• Wyjaśnij terminy:

1. Kształcenie- współcześnie stanowi podmiot badań subdyscypliny pedagogicznej nazywanej dydaktyką, która zajmuje się badaniem celów, treści, metod, zasad i form organizacji procesów kształcenia (nauczania i uczenia się) w odróżnieniu od teorii wychowania, która przedmiotem badań czyni proces wychowania. Kształceniem nazywa się także bardzoej ogólnie pojmowany proces, w którym ludzie poznają przyrodę, świat społeczny i świat kultury oraz rozwijają swoje zdolności poznawcze.

*[ogół czynności i procesów umożliwiających ludziom poznanie przyrody, społeczeństwa i kultury, a zarazem uczestnictwo w ich przekształcaniu, jak również możliwie wszechstronny rozwój sprawności fizycznych i umysłowych, zainteresowań i zdolności, także wyrobienie odpowiednich postaw i przekonań.]*

2. Opieka- zaspokojenie wszystkich potrzeb dziecka np. jedzenie, spokój w domu, normalni rodzice

*[prawo piecza prawna służąca ochronie interesów i praw osób małoletnich () nie pozostających pod władzą rodzicielską lub osób całkowicie ubezwłasnowolnionych;

nadzór prawny ustanowiony przez sąd nad osobą małoletnią; dbanie o kogoś, o coś]*

3. Edukacja- pojęcie to początkowo w języku polskim było zamiennie stosowane z pojęciem “wychowania” i :kształcenia”. W zasobach leksykalnych współczesnej polszczyzny przez pojęcie “edukacji” rozumie się najcześciej:

1) ogół oddziaływań międzygeneracyjnych, formowaniu całokształtu zdolności życiowych człowieka, a zatem mogą to być oprócz procesów celowościowych (wychowania i kształcenia), także procesy naturalnego wrastania jednostki w grupy społeczne i kulturę swojego czasu historycznego oraz miejsca, jak również procesy uspołecznienia poprzez organizację życia społecznego;

2) ogół oddziaływań międzygeneracyjnych służących formowaniu całokształtu zdolności życiowych człowieka (fizycznych, poznawczych, estetycznych, moralnych i religijnych), czyniących z niego istotę dojrzałą, świadomie realizującą się, “zadomowioną” w danej kulturze, zdolną do konstruktywnej krytyki i refleksyjnej afirmacji;

3) ogół działań procesów i warunków sprzyjających rozwojowi człowieka;

*rozwój jest określany poprzez lepsze rozumienie siebie i relacji ze światem, skuteczniejszą kontrolą własnych zachowań i większe sprawstwo wobec procesów zewnętrznych. Łatwo dostrzec, co łączy współczesne definicje edukacji, a czym one się różnią, Jest to kategoria pojęciowa nazywająca przedmiot pedagogiki współczesnej.

*[edukacja łac. educatio ‘wychowanie’, ‘wykształcenie’, kształcenie;

ogół czynności i procesów mających na celu przekazywanie wiedzy, kształtowanie określonych cech i umiejętności]*

4. Pedagogika- w tradycji europ. jest traktowana jako odrębna dyscyplina naukowa, w obszarze anglojęzycznym (między innymi w tradycji amerykańskiej) nie jest wyróżniana wprost jako odrębna dyscyplina naukowa, ale na uniwersytetach istnieją wydziały nauk o edukacji. W europejskiej tradycji:

• pierwotne znaczenie pedagogiki zawierało się oto w takiej definicji: pedagogika jest nauką badającą, w jaki sposób należy realizować (wg. kryterium wartości i skuteczności) określone, w góry założone i pożądane stany rzeczy. Pedagogika miała być zatem budowana wg. racjonalności instrumentalnej, a efektem badań pedagogicznych miał być uniwersalny i skuteczny system pedagogiczny;

• w zasobacz leksykalnych współczesnej polszczyzny pedagogika jest definiowana jako dyscyplina naukowa (lub dziedzina wiedzy) o procesach edukacyjnych i dyskusach edukacyjnych, czyli zdaniem jej jest wytwarzanie wiedzy o całokształcie pedagogiki edukacyjnej- mininej i aktualnej. Obiektem badań tak rozumienych pedagogiki są więc pedagogie we wszystkich swoich znaczeniach.

