KRYMINOLOGIA – pojęcia tego użyto po raz pierwszy w 1879r jest to Nauka zajmująca się gromadzeniem i przetwarzaniem informacji na temat : przestępczości jako zjawiska społecznego, przestępstwa, przestępcy, ofiar [wiktymologia], mechanizmów kontrolnych wytwarzanych przez społeczeństwo w celu zapobiegania i zwalczania przestępczości .
Kryminologia jest nauką interdyscyplinarną czyli nie ma swojej metody badań korzysta z metod :
Medycyny i biologii
Psychologii
Psychiatrii
Pedagogiki resocjalizacyjnej
Statystyki
Socjologii
Historii
Ekonomii
Prawa karnego
Działy kryminologii w ujęciu tradycyjnym :
Fenomenologia kryminalna – zajmuje się przestępstwem jako zjawiskiem [cechy char., opis przestępczości]
Statystyka kryminalna – przetwarzanie danych liczbowych na temat przestępczości
Etiologia kryminalna – szuka przyczyn przestępczości w :
Antropologii kryminalnej – biologii człowieka
Psychologii kryminalnej – psychice człowieka
Socjologii kryminalnej – otoczenie człowieka
Nurty w kryminologii :
Kryminologia klasyczna
Kryminologia pozytywistyczna
Kryminologia antynaturalistyczna
Kryminologia neoklasyczna
Kryminologia klasyczna – druga połowa XVIII wieku i pierwsza XIX w.
Przedstawiciele :
C. Beccaria
A. Feuerbach
J. Bentham
I. Kant
G.W.F. Hegel
Założenia :
Indeterminizm - Człowiek może dokonywać wyborów między różnymi drogami postępowania.
Pesymistyczna wizja człowieka – człowiek jest z natury zły
Każdy człowiek jest istotą rozumną i posiada wolną wolę
Każdy człowiek jest potencjalnym przestępcą
Człowiek jest w pełni odpowiedzialny za swoje czyny
Kara musi być sprawiedliwa i adekwatna do popełni ego czynu
A.Feuerbach – Niemiecki profesor prawa
Stworzył teorię przymusu psychologicznego wg której ‘kary za przestępstwa powinny być na tyle surowe by odstraszały potencjalnych sprawców’
J.Bentham-Filozof, stworzył hedonistyczną koncepcję człowieka – ‘człowiek kieruje się w życiu tym aby mu było przyjemnie i unika nieprzyjemności’ wg. Niego kara powinna być na tyle surowa aby nieprzyjemność z niej płynąca była większa niż przyjemność płynąca z popełnionego przestępstwa
Kant, Hegel – stworzyli bezwzględne teorie kary-czyli kara ma być sprawiedliwą odpłatą za popełniony czyn
Na założeniach klasycznych oparte jest prawo karne
Kryminologia pozytywistyczna:- powstała w 2 połowie XIX w Jest to przede wszystkim nauka o przyczynach przestępczości. Kryminologia pozytywistyczna koncentruje się na sprawcy przestępstwa, pozytywiści zajmują się poszukiwaniem ogólnego wzoru zachowania człowieka.
Założenia :
Deterministyczna wizja człowieka- Zachowania ludzi, w tym i przestępców są rządzone przez czynniki nad którymi nie mają oni kontroli. zadaniem kryminologii jest poszukiwanie tych przyczyn
Przestępca różnie się od normalnych ludzi jeszcze przed popełnieniem czynu, jest odmieńcem, przejawia się to m.in. wyglądem
Optymistyczna wizja człowieka – pozytywiści zakładają że człowiek jest z natury dobry
Rolą kary jest poprawa przestępcy- resocjalizacja
W nurcie kryminologii pozytywistycznej wyróżnia się dwa kierunki: biopsychologiczny oraz socjologiczny.
Kryminologia pozytywistyczna: kierunek biopsychologiczny- przyczyny przestępstw tkwią w biologi człowieka.
Koncepcja antropologiczna - teoria Lombroso głosiła, że przestępczość była dziedziczna, a "urodzonego przestępcę" można by rozpoznać po defektach fizycznych, które wskazywałyby na atawizm przestępcy. Wyróżnił te defekty są to : deformacje czaszki, niskie czoło, wystające kości policzkowe, nietypowa budowa ucha, kręcone włosy rude, leworęczność, anomalie w budowie narządów wewnętrznych, nadmierne lub brak owłosienia. Zakładał że urodzonych przestępców’ należy odizolować a nawet eliminować ze społeczeństwa
Koncepcja dziedziczenia skłonności do Zach. Przestępczych – Zach. Przestępcze są dziedziczone od przodków.
