|
|---|
Tzw. "katar koci" zwany także popularnie grypą kotów, jest powszechnie występującą chorobą zakaźną kotów. Jej przyczyną jest zakażenie wirusowe lub bakteryjne.
Choroba występuje u kotów w każdym wieku, najcięższy przebieg obserwuje się u zwierząt bardzo młodych, tych w podeszłym wieku oraz u kotów z silnie osłabioną odpornością np. na skutek zakażenia wirusem białaczki czy kociego niedoboru immunologicznego.
PRZYCZYNY
Tzw. katar koci czyli zapalenie górnych dróg oddechowych wywoływane jest przez zakażenie:
wirusami
herpeswirusem typu 1 (Feline Herpesvirus 1 = FHV-1)
caliciwirusem (Feline Calicivirus = FCV)
bakteriami z rodzaju Chlamydia, Mycoplasma, Pateurella, Bordatella
Większość przypadków kataru kociego jest skutkiem zakażenia herpeswirusem lub caliciwirusem, do których potem dołączają się bakterie. Zdarzają się także infekcje mieszane, wywołane przez oba wirusy oraz zapalenia wyłącznie bakteryjne.
| ZARAŻENIE |
|---|
Zdrowy kot zaraża się katarem kocim poprzez:
kontakt z chorym kotem lub jego wydzielinami np. wypływem z nosa czy oczu, moczem, kałem i śliną, gdzie znajdują się duże ilości wirusów,
kontakt ze zdrowym kotem, który chorował w przeszłości na katar koci i jest nosicielem wirusa lub wirusów,
drogę kropelkową (poprzez powietrze), ale jest to bardzo rzadkie i zdarza się wyłącznie w dużych skupiskach kotów,
miski, kuwety, posłania, zabawki itp., z którymi miał styczność nosiciel lub chory kot,
ręce czy ubranie personelu dużych schronisk i przytulisk, gdzie przebywa naraz duża liczba kotów.
Domowe, niewychodzące koty często są zarażane przez wirusy, które zostały przeniesione z zewnątrz na butach czy ubraniu.
W przypadku FHV-1 występuje także tzw. zakażenie in utero czyli przedostanie się wirusa z chorej matki na kocięta jeszcze podczas ciąży oraz zakażenie drogą płciową - podczas krycia.
| CZY MÓJ KOT MOŻE ZACHOROWAĆ? |
|---|
Wirusowe zapalenie górnych dróg oddechowych jest groźne dla każdego kota - zarówno domowego, który nigdy nie wychodzi na dwór, jak i tego, który codziennie spaceruje. Jednak najbardziej zagrożone są koty w hodowlach, schroniskach, przytuliskach, ośrodkach adopcyjnych - wszędzie tam, gdzie na niewielkiej powierzchni jest duża liczba kotów, wirusy z łatwością mogą przenosić się z jednego zwierzęcia na drugie.
Najcięższy przebieg choroby występuje u zwierząt, u których nie ma wysokiego poziomu odporności:
u młodych kociąt (u których system immunologiczny nie jest jeszcze w pełni sprawny),
u starszych zwierząt (jest to związane z procesami starzenia się),
u kotów chorych na białaczkę czy FIV (choroby niszczące układ odpornościowy),
u zwierząt w trakcie terapii lekami obniżającymi odporność np. sterydami czy lekami przeciwnowotworowymi oraz
u nieszczepionych kotów w każdym wieku.
| OBJAWY CHOROBY |
|---|
Objawy kataru kociego są skutkiem działania jednego lub obu wirusów oraz towarzyszących im bakterii. Przebieg choroby i czas jej trwania jest bardzo różny i zależy od rodzaju i zjadliwości wirusa (a więc siły z jaką atakuje organizm), ogólnej kondycji kota oraz jego wieku. Zwykle infekcje wywołane przez FHV-1 są cięższe i dłużej trwają, podczas gdy zakażenia FCV dają łagodny przebieg, często mijają samoistnie.
Typowe objawy choroby występują przede wszystkim u młodych kociąt, w wieku 6-12 tygodni oraz u dorosłych kotów, które nie były szczepione i nie chorowały w młodości.
Początkowo pojawia się przezroczysty wypływ z nosa i z oczu oraz kichanie. Oczy stają się zamglone, pojawia się zapalenie spojówek. Z powodu gorączki kocięta często tracą apetyt i pragnienie, stają się apatyczne i dużo śpią. Bardzo szybko wypływ z oczu staje śluzowo-ropny, co świadczy o dołączeniu się do choroby bakterii. Na skutek drażniącego działania wypływu, wokół nosa i oczu mogą wypadać włosy. Czasami zwierzęta obficie ślinią się.
