Podstawy neurofizjologii, wykład 2, 27.02.2013 r.

Rozwój osobniczy, rozwój układu nerwowego od poczęcia.

Rozwój układu nerwowego:

3 listki zarodkowe:
-ektoderma - zewnątrz
-endoderma - wewnątrz
-mezoderma – środek

Układ nerwowy powstaje z ektodermy.

1. Ośrodkowy układ nerwowy powstaje z części ektodermy, która pokrywa tarczkę zarodkową, wytwarzając w części grzbietowej zarodka zgrubienie zwane płytką nerwową.

2. Płytka nerwowa przekształca się następnie w bruzdę nerwową (rynienkę), a ta w cewę nerwową.

3. Do końca 4 tygodnia życia zarodkowego cewa nerwowa zamyka się na końcu przednim i tylnim przez zrośnięcie poprzedniego tylnego otworu cewy nerwowej.

4. W cewie nerwowej wykształca się następnie szersza część przednia, będąca związkiem mózgowia i węższa część będąca związkiem rdzenia kręgowego.

5. Rozrastanie się cewy nerwowej na grubość jest nierównomierne.

6. Występowanie ograniczonych rozszerzeń powoduje jej podział na pęcherzyki mózgowe tzw. pierwotne.

Schemat pęcherzyków mózgowych.

Komory mózgu
Komory mózgu to zbiór czterech przestrzeni wewnątrz mózgu, w jakich wytwarzany jest płyn mózgowo-rdzeniowy i z jakich następnie wydostaje się do przestrzeni podpajęczynówkowej, w jakiej krąży otaczając cały ośrodkowy układ nerwowy. Płyn ten wytwarzany jest z osocza krwii przez splot naczyniówkowy

Rozwój ontogenetyczny mózgowia

Tygodnie	Budowa mózgowia	Etapy rozwoju
4	Zróżnicowanie cewy nerwowej na przodomózgowiu, śródmózgowiu i tyłomózgowiu; początek unaczynienia	Powstaje pęcherzyk wzrokowy, zawiązki siatkówki
6	Różnicowanie pierwotnych pęcherzyków	Etap charakterystyczny dla niższych kręgowców
7	Wykształcanie się mózgowia, podwzgórza, rozwój kresomózgowia, zróżnicowanie węchomózgowia na ośrodki węchowe i hipokamp, powstanie móżdżku
9-10	Szybko rozwija się kresomózgowie	Etap charakterystyczny dla ssaków
12-14	Kora mózgu stopniowo pokrywa pozostałe struktury, dojrzewanie móżdżku, mielogeneza
20-40	Dalszy rozwój i pofałdowanie kory mózgu, wykształcanie się bruzd i zakrętów	Etap charakterystyczny dla naczelnych, w końcowej fazie dla człowieka

Rozwój rdzenia kręgowego

W rozwoju rdzenia kręgowego można wyróżnić 3 etapy:

1. Okres neurulacji (18 – 27 dzień) – tworzenie się cewy nerwowej z płytki nerwowej, przy czym otwory końcowe cewy nerwowej zarastają: otwór przedni w 24 dniu, otwór tylni w 27 dniu.

2. Okres wtórnej kanalizacji (30 – 50 dzień) – wtórne udrożnienie czyli pojawienie się kanału środkowego w części ogonowej rdzenia kręgowego, położonej poniżej otworu tylnego cewy nerwowej.

3. Okres regresji (50 – 80 dzień) – w którym część ogonowa rozwijającego się rdzenia kręgowego ulega inwolucji i przekształca się w nić końcową przytwierdzoną do kości ogonowej, a dolna część kanału środkowego tworzy rozszerzenie zwane komorą końcową.

Podział topograficzny

1. Ośrodkowy układ nerwowy

• mózgowie

• rdzeń kręgowy

1. Obwodowy układ nerwowy

• nerwy czaszkowe – 12 par

• nerwy rdzeniowe – 31 par

Podział czynnościowy

1. Układ somatyczny – zapewnia świadome działanie, percepcję, integrację, ruchy dowolne i mimowolne, ale wykonywane przez mięśnie poprzecznie prążkowane.