Badania bliźniąt jednojajowych – mają skłonności do podobnych zachowań
Badania dzieci adoptowanych – dzieci adoptowane mają te cechy co ich biologiczni rodzice
Genealogiczne
Koncepcja zaburzeń strukturalnych chromosomu – jeżeli mężczyzna ma dodatkowy chromosom to będzie popełniał przestępstwa
Schorzenia, urazy OUN –
Uszkodzone ciałko migdałowate prowadzi do wzrostu agresji
Mikrouszkodzenia CEUN – dzieci które mają mikrouszkodzenia mają problemy w nauce
Badania endokrynologiczne [chormonów] – zaburzone procesy biochemiczne, wydzielanie zbyt małej/dużej ilości chormonów może powodować przestępstwo.
Szukanie związków między zachowaniami a niepełno sprawnościami intelektualnymi
kierunek biopsychologiczny, teorie psychologiczne -
Koncepcje typów psychosomatycznych :
HIPOKRATES-
sangwinik – silnie reagujacy i niewytrwaly w dzialaniu,
choleryk – silnie reagujacy i wytrwaly w dzialaniu,
melancholik – slabo reagujacy i wytrwaly w dzialaniu,
flegmatyk – slabo reagujacy i niewytrwaly w dzialaniu.
Kretschmer:
typ asteniczny – wysoki wzrost, szuply, ostre rysy twarzy, waskei ramona,
typ atletyczny – sredniego albo wysokiego wzrostu, raczej szczyply,lecz dobrze umiesniony, twarz koscista, szeroki w ramionach,
typ pykniczny – sredniego lub malego wzrostu, otluszczony, o grubych rysach twarzy, slabo umiesniony, duzy brzuch,
typ dysplastyczny – o nie regularnej budowie ciala, często otluszczony, mezczyzni maja często cechy budowy kobiecej, a kobiety – meskiej
wg. Niego nie ma typów idealnych.
Typologia współczesna lata 70te Wg. Eysnecka: [podzielił ludzi ze wzgl. Na typ UN]
ekstrawertyk – szybka reakcja na bodźce która jest szybko wygaszana, towarzyski, żywiołowy, otwarty, skłonny do agresji, słomiany zapał, najpierw robi później myśli
introwertyk- spokojny, trudno go pobudzić, jak już zareaguje to ten stan trwa długo, skoncentrowany na życiu wewnętrznym, typ samotnika
neurotyk- wrażliwość emocjonalna, niski poziom neurotyzmu jest normalny a reakcja jest adekwatna do bodźca , wysoki poziom neurotyzmu – brak odporności na stres.
Największe nieszczęście to ekstrawertyk z wysokim poziomem neurotyzmu = brak panowania nad agresją.
Teorie nieprawidłowo ukształtowanej osobowości [dalej kierunek biopsychologiczny] –
Nieprawidłowy obraz samego siebie, zawyżona samoocena albo zaniżona, nieprawidłowe ukształtowanie prawidłowej hierarchi wartości
Teorie dot. Psychopatii a popełnianiem przestępstw
Psychopatia- osoba mająca deficyty w uczuciowości wyższej, popędy determinują zachowanie, brak empatii, wyrzutów sumienia i litości .
Nurt pozytywistyczny : kierunek socjologiczny:
Teorie socjologiczne:
Teorie ekologiczne
Teorie strukturalne,
Teorie zróżnicowania kulturowego,
Teorie uczenia się Zach. przestępczych
Teorie kontroli
Zasadniczo zakładają że zachowaniem człowieka rządzą pewne czynniki , na które nie ma on wpływu, występuje związek pomiędzy nimi a środowiskiem w którym człowiek żyje.
Teorie ekologiczne – Szukają przyczyny przestępczości w środowisku w środowisku jakim człowiek żyje i jego [środowiska] potencjalnego wpływu na nasze zachowanie.
Przedstawiciele : SZKOŁA CHICAGOWSKA - początek XX w, badali rozkład przestrzenny przestępczości w dużym mieście Amerykańskim
Edward Burgess – miasto zbudowane z kilku sfer :
sfera centralna – nagromadzenie wszystkich instytucji handlowych, urzędniczych, usługowych, najbardziej ruchliwy
strefa przejściowa – przemysł lekki
strefa mieszkań pracowniczych
strefa willowa [dobry standard]
strefa podmiejska – przedmieścia
Cliford, schaf, McKay badali przestępczość w dużym mieście i zaobserwowali że największa przestępczość była w centrum i strefie przejściowej, im dalej od tych dwóch sfer tym bardziej przestępczość malała.
