Za podstawowe przyczyny wystąpienia zjawiska bezrobocia w Polsce – i to w dużej skali, należy uznać:

• załamanie się popytu konsumpcyjnego na skutek znacznego obniżenia się realnych dochodów ludności,

• załamanie się popytu inwestycyjnego na skutek utrudnionej dostępności i wysokiego oprocentowania

• załamanie się eksportu, zwłaszcza do krajów b. bloku wschodniego.

Do wymienionych powyżej przyczyn bezrobocia w Polsce, mających dla sytuacji na rynku pracy znaczenie fundamentalne, pojawiły się kolejne czynniki powodujące wzrost bezrobocia, a mianowicie:

• zmniejszenie zatrudnienia socjalnego, tworzącego bezrobocie ukryte, zwłaszcza w jednostkach sektora publicznego,

• niedorozwój gospodarczy niektórych regionów (np. tzw. Ściany Wschodniej) w połączeniu z likwidacją państwowych gospodarstw rolnych, co spowodowało ujawnienie wysokiego bezrobocia agrarnego¹,

• nadmierny fiskalizm wobec przedsiębiorstw sektora publicznego (w postaci dywidendy od majątku),

• niewydolność instytucji pośrednictwa pracy i luka informacyjna w zakresie ofert pracy,

• niedostosowanie systemu edukacji do potrzeb rynku pracy, na co z jednej strony składa się brak perspektywicznego rozeznania tych potrzeb, z drugiej zaś tempo zmian w systemie kształcenia zawodowego jest wolniejsze (niższe) niż postęp techniczny, organizacyjny,

• pasywność postaw i zachowań wielu podmiotów gospodarczych (głównie przedsiębiorstw państwowych), liczących na samoczynną likwidację nowych zasad gospodarowania i powrót do starego systemu.

- zmiana polityki celnej, która polega na zniesieniu bądź osłabieniu barier celnych. Na naszym rynku pojawiła się większa liczba produktów zagranicznych, które stanowią konkurencje dla produktów polskich,

- pasywna polityka bezrobotnych, ich mała skłonność do podwyższania lub zmiany kwalifikacji,

- niedociągnięcia i słabości systemu pośrednictwa pracy,

- wejście na rynek pracy absolwentów i pojawienie się tzw. wyżu demograficznego.

- upadek małych firm i przedsiębiorstw, które zostały wyeliminowane przez duże, przez co ludzie tracą pracę,

- unowocześnienie systemu pracy, przez pojawienie się maszyn i komputeryzacji, na skutek czegoludzietracąpracę

- aktywność zawodowa emerytów, do której zaliczają zarówno niskie emerytury, jak i wydłużanie wieku aktywności zawodowej , co powoduje, że pracujący emeryci, którzy chcą dorobić do emerytury blokują miejsca pracy innym ludziom, a bezrobocie wzrasta

Skutki bezrobocia:

- bieda, brak pieniędzy na podstawowe środki do życia
- brak pracy i perspektyw jest często przyczyną depresji
- ludzie muszą wyjeżdżać za granicę w poszukiwaniu pracy
- brak pracy dla ludzi z wyższym wykształceniem
- skłonność do używek, tj. alkohol

Bezrobocie strukturalne – bezrobocie, które powstaje na tle strukturalnych rozbieżności między podażą pracy i popytem na pracę. W Polsce bezrobocie strukturalne pojawiło się wraz z restrukturyzacją podstawowych branż przemysłu takich jak górnictwo, hutnictwo, a także na skutek likwidacji PGR-ów.

Jest ono konsekwencją zmian technologicznych i ewolucji struktury produkcji, zachodzących w danej gospodarce. W przeciwieństwie jednak do bezrobocia frykcyjnego ma ono charakter trwały. Na przykład w przeszłości książki składane były przez zecerów z pojedynczych czcionek. Zmiana techniki druku i składu sprawiła, że zecerzy stali się ofiarami bezrobocia strukturalnego, aż do momentu znalezienia całkiem innej pracy. Rozwój nowych technologii nie jest jednak jedyną przyczyną bezrobocia strukturalnego. Wahania w gustach konsumentów lub zmiana lokalizacji pewnych przedsiębiorstw mogą spowodować bezrobocie strukturalne, i to nawet wśród pracowników dobrze wykwalifikowanych. Bezrobocie tego typu stanowi szczególny problem w regionach, gdzie dominuje jedna gałąź przemysłu, np. górnictwo, hutnictwo, czy przemysł stoczniowy.

Bezrobocie technologiczne – bezrobocie wynikające z postępu technicznego, który powoduje zastępowanie pracy ludzi pracą maszyn i urządzeń. Ma ono charakter tymczasowy, do chwili przesunięcia zasobów zwolnionej siły roboczej do nowych zastosowań.

Bezrobocie cykliczne (koniunkturalne, keynesowskie) – to bezrobocie związane z cyklicznymi zmianami produktywności gospodarki. I tak:

1. W okresie recesji - spada popyt na towary i usługi oferowane przez przedsiębiorstwa, co wywołuje spadek produkcji. Spadek produkcji wywołuje zaś spadek zapotrzebowania na pracę, co prowadzi do pojawienia się bezrobocia cyklicznego.

2. W okresie koniunktury - popyt na towary i usługi oferowane przez przedsiębiorstwa wzrasta, co wywołuje wzrost produkcji. Wzrost produkcji powoduje wzrost zapotrzebowania na pracę, co prowadzi do stopniowego zaniknięcia bezrobocia cyklicznego.

---