) na czas nie dłuższy niż 5lat

5) Tryby zniesienia współwłasności:

▪ tryb umowny- gdy wszyscy współwłaściciele osiągną porozumienie co do wyjścia z niepodzielności. Ograniczenia w tym zakresie wynikają z właściwości rzeczy, przepisów ustawy oraz zasad współżycia społecznego.

▪ tryb sądowy- każdy ze współwłaścicieli może żądać aby sąd zniósł współwłasność, ustalił sposób zniesienia współwłasności.

6) Sposoby zniesienia współwłasności:

► fizyczny podział rzeczy wspólnej; różnice wartości wyrównuje się przez dopłaty pieniężne

► przyznanie rzeczy wspólnej na własność jednemu lub niektórym spośród współwłaścicieli(ze spłatą pozostałych)

► sprzedaż rzeczy wspólnej, właściciele otrzymają sumy pieniężne odpowiadające wartości ich udziałów

WŁASNOŚĆ LOKALI

1) Odrębna własność lokali- jest jedną z prawnorzeczowych form zaspokajania potrzeb mieszkaniowych.

■ ustawa o własności lokali 24. VI. 94r.

Pomieszczenia przynależne-do lokalu mogą przynależeć, jako jego części składowe, pomieszczenia, choćby nawet do niego bezpośrednio nie przylegały. Warunek: te pomieszczenia muszą być położone w granicach gruntu, który stanowi nieruchomość wspólną, mogą być nawet poza budynkiem.

■ istota odrębna własności lokali-lokal po wyodrębnieniu z nieruchomości macierzystej staje się odrębnym przedmiotem własności, czyli nieruchomością lokalową. Dodatkowo pojawia się nieruchomość wspólna, którą stanowi grunt oraz części budynku i urządzenia, które nie służą wyłącznie do użytku właścicieli lokalu np. winda, dach, rynny, fundamenty, strychy. Współwłasność ułamkowa odnosząca się do nieruchomości wspólnej ma charakter przymusowy, nie można bowiem domagać się zniesienia współwłasności nieruchomości, dopóki trwa odrębna własność lokali.

2) Trzy sposoby ustanowienia odrębnej własności lokali:

● w drodze umowy-zawierają ją albo współwłaściciele nieruchomości, z której następuje wyodrębnienie lokalu, albo właściciel nieruchomości z nabywcą lokalu. Wymaga ona faktu notarialnego i wpisu do księgi wieczystej.

● orzeczenie sądu znoszące współwłasność-do powstania odrębnej własności lokalu nie wystarcza uprawomocnienie się postanowienia sądu znoszącego współwłasność, konieczny jest również wpis w księdze wieczystej.

● jednostronna czynność prawna-czynność powinna być dokonana w formie aktu notarialnego i podlega ona konstytutywnemu wpisowi w księdze wieczystej.

3) Szczególny tryb ustanowienia odrębnej własności lokalu

- umowa deweloperska

- umowa dotycząca budownictwa spółdzielczego

4) Wspólnota mieszkaniowa- tworzą ją ogół właścicieli, których lokale wchodzą w skład określonej nieruchomości. Cechy:

- powstaje ona z mocy prawa w momencie wyodrębnienia jednego lokalu ex lege.

- może nabywać prawa i zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozwana.

Rodzaje:

= małe- do 7 lokali

= duże- powyżej 7 lokali

Wspólnota mieszkaniowa Dwie podstawy prawne regulujące prawa i obowiązki mieszkańców:

I- ustawy i zasady życia społeczno-gospodarcze

II- przepisy dotyczące współwłasności nieruchomości wspólnej- prawo do korzystania, dochody i pożytki z nieruchomości wspólnej służą pokrywaniem wydatków nieruchomości wspólnej natomiast wydatki i ciężary współwłaścicieli pokrywają proporcjonalnie do udziału w nieruchomości.

5) Zarząd nieruchomością wspólną:

a) umowny-w formie aktu notarialnego

b) ustawowy-w sytuacji gdy nie określono w umowie, reguły tego zarządu dostosowane są do wielkości wspólnoty:

+ mała-do zarządu taką nieruchomością wspólną, zastosowanie mają przepisy K.C i K. postępowania cywilnego o współwłasności jest to tzw. zarząd bezpośredni, wymagają wszystkich głosów lub większości

+ duża-zarząd odbywa się według ustawy o własności lokali jest to tzw. zarząd pośredni, dlatego że jest powołany do tego organ, takim organem jest zarząd-organ wykonawczy i ogół współwłaścicieli-organ stanowiący kontrolę.