• układ piramidowy – kierujący wykonywaniem ruchów świadomych

• układ pozapiramidowy – kieruje wykonywaniem ruchów zautomatyzowanych, regulujący napięcie mięśni i postawę ciała

1. Układ autonomiczny – odpowiedzialny za stałość środowiska wewnętrznego, jego efektorami są mięśnie gładkie i gruczoły

• część współczulna - ,,ministerstwo spraw zagranicznych’’

• część przywspółczulna - ,,ministerstwo spraw wewnętrznych’’

Rdzeń kręgowy

Kręgosłup: Nerwy rdzeniowe:
- część szyjna -nerwy szyjne
-część piersiowa -nerwy piersiowe
-część lędźwiowa -nerwy lędźwiowe
-część krzyżowa -nerwy krzyżowe
-nerw ogonowy

Zgrubienia rdzenne:
-szyjne
-lędźwiowo – krzyżowe

Nerwy rdzeniowe – 31 – 33 pary

L1 – L2 (lędźwiowy 1 i 2 ) – kręgi rdzeniowe zwężają się tworząc stożek rdzeniowy – nić końcowa sięgająca do drugiego kręgu krzyżowego opuszcza kanał krzyżowy dochodząc do drugiego kręgu guzicznego i kończąc się na powierzchni tylnej kości guzicznej jako więzadło guziczne.

Ogon koński

• rzekome występowanie rdzenia kręgowego – najdłuższe korzenie mają nerwy lędźwiowe i krzyżowe

• biegną one równolegle do nici końcowej i razem z nią tworzą ogon koński, poziom S2

• do 3 miesiąca życia płodowego rdzeń kręgowy wypełnia cała długość kanału kręgowego

• u osób po 50 roku życia w następstwie spłaszczenia krążków międzykręgowych występuje zstępowanie rdzenia na poziom S4

Rdzeń kręgowy:

• przeciętna długość 65 – 70 cm

• wymiar poprzeczny na poziomie zgrubień 10 – 15 mm

• wymiar strzałkowy 8 – 9 mm

• masa rdzenia z nicią końcową i korzeniami nerwów 50 – 60 g

• masa samego rdzenia 30 g

Budowa zewnętrzna:
-sznury zbudowane są z dróg rzutowych i częściowo z dróg kojarzeniowych reprezentowanych przez pęczki własne rdzenia

Budowa wewnętrzna:
-istota szara
-istota biała

Im niżej schodzimy tym ubywa istoty białej, a przybywa istoty szarej.

Istota biała – drogi czuciowe
Istota szara – drogi ruchowe

Istota szara tworzy słupy, które na przekroju poprzecznym nazywamy rogami.

Istota biała wytwarza sznury.

W rogu tylnym wyróżnia się:

- podstawę rogu grzbietowego
- głowę rogu grzbietowego
- szyjkę rogu grzbietowego
- wierzchołek rogu
- istotę galaretowatą
- jądro grzbietowo – brzeżne
- jądro właściwe

W rogu brzusznym zwoju znajduje się:

- jądro ruchowe

• jądro brzuszno – przyśrodkowe

• jądro grzbietowo – przyśrodkowe, zaopatruje mięśnie grzbietu, klatki piersiowej, brzuch

• jądro brzuszno – boczne, zaopatruje mięśnie kończyn górnych

• jądro grzbietowo – boczne – zaopatruje mięsnie kończyn dolnych

- w części szyjnej rdzenia występuje jądro nerwu dodatkowego i jądro nerwu przeponowego
-synchronizację ruchu zapewniają komórki Renshawa położone w rogu przednim. Są one częścią jądra środkowego

W rogu bocznym występują dwa jądra:

-jądro pośrednio – boczne – od C7 do L8 dające początek przedzwojowym włóknom współczulnym
-jądro pośrednio – przyśrodkowe – S1 – S3 dające początek przedzwojowym włóknom przywspółczulnym

Twór siatkowaty

Pomiędzy sznurem grzbietowym, a rogiem bocznym występuje twór siatkowaty.

Kanał środkowy:

-kanał środkowy rdzenia kręgowego dorosłego człowieka jest drożny na całej długości zaledwie w 25% przypadków
-jego światło jest okrągłe lub owalne
-najwęższy jest w części piersiowej rdzenia
-najszerszy w stożku rdzeniowym

Płyn mózgowo – rdzeniowy:

-przezroczysty
-skład podobny do osocza
-niewielka zawartość białek
-znajduje się w jamie podpajęczynówkowe mózgowia i rdzeniu kręgowym w komorach mózgowia w kanale śródrdzeniowym
-ciśnienie płynu 7,84 – 13,72 kPa

-całkowita ilość płynu 135 ml
-dzienna produkcja 550 ml
-wytwarzany w splotach naczyniówkowych komór i komórki wyściółki biorą udział
-płyn jest płaszczem ochronnym, obejmuje układ nerwowy, chroni przed urazami mechanicznymi
-płyn jest odpowiednikiem chłonki innych tkanek
-płyn wyrównuje zmiany ciśnienia wewnątrzczaszkowego