SYSTEMY POLITYCZNE W EUROPIE 24.05.2010

OCENA SYSTEMÓW WIĘKSZOŚCIOWYCH I PROPORCJONALNYCH

1. Systemy większościowe

   • Umożliwiają łatwe osiągnięcie większości parlamentarnej zdolnej do stworzenia rządu i zapewniają stabilność rządu

   • Ułatwiają zmianę rządów gdyż niewielkie zmiany w poparciu społeczeństwa dla określonej partii mogą przynieść niewspółmierny efekt w wyborach decydujący o jej pozycji, tzw. głosy utracone

   • Stosuje się proste procedury wyborcze i tańsze procedury

   • Stymuluje bliższe związki przedstawicieli z wyborcami, gdyż można zostać w okręgu wyborczym, a te okręgi wyborcze są mniejsze niż w przypadku systemów politycznych

   • Mniej zależni od kierownictwa partii – deputowani

   • Odpowiedzialność wyraźnej partii rządzącej, w koalicjach ta odpowiedzialność rozmywa się (ważna w systemie proporcjonalnym)

2. Systemy proporcjonalne

   • Zapewniają reprezentację w organach przedstawicielskich różnych poglądów przez co skład organów odzwierciedla rzeczywiste preferencje polityczne społeczeństwa

   • Rząd koalicyjny charakterystyczny dla systemów proporcjonalnych uwzględnia interesy różnych grup społecznych

   • Lepiej zapewniają równość siły i głosu

   • Znaczne zmniejszają ilość głosów utraconych

   • Listy wyborcze umożliwiają otrzymanie mandatu osobom merytorycznie dobrze przygotowanym, które nie mogą zabiegać o poparcie w okręgach wyborczych

   • Małe lub nowe partie łatwiej mogą uzyskać mandaty w parlamencie i tym samym zapewnić reprezentacje swojemu elektoratowi

   • Partie koalicyjne reprezentują różne interesy grup społecznych i zawierając kompromisy lepiej reprezentują interesy całego społeczeństwa

SYSTEM ORGANÓW PAŃSTWOWYCH

1. Władza państwowa

   • Trudno jest ją zdefiniować

   • Mówimy o kilku władzach państwowych

   • Jest to terytorialnie zapewniony kompleks stosunków nadrzędności i podporządkowania ujęty w ramach organizacji, posługujący się prawem i dyspozycyjnością przymusu państwowego

   • Musi posiadać legitymizację demokratyczną

   • Władzę państwową sprawują organy władzy państwowej na szczeblu centralnym

2. Władza publiczna

   • W jej skład wchodzi administracja rządowa i samorządowa

   • Organy państwa: państwowy, rządowy, samorządowy

   • Elementy: podmiot wyodrębniony, organizacje spośród innych podmiotów wyposażone przez normy prawne we własne kompetencje. Kompetencje te muszą mieć charakter władczy – egzekucje, przymus fizyczny, pozew

   • Pozew do sądu jest składany, ochrona cywilno-prawna

   • Piastun organu – taka osoba, która pełni funkcje organu

   • Nie może nastąpić zlanie państwa z organem

   • Piastun – posiada wolności i prawa obywatela

   • Prezydent, Marszałek Sejmu – nie posiada praw i wolności obywatela. Ma tylko kompetencje, nie może złożyć skargi konstytucyjnej

   • W znaczeniu podmiotowym – prawo tworzy taki organ: Prezydent, Sejm, Trybunały

   • W znaczeniu funkcjonalnym – państwo powierza część zadań organom niepublicznym – służba zdrowia

SYSTEMY RZĄDÓW

• Związane z układami relacji między władzą ustawodawczą i wykonawczą

• Władza sądownicza jest zazwyczaj separowana

• Zasada jednolitości władzy państwowej

  • Mamy do czynienia ze strukturą hierarchiczną

  • W Polsce w czasach PRL – Sejm i reszta mu podporządkowana

  • Konstytucja kwietniowa – prezydent i reszta mu podporządkowana

  • Szwajcaria – zasada jednolitości władzy państwowej jest od roku 1979

• Zasada podziału władzy

  • Istnieje wiele teorii tego podziału

  • Są trzy aspekty podziału władzy:

1. Aspekt funkcjonalny – czyli przedmiotowy. Działalność państwa podzielona jest na 3 rodzajowo różne sfery działania:

   • Prawodawstwo – wydawanie ogólnie obowiązujących norm prawnych

   • Wykonawstwo – realizacja zadań państwa

   • Sądownictwo – rozstrzyganie spraw prawnych

2. Aspekt organizacyjny – czyli podmiotowy. Funkcje państwa zostają powierzone różnym organom lub ich grupom

   • Prawodawstwo – parlamentarni

   • Wykonawstwo – rządowi i organizacje administracji samorządowej

   • Sądownictwo – sądom powszechnym, szczególnym, konstytucyjnym

3. Aspekt personalny – związany z regułą incompatibilitas – niepołączalności. Zakaz łączenia funkcji w zakresie poszczególnych stanowisk państwowych lub państwowych z innymi bądź tez z inną działalnością. Występuje w ujęciu:

   • formalnym – oznacza zakaz pełnienia równocześnie różnych stanowisk państwowych przez tą samą osobę

   • materialnym – oznacza zakaz przyjmowania korzyści majątkowych bądź ich ujawienia

Dwa systemy rządów:

1. Prezydencki

   • Separacja władzy ustawodawczej i wykonawczej

   • Monizm egzekutywy – prezydent, brak rządu

   • Prezydent posiada legitymizację demokratyczną

   • Prezydent nie posiada inicjatywy ustawodawczej

   • Prezydent ma inspirację ustawodawczą

   • Prezydent nie może rozwiązać parlamentu

   • Prezydent ma uprawnienia w zakresie działalności prawotwórczej – uprawomocnienia

   • Brak instytucji kontrasygnaty

2. Parlamentarny

   • Dualistyczna egzekutywa – głowa państwa i rząd sprawują razem władzę wykonawczą

   • Głowa państwa nie ponosi odpowiedzialności podstawowej przez parlamentem

   • Głowa państwa jest dziedziczna lub pochodzi z wyborów bezpośrednich lub pośrednich

   • Głowa państwa nie sprawuje swojej władzy na bieżąco, ma nieliczne kompetencje formalne

   • Występuje instytucja kontrasygnaty aktów głowy państwa:

     • Dla ważności aktów

     • Przeniesienie odpowiedzialności podstawowej z głowy państwa

     • Włączenie w sferę działalności wspólnej

   • Rząd musi posiadać poparcie większości parlamentarnej w etapie jego powoływania – inwestytura, votum zaufania

   • Członkowie rządu ponoszą odpowiedzialność polityczną i konstytucyjną

   • Egzekutywa może znieść inicjatywę ustawodawczą – często jest przekazywana rządowi a nie głowie państwa

   • Głowa państwa ma prawo veta

Reszta powstaje przez racjonalizację tych dwóch systemów

1. Prezydencko-parlamentarny

   • Racjonalizacja

   • Ważna rola prezydenta i premiera

   • Nie ponoszą odpowiedzialności podstawowej

2. Kanclerski

   • Stabilizacja rządów

   • Konstruktywne votum nieufności – by obalić rząd premiera lub kanclerza