Dr. Z. Aleksander

KOMUNIKACJA W EDUKACJI

Komunikowanie się= porozumiewanie się

Komunikacja:

• Językowa

• Pozajęzykowa (niejęzykowa)

• Bezpośrednia (face- to- face)

• Pośrednia

• Społeczna

• Masowa

Charakter komunikacji:

• Intencjonalny (komunikujemy się po coś)

• Społeczny (relacje między osobami)

• Symboliczny ( posługiwanie się znakami, które coś znaczą)

KOMUNIKACJA- porozumiewanie się ludzi, którego celem jest przekazywanie informacji lub zmiana zachowania danej osoby lub grupy osób

KOMUNIKACJA INTERPERSONALNA- komunikacja między ludźmi

KOMUNIKACJA WERBALNA- porozumiewanie się ludzi za pomocą symboli (znaków)

Warunki komunikacji werbalnej:

• Opanowanie przez nadawcę i odbiorcę tego samego kodu

• Doświadczenia pozajęzykowe

• Reguły zachowania obowiązujące w danej kulturze

Komunikacja werbalna jest traktowana przez językoznawców jako pierwszorzędna w porównaniu do niewerbalnej, ponieważ:

• Komunikacja werbalna jest uniwersalna

• Obsługuje wszystkie sfery działań człowieka

• Jest pierwotna w stosunku do komunikacji niewerbalnego (podstawa ludzkiego myślenia)

Akt komunikacji bezpośredniej:

• Kod

• Nadawca

• Odbiorca

• Sytuacja (sceneria)

• Temat

• Kanał (określa fizyczne warunki komunikacji)

AKT KOMUNIKACJI- zespół powiązanych ze sobą, wzajemnie od siebie zależnych elementów (np. temat musi być ściśle dostosowany do statusu wieku, wykształcenia, pozycji społecznej lub personelu)

Personel= odbiorca + nadawca

Wszystkie elementy muszą ze sobą współgrać, aby akt komunikacji mógł zajść

Kompetencje komunikacyjne personelu:

• Kompetencja językowa (teoretyczna znajomość języka)

• Wprowadzone przez Jamesa Hymesa

• Jest to świadoma lub nieuświadomiona wiedza o regułach stosowania i wypowiadania w różnych sytuacjach społecznych

• Gwarantuje poprawną komunikacje między ludźmi

Psychologiczne uwarunkowania międzyludzkiej komunikacji:

• Podzielanie nastrojów współrozmówcy

• Troska o przygotowanie dobrej atmosfery

• Forma i treść- sposób przekazania i zawartości

• Lęk komunikacyjny- lęk o formę i treści

• Dobre przygotowanie rozmówcy do rozmówcy

• Rozpoznanie sytuacji

• Kontakt emocjonalny z osobami

• Rozmieszczenie rozmówców w przestrzeni, tzn. w pokoju

Społeczne aspekty, które mogą utrudniać lub ułatwiać komunikacje:

• Stereotypy

  • Społeczne

  • Obyczajowe (np. w rodzinie: dotyczą wizji przyszłych losów dziecka, ktoś wie, co jest dla nas dobre, a co złe)

  • Polityczne

  • Narodowościowe

  • Rasowe

  • Związane z wyglądem

• Ukryta teoria osobowości- pewien sposób budowania obrazu jakiegoś człowieka i emocjonalnego stosunku do niego, budowanie w sobie rezerwy i niechęci do danych osób zebrane na podstawie osobistych doświadczeń z podobnymi osobami lub stereotypów ludzi, którzy funkcjonują w naszym otoczeniu

• Wspólna wiedza o tle- współrozmówcy, żeby zrozumieć swoje intencje muszą posiadać pewną wiedze ogólnoludzką

  • Wiadomości dostępne dla mieszkańców pewnego regionu geograficznego

  • Wiadomości, jakimi posługują się mieszkańcy danego kraju

  • Wiadomości socjalno- grupowe

  • Elementy wiedzy kultury masowej

Konteksty społeczne mogą powodować komplikacje w kontaktach, komunikacji z innymi. Źródła i prawdy:

• Wygląd zewnętrzny

• Pochodzenie

• Miejsce zamieszkania

• Typ ukończonej szkoły

• Typ studiów

• Wykonywany zawód

• Cechy charakteru

Zachowania wynikające z kompleksów:

• Unikanie kontaktu z ludźmi

• Kłamstwo, ukrywanie lub przemilczenie faktów z własnego życia

• Próby racjonalizacji swoich decyzji, zachowań, przy pomocy mechanizmów zastępczych