Organ wykonawczy:

-przewiduje obowiązek powołania zarządu jedno lub wielo osobowego

-czynności zwykłego zarządu podejmuje zarząd samodzielnie

-czynności przekraczające zwykły zarząd wymagają uchwały wspólnoty i uchwały podejmowane są większością głosów liczoną udziałami, taką uchwałę można zaskarżyć do sądu.

UŻYTKOWANIE WIECZYSTE

1) Użytkowanie wieczyste-jest prawem rzeczowym pośrednim między własnością a użytkowaniem rzeczywistym. Podstawową funkcją użytkowania wieczystego jest umożliwienie dokonywania inwestycji budowlanych na cudzym gruncie i to bez ponoszenia pełnych kosztów gruntu.

2) Źródła prawa użytkowania wieczystego:

► K.C art. 232-243

► ustawa z 21sierpnia 1997r. o gospodarce nieruchomościami. Ustawodawca wprowadził w tym celu szczególne kwestie prawne umożliwiające przekształcenie prawa użytkowania wieczystego w prawo własności.

3) Podmiot użytkowania wieczystego:

▪ osoby fizyczne i prawne także ułomne osoby prawne, czyli każdy podmiot stosunku cywilnoprawnego, bez żadnych ograniczeń

▪ Skarb Państwa co do gruntów stanowiących własność jednostek samorządu terytorialnego

▪ jednostki samorządu terytorialnego co do gruntów Skarbu Państwa

4) Przedmiot użytkowania wieczystego:

▫ mogą to być grunty stanowiące własność Skarbu Państwa:

-położone w granicach administracyjnych miast

-położone poza granicami administracji miast i przekazane do realizacji zadań jego gospodarki

-inne grunty Skarbu Państwa na mocy przepisów szczególnych

▫ grunty będące własnością samorządu terytorialnego lub ich związków bez względu na ich położenie

5) Ustanowienie użytkowania wieczystego-trójstopniowa procedura:

I-wyłonienie użytkowania wieczystego zasadniczo w drodze przetargu

II-zawarcie umowy:

= oznaczenie nieruchomości

= czas, termin użytkowania wieczystego

= określenie sposobu korzystania z nieruchomości(sposób zagospodarowania, rodzaj budynków, termin rozpoczęcia i zakończenia prac)

= ustalenie opłat z tytułu użytkowania wieczystego(roczne opłaty)

III-wpis do księgi wieczystej

6) Inne sposoby nabycia użytkowania wieczystego:

♦przeniesienie własności(np. sprzedaż, zamiana, darowizna)-potrzebny jest wpis w księdze wieczystej

♦zasiedzenie-biegnące przeciwko użytkownikowi wieczystemu

♦dziedziczenie-z chwilą śmierci użytkownika wieczystego, wchodzi w skład spadku i przypada spadkobiercom

♦wejście w życie przepisu prawa

7) Treść użytkowania wieczystego

Uprawnienia użytkownika wieczystego:

• uprawnienia takie jak właściciela

• korzystanie z gruntu z wyłączeniem innych osób(pożytki)

• rozporządzanie swoim prawem

• obciążanie swojego prawa ograniczonymi prawami rzeczowymi: hipoteką, użytkowaniem oraz służebnościami, zrzec się, zawrzeć umowę o rozwiązanie użytkowania wieczystego

8) Granice użytkowania wieczystego określone są przez:

♠ustawy ♠zasady współżycia społecznego ♠umowa o oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste

9) Czas użytkowania wieczystego:

■ prawo użytkowania wieczystego jest prawem terminowym

■ można je ustanowić tylko na z góry określony czas

■ oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste następuje na okres 99lat

■ w wypadkach wyjątkowych na czas krótszy lecz co najmniej na 40lat

■ w ciągu ostatnich 5lat przed upływem zastrzeżonego w umowie terminu można przedłużyć na dalszy okres od 40 do 99lat

■ odmowa przedłużenia może być uzasadniona tylko ważnym interesem społecznym

■ umowa o przedłużenie użytkowania wieczystego powinna być zawarta w formie aktu notarialnego, także wówczas wpis w księdze wieczystej ma charakter konstytutywny

10) Odrębna własność budynków

= skutkiem ustanowienia użytkowania wieczystego na gruncie zabudowanym jest ustanowienie odrębnej własności budynków na rzecz użytkownika wieczystego, dotyczy to tylko nieruchomości zabudowanych oraz jeżeli sam wniesie budynek

= odrębna własność budynków na gruncie użytkowania wieczystego jest prawem związanym z użytkownikiem wieczystym tzn.