Po kilku dniach niektóre zwierzęta zdrowieją - znika wypływ, kichanie, powraca apetyt i dobre samopoczucie. Inne, ze słabszym układem odpornościowym, chorują dalej - czasem nawet kilka tygodni.
Opisane powyżej objawy występują niezależnie od tego, który wirus jest przyczyną choroby. Jednak istnieją także zmiany, które są charakterystyczne dla działania konkretnego wirusa czy bakterii.
Herpeswirus
OCZY. Herpeswirus wraz z bakterią Chlamydia sp. może wywołać zmiany w obrębie oczu - bardzo silne, przewlekłe zapalenie spojówki oraz rogówki. Bardzo często, na skutek zniszczenia powierzchownej warstwy rogówki, pojawia się jedno- lub obustronnie, wrzód rogówki. Wypływ z oczu nasila się, jest gęsty, żółtobrązowy, oko jest stale przymknięte, bolesne. Nieleczony wrzód rogówki może nawet doprowadzić do zakażenia całej gałki ocznej i konieczności jej usunięcia.
U niektórych zwierząt wirus spowoduje nieodwracalne zmiany, których konsekwencją będzie pojawienie się przewlekłego zapalenia spojówek. U tych kotów przez całe życie będzie utrzymywał się niewielki wypływ z oczu oraz "zamglone spojrzenie". Co jakiś czas następuje pogorszenie, które łatwo ustępuje po podaniu leków. Niestety, nie ma możliwości wyleczenia takiego stanu, można go jedynie łagodzić poprzez odpowiednią, codzienną pielęgnację oczu.
NOS. Infekcja FHV-1 może także prowadzić do zaawansowanego zapalenia jamy nosowej. Wirusy, a potem także bakterie, powodują silne uszkodzenie nabłonka jamy nosowej oraz martwicę (obumarcie) części małżowin nosowych. Mimo tak poważnych zmian, większość kotów po kilku tygodniach zdrowieje, jednak choć ogólnie czują się one świetnie, pozostanie u nich trwałe, przewlekłe zapalenie jamy nosowej - objawiające się częstym kichaniem, "chrapaniem" przez nos i surowiczym wypływem z nosa. Podobnie jak w przypadku przewlekłego zapalenia spojówek, co jakiś czas dochodzi do pogorszenia stanu, wypływ staje się ropny, aptetyt i samopoczucie kota pogarszają się. Podanie leków poprawia stan, jednak nie doprowadza do całkowitego wyleczenia.
UKŁAD ROZRODCZY. Jeżeli do zakażenia wirusem doszło podczas krycia, pojawia się zapalenie pochwy lub szyjki macicy oraz okresowe zaburzenia płodności. Ten stan przechodzi samoistnie i zwykle nie wymaga leczenia.
FHV-1 jest także bardzo groźny dla płodów, bowiem wirus może poprzez łożysko zarazić płody i doprowadzić do ich poronienia lub urodzenia się bardzo słabych kociąt, które wkrótce potem giną z objawami zapalenia płuc.
Caliciwirus
JAMA USTNA. W przypadku zakażenia kota FCV bardzo często obserwujemy silne zapalenie jamy ustnej i dziąseł oraz występowanie nadżerek i owrzodzeń na języku, podniebieniu i łukach gardłowych. Są one bolesne, powodują obfite ślinienienie się i brzydki zapach z pyska. Najczęściej koty przestają jeść, co dodatkowo osłabia je.
W większości wypadków zmiany są bardzo powierzchowne i stosunkowo szybko znikają. Jednak zdarza się także, że prowadzą one w późniejszym okresie do rozwoju tzw. przewlekłego zapalenia jamy ustnej.
UKŁAD ODDECHOWY. W przypadku silnej infekcji lub niskiej odporności organizmu, caliciwirus może doprowadzić do zapalenia oskrzeli i płuc, do którego dołączają się wkrótce także bakterie. Pojawia się silna gorączka, wyraźne problemy z oddychaniem. Kot jest apatyczny, nie ma apetytu ani pragnienia. Jest to poważny stan, który może doprowadzić do obrzęku płuc i śmierci kota.