Teorie Strukturalne
Robert Merton
Społeczeństwo ma strukturę a każdy z nas ma w niej swoje miejsce w którym osadza nas urodzenie, w społeczeństwie istnieje jedna struktura kulturowa – wszyscy odczuwamy presję społeczeństwa abyśmy mogli wypełniać społecznie akceptowane cele : kariera , rodzina, wykształcenie
Presja – sposób w jaki mamy do celów dotrzeć . 5 postaw
konformizm – jednostka akceptuje cele i środki jakie są dostępne
postawa innowacyjna – jednostka akceptuje cele [cel to np. bogate życie] i zajmuje jakąś pozycję w społeczeństwie nie przejmując się środkami dzięki którym ją [pozycję] osiągnęła
rytualizm – jednostka odrzuca cele [np. awans] akceptuje środki [np. urzędnik nie chce awansować bo spełnia się w byciu najlepszym ostatni wychodzi z biura itd.] , rezygnuje z dążenia do celu
wycofanie – jednostka akceptuje cele i środki ale środki są niedostępne albo zawiodły
bunt – jednostka odrzuca cele i środki
Teorie zróżnicowania kulturowego –
A.Cohen
Odrzucają tezę o jednym systemie wartości, nie wszyscy wyznajemy te same wartości .
radomski notka speszial for ju - chyba do tego zalicza się też :
TEORIA PRZESTĘPCZEJ POPKULTURY - w społeczeństwie amerykańskim grupą dominującą jest klasa średnia, narzuca ona niższym warstwom społecznym swój system wartości .
9 wartości cenionych przez klasę średnią :
ambicja
osobista odpowiedzialność
szacunek dla osiągnięć
świecki ascetyzm – zdolność do rezygnacji z przyjemnosci teraz, bo pomoże to osiągnąć bardziej odległy cel
racjonalność- zero szczęścia i przypadków, życie można racjonalnie zaplanować
eliminacja agresji fizycznej i przemocy
dbałość o wygląd i maniery
rozsądny wypoczynek
szacunek dla własności – [prywatnej]
warstwy niższe nie przywiązują wagi do tych wartości w związku z czym powstają subkultury młodzieżowe, budowanie na zasadzie negowania wyżej wymienionych wartości. charakteryzuje je duża doza złośliwości i autonomii.
W.Miller – Subkultura nie może się opierać tylko na negacji, musi mieć też pozytywne wartości .
6 pozytywnych wartości warstw niższych :
trudności – ceni się umiejętność wychodzenia z kłopotów
twardość- ceni się ludzi sprawnych fizycznie, bez zainteresowań intelektualnych typ ‘macho’
cwaniactwo
los-wszystko zależy od przypadku
podniecenie – flirt z niebezpieczeństwem
autonomia – ceni się ludzi którzy nie ulegają autorytetom
Teoria zróżnicowanych okazji[zbiorowości nieletnich] – R. Cloward , L. Ohlin
O wyborze zachowania jednostki decydują nie tylko dostęp do środków prawnych ale także pozaprawnych.
3 rodzaje zbiorowości : [chyba chodzi o zbiorowości nieletnich]
przestępcza – tworzą się tam gdzie jest dużo dorosłych przestępców
konfliktowa – powstają w środowiskach które są zdezorganizowane, nie ma tam wzorców z którymi można się identyfikować.
Subkultura wycofania – osoby które nie potrafią dojść do celu legalnie ani nielegalnie
Teoria uczenia się zachowań przestępczych –
E. Sutherland – twórca . – zachowanie przestępcze jest wyuczone, uczymy się zachowań przestępczych w interakcjach z otoczeniem, część procesu uczenia zaczyna się w grupach pierwotnych – rodzinie.