-nie można jej przenieść bez przeniesienia prawa własności użytkowania wieczystego

-gaśnie z chwilą wygaśnięcia użytkowania wieczystego

11) Wygaśnięcie użytkowania wieczystego

• upływ czasu, na który użytkowanie zostało ustanowione,

• rozwiązanie przez strony umowy,

• zrzeczenie się

• konfuzja –tzn. przejście użytkowania wieczystego(np. w drodze dziedziczenia) na właściciela

• rozwiązanie umowy ze względu na jej nienależyte wykonywanie przez użytkownika

• wywłaszczenie

Wraz z użytkowaniem wieczystym gaśnie odrębna własność budynków. Użytkownik wieczysty może domagać się wynagrodzenia za wzniesione budynki i urządzenia. Użytkownik powinien wydać właścicielowi nieruchomość która powstała na skutek niewłaściwego korzystania z oddanego w użytkowanie wieczyste gruntu. Roszczenia użytkownika i właściciela o naprawienie szkody, ulegają przedawnieniu z upływem 3lat od dnia zwrotu użytkowania gruntu.

12) Przekształcenie użytkowania wieczystego w prawo własności

Na podstawie ustawy z 29 lipca 2005r.-ustawa o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego w prawo własności nieruchomości(zawłaszczenie).

13) Ograniczenie zakresu podmiotowego i przedmiotowego zawłaszczenia:

● zakres podmiotowy:

-osoby fizyczne

-z osobami prawnymi tylko spółdzielnie mieszkaniowe, osoby prawne będące właścicielami lokali znajdujących się w budynkach wzniesionych na gruncie oddanym w użytkowanie wieczyste

● zakres przedmiotowy:

-prawo użytkowania wieczystego gruntów rolnych

-prawo użytkowania wieczystego gruntów służących celom budownictwa mieszkalnego i garażowego

Ustawodawca przyznaje prawo nadania(roszczenia) o przekształcenie pod warunkiem zgłoszenia roszczenia do końca 31,12,2012r

Decyzję administracyjną o przekształcenie wydaje starosta, wójt, burmistrz, zarząd powiatu, zarząd województwa(organ wykonawczy tej jednostki samorządowej).

Przekształcenie jest odpłatne, wpis do księgi wieczystej, decyzja jest jej podstawą.

Na zasadzie swobody umów można przekształcić użytkowanie wieczyste we własność( jeżeli nie ma podstawy ustawy).

OGRANICZONE PRAWA RZECZOWE

1) Ograniczone prawa rzeczowe-są to prawa na rzeczy cudzej, przyznają uprawnionym podmiotom sferę możności postępowania względem rzeczy.

2) Katalog ograniczonych praw rzeczowych:

• użytkowanie,

• służebność,

• zastaw,

• spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu,^[1]

• hipoteka.

Wszystkie te prawa poza hipoteką i spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu są regulowane w odrębnych ustawach.

3) Cechy ograniczonego prawa rzeczowego:

• są skuteczne wobec osób trzecich (erga omnes), co wynika z tego, że są to prawa rzeczowe,

• mają za przedmiot tylko rzeczy (wyjątkowo - prawa) i polegają na korzystaniu z rzeczy (z wyjątkiem zastawu i hipoteki),

• obowiązki właścicieli rzeczy, będące odpowiednikami (korelatami) uprawnień służących beneficjentom praw rzeczowych ograniczonych, mają naturę bierną i polegają tylko na znoszeniu (pati) i powstrzymaniu się od działań (non facere) naruszających prawa beneficjenta (z wyjątkiem ciężaru realnego, spółdzielczego prawa do lokalu i niektórych wyjątkowo ukształtowanych służebności).

4) Sposoby powstania ograniczonych praw rzeczowych:

♣ przez czynność prawną-w drodze umowy; umowę zawierają właściciel rzeczy, która ma być tym prawem obciążona i nabywca tego prawa

♣ przez orzeczenie sądu-tym sposobem mogą powstać różne służebności

♣ w decyzji administracyjnej-zezwala na ustanowienie służebności w decyzji o wywłaszczenie

♣ ex lege- np. zastaw ustawowy

5) Zmiana treści ograniczonych praw rzeczowych:

= następuje w drodze umowy między właścicielem rzeczy obciążonej a uprawnionym.

