BADANIE UKŁADU POKARMOWEGO

1. Sposoby badania :

• oglądanie omacywanie opukiwanie

• osłuchiwanie

• zgłębnikowanie (żołądka i przełyku) punkcje

• u przeżuwaczy badanie treści żwacza

• u małych zwierząt badanie RTG, USG i endoskopia

2. Schemat badania:

• badanie przyjmowania pokarmu i wody

• Obserwacja:

  • szybkość chwytania pokarmu

  • ilość pobranego pokarmu

  • ruchy warg i języka

  • siła i szybkość ruchów żujących i powstające przy tym dźwięki

Łaknienie

Umniejszone łaknienie (anorexia)

• fizjologicznie

• patologicznie

  • choroby przebiegające z gorączką zaburzenia świadomości

  • w schorzeniach bolesnych lub pogarszających samopoczucie

  • w chorobach jamy ustnej, zębów, języka, gardła, przełyku i żołądka

Zmienne łaknienie - wilczy apetyt

• objawy chorób przewlekłych

• bolesne schorzenia jamy ustnej lub stawu żuchwowego

• mechaniczne przeszkody w jamie ustnej, gardle lub przełyku

Zwiększone łaknienie (polyphagia)

• gdy przy zakłóconej sprawności trawienia istnieje większe zapotrzebowanie na substancje odżywcze (cukrzyca, choroby inwazyjne)

• u zwierząt niedożywionych i samic ciężarnych

• gdy ustrój zwierzęcia nie jest w stanie przyswajać składników pokarmowych (nieżyt jelit, niewydolność trzustki)

Łaknienie spaczone (parorexid) - zwierzę zjada ciała i substancje nie nadające się do spożycia lub liże je

• karma niepełnowartościowa

• niedobory związków mineralnych - wapń, fosfor

• stany nieżytowe żołądka i jelit (konie liżą metalowe części żłobu lub dyszla, ściany stajni, psy jedzą trawę), tzw. gastroenteritis

• choroby OUN - wścieklizna - występują zaburzenia w odczuciu smakowym,

• w instynkcie przyjmowania pokarmu (psy zjadaj ą kawałki drewna, słomę, żwir)

Pragnienie

Zależy od : zawartości wody w karmie, pory roku, temperatury otoczenia, wysiłku fizycznego - poty, od mleczności

Zmniejszone pragnienie (adipsia)

• występuje ze zmniejszonym łaknieniem.

• w ciężkim przebiegu niektórych chorób : nieżyt żołądka i jelit, zaburzenia świadomości

Wzmożone pragnienie (polydipsia)

• podawanie suchej karmy

• biegunki odwodnienie

• częste wymioty

• znaczna utrata krwi nagromadzenie dużej ilości wysięku

• wielomocz (poliuria)

  • u psów wywołany marskością nerek

  • u koni spowodowany nieodpowiednim żywieniem

• moczówka prosta (diabetes insipidus) u koni, może wypić 150 l wody/dobę

• płyn w jamie opłucnej lub otrzewnowej

• cukrzyca, występuje przy tym kwasica

• ropomacicze (endometritis) u suki, syndrom kikuta macicy - zaburzenia na osi podwgórzowo-przysadkowej

• marskość nerek - zaburzenia w filtracji

W organizmie są dwa zbiorniki wody; woda ektracelularna (pozakomórkowa) i woda w komórce. Najłatwiej jest tracona woda pozakomórkowa.

Utrudnione pobieranie pokarmu :

• choroby OUN : zapalenie mózgu i opon mózgowych, nowotwory, choroba bornaska (odmiana zapalenia mózgu, występuje u przeżuwaczy)

• urazy jamy ustnej - zapalenie bł. śluz., dziąseł, paradentoza

• bolesność dziąseł i zębów - kamień nazębny

• porażenie nerwu trójdzielnego - najczęściej jednostronne – zaburzenia smakowe

• tężec (trismus) - skurcz mm. żwaczowych, szczękościsk

• konie — nieprawidłowe ścieranie się zębów

• bóle mięśni karku i szyi – spondyloza

• obecność ciała obcego stwardnienie języka – promienica

• stany zapalne lub zwichnięcie żuchwy

• brak węchu lub wady wzrokowe

Ślina - ułatwia formowanie kęsa, zawiera amylazę ślinową, która nadaje odpowiednie pH i zapoczątkowuje trawienie węglowodanów

