Czubała - Psychoterapia
Podstawowe przyczyny podejmowania psychoterapii
Generalnie: z powodu przeżywanego cierpienia
Skargi na nieudane Zycie rodzinne
Poczucie nieudanych związków emocjonalnych(towarzyskich i partnerskich)
Konflikty między małżonkami
Nieumiejętność radzenia sobie z dziećmi
Konflikty między dorosłymi dziećmi i rodzicami w podeszłym wieku
Problemy zawodowe
Problemy związane z relacjami z innymi ludźmi;
Większość ludzi, realizując swoje potrzeby i zadania rozwojowe napotyka wiele problemów. Trudności te wzbudzają uczucia: lęku, poczucia krzywdy, poczucia winy, złość --> są one informacją, że:
efekt działania jest niezgodny z oczekiwaniem,
są one źródłem energii do podejmowania działań(usuwanie przeszkód, utrudniających realizację celów)
Doświadczenie życiowe uczy nas, że musimy ciągle dokonywać wyborów. Konsekwencje tych wyborów przewidujemy na podstawie naszych wcześniejszych doświadczeń i uczymy się na ich podstawie.
Pacjenci poszukujący psychoterapii różnią się od innych ludzi tym, że nie potrafią wykorzystywać tych właśnie doświadczeń, w realizacji swoich celów życiowych, nie potrafią rozwiązywać problemów, jakie pojawiają się przy realizacji ich potrzeb i zadań rozwojowych.
Czynniki warunkujące powstanie problemów
Przyczyny zachowania człowieka?
człowiek zachowuje się w reakcji na wystąpienie określonych bodźców
lub
człowiek sam jest źródłem własnego zachowania, dążąc do realizacji określonych przez siebie celów
Współcześnie uważa się raczej, że „zachowania człowieka są realizacją wytworzonych przez niego celów, będących nie tylko odpowiedzią na zaistniałe lub przewidywane zdarzenia, ale i to przede wszystkim stanowiące wyraz dążeń życiowych jednostki”.
Wg Kozieleckiego: najbardziej charakterystyczną cechą człowieka jest transgresyjność - intencjonalne wychodzenie poza to, co posiada i czym jest, poszukiwanie tego, co jeszcze nie istnieje
Koncepcje psychoterapeutyczne: zachowanie człowieka jest dążeniem do osiągnięcia czegoś, co jest mu potrzebne, albo do usunięcia tego, co mu przeszkadza.
Działanie nastawione na osiągnięcie jakiegoś celu będzie skuteczne lub nie w zależności od nast. czynników:
adekwatnego rozpoznania celu działania (np. zaspokojenie potrzeb - rozpoznanie jakie to potrzeby).
adekwatnego rozpoznania sposobów umożliwiających zaspokojenie potrzeb (zwykle jest ich wiele, więc należy wybrać najbardziej optymalne dla osiągnięcia celu).
adekwatnego rozpoznania możliwości skorzystania z wybranych sposobów osiągnięcia planowanych celów (możliwości własnych np. wiedza, jeżeli te sposoby są związane z właściwościami jednostki lub m. zewnętrznych np. wparcie materialne, związanych z właściw. otoczenia)
adekwatnego rozpoznania konsekwencji wynikających z efektów działania (ocena efektów kończy działanie lub modyfikuje je gdy cel nie został osiągnięty)
Spełnienie w/w warunków jest konieczne do osiągania celów życiowych.
Takie świadome, zaplanowane i świadomie kontrolowane działania nie zawsze są możliwe do przeprowadzenia. Wydaje się nawet, że w większości sytuacji występują elementy „nieadekwatne rozpoznanie”, będące źródłem ludzkich problemów.
Problem - to zakłócenie procesu osiągania celów, na którymś z czterech etapów tego procesu. Pojawienie się problemu nie uniemożliwia osiągnięcia zamierzonego celu. Trudność pojawia się, gdy rozwiązanie problemu, nie jest z jakichś powodów możliwe.