= jeżeli prawo, którego treść ma ulec zmianie, było ujawnione w księdze wieczystej wtedy poza umową potrzebny jest wpis w tej księdze wieczystej(wpis konstytutywny)

= jeżeli zmiana treści dotyka praw osoby trzeciej, do zmiany potrzebna jest zgoda tej osoby, oświadczenie woli osoby trzeciej powinno być złożone jednej ze stron

6) Przeniesienie ograniczonego prawa rzeczowego:

+ polega na nabyciu takiego prawa w drodze umowy między uprawnionym(zbywcą) a nabywcą

+ są to tylko takie prawa, które są zbywalne

+ do przeniesienia na nieruchomości, oprócz umowy, wymagany jest wpis w księdze wieczystej, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.

7) Pierwszeństwo ograniczonych praw rzeczowych

• prawo powstałe wcześniej ma pierwszeństwo przed prawem powstałym później (pierwszeństwo zwykłe),

• prawo wpisane do księgi wieczystej ma pierwszeństwo przed prawem nie wpisanym (pierwszeństwo wieczystoksięgowe),

• prawo wpisane wcześniej ma pierwszeństwo przed prawem wpisanym później (pierwszeństwo hipoteczne).

Pierwszeństwo praw rzeczowych ograniczonych może zostać zmienione umową między uprawnionymi.

8) Wygaśnięcie ograniczonych praw rzeczowych

Ograniczone prawo rzeczowe wygasa, jeżeli przejdzie na właściciela rzeczy obciążonej albo jeżeli ten, komu prawo takie przysługuje, nabędzie własność rzeczy obciążonej

UŻYTKOWANIE

1) Użytkowanie- prawo do używania i pobierania pożytków (naturalnych i cywilnych) z rzeczy cudzej. Jest prawem niezbywalnym (art. 254). Przedmiotem tego prawa może być rzecz ruchoma, nieruchoma lub prawo, może być ustanowione na rzecz osób fizycznych lub prawnych (rolnicze spółdzielnie pracownicze).

2) Cechy użytkowania:

♠ polega na prawie używania cudzej rzeczy i pobierania jej pożytków

♠ zakres użytkowania można ograniczyć przez wyłączenie oznaczonych pożytków rzeczy

♠ obciąża całą rzecz

♠ wykonywanie użytkowania nieruchomości można ograniczyć do jej części

♠ może być prawem terminowym lub bezterminowym

♠ może być ono odpłatne lub nieodpłatne

♠ jest prawem niezbywalnym-jednak nie stoi na przeszkodzie przeniesienia uprawnienia do wykonywania tego prawa na osobie trzeciej

3) Przedmiot użytkowania:

a) rzeczy(ruchomości i nieruchomości)

b) udział we współwłasności rzeczy

c) prawo zbywalne(akcje, obligacje)

d) cały zespół środków produkcji(gospodarczo rolnej, przedsiębiorczej)

= użytkowanie może dotyczyć rzeczy w całości albo określonej oznaczonej części rzeczy

= użytkowanie może obejmować pieniądze lub inne rzeczy oznaczone tylko co do gatunku, wtedy mówimy o użytkowaniu nieprawidłowym

4)Użytkowanie nieprawidłowe-nieprawidłowość nie oznacza niezgodności z prawem lecz wiąże się z utratą przez właściciela własności rzeczy objętej użytkowaniem. Po wygaśnięciu użytkowania nieprawidłowego użytkownik ma obowiązek zwrotu rzeczy zgodnie z przepisami o zwrocie pożyczki.

5)Ustanowienie użytkowania-w drodze umowy, może być umowa odpłatna jak i nieodpłatna.

6)Treść użytkowania-(uprawnienia)

a)prawo do używania rzeczy

b)prawo do pobierania pożytków(wykonywanie prawa można ograniczyć).

Użytkowanie jest prawem niezbywalnym o charakterze osobistym.