Uczenie się Zach. Przestępczych obejmuje 2 elemnty :
Techniki popełniania danego przestępstwa
Odp. Podejścia do tego co się robi
Podst. Źródło informacji przestępczych:
Rodzina , rówieśnicy, środki masowego przekazu
Teorie techniki neutralizacji – Sykez, Metz, - aby być przestępcą trzeba neutralizować własne sumienie . techniki neutralizacji :
Zaprzeczenie odpowiedzialności- odwołanie się do niezależnego zbiegu okolczniści
Zaprzeczenie bezprawne – sprawca twierdzi że nikogo nie skrzywdził a przestępstwo jest sprawą między nim a ofiarą
Zaprzeczenie ofiary – ofiara sama sobie zasłużyła na to co ją spotkało
Potępienie potępiających – inni, głównie wymiar sprawiedliwości są jeszcze gorsi
Powoływanie się na racje wyższe – poświęcenie jednej wartości dla innej ‘wyższej’
Powołanie się na nieuchronność zdarzeń – i tak by ktoś to zrobił
Techniki char. Dla przestępstw gospodarczych – powołanie się na bezsensowność prawa oraz odebranie należnego
Teorie kontoroli – E. Durkheim – Przestępstwo nie jest zaburzeniem w społeczeństwie, jest to normalne zjawisko które musi występować. Zachowanie przestępcy dynamizuje społeczeństwo, człowiek nie ma naturalnych hamulców które by go powstrzymywały przed krzywdzeniem innych
Więź społeczna- główny czynnik powstrzymujący przed popełnieniem przestępstwa, jeśli więzi społ. Są silne to nie będzie popełnione przestępstwo
T. Hiuschi – przyczyną przestępczości jest zerwanie lub osłabienie więzi społecznej .
Elementy więzi społecznej :
Przywiązanie – pozytywny stosunek emocjonalny z osobami z bliskiego otoczenia
Zauroczenie- jednostka bierze udział w działalności dla niej ważnej
Zaobserwowanie – brak okazji do popełnienia przestępstwa
Przebaczenie
Kryminologia Antynaturalistyczna – Wyrasta w opozycji wobec kryminologii pozytywistycznej w latach 60tych i 70tych, jest to nurt bardzo mocno zidealizowany
Założenia :
Konfliktowa wizja społeczeństwa Marksa – Zakłada że społeczeństwo składa się z klasy posiadaczy która uciska klasę robotników, obie te klasy są ze sobą skłócone, a prawo karne służy w walce po to by wyzyskiwać biednych . Jeżeli zlikwiduje się klasy, zniknie też przestępczość.
Antynturaliści postrzegają świat jako konflikt
Interakcjonizm społeczny – totalny relatywizm moralny, wszystko jest względne, żadne zachowanie nie jest obiektywnie dobre ani złe, zależy to od panujących zasad
Pytanie reaktywne – ‘Dlaczego pewni ludzie są postrzegani za przestępców a inni nie ? Czemu pewne zachowania są postrzegane za przestępstwo a inne nie ?’
E.Lemert – ‘koncepcja dewiacji wtórnej’
Dewiacja pierwotna – naruszenie normy, popełnienie przestępstwa. Sam fakt naruszenia normy nie ma wpływu na psychikę człowieka
Dewiacja wtórna – Reakcja jednostki na społeczną reakcję jej dewiacyjnego zachowania
H.S. Besher – Outsiderzy
Outsider to każdy kto narusza normy
Żadne zachowanie nie jest dewiacyjne ze wzgl. Na swoje obiektywne cech, grupy społeczne kreują dewiację poprzez tworzenie norm, których naruszenie jest dewiacją .
Kariery dewiacyjne – proces utrwalania dewiacyjnej identyfikacji jednostki
E. Schur analizował proces kariery dewiacyjnej
1. Stereotypizacja – w społeczeństwie istnieje stereotyp przestępcy
2. retrospektyczne interpretacje – ujawnienie faktu dewiacji sprawia że otoczenie przejawia dystans do dewianta, sposobem na akceptacje tego jest przypominanie sobie różnych faktów z przeszłości dewianta i stwierdzenie że zawsze nim był [dewiantem]
3. negocjacja – dewiant może spróbować przekonać społeczeństwo że taki nie jest
4.Pochłanianie ról- jeżeli jednostki nie pozbawi się etykietki dewiacyjnej to zaczyna się ona [jednostka] postrzegać przez pryzmat tej etykietki
Teorie te udowodniły że etykietowanie może mieć negatywne skutki
Kryminologia Neoklasyczna – 60/70 lata XX wieku w USA . jest opozycją do antynaturalizmu, wyrasta z buntu przeciw niesprawiedliwemu wymiarowi sprawiedliwości [wiem radomski że to brzmi dziwnie ale jest 1:30 i jestem już zajebany ogólny sens zrozumiesz] wraca tutaj idea kary sprawiedliwej, mającej być rekompensacją przestępstwa społeczeństwu .