Struktura i kompetencje terenowej administracji rządowej na podstawie ustawy o wojewodzie i administracji rządowej w województwie (Dz. U. z 2009 r., nr 31, poz. 206)

Wojewoda w Polsce jest terenowym organem administracji rządowej w województwie i zwierzchnikiem zespolonej administracji rządowej na terenie województwa. Pozycję organizacyjno- prawna wojewody reguluje ustawa z dnia 23 stycznia 2009 roku o wojewodzie i administracji rządowej w województwie.

Zgodnie z art. 2 ustawy o wojewodzie i administracji rządowej w województwie podmiotami powołanymi do wykonywania zadań administracji rządowej są:

• wojewoda;

• organy rzÄ…dowej administracji zespolonej w województwie, w tym kierownicy zespolonych sÅ‚użb, inspekcji i straży;

• organy niezespolonej administracji rzÄ…dowej;

• jednostki samorzÄ…du terytorialnego i ich zwiÄ…zki, jeżeli wykonywanie przez nie zadaÅ„ administracji rzÄ…dowej wynika z odrÄ™bnych ustaw lub z zawartego porozumienia;

• starosta, jeżeli wykonywanie przez niego zadaÅ„ administracji rzÄ…dowej wynika z odrÄ™bnych ustaw;

• inne podmioty, jeżeli wykonywanie przez nie zadaÅ„ administracji rzÄ…dowej wynika z odrÄ™bnych ustaw.

W tym miejscu chciałabym zaznaczyć, iż administracja rządowa dzieli się na zespoloną i niezespoloną. Zespolona administracja rządowa znajduje się pod zwierzchnictwem wojewody. Chodzi o powiązanie organizacyjne organów tej administracji wyróżnionych przedmiotem działania, należących do różnych działów administracji rządowej, nazwanych w ustawie kierownikami zespolonych służb, inspekcji i straży, pod kierownictwem jednego organu o kompetencji ogólnej- wojewody.

Organy rzÄ…dowej administracji zespolonej to:

• Komendant Wojewódzki PaÅ„stwowej Straży Pożarnej;

• Komendant Wojewódzki Policji;

• Kurator OÅ›wiaty;

• Wojewódzki Inspektor Transportu Drogowego;

• Wojewódzki Inspektor Farmaceutyczny;

• Wojewódzki Inspektor Ochrony RoÅ›lin i Nasiennictwa;

• Wojewódzki Inspektor Nadzoru Budowlanego;

• Wojewódzki Inspektor Nadzoru Geodezyjnego i Kartograficznego;

• Wojewódzki Inspektor Ochrony Åšrodowiska;

• Wojewódzki Inspektor Inspekcji Handlowej;

• Wojewódzki Inspektor JakoÅ›ci Handlowej Artykułów Rolno- Spożywczych;

• Wojewódzki Inspektor Sanitarny;

• Wojewódzki Lekarz Weterynarii;

• Wojewódzki Konserwator Zabytków.

Obowiązkami wojewody jako zwierzchnika rządowej administracji zespolonej w województwie są:

• kierowanie niÄ… i koordynowanie jej dziaÅ‚alnoÅ›ci;

• kontrolowanie jej dziaÅ‚alnoÅ›ci;

• zapewnienie warunków skutecznego jej dziaÅ‚ania;

• ponoszenie odpowiedzialnoÅ›ci za wyniki jej dziaÅ‚ania.

Z kolei administracja niezespolona, w przeciwieństwie do zespolonej nie podlega wojewodzie, ale jest częścią administracji rządowej w terenie. Organami administracji niezespolonej są terenowe organy administracji rządowej podporządkowane właściwemu ministrowi lub centralnemu organowi administracji rządowej, a także kierownicy państwowych osób prawnych i kierownicy innych państwowych jednostek organizacyjnych wykonujących zadania z zakresu administracji rządowej na obszarze województwa. Organami niezespolonej administracji rządowej są (art. 56, pkt 1-15):

• dowódcy okrÄ™gów wojskowych, szefowie wojewódzkich sztabów wojskowych, wojskowi komendanci;

• dyrektorzy izb celnych i naczelnicy urzÄ™dów celnych;

• dyrektorzy izb skarbowych, naczelnicy urzÄ™dów skarbowych, dyrektorzy urzÄ™dów kontroli skarbowej;