*[nauka o celach i metodach wychowania i kształcenia; świadoma i celowa działalność wychowawcza.]*

5. Andragogika- subdyscyplina pedagogiczna, która swoim przedmiotem badań czyni możliwości i uwarunkowania edukacyjne ludzi dorosłych.

*[dział pedagogiki zajmujący się zagadnieniami wychowania i kształcenia dorosłych; andragog]*

6. Surdopedagogika-

*[łac. surdus ‘głuchy’, gr. país ‘dziecko’, agogós ‘przewodnik’],

dział pedagogiki specjalnej obejmujący zagadnienia nauczania i wychowania dzieci głuchoniemych, a także szkolenia osób dorosłych, które utraciły słuch;

dział pedagogiki obejmujący zagadnienia nauczania i wychowania osób niesłyszących.]*

7. Tyflopedagogika-

*[gr. typhlós ‘niewidomy’, paidagōgikḗ ‘świadoma działalność wychowawcza’,

dział pedagogiki specjalnej obejmujący zagadnienia nauczania, wychowania oraz szkolenia (np. zawodowego) osób niewidomych i niedowidzących.

dział pedagogiki specjalnej zajmujący się wychowywaniem i nauczaniem dzieci niewidomych i niedowidzących]*

8. Oligofrenopedagogika-

*[gr. olígos ‘mały’, phrḗn ‘umysł’, paidagōgikḗ ‘świadoma działalność wychowawcza’,

dział pedagogiki specjalnej zajmujący się problematyką wychowania i kształcenia dzieci o obniżonej sprawności umysłowej;

dział pedagogiki zajmujący się zagadnieniami wychowywania i kształcenia dzieci opóźnionych w rozwoju umysłowym]*

9. Paradygmat-

**wg. Kwiecińskiego: to zbiór ogólnych i ostatecznych przesłanek w wyjaśnianiu jakiegoś obszaru rzeczywistości, przyjętych przez grono specjalistów danej dziedziny, a następnie upowszechniony i przyjęty przez określone zbiorowości użytkowników jako wzór myślenia i działania.

**wg. T. S. Kuhna- paradygmat dostarcza modelowych rozwiązań uprawiającym daną dyscyplinę naukową lub typ nauk (model nauki i naukowości) i obejmuje:

• zbiór przyjętych założeń,

• zbiór podstawowych teorii i twierdzeń opisujących i wyjaśniających rzeczywistość lub jej fragment,

• instrumentarium badawcze,

• zastosowania osiągniętych wyników badań.

Wczesna pedagogika dopuszcza współistnienie wielu paradygmatów naukowych.

*[przyjęty sposób widzenia rzeczywistości w danej dziedzinie, doktrynie itp.;

gr. parádeigma ‘przykład’, ‘wzór’; językozn. zestaw form deklinacyjnych lub koniugacyjnych właściwy danemu typowi wyrazów ułożonych wg określonego systemu (np. wg ustalonej kolejności przypadków);]*

10. Ambiwalencja- rozbieżność oczekiwań dyktowanych przez pojedynczą normę. Pojęcie to przez E. Bleulera zostało użyte na określenie jednoczesnego przeżywania przeciwstawnych sobie stanów emocjonalnych w stosunku do tych samych osób, rzeczy i sytuacji. Stany te mogą wynikać z jednoczesnego posiadania przez obiekty cech ocenianych pozytywnie i cech ocenianych negatywnie- stan dwoistości, który w społecznej praktyce może ujawniać się jako sprzeczność motywacji, przekonań, przeżyć, zachowań i dążeń. Jedt wtedy przejawem niedostosowania społecznego, typowego dla dezintegracji psychicznej. Może też oznaczać skomplikowanie zachowań, wartościowań, niejednoznaczność sytuacji i skutków działań.