Zmniejszenie ilości : odwodnienie, przewlekłe choroby z wysoką gorączką

Ślinotok : zapalenie j. ustnej, migdałów, gardła i krtani, porażenie przełyku, zapalenie ślinianek - głównie przyusznej (parotidis), choroby OUN

Żucie zwolnione = powierzchowne

• ciała obce w jamie ustnej

• zapalenie jamy ustnej (surowicze, grudkowe)

• zapalenie reumatyczne mm. twarzy

• bolesność i nieprawidłowe ścieranie się zębów

• wrzód języka u bydła (promienica języka powodowana przez grzyby) – rozrost tk. łącznej, język powiększony

Żucie puste - zwierzęta przeżuwają ale nie mają kęsów w j. ustnej

• pryszczyca u przeżuwaczy - powodowana przez wirus, na powierzchni dziąseł,

• bł. śluz. j. ustnej powstają pęcherzyki, które pękają tworząc nadżerki. Powstaje duża bolesność

• choroby OUN - wścieklizna, nosówka, zapalenie mózgu i rdz. kręgowego

• ciała obce między zębami

• zaburzenia świadomości

Mlaskanie

• objaw prawidłowy tylko u świni (mają bardzo długą j. ustną) zapalenie ślinianek - nadprodukcja śliny - choroba Żabka u koni dotyczy ślinianki podjęzykowej

• pryszczyca

• zapalenie gardła niemożność połykania śliny

• tężec

Utrudnione pobieranie płynów :

• zmniejszona ruchliwość języka u mięsożernych (porażenie, uwięźnięcie, obrzęk)

• niedomykanie się warg (porażenie m. twarzowego)

Utrudnione połykanie (dysphagia):

• zapalenie gardła i krtani (psy i koty - zakaźne zapalenie górnych dróg odd., katar koci)

• zasłonienie np. u przeżuwaczy burakami -zatrzymanie kęsa w przełyku - niedrożność - brak odbijania gazów - ostre wzdęcie

• zołzy u koni — ropne zapalenie węzłów chłonnych podżuchwowych uniemożliwiające połykanie

Zaburzeniem w połykaniu jest obfite wracanie przez nozdrza wypitej wody i pobranej karmy zmieszanej ze śliną (regurgitatio), Zjawisko to występuje najczęściej u koni - wskazuje to na dużą bolesność i występuje przy :

• ciężkich zapaleniach gardła

• zołzach

• wybrocznicy

• ciałach obcych w gardle

• wągliku u świń

Objawy:

• ślinotok

• zanieczyszczenie warg i nozdrzy

• mlaskanie

• kaszel

• wyciąganie głowy i szyi

Przeżuwanie (ruminatio) - tylko u przeżuwaczy (zwolnione, zniesione), pobrana i niestatecznie przeżuta karma wraca z przedżołądków do jamy ustnej w krótkich odstępach czasu, w celu lepszego rozdrobnienia i znów wraca do przedżołądków. Rozpoczyna się po upływie 0,5-1,5 h po pobraniu pokarmu i powtarza się 3-6 razy w ciągu doby. Czas 1 okresu przeżuwania wynosi 30-60 min.