MIĘŚNIE I STAWY. Niezwykle rzadko zdarza się tzw. reumatyczna forma kataru kociego nazywana inaczej syndromem kulejącego kociaka. Występuje ona praktycznie wyłącznie u młodych kotów i ma bardzo dramatyczny przebieg. Chore zwierzęta mają bardzo wysoką temperaturę - powyżej 40°C, obrzęknięte i bardzo bolesne stawy oraz mięśnie kończyn. Z powodu bólu przez cały czas leżą, czasami głośno płacząc. Apetyt i pragnienie są zachowane, ale pokarm i woda muszą być podsuwane kotom bardzo blisko, ponieważ mimo głodu nie potrafią one podejść do jedzenia. Taki stan trwa 3-4 dni i potem nagle następuje całkowita poprawa.
| NOSICIELSTWO |
|---|
Bardzo ważnym aspektem zapalenia górnych dróg oddechowych u kotów jest problem nosicielstwa. Większość kotów, które kiedykolwiek miały kontakt z Herpes czy Caliciwirusem, staje się ich nosicielami do końca życia, a wirus znajdujący się w ślinie czy łzach jest źródłem zakażenia dla innych kotów.
FCV jest obecny w ślinie oraz łzach przez cały czas i taki kot-nosiciel jest stałym źródłem choroby dla innych kotów, niezależne od swojej kondycji czy samopoczucia.
Natomiast FHV-1 pojawia się w ślinie, łzach i innych wydzielinach okresowo - na skutek stresu czy obniżenia odporności. Po kilku tygodniach wirus znowu znika z wydzielin, jednak nadal pozostaje w obrębie organizmu i przy następnej, sprzyjającej "okazji", ponownie pojawi się. Taka "okazja" to np. zmiana środowiska życia czy właściciela, uczestnictwo w wystawach i pokazach, inna choroba, ciąża i okres karmienia oraz terapia lekami obniżającymi odporność np. sterydami czy lekami przeciwnowotworowymi.
Większość kotów-nosicieli, w okresie rozsiewania herpeswirusa nie ma żadnych objawów, tylko u niektórych można zaobserwować lekkie, szybko przemijające objawy kataru np. niewielki wypływ z nosa i oczu oraz nieznaczną apatię.
| LECZENIE |
|---|
Niezależnie od tego, który z wirusów jest odpowiedzialny za rozwój choroby, leczenie kataru kociego polega wyłącznie na łagodzeniu objawów i wspomaganiu organizmu w walce z wirusem. Bardzo wiele zależy tutaj od troskliwej opieki właściciela.
Poniżej wymienione są najważniejsze punkty terapii:
zapewnienie kotu cichego, spokojnego miejsca,
nawilżanie powietrza i podniesienie temperatury w pomieszczeniu, w którym przebywa kot,
utrzymywanie w czystości oczu, nosa i ich okolic - należy wacikiem, namoczonym w ciepłej wodzie, regularnie usuwać pojawiający się wypływ,
zachęcanie kota do jedzenia i picia - należy podawać jedzenie o intensywnym zapachu, ponieważ większość kotów z katarem kocim ma przytłumiony węch. Jeżeli kot nie chce jeść czy pić, niezbędne jest podawanie płynów w formie kroplówki i karmienie "na siłę".
podawanie odpowiednich leków:
antybiotyków, które chronią przed wtórnymi infekcjami bakteryjnymi m.in. Chalmydia sp., Mycoplasama sp.
środków przeciwzapalnych, przeciwbólowych i przeciwgorączkowych
preparatów rozpłynniających wydzielinę w drogach oddechowych - ułatwia to jej usunięcie i swobodne oddychanie
kropli lub maści do oczu - muszą być one stosowane regularnie, początkowo nawet co 4 godziny,
leków wzmacniających odporność
Wszystkie leki i preparaty mogą być stosowane wyłącznie w porozumieniu
z lekarzem weterynarii!
W ostatnich latach prowadzi się badania nad stosowaniem niektórych leków przeciwwirusowych np. interferonu, acyklowiru w leczeniu kataru kociego. Niestety, jak dotychczas wykazano, że leki te są skuteczne jedynie w postaci stosowanych miejscowo kropli do oczu. Jednak ich stosowanie u kotów bardzo często powoduje podrażnienie i ból, a zwierzęta bronią się przed podawaniem preparatu.
Terapia choroby trwa zwykle około 7-10 dni. Jednak zdarza się także, przede wszystkim u młodych kotów, że mimo zastosowania odpowiedniego leczenia, choroba trwa 3-4 tygodnie a nawet kilka miesięcy. W takiej sytuacji bardzo często rezygnujemy z podawania antybiotyku i innych leków, pozostając przy systematycznej pielęgnacji, redukowaniu stresu oraz ew. podając leki wzmacniające odporność organizmu.