• dyrektorzy okrÄ™gowych urzÄ™dów górniczych i specjalistycznych urzÄ™dów górniczych;

• dyrektorzy okrÄ™gowych urzÄ™dów miar i naczelnicy obwodowych urzÄ™dów miar;

• dyrektorzy okrÄ™gowych urzÄ™dów probierczych i naczelnicy obwodowych urzÄ™dów probierczych;

• dyrektorzy regionalnych zarzÄ…dów gospodarki wodnej;

• dyrektorzy urzÄ™dów morskich;

• dyrektorzy urzÄ™dów statystycznych;

• dyrektorzy urzÄ™dów żeglugi Å›ródlÄ…dowej;

• graniczni i powiatowi lekarze weterynarii;

• komendanci oddziałów Straży Granicznej, komendanci placówek i dywizjonów Straży Granicznej;

• okrÄ™gowi inspektorzy rybołówstwa morskiego;

• paÅ„stwowi graniczni inspektorzy sanitarni;

• regionalni dyrektorzy ochrony Å›rodowiska.

Ustanowienie organów niezespolonej administracji rządowej może następować w drodze ustawy, jeżeli jest to uzasadnione ogólnopaństwowym charakterem wykonywanych zadań lub terytorialnym zasięgiem działania przekraczającym obszar jednego województwa.

Wojewoda jako organ terenowej administracji rządowej w województwie posiada szereg funkcji, a mianowicie jest on:

• przedstawicielem Rady Ministrów w województwie;

• zwierzchnikiem rzÄ…dowej administracji zespolonej w województwie

• organem rzÄ…dowej administracji zespolonej w województwie;

• organem nadzoru nad dziaÅ‚alnoÅ›ciÄ… jednostek samorzÄ…du terytorialnego i ich zwiÄ…zków pod wzglÄ™dem legalnoÅ›ci z zastrzeżeniem, że wojewoda kontroluje pod wzglÄ™dem legalnoÅ›ci, gospodarnoÅ›ci i rzetelnoÅ›ci wykonywanie przez jednostki samorzÄ…du terytorialnego zadaÅ„ z zakresu administracji rzÄ…dowej, realizowanych przez nie na podstawie ustawy lub porozumienia z organami administracji rzÄ…dowej;

• organem administracji rzÄ…dowej, do którego wÅ‚aÅ›ciwoÅ›ci należą wszystkie sprawy z zakresu administracji rzÄ…dowej w województwie niezastrzeżone w odrÄ™bnych ustawach do wÅ‚aÅ›ciwoÅ›ci innych organów tej administracji;

• reprezentantem Skarbu PaÅ„stwa, w zakresie i na zasadach okreÅ›lonych w odrÄ™bnych ustawach;

• organem wyższego stopnia w rozumieniu ustawy z dnia 14 czerwca 1960r.- Kodeks postÄ™powania administracyjnego.

  Wojewoda jest powoływany i odwoływany przez Prezesa Rady Ministrów na wniosek ministra właściwego do spraw administracji publicznej. Osoba mogąca zostać powołana na stanowisko wojewody musi spełniać ustawowe wymogi do pełnienia tej funkcji . Zalicza się do nich:

1. posiadanie obywatelstwa polskiego;

2. posiadanie tytułu magistra lub tytułu równorzędnego;

3. posiadanie 3-letniego stażu pracy w zakresie kierowania zespołami ludzkimi;

4. brak skazania prawomocnym wyrokiem sądu za umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub umyślne przestępstwo skarbowe;

5. korzystanie z pełni praw publicznych;

6. cieszenie siÄ™ nieposzlakowanÄ… opiniÄ….

   Przy wojewodzie powoływany jest także wicewojewoda albo dwóch wicewojewodów, w celu pomocy wicewojewodzie w wykonywaniu powierzonych mu zadań. Wicewojewoda, podobnie jak wojewoda powoływany jest przez Prezesa Rady Ministrów, lecz na wniosek wojewody. N stanowisko wicewojewody może zostać powołana osoba spełniająca takie same kryteria jak jest to w przypadku wojewody. Zakres kompetencji i zadań należących do wicewojewody określany jest przez wojewodę w drodze rozporządzenia. W sytuacji, kiedy wojewoda nie pełni swych zadań służbowych wszystkie jego kompetencje przekazane zostają osobie wicewojewody.