Problemy związane z nieadekwatnym rozpoznaniem celu działania
tłumienie potrzeb lub zaprzeczanie własnym potrzebom - tendencja ta pojawią się, gdy potrzeby są ze sobą sprzeczne i zaspokojenie jednej prowadzi do napięcia związanego z deprywacją innej. Tłumione potrzeby, utrzymywane częściowo w nieświadomości, nie znikają. Energia prze nie wzbudzona musi znaleźć ujście zastępcze - pobudzając do działań nieadekwatnych, które nie mogą jednak dać satysfakcji i gratyfikacji związanych z zaspokojeniem potrzeb faktycznych.
przyjmowanie opinii i doświadczeń innych za własne - Człowiek, jako świadomy tego, co jest mu potrzebne do samorozwoju, powinien wybierać cele swojego działania. Nieskuteczne działanie występuje wtedy, gdy jednostka przestanie odwoływać się do własnych doświadczeń, do potrzeb, które uważa za swoje, np. dążenie do powszechnej akceptacji przez innych ludzi, wynikające z lęku przed odrzuceniem, a nie z poczucia własnej wartości.
nieumiejętność rozpoznawania własnych potrzeb może wynikać z zakłóceń w strukturach poznawczych jednostki - Nabyte w drodze uczenia się, określone przekonania mogą przyczyniać się do fałszywych percepcji własnych potrzeb i pragnień.
Problemy związane z nieadekwatnym rozpoznaniem sposobów zaspokajania potrzeb i realizacji zadań
Realizacja zadań rozwojowych wymaga określonych umiejętności.
Są one nabywane w procesie socjalizacji = uczenia się społecznego. Rodzaj tych umiejętności zależy od warunków kulturowych, społecznych, w jakich jednostka żyje. Poziom i rodzaj nabytych sprawności zależy od cech jednostki(tj. właściwości intelektualnych, emocjonalnych, możliwości fizycznych, specjalnych uzdolnień i wrodzonych oraz nabytych deficytów) i od warunków otoczenia.
CECHY JEDNOSTKI
(wpływające na wykorzystywanie przez nią różnych sposobów realizacji celów życiowych)
TO
CECHY OSOBOWOŚCI
(to czynniki, które wymieniane są w wielu teoriach wyjaśniających powstawanie zaburzeń psych.; dokładniej to właściwości emocjonalne, poznawcze, behawioralne pacjenta;
Szczególnie istotne są:
wzorce reagowania emocjonalnego,
przekonania,
postawy,
samoocena
C. O. warunkują w znacznej mierze takie umiejętności jak:
poleganie na sobie,
przekonanie o własnych sprawnościach i możliwościach,
postawy wobec przeszkód,
radzenie sobie ze stresem,
radzenie sobie ze zdarzeniami nowymi, niespodziewanymi, z sytuacjami kryzysowymi.
Innym ważnym elementem, wpływającym na rozpoznanie sposobów realizacji celów życiowych są możliwości środowiska(np. warunki zewnętrzne, kulturowe, ekonomiczne, rodzina, miejsce pracy, ludzie nas otaczający), w jakim jednostka realizuje te cele.
Psychoterapia nie jest metodą zmiany większości systemów, w jakich żyje człowiek, powinna jednak uwzględniać możliwości i ograniczenia, jakie wypływają z uwarunkowań społecznych, przy planowaniu z pacjentem rodzajów zmian, jakie powinny nastąpić w wyniku psychoterapii.
Problemy związane z nieadekwatnym rozpoznawaniem konsekwencji własnego działania
Istnieją 2 mechanizmy utrudniające adekwatne rozpoznanie:
Zaprzeczanie efektom/skutkom własnego działania
to unikanie zaakceptowania rzeczywistości (Dell); Efekty pozytywne mogą być spostrzegane jako mniej pozytywne albo negatywne. Efekty negatywne odwrotnie. Pacjenci częściej niedoceniają niż przeceniają efektywność swoich działań, zaniżając wartość własnych osiągnięć.
Zaprzeczanie związkom, jakie występują między własnym zachowaniem a wynikającymi z niego skutkami
Zasady przypisywania przyczynowości zjawisk opisuje teoria atrybucji (Kelley). Ludzie różnią się między sobą tendencja do atrybucji wewn. i zewn.
Przypisywanie sobie przyczyn zdarzeń wiązane jest z takimi cechami, jak potrzeba samokontroli, samosterowność.
Przypisywanie przyczyn czynn. zewn. wiązane jest z potrzeba unikania odpowiedzialności, z takimi cechami, jak brak znajomości samego siebie czy wręcz unikanie świadomości o własnym wpływie na bieg wydarzeń. (Tendencja ta jest próbą odwrócenia uwagi od konieczności negatywnej oceny własnego wyboru albo nieskutecznego sposobu realizowania tego wyboru.)