*[przeżywanie sprzecznych pragnień, doznawanie przeciwstawnych uczuć;

współwystępowanie przeciwstawnych elementów w zachowaniu, postępowaniu, oc dwenie itp.;ojakość, dwuwartościowość]*

II. Krótkie pytania- zagadnienia:

• PRZEDMIOT PEDAGOGIKI:

1. Co jest przedmiotem pedagogiki ogólnej?

Każda nauka ma swój przedmiot zaintereso-wań. Dla geografii jest nim powłoka

ziemska i związki między działalnością człowieka i środowiskiem geograficznym. Chemię zajmują substancje, ich skład, własności i przemiany. Przedmiotem

matematyki są liczby, dla geometrii punkt, przestrzeń, etyki jest moralność. A co jest przedmiotem pedagogiki? Jeżeli jest to wychowanie, to przedmiot ten ma charakter praktyczno-teoretyczny, epistemologiczno-ontologiczny.

Przedmiotem pedagogiki ogólnej – zgodnie z naszą podstawową definicją – są

teoretyczne podstawy pedagogiki ujęte w dziesięć kompleksów tematycznych. Jest

zatem wiedzą na temat treści pedagogiki, wiedzą którą można epistemologicznie

(poznawczo) ustrukturalizować i ostatecznie odnieść do zbiorów tematycznych pedagogiki.

2. Pojęcia opisujące przedmiot badań pedagogicznych

* procesy: edukacja, kształcenie, wychowanie, nauczanie, uczenie się;

* człowiek, dziecko, zachowanie ludzi;

* rozwój człowieka, osobowość, zaburzenia tych procesów;

* opieka;

* polityka;

* procesy zachodzące w społeczeństwie;

* nauka i nauczanie;

* teoria edukacji, kształcenia, wychowania;

* metody zdobywania wiedzy, przekazywania wiedzy, doświadczeń, tradycji;

* metody, którymi posługują się nauczyciele i pedagodzy;

* metody obserwacji i doskonalenia ludzi;

* recepta na życie (sukces, szczęście, skuteczne działanie);

* fakty, zdarzenia, osiągnięcia i przemiany związane z procesami (edukacji, kształcenia, wychowania, nauczania i uczenia się).

3. Przedmioty pedagogiki

1) EDUKACJA - jest to ogół oddziaływań służących formowaniu się zdolności życiowych człowieka.

3) WYCHOWANIE - świadomie organizowana działalność społeczna, której celem

jest wywoływanie zamierzonych zmian w osobowości człowieka.

2) KSZTAŁCENIE - system działań zmierzających do tego, aby uczącej się

jednostce umożliwić poznanie świata, przygotowanie się do zmienienia świata

i ukształtowanie własnej osobowości (W. Okoń)

4) UCZENIE SIĘ - proces nabywania względnie trwałych zmian w szeroko

rozumianym zachowaniu (wiadomości, umiejętności, nawyki, postawy) w toku

bezpośredniego i pośredniego poznawania rzeczywistości (doświadczenia i

ćwiczenia) W.Okoń

5) NAUCZANIE - jest procesem kierowania uczeniem się uczniów w toku planowanej pracy nauczyciela z uczniami (W. Okoń)

6) SYSTEM OŚWIATOWO – WYCHOWAWCZY – ogół powiązanych placówek i instytucji kształcenia i wychowania (W. Okoń)

• DZIEDZINY PEDAGOGIKI:

A) empiryczna (odp. na pyt. kim jest człowiek) porusza się w sferze faktów

B) prakseologiczna (odp. na pyt. kim staje sie człwiek?) porusza się w sferze skutecznego działania