7)Wygaśnięcie użytkowania

Przyczyny:

► upływ czasu na który użytkowanie zostało ustanowione

► rozwiązanie przez strony umowy

► zrzeczenie się

► przekształcenie tego prawa we własność

► rozwiązanie umowy z powodu jej nienależytego wykonania przez użytkownika następuje w drodze orzeczenia sądowego

► wywłaszczenie

► nie wykonywania przez 10lat

8)Rodzaje użytkowania

I-użytkowanie przez osoby fizyczne

-charakter tego prawa jest alimentacyjny bądź konsumpcyjny, konsekwencją jest:

•użytkowanie ustanowione na rzecz osoby fizycznej wygasa najpóźniej z chwilą jej śmierci

•ograniczeniu ulega zakres uprawnień użytkownika, czyli użytkownik zobowiązany jest zachować substancję rzeczy oraz jej dotychczasowe przeznaczenie; jednakże użytkownik gruntu może zbudować i eksploatować nowe urządzenia służące do wydobywania kopalin z zachowaniem przepisów prawa geologicznego i górniczego; przed przystąpieniem do robót użytkownik powinien w odpowiednim terminie zawiadomić właściciela o swym zamiarze, jeżeli zamierzone urządzenia zmieniałyby przeznaczenie gruntu albo naruszały wymagania prawidłowej gospodarki, właściciel może żądać ich zaniechania albo zabezpieczenia roszczenia o naprawienie szkody.

Wyjątek: użytkownik może zakładać w pomieszczeniach nowe urządzenia w takich granicach jak najemca.

II-szczególna ochrona interesów właściciela

→ przed niesumiennym użytkownikiem art.269- właściciel może z ważnych powodów żądać od użytkownika zabezpieczenia, wyznaczając mu w tym celu odpowiedni termin. Po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu właściciel może wystąpić do sądu o wyznaczenie zarządcy. Użytkownik może żądać uchylenia zarządu, jeżeli daje odpowiednie zabezpieczenie. Właściciel może odmówić wydania przedmiotów objętych użytkowaniem nieprawidłowym, dopóki nie otrzyma odpowiedniego zabezpieczenia.

III-użytkowanie przez rolnicze spółdzielnie produkcyjne

+ jest osobą prawną

+ przedmiotem jest prowadzenie(przede wszystkim)oraz działalność na rzecz indywidualnych gospodarstw rolnych członków spółdzielni

+ cechy:

-produkcyjny charakter

-jego przedmiotem są wyłącznie grunty

+ występuje w dwóch odmianach:

=użytkowanie gruntów stanowiących własność Skarbu Państwa(prawo terminowe lub bezterminowe-wygasa z chwilą likwidacji spółdzielni)

=użytkowanie wkładów gruntowych wniesionych przez członków spółdzielni tzw. użytkowanie spółdzielcze

IV-inne wypadki użytkowania

-inne niż użytkowanie przez rolnicze spółdzielnie produkcyjne np. użytkowanie górnicze

-do innych wypadków użytkowania przez osoby prawne stosuje się przepisy rozdziału I i odpowiednio rozdziału II KC, o ile to użytkowanie nie jest inaczej uregulowane odrębnymi przepisami.

9)Timesharing- podzielone w czasie prawo do korzystania w celach turystycznych, wypoczynkowych z budynku lub pomieszczenia mieszkalnego przez oznaczony czas w każdym roku za wynagrodzeniem. Właściciel może odmówić wydania przedmiotów objętych użytkowaniem dopóki nie otrzyma odpowiedniego zabezpieczenia. Musi być zawsze zawarta umowa, zawierana między przedsiębiorcą a osobą fizyczną. Okres to co najmniej 3lata, pod rygorem nieważności na piśmie-jeżeli jednak w ramach tej umowy dochodzi do ustanowienia użytkowania to przedsiębiorca musi swoje oświadczenie złożyć w formie aktu notarialnego.

10)Różnice między użytkowaniem w ramach timesharingu a zwykłym użytkowaniem przez osoby fizyczne:

• timesharing jest zbywalny, a użytkowanie nie

• timesharing jest dziedziczny

• timesharing nie wygasa z chwilą śmierci użytkownika

• timesharing nie wygasa przy niewykonywaniu przez 10lat

• timesharing wygasa najpóźniej z upływem 50lat od chwili ustanowienia

HIPOTEKA

1)Hipoteka-jest ograniczonym prawem rzeczowym skonstruowanym dla zabezpieczenia wierzytelności.