Zniesienie przeżuwania

• ciężkie choroby zakaźne

• stany gorączkowe

• porażenie poporodowe

• acetonemia

• ostre wzdęcie żwacza

Niestrawność (indigestio)

• alimentarne (kwasica, zasadowica)

• wzdęcie niestrawności wtórne, powstające na skutek zaburzeń w funkcjonowaniu przedżołądków

• przeładowanie żwacza

Kwasica (acidosis ruminis) - stan w żwaczu, kiedy na sutek zaburzeń w florze bakteryjnej dochodzi do nadmiernego rozwoju bakterii Lactobacillus, które produkują kwas mlekowy. Do schorzenia tego dochodzi, gdy dieta jest za bardzo zasobna w węglowodany.

pH treści żwacza gwałtownie spada (3-4), giną wszystkie inne bakterie. Dochodzi do stanu zapalnego i ograniczenia kurczliwości żwacza. Poza tym wzrost ciśnienia osmotycznego - płyny przechodzą do żwacza -rozwodnienie treści a odwodnienie organizmu.

Zasadowica (alkalosis ruminis) - wiąże się z nadprodukcją amoniaku w żwaczu. Źródłem jest pasza ze zbyt dużym dodatkiem mocznika.

Odbijanie gazów (eructatio, ructus) (20-40 X na h), upośledzenia, aż do całkowitego zniesienia :

• wzdęcia

• przeładowania żwacza

• zadławienia

Wzdęcie żwacza (meteorismus ruminis)

• wzdęcie ostre - grubobańkowe (tymphania acuta) - gaz nad treścią żwacza

• wzdęcie drobnowańkowe - gdy gaz wchodzi w pokarm

Wzdęcia są następstwem nadprodukcji gazów i zakłóceń w akcie odbijania gazów. Lucerna i koniczyna mają zbyt mało włóknika i nie podrażniają śluzówki do odbijania.

• Przeładowanie żwacza - występuje często w oborach przy chowie zimowym. Żwacz nieczynny, przeładowany treścią. Trzeba wykonać rumenotomię - usunięcie treści żwacza.

• Urazowe zapalenie czepca - ciało obce dostaje się do czepca, przebija śluzówkę – powstaje reakcja bólowa.

• Zapalenie i zatkanie ksiąg - zaburzenia w transporcie treści przez księgi, substancje drażniące powodują zapalenie.

• Stany zapalne wątroby i jelit - FSM - syndrom tłustej krowy

• Ketoza - zaburzenia przemiany węglowodanowej i tłuszczowej, zaburzenia cyklu Krebsa - deficyt szczawiooctanu - brak uczynnienia CoA - aceton i

β-hydroksymaślan - zaburzenia przedżołądków i wątroby

• Porażenie poporodowe - zaburzenia makroelementów i tężyczka

• Zapalenie otrzewnej - u bydła ogniskowe, reakcja bólowa

• Choroby zakaźne - np. pryszczyca

• Gorączka

• Zapalenie i skręt trawieńca - występuje na podłożu syndromu Hofflunda, a ten na skutekurazowego zapalenia czepca.

Biegunka sekrecyjna

Główną przyczyną są bakterie z gr. E. Coli. Pałeczki działają poprzez wydzielanie enterotoksyn. Wzrasta sekrecja do światła jelita, wyrównując ciśnienie osmotyczne.

Biegunka osmotyczna

Główną przyczyną są wirusy niszczące nabłonek enterocytów w j. biodrowym i czczym. Następuje zwiększony podział kom. w kryptach, jednak kom. są za młode i nie ma procesu trawienia dicukrów. W konsekwencji dochodzi do atrofii kosmków, zaburzenia funkcji trawiennych i absorpcyjnych. Koncentracja w jelitach oligosacharydów, peptydów i aminokwasów, powoduje wzrost osmolarności = napływ wody,

Kliniczne następstwa odwodnienia organizmu

Zależności (spadek) :

Płyny pozakomórkowe - objętość osocza - ciśnienie krwi - sekrecja nerek, tkankowy przepływ krwi - przemiana beztlenowa - kwasica (wymiana K⁺ - H⁺ przez błony kom.) -hyperkalemia, śmierć.