C) hermeneutyczna (odp. na pyt. kim być powinien, ma być człowiek?) porusza się w sferze wartości

Np.: Dziecko ma 6lat, I klasa SP, nie potrafi czytać..
Albo mamy mecz Lecha, inni chcą spokoju, jak mamy działać aby zapewnić zgranie pkt A i C ? :)

• SUBDYSCYPLINY PEDAGOGIKI:

A) Rubacha dzieli subdyscypliny na kryteria

a. kryterium wieku

• ped. dziecka w wieku przedszkolnym

• ped. młodzieży

• ped. dorosłych (andragogika)

b. kryterium instytucjonalne (pedagogika w instytucjach)

• ped. przedszkolna

• ped. szkolna

• ped. szkoły wyższej

• ped. internatu, bursy szkolnej

• ped. świetlicy (np.: wiejskiej)

• ped. biblioteki

c. kryterium problemowe:

• ped. specjalna

(oligofrenoped.- praca z os. niepełnosprawnymi umysłowo

tyfloped.- praca z zaburzeniami wzroku

surdoped.- eduk. os. z zaburz. słuchu)

B) przykłady:

• dydaktyka

• resocjalizacja

• doradztwo zawodowe i personalne

• przedszkolna

• szkolna

• edukacja elementarna,

• wych. początkowe,

• nauczanie zintegrowane

• społeczna

• opiekuńczo- wychowawcza

• NAUKI WSPÓŁPRACUJĄCE Z PEDAGOGIKĄ:

• socjologia

• psychologia

• prawo- rodzinne, oczekiwania względem prawa żyjemy w świetle prawa na co dzień

• medycyna ->czerpie z biologii

• biologia-> funkcjonowanie

• kognitywistyka

• filozofia

• historia

• informatyka

• elektornika

• architektura

Do nauk współpracujących z pedagogiką zalicza się:

• nauki przyrodnicze - biomedyczne podstawy rozwoju i wychowania - dyscyplina ta zajmuje się badaniem rozwoju człowieka w jego biologicznym aspekcie oraz badaniem biologicznych uwarunkowań wychowania

• nauki psychologiczne - psychologia ogólna, psychologia rozwojowa - przedmiotem ich badań jest funkcjonowanie psychiki i indywidualnego rozwoju jednostki

• nauki wychowawcze - zajmują się badaniem psychicznych uwarunkowań i skutków oddziaływań wychowawczych

• nauki socjologiczne - socjologia wychowania, socjologia edukacji, socjologia pracy, socjologia kultury

• nauki ekonomiczne

• nauki filozoficzne - etyka - zajmuje się zagadnieniem wychowania moralnego; estetyka - zajmuje wychowaniem estetycznym, analizuje wpływ sztuki na człowieka.

5. AMBIWALENCJE

Typy ambiwalencji:

• am. równowagowa

• “am. bez am.”

• jeśli mówimu o am. to mówimy o 2 skrajnych kierunkach,

• “jak jest coś A, to ktoś inny nie B, ale też i nie A”

• do takiej osoby nie docierają inne przekonania, osoba wie swoje i za nic nie zmieni swojego przekonania,

• np.: fundamentalność, jak w Talmudzie, gdy występuje bardzo silna ortodoksja.

• am. niezrównoważona (nierównowagowa)

• am. bardzo silnie przemieszczający się oscylator,

• np.: rodzic bardzo zdenerwowany, wygłasza sprzeczne wykonania “nie wyjdziesz już dzisiaj z tego pokoju, ale chodź tu w tej chwili !”

• podbudowane silnymi emocjami, chaos, wiele rzeczy sprzecznych,

• jednocześnie głosi się myśli, zupełnie do siebie nie pasujące

• am. zrównoważona (zasada złotego środka)

• analiza stanu, spokojne podejście do tematu, rozmowa, wysłuchanie stanowisk,

• ewentualne dopuszczenie innego myślenia, zmiana swoich przekonań,

• brak stawiania dużych barier.