2)Przedmiot hipoteki

• własność nieruchomości-jeżeli dłużnik nie zaspokoi roszczenia wierzyciela, ten może uzyskać zaspokojenie z nieruchomości(innego prawa)obciążonej hipoteką

• część ułamkowa nieruchomości, jeżeli stanowi udział współwłaściciela, a zatem ułamkową część nieruchomości można obciążyć hipoteką, jeżeli istnieje współwłasność, przy czym współwłaściciel może obciążyć hipoteką tylko cały udział, a nie jedynie jego fragment

• użytkowanie wieczyste-hipoteka obejmuje również budynki i urządzenia znajdujące się na użytkowanym terenie stanowiące własność wieczystego użytkownika; dopuszczalne jest obciążenie udziału we współużytkowaniu wieczystym; wraz z wygaśnięciem użytkowania wieczystego wygasają ustanowione na nim obciążenia

• spółdzielcze ograniczone prawa rzeczowe-dopuszczenie hipoteki na takich przedmiotach uzasadnione jest potrzebą poszerzenia przedmiotów obciążenia hipotecznego w celu pozyskania kredytu mieszkaniowego

• wierzytelność zabezpieczona hipoteką tzw. subintabulat

3)Treść hipoteki

Hipoteka daje wierzycielowi hipotecznemu uprawnienie do zaspokojenia się z nieruchomości:

• bez względu na to, kto jest właścicielem nieruchomości-wierzyciel hipoteczny może dochodzić zaspokojenia z nieruchomości także gdy nastąpiła zmiana właściciela tej nieruchomości. Zasada ta nie ma zastosowania w razie pierwotnego nabycia nieruchomości obciążonej hipoteką, wtedy hipoteka wygasa. Wyjątkowo nabycie pierwotne nie prowadzi do wygaśnięcia hipoteki np. jeżeli nabyto własność nieruchomości obciążonej hipoteką w drodze zasiedzenia

• z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela nieruchomości-wierzyciel, którego wierzytelność została zabezpieczona hipoteką ma pierwszeństwo w zaspokajaniu przed wierzycielami osobistymi tzn. niezabezpieczonymi hipotecznie, chyba że z mocy szczególnego przepisu ustawy określone wierzytelności zostają uprzywilejowane. Jeżeli nieruchomość jest obciążona kilkoma hipotekami o pierwszeństwie w stosunkach między wierzycielami rozstrzyga kolejność złożenia wniosku o wpis hipoteki

4)Zabezpieczona wierzytelność

-hipoteka jest prawem akcesoryjnym tzn. skonstruowanym dla umocnienia innego prawa podmiotowego-wierzytelności

-zabezpiecza ona jedynie wierzytelności pieniężne i może być wyrażona tylko w oznaczonej sumie pieniężnej

-wierzytelność musi być skonstruowana przez określenie jej wysokości, treści i stosunku prawnego z którego wynika

5)Rodzaje hipotek

a)hipoteka umowna

•podstawowym źródłem jest umowa

•stronami są: wierzyciel oraz właściciel obciążonej nieruchomości, który może, ale nie musi być tożsamy z dłużnikiem osobistym wierzyciela

•oświadczenie właściciela nieruchomości powinno być złożone w formie aktu notarialnego

•oświadczenie wierzyciela hipotecznego może być wyrażone w formie dowolnej

•w umowie o ustanowienie hipoteki niedopuszczalne jest zastrzeżenie, przez które właściciel nieruchomości zobowiązuje się względem wierzyciela hipotecznego, że nie dokona zbycia lub obciążenia nieruchomości przed wygaśnięciem hipoteki, spowoduje to częściową nieważność czynności prawnej tzn. dotknie samo zastrzeżenie

•zaspokojenie wierzyciela hipotecznego z nieruchomości następuje według przepisów o sądowym postępowaniu egzekucyjnym, chyba że z nieruchomości dłużnika jest prowadzona egzekucja przez organ egzekucyjny

•może być wyjątkowo ustanowiona w drodze jednostronnej czynności prawnej-hipoteka zabezpieczająca wierzytelność z obligacji

•zdarzenie, które powoduje powstanie hipoteki ma charakter złożony

•do jej powstania niezbędny jest wpis w księdze wieczystej(wpis konstytutywny); wpis ten ma moc wsteczną od chwili złożenia wniosku o jego dokonanie

b)hipoteka przymusowa

-jej przymusowy charakter wyraża się w tym, że wierzyciel, którego wierzytelność jest stwierdzona tytułem wykonawczym, określonym w przepisach o postępowaniu egzekucyjnym, może na podstawie tego tytułu uzyskać hipotekę na wszystkich nieruchomościach dłużnika