Zaburzenia zewnątrzwydzielnicze trzustki

U prosiąt przy odsądzeniu - pod wpływem stresu - 2-3 tyg

U psów młodych (8-9 miesięcy)

Wrodzony brak disacharydazy

• biegunki sekrecyjne

• biegunki osmotyczne

• prowadzi do odwodnienia

Wymioty (vomitus)

Poprzedzone mdłościami (nausea)

• niepokój przestępowanie z nogi na nogę

• wyciąganie głowy poruszanie językiem

• ślinienie się

• puste żucie głębokie wdechy

Maj ą znaczenie diagnostyczne u mięsożernych, u reszty występują rzadko. U koni w przypadku pęknięcia żołądka - wymioty przez nos.

Wymioty krwawe (haematemesis ; vomitus cruentns)

• ciężkie zapalenie żołądka wskutek silnego urazu lub przez zranienie przez ciało obce

• przy skazach krwotocznych, nosówce, pomoże świń.

Ruchy wymiotne

• wdech przy zamkniętej głośni

• obniżone ciśnienie w jamie opłucnowej

• wzrost ciśnienia w jamie brzusznej

• żołądek rozluźniony

• rozszerzenie przełyku

• zarzucanie treści żołądkowo-jelitowej

• rozluźnienie zwieracza dolnego przełyku

• skurcz odźwiernika żołądka

• blokada przechodzenia treści w stronę jelit

• kolejny wdech

• zmiana ciśnienia w kl. pierś, i w j. brzusznej

• odwrócenie fazy poprzedniej, zawartość przełyku przechodzi do żołądka

• przełyk wraca do normalnej średnicy, wzrost jego aktywności perystaltycznej.

Wymioty rzeczywiste (właściwe)

• w trakcie ostatniego ruchu wymiotnego treść pokarmowa pozostaje w przełyku, a wpust żołądka zamyka się

• silny skurcz mięsni wdechowych i tłoczni brzusznej doprowadza do jednoczesnego wzrostu ciśnienia w kl. piersiowej i j. brzusznej

• treść pokarmowa jest wyrzucana na zewnątrz przez jamę ustną, przy zamkniętej głośni i wysokim położeniem podniebienia miękkiego.

U psów i kotów wymioty są objawem fizjologicznym (pobieranie pokarmu i zjadanie go na raty)

Ośrodek wymiotny jest w rdzeniu przedłużonym i jest otoczony strefą chemoreceptorów. Może on być stymulowany bezpośrednio, (ośrodkowo) - wzrost ciśnienia osmotycznego, obrzęk mózgu, guzy, nowotwory, infekcje OUN lub pośrednio (obwodowe) przez strefę receptorową, stymulacja pośrednia OUN, leki, apomorfina, glikozydy nasercowe, chemioterapeutyki, toksyny metaboliczne (poch. cukrzycy - ciała ketonowe, mocznik, amoniak), endotoksyny bakteryjne - przy ropomaciczu

Schorzenia przedsionkowe spowodowane przez VIII parę nn. czaszkowych

• choroba transportowa

• zatrucia (Pb, glikol propylenowy)

• gwałtowna zmiana diety, alergie pokarmowe, produkty niestrawne (rośliny), leki

• schorzenia (cukrzyca, niewydolność nerek, kwasica, wstrząs septyczny, nadczynność tarczycy)

• choroby jelit (pasożyty, niestrawności, zapalenia jelit)

• zapalenia żołądka (refluks żołądkowo-dwunastniczy psów i kotów)

• zapalenie trzustki, zapalenie otrzewnej i choroby wątroby

Podział wymiotów ze względu na intensywność :

• wymioty ostre

• wymioty przewlekłe

Podział wymiotów ze względu na wiek :

• wymioty u młodych

• wymioty u dojrzałych

• wymioty u starszych

Krztuszenie się (vomituratio)

Domieszki w wymiocinach:

• żółć - przy pustym żołądku

• krew - wymioty krwawe (haematemesis)

• kał - wymioty kałowe (miserere)

• robaki - glisty, tasiemce, ciała obce

• śluz (zapalenie migdałków)

Wymioty ostre

• Ostre zapalenie żołądka i jelit (gastroenteritis)

  • na tle infekcyjnym - przy nosówce

  • sporadycznie, uporczywie pochodzenia wirusowego - parwowiroza, koronawiroza

• Systemowe choroby infekcyjne

  • bakteryjne - leptospiroza, salmonelloza, kamphylobakterioza, dodatkowo występują biegunki