Tabela Gniteckiego RAZ.

Pedagogika	Antypedagogika
Wychowanie jako urabianie wg wzorca, kierowanie lub stymulowanie rozwojem.	Wspieranie, wspomaganie rozwoju (z drugiej strony wychowanie).
Wychowanie ma gł. charakter intencjonalny.	Negacja intencjonalnego wychowania, wychowanie ma charakter nieintencjonalny.
Człowiek od urodzenia jest osobą ambiwalentną, konieczne jest jego wychowanie.	Człowiek od urodzenia jest jednostką wewnętrznie scaloną.
Człowiek nie jest jednostką wolną i niepowtarzalną, ma się taką stać dopiero po spotkaniu z drugim człwiekiem; wychowanie jest takim spotkaniem, a jego ślady są zapisywane w pamięci.	Człowiek jest jednostką wolną i niepowtarzalną, nie podlega więc w sferze duchowej kontroli społecznej. Spotkanie z drugim człowiekiem nie jest więc potrzebne do potwierdzenia swojej tożsamości i wolności. Wychowanie nie ma zapisywać w pamięci “śladów wolności”, lecz zachowywać istniejącą już od urodzenia wolność.
Wychowanie jest tu wychowaniem do wolności, czyli do czegoś, co dopiero trzeba stworzyć.	Wychowanie bez intencji przygotowuje do spotkania z ludźmi w sposób otwarty i wolny, bez jakiejkolwiek próby dokonywania zmian w jednostce.
Wychowanie ma na celu intencję dokoniania jakiejś zmiany w jednostce. Zmianę tą dokonuje się w momencie spotkania się z innymi ludźmi. Zmiany tworzą razem strony dialogu edukacyjnego.	Wychowanie bez intencji przygotowuje do spotkania z ludźmi.
Naturalna ciekawość człowieka musi być ukierunkowana tak, aby odpowiadała pewnym, uznanym społecznie normom i odkrytym prawidłowościom rozwoju. Wychowanie ma więc modyfikować i ukierunkowywać naturalną ciekawość człowieka.	Człowiek z natury jest ciekawy, uczy się z radością i satysfakcją przez całe życie. Ta jego naturalna wewnętrzna skłonność wymaga jedynie wsparcia. Wychowanie ma wspierać tę naturalną skłonność człowieka.
Wychowanie dopuszcza pewne formy zwłaszcza psychocznej i fizycznej presji i przemocy. Jedną z takich form przemocy jest przymus organizacyjny i programowy we współczesnej szkole.	Wychowanie ma się odbywać bez jakichkolwiek form psychocznej i fizycznej presji i przemocy. Jest niedopuszczalny więc przymus organizacyjny i programowy- a zwłaszcza wymagania programowe i stopnie szkolne.
Wychowanie jest przygotowaniem do samodzielności i doskonałości.	Wychowanie jest wychowaniem w samodzielności i doskonałości.

Tabela Gniteckiego DWA.

Modernizm	Postmodernizm
Uniwersalność dyskursu.	Lokalność dyskursu.
Powtarzalność schematyzm.	Ambiwalentność, różnorodność.
Uniwersalizm prawd i wartości.	Relatywizm prawd i wartości.
Jedna pedagogika o hierarchicznej strukurze.	Wiele pedagogii pogranicza edukacji.
Jeden centralny, uniwersalistyczny program nauczania.	Wiele programów nauczania.
Dualizm poznawczy.	Odrzucenie oświeceniowego dualizmu poznawczego.
Społeczeństwo ludzkie postrzegane jest jako całość uniwersalistyczna.	Lokalnie zdecentrowana i zróżnicowana społeczność, pojmowana antyuniwersalistycznie.
Realizm poznawczy, wiedza reprezentuje obiektywny świat.	Odrzucenie realizmu poznawczego, wiedzę nie reprezentuje świat.
Ciągłość kulturowa.	Wielka nieciągłość kulturowa.