-tytułami wykonawczymi są np. prawomocne orzeczenie sądu zaopatrzone w klauzulę wykonalności stwierdzające istnienie wierzytelności, akt notarialny, w którym dłużnik poddał się egzekucji, tytuł wykonawczy Zakładu Ubezpieczeń Społecznych

-do powstania tej hipoteki niezbędny jest wpis w księdze wieczystej

c)hipoteka kaucyjna

służy zabezpieczeniu:

=wierzytelności istniejących, ale o nieustalonej wysokości

=wierzytelności mogących powstać w przyszłości z określonego stosunku prawnego, a także roszczeń związanych z wierzytelnością hipoteczną nieobjętych z mocy ustawy hipoteką zwykłą

=wierzytelność z dokumentów zbywalnych przez indos, chociażby wysokość wierzytelności była z góry ustalona(z weksla, z czeku na zlecenie)

d)hipoteka łączna

+prawo dopuszcza powstanie zabezpieczenia jednej wierzytelności na kilku nieruchomościach tego samego lub różnych właścicieli tzw. hipoteka łączna

+polega na tym, że wierzyciel, któremu ona służy, może według swego uznania żądać zaspokojenia w całości lub w części z każdej nieruchomości z osobna, z niektórych z nich lub ze wszystkich łącznie, może również dokonać jej podziału pomiędzy poszczególne nieruchomości

+może powstać:

× na mocy umowy przez:

-jednoczesne obciążenie kilku nieruchomości w celu zabezpieczenia tej samej wierzytelności

-ustanowienie hipoteki dla wierzytelności zabezpieczonej już przedtem na innej nieruchomości

× z mocy prawa-w razie podziału nieruchomości obciążonej hipoteką na odrębne nieruchomości

× przez obciążenie kilku nieruchomości hipoteką przymusową-tylko gdy nieruchomości te są już obciążone inną hipoteką łączną, albo stanowią własność dłużników solidarnych

6)Przeniesienie wierzytelności hipotecznej

• nie może być przeniesiona bez hipoteki, hipoteka zaś nie może być przeniesiona bez wierzytelności, którą zabezpiecza; przeniesienie wymaga przejścia obu tych praw łącznie

• wymaga spełnienia dwóch przesłanek:

+zawarcia umowy o przelew pomiędzy uprawnionym zbywcą wierzytelności(wierzycielem hipotecznym)a jej nabywcą

+wpisu w księdze wieczystej

7)Ochrona hipoteki

→ jeżeli właściciel lub osoba trzecia oddziaływa na nieruchomość w taki sposób, że może to pociągnąć za sobą zmniejszenie jej wartości w stopniu zagrażającym bezpieczeństwu hipoteki, wierzyciel może żądać zaniechania tych działań

→ jeżeli na skutek okoliczności, za które właściciel odpowiada, wartość nieruchomości ulega zmniejszeniu w stopniu naruszającym bezpieczeństwo hipoteki, wierzyciel może wyznaczyć właścicielowi odpowiedni termin do przywrócenia nieruchomości do stanu poprzedniego albo do ustanowienia dostatecznego zabezpieczenia dodatkowego; po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu wierzyciel może żądać niezwłocznego zaspokojenia z nieruchomości obciążonej

→ w wypadku gdy zmniejszenie wartości nieruchomości naruszające bezpieczeństwo hipoteki nastąpiło na skutek okoliczności, za które właściciel nie odpowiada, hipoteka obejmuje przysługujące właścicielowi roszczenie o naprawienie szkody

8)Zaspokojenie wierzyciela hipotecznego

• wierzyciel hipoteczny może dochodzić zaspokojenia z nieruchomości obciążonej hipoteką, bez względu na ograniczenie odpowiedzialności dłużnika wynikające z prawa spadkowego

• przedawnienie wierzytelności zabezpieczonej hipoteką nie narusza uprawnienia wierzyciela hipotecznego do uzyskania zaspokojenia z nieruchomości obciążonej, przy czym nie dotyczy to roszczenia o odsetki

9)Wygaśnięcie hipoteki

• jako prawo akcesoryjne, wygasa w razie wygaśnięcia wierzytelności, którą zabezpiecza

• przyczynami mogą być okoliczności niezwiązane z zabezpieczoną wierzytelnością, zaliczamy m.in. następujące zdarzenia: zrzeczenie się hipoteki, zjednoczenie, upływ 10lat od wykreślenia hipoteki bez ważnej podstawy prawnej, wywłaszczenie, przesądzenie własności

ZASTAW

1)Zastaw-jest ograniczonym prawem rzeczowym służącym zabezpieczeniu wierzytelności, należy do tzw. zabezpieczeń rzeczowych(akcesoryjnych). Zastaw obciąża rzeczy ruchome i niektóre prawa zbywalne. Przedmiotem zastawu nie mogą być prawa, na których dopuszczalne jest ustanowienie hipoteki.