  • wirusowe - nosówka, parwowiroza, koronawiroza (głównie u młodych zwierząt)

  • pasożytnicze

• Gwałtowna zmiana karmy

• Związki toksyczne (glikol, metale ciężkie, środki myjące, herbicydy)

• Leki - aspiryna, fenylobutazol, ibuprofen, kortykoidy

• Rośliny

• Ciała obce

• Pokarm zepsuty, zainfekowany, odpadki

• Krwotoczne zapalenie żołądka jelit

  • ostre wymioty z biegunką krwotoczną

  • wywołują bakterie z rodziny Clostridium

  • występują u psów ras miniaturowych

  • są objawem reakcji anafilaktycznej na toksyny bakteryjne

  • odwodnienie, niewydolność nerek, przednerkowa oligouria

• Niedrożność i zamknięcie światła jelit:

  • guzy lub silny stan zapalny ściany jelit

  • gnilny zapach z domieszką żółci

• Ostre zapalenie trzustki :

  • bardzo gwałtowny przebieg

  • trudne do rozpoznania z objawami mylącymi

  • silna bolesność zogniskowana w odcinku piersiowym kręgosłupa (ok. łopatki)

  • szybka autoliza trzustki

• Ostre zapalenie i niewydolność wątroby

  • choroby zakaźne (leptospiroza)

  • zatrucia, guzy

  • zwłóknienie, marskość

  • zespolenie wrotno-oboczne

• Ostra niewydolność nerek : kwasica

• Ostra niewydolność cewki moczowej: kamienie

• Ropomacicze: wymioty są rezultatem endotoksyemii związanej z zespołem poliurii-polidypsji.

• Cukrzycowa kwasica metaboliczna : Choroba Adisona - niedoczynność nadnerczy

• Zaburzenia przedsionkowe związane z chorobą lokomocyjną.

• Choroby układu nerwowego, wirusowe zapalenie opon mózgowych i mózgu.

Wymioty przewlekłe

Zwierzęta młode :

• pasożyty w układzie żołądkowe - jelitowym niedrożność jelit (ciała obce, guzy)

• przewlekłe zapalenie żołądka i jelit

• ciała obce

• niewydolność nadnerczy

Zwierzęta dojrzałe :

• pasożyty

• zapalenie trzustki

• przewlekłe zapalenie żołądka

• guzy żołądkowe i j. cienkiego, niewydolność nadnerczy

• zaburzenia narządów j. brzusznej (zapalenie otrzewnej, prostaty, ropomacicze

• cukrzyca

• zaburzenia OUN - urazy i zapalenie mózgu (encelophalitiś)

• choroby nerek - mocznica

Zwierzgta stare :

• mocznica.

• guzy żołądka i j. cienkiego

• błędy dietetyczne

• zapalenie trzustki

• przewlekłe zapalenie żołądka

• wrzody żołądka (krew w kale)

• zaburzenia narządów j. brzusznej

• kamica ketonowa

• choroby nerek

• zaburzenia OUN

Choroba lokomocyjna (transportowa) - wymioty ośrodkowe

• występują najczęściej u młodych zwierząt

• zwierzę w trakcie przejazdu samochodem odbiera zmysłami bodźce środowiska zewn., gromadzi je w pamięci (ośrodki podkorowe), następnym razem kolejne bodźce są porównywane z zapamiętanymi, następuje kumulacja wrażeń co w efekcie przyczynia się do wysłania sygnału nerwowego do receptorów histaminowych = pobudzenie ośrodka wymiotnego

• Środki sedacyjne - uspokajające, ograniczające świadomość ośrodków podkorowych (relanium, hydroksyzyna)

Charakter wymiocin :

• gęsta, papkowata masa o kwaśnym zapachu = wymioty jednorazowe

• gęsty śluz, z domieszką żółci lub krwi = wymioty uporczywe przy pustym żołądku

• charakter fekalii, koloru brunatnego lub szarożółtego = niedrożność j. grubego

• konsystencja płynna o odczynie zasadowym = niedrożność j. cienkiego

BADANIE JAMY USTNEJ

Badanie:

• oglądanie

  • stan warg i szczek

  • prawidłowość zamknięcia szpary ustnej

  • ślinienie

  • świąd

  • ruchy wargami

• omacywanie

Badanie obejmuje :

• szparę ustną, wargi

• przedsionek j. ustnej

• j. ustną właściwą

• zęby, język

Zapach :

• charakterystyczny dla gatunku

• patologiczny - nieprzyjemny zapach z ust (fetor ex ore)

  • gnilny - zmiany nekrotyczne, ciała obce, zgorzel płuc (gangrena pulmonum). paradentoza

  • moczy - mocznica, ostra niewydolność nerek

  • acetonu - ketoza u przeżuwaczy, cukrzyca u wszystko i mięsożernych

  • trupi - w leptospinozie psów i dyfterii prosiąt

Paradentoza - zmiany w przyzębiu u mięsożernych, spowodowane odkładaniem się płytki nazębnej, kamienia nazębnego, narmnażaniem pierwotniaków, co w konsekwencji powoduje nieprzyjemny zapach. Żywienie zwierząt odpowiednią karmą i dbanie o higienę j. ustnej zapobiega odkładaniu się płytki nazębnej. Leczenie poprzez : mechaniczne usunięcie kamienia, dezynfekcje przy użyciu metronidazolu, stosowaniu profilaktyki (gryzaki, kości, pasty).

Szpara ustna u zwierząt zdrowych szpara jest zamknięta, wyjątek stanowią dogi i spaniele

NIEPRAWIDŁOWOŚCI

• zwiększenie napięcia warg

  • tężec, zapalenie mózgu u koni

  • acetonemia u bydła

• opadnięcie wargi dolnej

  • fizjologicznie u starych koni

  • utrata przytomności, odwodnienie organizmu

  • choroby morzyskowe u koni

• niedomknięcie jamy ustnej i szpary ustnej

  • wścieklizna

  • zwichnięcie stawu żuchwowego

  • ciała obce, krzywizna

  • zapalenie ślinianek, obrzęk języka

  • żabka - ranula, zapalenie ślinianek podjęzykowych)

• opadanie żuchwy

  • pierwszy objaw wścieklizny

  • porażenie n. trójdzielnego lub twarzowego (przeważnie jednostronnie)

Zmiany, w obrębie śluzówki warg i policzków oraz jamy ustnej

• wykwity na wargach

  • pęcherzyki = pryszczyca - wirus specyficzny gatunkowo, nieszkodliwy dla ludzi

  • krosty = ospa - występuje głównie w krajach o ciepłym klimacie, np. u owiec

  • owrzodzenia, blizny gwiazdkowate = nosacizna - zapalenie naczyń chłonnych u koni

  • iskaleczenia, rany, otarcia

• naloty na wargach - liszaj strzygący

• obrzęk warg

  • wybrocznica

  • zapalenie mózgu u koni, księgosusz bydła

  • zapalenie śluzówki j. ustnej (stomatitis)

  • reakcje uczuleniowe - alergie poszczepienne, reakcje na środki farmakologiczne penicylina, amoksycylina, wodorotlenek glinu.

ŚLINA

• zmniejszenie ilości wydzielanej śliny

  • oddychanie przez usta, odwodnienie organizmu

  • przewlekłe choroby z gorączką

  • ślinienie się (ptyalismus)

• zwiększenie wydzielania śliny

  • ślinotok (sialorrhoea)

  • zapalenie migdałków, gardła, krtani, porażenie przełyku

  • zapalenie ślinianek ( u psa przyusznej)

  • ciała obce w jamie ustnej i przełyku

  • choroby PUN (ślinotok - objawy wyst. przy wściekliźnie)

Ślina zapewnia wilgotność śluzówki, zawiera amylazy (odpowiedzialne za wstępny etap trawienia). Leki działające na, układ parasympatyczny zaburzaj ą wydzielanie śliny.