Etyczne aspekty komunikacji międzyludzkiej:

• Ilości informacji

• Jakości

• Odpowiedzialności

• Sposobu

Zasady łamania w dwojaki sposób:

• Sposób nieostentacyjny

  • Wprowadzamy kogoś w błąd lub powodujemy poczucie niejasności

  • Często jest się pewnym, że robi się to dla czyjegoś dobra, a może to mieć tak naprawdę destrukcyjny charakter

• Sposób ostentacyjny

  • Jawnie i w sposób świadomy wyraźnie mówimy, ze łamiemy zasady

ZBIEG IMPLIKATURY- pozwala złamać wszystkie zasady poza zasadą jakości podczas przekazywania komunikatu

ASERTYWNOŚĆ- łagodna stanowczość, dbanie o własne interesy (w sposób niekrzywdzący innych)

Brak asertywności:

• Niezadowolenie z siebie

• Bycie wykorzystywanym

• Poczucie naruszanej godności

Schemat asertywnej odmowy:

• NIE (umiejętność powiedzenia nie)

• Co zamierzam/ czego nie zamierzam robić

• Krótkie wyjaśnienie dlaczego

• Okazanie dobrej woli

Problem okazywania uczuć. Kompleksy społeczne:

• Przeżywamy wstyd

• Objawem kompleksów są:

  • Przyznawanie się do kompleksów przed sobą

  • Rozmawianie o tym z kimś innym

Problemy etyczne w komunikacji

• Teoria racjonalnego współdziałania językowego- zasady kooperacji językowej= teoria Grice`a= maksymy kooperacji językowej

• Dokonujemy modyfikacji podczas aktu komunikacyjnego (często zbyt pochopnie)

• Problemy:

• Polityczne potencje

• Uprzedzenia utrudniające kontakt

• Nieostentacyjne niepostrzeganie zasad- wprowadzenie w błąd

• Ostentacyjne, otwarte wypowiedzenie się przeciwko którejś maksymie

• Brak pełnych danych

• Lekceważenie poszczególnych zasad, maksym

Teorie aktów mowy Austina i Searle`a; 3 aspekty:

• Lokucyjny (locutio- stwierdzam, oznajmiam)

• Illokucyjny (illocutio- dokonuje czegoś przez mowę)

• Perlokucyjny (perlocutio- dokonuje czegoś poza wypowiedzią)

Jak nadajemy moc illokucyjną?

• W sposób bezpośredni, czyli przy użyciu czasowników performatywnych (oznaczających, że dokonuje czegoś do innych)

• W sposób pośredni- czasem sytuacja sprzyja nadaniu sytuacji mocy illokucyjnej

KONWENCJA- przyjęty w danej społeczności sposób wyrażania myśli, uczuć

Aspekt kulturowy:

• Jedna osoba bierze czyjąś własność i przekazuje innej

• Obiecuję- obietnica powinna pociągać za sobą chęć, gotowość do jej wypełnienia (gdy zostaną spełnione warunki)

• Mimo utrudnień, gdy będziemy się starać spełniać warunki, to akt illokucji będzie udany

Komunikacja niewerbalna:

• Rozmowa telefoniczna- gestykulujemy, ścieramy się (robimy to nieświadomie)

• Szereg zachowań niewerbalnych ma swoje kulturowe podłoże

• Bułgaria- „tak” i „nie” odwrotnie

• Gesty

Elementy języka niewerbalnego:

• Kinezyjne- związany z ruchem poszczególnych części naszego ciała, mimika, gestykulacja, tzw. Mowa ciała

• Prozodyczne- barwa głosu, tępo mówienia, elementy dźwiękonaśladowcze, wymowa (nadają wypowiedzi dodatkowe znaczenie, sens). Są związane ze słowem

• Proksemiczne- są związane z, np. zagospodarowaniem przestrzeni, z zachowaniem pewnego dystansu między ludźmi

Odmiany dystansu:

• Publiczny- typowy dla form kontaktów jak te, co mamy w teatrze, gdzie osoby przekazują informacje określonym odbiorcą (kanał wzrokowy i słuchowy bierze udział

• Społeczny- charakterystyczny dla różnych pozycji społecznych, np. między nauczycielem a uczniem (wzrok, słuch, węch)

• Personalny- np. między studentami, pół metra i krócej (wzrok, słuch, węch)

• Intymny- dotyczy osób bliskich, wszystkie zmysły

Pedagogiczne aspekty:

• Im młodsze audytorium, tym więcej elementów prozodycznych i kinetycznych powinno używać

• Im starsze audytorium, tym mniejsza potrzeba stosowania języka niewerbalnego