Trzeba także pamiętać, że niekiedy, mimo starannego i prawidłowego postępowania, zdarzają się przypadki śmiertelne, szczególnie wśród bardzo młodych kotów oraz zwierząt z osłabioną odpornością. Zwykle nie są one skutkiem działania samych wirusów - przyczyną są albo bakterie powodujące np. zapalenie płuc albo ogólne odwodnienie i osłabienie organizmu.
| ZAPOBIEGANIE |
|---|
Obecnie nie ma możliwości całkowitego zabezpieczenia zwierzęcia przed zachorowaniem na katar koci. Dzięki szczepieniom minimalizujemy ryzyko rozwoju choroby, choć nie likwidujemy go całkowicie. Ograniczanie możliwości kontaktu kotów z zarazkami powodującymi chorobę pozwala na zredukowanie szansy na zakażenie się wirusem czy wirusami.
Szczepienia
Obecnie w Polsce dostępne są jedynie szczepionki iniekcyjne, które podaje się w postaci zastrzyku podskórnego lub domięśniowego. Zaleca się dwukrotne szczepienie w odstępie 2-3 tygodni. Młode koty szczepi się najczęściej w 8 i 12 tygodniu życia, następnie po roku i potem co 3 lata. Wyjątek stanowią tu koty żyjące w dużych skupiskach np. schroniska, hodowle, u których szczepienie należy powtarzać każdego roku.
Szczepienie nie daje, niestety, gwarancji, że kot nie zachoruje na katar koci ani też nie zapobiegnie nosicielstwu wirusów. Jednak dzięki szczepieniom, koty chorują rzadziej, a jeśli już zachorują, to choroba trwa krócej i jej objawy są o wiele łagodniejsze.
Szczepienie jest wskazane u wszystkich zwierząt, ponieważ katar koci jest potencjalnym zagrożeniem dla każdego kota, niezależnie od tego czy wychodzi on na dwór czy nie, czy żyje sam czy też z innymi kotami.
W przypadku dużych hodowli i schronisk stosuje się specjalne programy szczepień, opracowywane specjalnie dla danej grupy kotów.
Higiena
Właściwa higiena i przestrzeganie zasad czystości to dwa, najważniejsze punkty w zwalczaniu kataru kociego. Są one szczególnie istotne w przypadku dużych skupisk kotów, gdzie niezwykle istotne jest ograniczenie rozprzestrzeniania się wirusa z kota na kota. U kotów domowych, niewychodzących, trzeba jedynie ograniczać ich kontakt z przedmiotami przynoszonymi z zewnątrz - przede wszystkim butami, ubraniami itp.
Oba wirusy są stosunkowo odporne i stosunkowo długo zachowują inwazyjność (zdolność do zaatakowania organizmu kota) w środowisku zewnątrznym. Herpeswirus potrafi przetrwać w temperaturze pokojowej aż 30 dni, ale na szczęście zabija go większość powszechnie stosowanych detergentów. Natomiast Caliciwirus przeżywa w środowisku nawet kilka miesięcy i jest odporny na działanie większości środków do dezynfekcji.
Podstawowe zasady postępowanie w przypadku hodowli kotów przedstawiono poniżej:
przyjmowanie do krycia tylko kotów zaszczepionych na katar koci (minimum 4 tygodnie wcześniej),
izolacja ciężarnych i karmiących kotek od reszty hodowli,
oddzielne pomieszczenia dla młodych kotów, bez możliwości kontaktu z dorosłymi, aż do chwili, kiedy od drugiego szczepienia w wieku 12 tygodni upłynął minimum tydzień,
częsta dezynfekcja misek, klatek, posłań, kuwet, zabawek itp. preparatem zabijającym wirusy, bezpiecznym dla kotów (poleconym przez lekarza sprawującego opiekę nad hodowlą),
niedopuszczanie do nadmiernego zagęszczenia kotów,
zapewnienie kotom odpowiedniej temperatury, wilgotności powietrza i wentylacji w pomieszczeniach,
ścisła izolacja kotów z objawami kataru kociego, stosowanie dla nich oddzielnych kuwet, misek, zabawek itp., z którymi nie mogą mieć styczności inne, zdrowe koty.
Zwierzęta chore należy pielęgnować, karmić itp. oddzielnie, po każdym kontakcie z nimi myjąc ręce i twarz oraz zmieniając wierzchnie ubranie.