2)Treść zastawu

W celu zabezpieczenia oznaczonej wierzytelności można rzecz ruchomą obciążyć prawem, na mocy którego wierzyciel będzie mógł dochodzić zaspokojenia z rzeczy bez względu na to, czyją stała się własnością i z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela rzeczy, wyjąwszy tych, którym z mocy ustawy przysługuje pierwszeństwo szczególne.

3)Zabezpieczenie wierzytelności

• wierzytelność zabezpieczona zastawem może mieć charakter pieniężny lub niepieniężny

• realizacja zastawu zabezpieczającego wierzytelność niepieniężną będzie możliwa po zmianie charakteru tej wierzytelności na pieniężny

• oznaczenie wierzytelności polega na wskazaniu, z jakiego stosunku prawnego ona pochodzi

• zastaw można ustanowić także w celu zabezpieczenia wierzytelności przyszłej lub warunkowej

• przedawnienie wierzytelności zabezpieczonej zastawem nie narusza uprawnienia zastawnika do uzyskania zaspokojenia z rzeczy obciążonej. Nie dotyczy to roszczeń o odsetki lub inne świadczenia uboczne

• zastawnik może dochodzić zaspokojenia z rzeczy obciążonej zastawem bez względu na ograniczenia odpowiedzialności dłużnika wynikające z przepisów prawa spadkowego

4)Rodzaje zastawu:

• zastaw na ruchomościach i na prawach

+zastaw na rzeczach ruchomych polega na obciążeniu własności takiej rzeczy i rozciąga się na jej części składowe oraz przynależności

+przedmiotem zastawu na prawach mogą być jedynie prawa zbywalne np. akcje, udziały w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością, wierzytelność

• zastaw zwykły(posesoryjny) i rejestrowy

Do ustanowienia zastawu zwykłego konieczne są:

=umowa między właścicielem(zastawcą) a wierzycielem(zastawnikiem); zastawcą może być zarówno dłużnik osobisty jak i osoba trzecia

=wydanie rzeczy wierzycielowi albo osobie trzeciej, na którą strony się zgodziły, przy czym jeżeli rzecz znajduje się w dzierżawieniu wierzyciela, do ustanowienia zastawu wystarcza sama umowa

-w wyjątkowych wypadkach zastaw może powstać w drodze umowy zawieranej między wierzycielem a osobą nieuprawnioną do rozporządzenia rzeczą ruchomą

-trwanie zastawu i jego realizacja powoduje konieczność przeprowadzenia rozliczeń pomiędzy zastawcą a zastawnikiem

Zastaw rejestrowy:

+może obciążać rzeczy ruchome i prawa zbywalne, możliwe jest ustanowienie także na zbiorze rzeczy ruchomych lub praw stanowiących całość gospodarczą

+służy zabezpieczeniu jedynie wierzytelności pieniężnych

+do jego powstania oprócz umowy zawartej między zastawcą a zastawnikiem niezbędny jest wpis do rejestru zastawów, który w pewnym sensie zastępuje wydanie rzeczy

+do ustanowienia zastawu rejestrowego zabezpieczającego wierzytelność z tytułu obligacji, zamiast umowy, wymagane jest przedstawienie uchwały właściwego organu emitenta wskazującej na przedmiot zastawu

+ustawa o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawców przewiduje poza egzekucyjne sposoby zaspokojenia zastawnika, sposobami tymi są:

•przejęcie na własność przedmiotu zastawu

•sprzedaż przedmiotu zastawu w drodze przetargu publicznego

•zaspokojenie z dochodów uzyskiwanych z przedsiębiorstwa zastawcy przez przejęcie w zarząd tego przedsiębiorstwa

•zaspokojenie z czynszu uzyskiwanego z wydzierżawienia tego przedsiębiorstwa

• zastaw umowny, ustawowy i skarbowy

× zazwyczaj źródłem zastawu umownego jest umowa

× zastaw ustawowy powstaje z mocy samego prawa

× zastaw skarbowy powstaje na podstawie decyzji administracyjnej w celu zabezpieczenia zobowiązania podatkowego i wymaga wpisu do rejestru zastawców skarbowych