6. Summerhill jako przykład realizacji koncepcji antypedagogicznej.

PATRZ NA NOTATKI !!! +/+

7. ( Ludzik! ) Środowiskowe uwarunkowania edukacji

PATRZ NA NOTATKI !!! +/+

8. Rozwój człowieka wg. Erika Ericksona…

PATRZ NA NOTATKI !!! -/-

9. Prawa i lewa półkula mózgowa.

Lewa	Prawa
intelektualna	inicjacyjna
analizuje	syntetyzuje
kontr. prawą cz. ciała	kontr. lewą cz. ciała
pamięta nazwiska	pamięta twarze
reag. na instrukcje i wyjaśnienia	reag. na instr. symbol., ilustracje
planuje, tworzy struktury	działa elastycznie, spontanicznie
z trudem interpretuje mowę ciała	łatwo interpretuje mowę ciała
pref. mówienie, pisanie	pref. rysowanie, manip. przedmiotami
eksperym. w sposób systematyczny, z zachowaniem kontroli	eksperym. przypadkowo, bez zachowania kontroli
dokonuje obiektywnych osądów, spostrzega odmienności	dokonuje subiektywnych osądów, spostrzega podobieństwa

10. Wizualizacja i afirmacja.

Wizualizacja to umiejętność wyobrażania sobie a raczej widzenia „ duchowymi oczami”- przedmiotów, obrazów, sytuacji, które albo wydarzyły się w naszym życiu albo są wytworem wyobraźni. Każdy człowiek posiada wyobraźnię, by świadomie lub nieświadomie wymyślał różne sytuacje, które mogą się wydarzyć lub ich doświadczył. Naszym zadaniem jako nauczycieli jest rozwinięcie i ukierunkowanie wrodzonej umiejętności treningu mentalnego a to znaczy, że uczymy się wyobrażać rzeczy i obrazy w żywy sposób jakie są w rzeczywistości z najdrobniejszymi szczegółami, kolorami.

Według Janusza Gniteckiego, poprzez wizualizację istnieje nie tylko możliwość modyfikowania takich funkcji ciała jak rytm własnego serca, ciśnienie krwi, funkcje obronne organizmu, szybsze zrastanie kości, nastawienie, osiągnięcie sukcesu w życiu. Wpływa również na stan poznawczy, emocjonalny, duchowy.

Afirmacja jest pozytywnym potwierdzeniem uprzednio wizualizowanego stanu. Wyraża go pozytywny tekst i osobowo wspierający, wyobrażany przy pomocy danego stanu rzeczy. Trzeba by w afirmacji nie używać negatywnych słów typu: nigdy, nie, bez, wbrew, zamiast. Afirmacja jest intencją, która jest kierowana do pogranicza świadomości, przy czym zależy to od synchronizacji lewej i prawej półkuli mózgowej.

*Relaksacja jest umiejętnością odprężania się i uspokojenia- sfery fizycznej, psychicznej umysłowej. Na skutek rozluźnienia możliwe jest usunięcie blokad a tym samym otwarcie funkcji mózgu na rozwój wzwyż.

Relaksacja wg. Gniteckiego jest umiejętnością odprężania i uspokojenia zarówno sfery umysłowe, fizycznej i psychicznej. Na skutek rozluźnienia napięć i skurczów, wyciszenie myśli, możliwe jest zlikwidowanie wielu blokad. Dzięki relaksacji możliwe jest podjęcie takich układów zintegrowanych zadań przedszkolnych, szkolnych, które umożliwią przekształcenie lub kształcenie nowych funkcji podświadomości i świadomości podlegającej zmianie.

Relaksacja to stan umysłu i ciała, w którym ulegają całkowitemu odprężeniu i regulują np. napięcie mięśnie – nie ma napięć, skurczów a myśli wyciszają się zapominając o kłopotach dnia codziennego, w kłopotach.