Poglądy na istnienie i naturę duszy
Psychoterapeuci i psychoanalitycy uważają, że psychiatria jest nauką o leczeniu duszy.
Psychoneurolodzy i psychiatrzy biologiczni uważają, że dusza, świadomość i aktywność neuronalna mózgu są synonimami i dla nich psychiatria to próba normalizacji zaburzeń aktywności sieci neuronalnych wszelkimi metodami, głównie farmakologicznymi. o
Dusza jest uważana za element konieczny do życia
Dwa podejścia myśli filozoficznej Zachodu :
• Dusza jako byt niematerialny i nieśmiertelny
• Dusza jako byt materialny i śmiertelny
Dusza odpowiada za naszą osobowość i za nasze zachowanie. Zaburzenie zachowania jest spowodowane chorobami duszy
Pojęcie duszy jest obecne we wszystkich okresach, cywilizacjach, antropologii filozoficznej i religiach.
W języku greckim „psyche” według Platona pochodzi od „anapnein” (oddychać) i „anapsycho” (odświeżać). W hebrajskim „nephesh” (oddech, życie, impuls). W sanskrycie „atman” (oddech, esencja, jaźni, będąca manifestacją boskości). W języku polskim wywodzi się od „duch”, ale także „dech” czyli „tchnienie”. Angielskie „soul” i niemieckie „Seele” ze starogermańskiego „saiwolò”, a to z greckiego „aiolòs” (ruchliwy i samo poruszający się).
Zgodnie więc dusza jest uważana za istotny element ruchu w każdej istocie ludzkiej, wewnętrzne ucieleśnienie się podstawowego napędu sprawczego, o boskim pochodzeniu.
PIĘĆ DUSZ EGIPSKICH
Ib: serce
Ba: osobowość . Często pozostaje przy grobie i pędzi ludzki tryb życia.
Ka: siła życiowa
Ren: imię zapisane w kartuszu
Sheut: cień
Dusza egipska: nieśmiertelna, osobowa, mieści się w sercu.
Dusza egipska składała się z 5 elementów: Ren, Ba, Ka, Sheut i Ib. Ib mieściła się w sercu, ośrodku myśli, uczuć i woli, a grzechy ją obciążały. Waga Ib w chwili śmierci, badana przez boga Anubisa, wyznaczał los pośmiertny zmarłego.
Dusza grecka – Homer
Dusze aktywne w czasie czuwania:
Noos – siła intelektu i rozumowania. Umieszczona w klatce piersiowej
Menos – agresja, wściekłość, szał walki. Umieszczona w klatce piersiowej – w sercu
Thymos – emocje, radość, smutek, litość, zemsta, gniew, lęk, poruszanie ciałem. Umieszczona w przeponie.
Dusza ogólna Psyche. Niezlokalizowana. Związana z oddechem i życiem. Aktywna w czasie snu. Opuszcza ciało po śmierci.
Dusza platońska
Dusza jest esencją osobowości, bezcielesną, samo poruszającą się, żyjącą, dającą życie i nieśmiertelną. Jest cząstką uniwersalnego ducha, po śmierci powraca do stanu wyjściowego.
Aspekt racjonalny duszy zlokalizowany jest w mózgu, impulsywny w klatce piersiowej, apetytywny w brzuchu.
Dusza Arystotelesa
Zlokalizowana w sercu. Trzy aspekty funkcjonalne:
Dusza wegetatywna – odżywanie, rozmnażanie, obecna we wszystkich tworach żywych, także roślinach.
Dusza wrażliwa – zmysły i ruchy, obecna u zwierząt
Dusza intelektualna – poznanie i rozumowanie, tylko u ludzi
Dusza hellenistyczna
Dusza Galena i Epikura zlokalizowana w mózgu, materialna, emanacja ciała, śmiertelna.
Herophilus z Chalcedonu – badania anatomii mózgu doprowadziły go do wniosku, ze dusza
jest zlokalizowana w czwartej komorze. Neoplatońska dusza Plotyna – nieśmiertelna,
niematerialna.
Fluidy Hipokratesa
Medycyna grecka zakładała, że psychika ma podstawy materialne i jest związana z czterema fluidami organizmu:
krwią
flegmą
żółcią żółtą
żółcią czarną
Równowaga między fluidami determinuje osobowość.
Materialne podłoże duszy i chorób psychicznych nie było koncepcją obcą również w średniowieczu, chociaż znacznie popularniejszy był pogląd, że obłęd jest powodowany przez złe duchy i musi być leczony metodami duchowymi.
Chociaż już od czasów starożytnych wielu myślicieli zakładało, że myślenie i świadomość mają materialne podstawy, wielu innych uważało, że psyche jest czymś różnym i niezależnym od ciała.
DUALIZM DUSZY I CIAŁA
Pogląd Kartezjusza (René Descartes, 1596-1650), że dusza jest niezależna od mózgu, działającego jak automat, do dzisiaj dominuje myślenie części psychiatrów. Dusza nie ma
biologii, a więc nauka o jej chorobach nie może być nauką biologiczną.
TEORIE MONISTYCZNE
W odpowiedzi na trudności przyjęcia poglądów Kartezjusza, Baruch Spinoza zaproponował
teorię monistyczną, w myśl której dusza i ciało są tylko różnymi aspektami jednej substancji – Boga.
Teoria „podwójnego aspektu”, którą rozwinął George Henry Lewes (1817-1878), przedstawia
dobre argumenty przeciw skrajnemu redukcjonizmowi.
PODEJŚCIE MATERIALISTYCZNE
Julien Offray de la Mettrie (1709-1751) W przełomowym L'homme machine (1748) argumentował za materialną zależnością stanów duszy od stanów ciała, ale nie zaprzeczał
Istnieniu świadomości, zakładając, że różni się ona od instynktu tylko stopniem złożoności.
Podejście biologiczne
Edward Osborne WILSON (1929 - ) Mózg jest organem służącym do przetrwania, a nie do poznawania samego siebie. Stąd jedynie wychodząc na zewnątrz można go badać i wyciągać sprawdzalne wnioski co do jego natury i mechanizmu działania. Badania te wykazują, że materialne i psychiczne aspekty mózgu są ściśle powiązane: materia mózgu decyduje o ekspresji świadomości, ale aktywność psychiczna – świadomość – kształtuje mózg, wywołując w nim określone zmiany materialne.
Podejście neurologiczne
Jan PILTZ (1870 – 1930) „Takie wyrażenia, jak dusza, psychika, świadomość i aktywność neuronów mózgowych są synonimami” Jeśli zgodzimy się z Piltzem, możemy założyć, że potrafimy obserwować duszę dzięki neuroobrazowaniu i badać ją naukowo.