   Wszelkie spory mające miejsce między wojewodami oraz między wojewodą a członkiem Rady Ministrów ma prawo jednocześnie rozstrzygać Prezes Rady Ministrów. Pomoc w wykonywaniu zadań wojewody sprawują również urzędy wojewódzkie oraz organy rządowej administracji zespolonej w województwie. Wojewoda w celu usprawnienia działania rządowej administracji zespolonej może tworzyć delegatury urzędu wojewódzkiego (we Włocławku znajduje się Delegatura Kujawsko- Pomorskiego Urzędu Wojewódzkiego w Bydgoszczy).

   Urząd wojewódzki składa się z poszczególnych komórek organizacyjnych. Są to:

1. wydziały- realizują merytoryczne zadania urzędu;

2. biura- realizują zadania w zakresie organizacji i obsługi urzędu;

3. oddziały- komórki organizacyjne wewnątrz wydziałów i biur.

   Urząd wojewódzki posiada statut, który jest mu nadawany przez wojewodę i podlegający zatwierdzeniu przez Prezesa Rady Ministrów. Ogłaszany jest w Dzienniku Urzędowym. Statut taki ma za zadanie określić w szczególności:

   • nazwÄ™ i siedzibÄ™ urzÄ™du;

   • nazwy stanowisk dyrektorów wydziałów;

   • nazwy wydziałów oraz innych komórek organizacyjnych urzÄ™du, jeżeli odrÄ™bne ustawy tak stanowiÄ…, zakres kompetencji przypisanych okreÅ›lonym w ustawach stanowiskom lub funkcjom urzÄ™dowym;

   • nazwy, siedziby i zakresy dziaÅ‚ania delegatur;

   • inne sprawy istotne dla dziaÅ‚ania i organizacji urzÄ™du.

     Wojewoda ma także prawo do ustanowienia pełnomocnika i zespołów doradczych. Ich ustanowienie odbywa się w szczególnych przypadkach i na określony czas. Wtedy pełnomocnik jest zobowiązany do wykonywania zadań określonych w pełnomocnictwie. Oprócz tego wojewoda ma również prawo do upoważniania na piśmie pracowników urzędu wojewódzkiego, niezatrudnionych w urzędach obsługujących inne organy rządowej administracji zespolonej w województwie , do załatwiania spraw w jego imieniu i na jego odpowiedzialność. Dodatkowo wojewoda może powierzyć prowadzenie części swoich spraw jednostkom samorządu terytorialnego lub organom innych samorządów działających na obszarze województwa, kierownikom państwowych i samorządowych osób prawnych oraz innych państwowych jednostek działających w województwie. Przekazanie zadań w tym przypadku następuje na podstawie porozumienia wojewody z organem, któremu zadanie przekazano. Wojewoda sprawuje kontrole nad prawidłowym wykonaniem powierzonych zadań.

     Wojewoda jako przedstawiciel Rady Ministrów w terenie posiada obowiązki w zakresie wykonywania polityki Rady Ministrów w województwie. Do tych obowiązków zalicza się:

• dostosowanie celów Rady Ministrów do miejscowych warunków oraz koordynowanie i kontrolowanie wykonania wynikajÄ…cych stÄ…d zadaÅ„;

• zapewnienie współdziaÅ‚ania wszystkich organów administracji rzÄ…dowej i samorzÄ…dowej dziaÅ‚ajÄ…cych w województwie i kierowanie ich dziaÅ‚alnoÅ›ciÄ… w zakresie zapobiegania zagrożeniu życia, zdrowia lub mienia oraz zagrożeniom Å›rodowiska, bezpieczeÅ„stwa paÅ„stwa i utrzymanie porzÄ…dku publicznego, ochrony praw obywatelskich, a także zapobieganie klÄ™skom żywioÅ‚owym i innym nadzwyczajnym zagrożeniom oraz zwalczanie i usuwanie ich skutków;

• dokonanie oceny stanu zabezpieczenia przeciwpowodziowego województwa, opracowanie planu operacyjnego przed powodziÄ… oraz ogÅ‚oszenie i odwoÅ‚ania pogotowia i alarmu przeciwpowodziowego;

• wykonanie i koordynowanie zadania w zakresie obronnoÅ›ci i bezpieczeÅ„stwa paÅ„stwa oraz zarzÄ…dzania kryzysowego;

• przedstawienie Radzie Ministrów, za poÅ›rednictwem ministra wÅ‚aÅ›ciwego do spraw administracji publicznej, projektów dokumentów rzÄ…dowych w sprawach dotyczÄ…cych województwa;

• wykonanie zadaÅ„ okreÅ›lonych w odrÄ™bnych ustawach oraz ustalonych przez RadÄ™ Ministrów i Prezesa Rady Ministrów.

  Wojewoda posiada także obowiązki reprezentacyjne polegające na:

• reprezentowaniu Rady Ministrów na uroczystoÅ›ciach paÅ„stwowych i w czasie oficjalnych wizyt skÅ‚adanych w województwie przez przedstawicieli paÅ„stw obcych;

• współdziaÅ‚aniu z wÅ‚aÅ›ciwymi organami innych paÅ„stw oraz miÄ™dzynarodowych organizacji rzÄ…dowych i pozarzÄ…dowych.

  Co jest ważne wojewoda w swoich wystąpieniach reprezentuje stanowisko zgodne z polityką Rady Ministrów.

  Wojewoda ma prawo do żądania od organów administracji rządowej działającej w województwie bieżących informacji i wyjaśnień o ich działalności oraz ma prawo wglądu w tok każdej sprawy prowadzonej w województwie przez organy administracji rządowej, a także przez organy samorządu terytorialnego w zakresie zadań przyjętych na podstawie porozumienia lub zadań zleconych. Do kompetencji wojewody wlicza się ponadto kontrolę wykonania przez organy rządowej administracji zespolonej w województwie zadań wynikających z ustaw i innych aktów prawnych wydanych na podstawie upoważnień w nich zawartych, ustaleń Rady Ministrów oraz wytycznych i poleceń Prezesa Rady Ministrów. Kontroluje także wykonanie przez organy samorządu terytorialnego i inne podmioty zadań w zakresie administracji rządowej. W szczególnych przypadkach ma prawo kontrolować wykonanie zadań przez administracje niezespoloną w województwie. Kontrola przeprowadzana jest na podstawie rocznych planów kontroli sporządzonych przez komórkę do spraw kontroli, a następnie zatwierdzonych przez wojewodę. Wojewoda ma prawo do dokonania zmian w rocznym planie kontroli, na wniosek kierownika komórki do spraw kontroli. Kontrola przeprowadzana jest przez pracowników komórki do spraw kontroli, na podstawie legitymacji służbowej i imiennego upoważnienia określającego przedmiot i zakres kontroli, wydanego przez wojewodę lub osobę upoważnioną do działania w jego imieniu. Z przeprowadzonej kontroli kontrolujący sporządza protokół. Wojewoda ma prawo do przerwania kontroli w każdej chwili. Wśród rodzajów kontroli wyróżnia się:

1. kompleksowe- obejmują całą działalność podmiotu kontrolowanego;

2. problemowe- obejmują wybrane zagadnienia z działalności podmiotu kontrolowanego;

3. sprawdzające- obejmują sprawdzenie sposobu wykorzystania uwag i wniosków z wcześniejszych kontroli;

4. doraźne- obejmują zbadanie zagadnień wskazanych przez zarządzającego kontrolę;

5. koordynowane- obejmuje te same zagadnienia w kilku podmiotach kontrolowanych.

   Kompetencją przysługującą wojewodzie oraz organom niezespolonej administracji rządowej jest stanowienie aktów prawa miejscowego obowiązujące w województwie lub jego części, z tym założeniem, że organy niezespolonej administracji rządowej są zobowiązane do uzgadniania z wojewoda projektów aktów prawa miejscowego.

   Wojewoda może wydawać także rozporządzenia porządkowe, jeżeli jest to niezbędne do ochrony życia, zdrowia lub mienia oraz do zapewnienia porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego. Rozporządzenie wojewoda przekazuje niezwłocznie Prezesowi Rady Ministrów, marszałkowi województwa, starostom, prezydentom miast, burmistrzom i wójtom, na których terenie rozporządzenie ma być stosowane. Rozporządzenia poddawane są kontroli pod katem ich zgodności z przepisami powszechnie obowiązującymi oraz polityka Rady Ministrów.