JĘZYK

• naloty na języku - serowate, barwy szarej lub brunatnej - stan gorączkowy

• obrzęk języka - ciało obce, uraz, skaleczenia ciałem obcym, zapalenie bł. śluz. j. ustnej w przebiegu wąglika, obrzęku złośliwego, szelestnicy, wybrocznicy, uwięźnięcia

• zgrubienie i stwardnienie - u bydła w promienicy „drewniany język” (sclerosis lingvae), w sarkosporidiozie u koni, czarny język = psia pelagra, niedobór wit. B₅

• owrzodzenia - pryszczyca, wrzód języka, ciała obce

• skaleczenia - pourazowe

ZĘBY

• nieprawidłowości zgryzu (karpiowaty, szczupakowaty, nożycowaty)

• nieprawidłowe ścieranie (zęby hakowate, ostre) - łukowe ścieranie, zgryz falisty, schodkowaty, zgryz ostry, nożycowaty

• osadzenie (paradentoza, kamień nazębny)

• zapalenie dziąseł

• brak zębów

• próchnica (caries dentium) - atakuje najczęściej zęby trzonowe u psów i koni

• szerokie rozstawienie zębów (diastasis)

BADANIE GARDŁA

• oglądanie - bardzo ważne (deformacja okolicy, obrzęki, powiększenie węzłów chłonnych), z zewnątrz i z wewnątrz

• omacywanie - stwierdza się bolesność i obrzęk, powiększenie węzłów chłonnych pozagardłowych u bydła (gruźlica, promienica)

• badanie dodatkowe - endoskopia (oglądamy od wewnątrz, u małych zwierząt naciskamy palcem wskazującym na nasadę języka. Można stwierdzić obrzęk, ślaz, bolesność migdałów i zmiany chorobowe luków podniebiennych. Objawami są niechęć do pobierania pokarmu, wymioty, ciągle przełykanie, zaleganie białego, ciągliwego, gęstego śluzu.

• Przy badaniu endoskopowym można stwierdzić zmiany chorobowe na łukach podniebiennych, migdałkach i nozdrzach tylnych.

BADANIE PRZEŁYKU

• oglądanie - stwierdzić można rozszerzenia przełyku i uchyłki przełyku

• omacywanie - bolesność

• badania dodatkowe - RTG (z kontrastem - roztrzeń, zachyłki przełyku, rozszerzenie przełyku), zgłębnikowanie (badanie drożności przełyku).

Drożność przełyku badamy przez zgłębnikowanie (nosowo-żołądkowe) - drożność przełyku, u psów można przez j. ustną (przy zastosowaniu pewnych ochraniaczy przeciwprzygryzeniowych). Często dochodzi do niedrożności przełyku spowodowanych zadławieniem w części piersiowej lub szyjnej. Prowadzi to do powstania wzdęcia. W miarę możliwie szybkim czasie należy usunąć przyczynę. U bydła - zgłębnikujemy przez j. ustną, ale często zdarza się nie trafić do przełyku. U koni sondujemy przez nos.

BADANIE POWŁOK BRZUSZNYCH I BRZUCHA - CZ. OGÓLNA

• oglądanie

• omacywanie

• opukiwanie

• osłuchiwanie

• zgłębnikowanie żołądka i żwacza

• badania dodatkowe - RTG, endoskopia, biopsja narządów, nakłucia do j. otrzewnowej i badanie płynu.

Oglądanie

Określa się objętość i kształt brzucha, dolną linię brzucha, okolicę biodrową

U koni i przeżuwaczy ogląda się doły słabiznowe:

• u zwierząt niedożywionych i wychudzonych doły słabiznowe są zapadnięte, brzuch o objętości, linia brzucha podciągnięta ku górze

• u zwierząt dobrze odżywionych (bydło), lewy dół uwypuklony przez worek żwacza, u małych zwierząt (psy, koty), brzuch jest dobrze zaokrąglony, u samic ciężarnych i wieloródek (nawet w okresach międzyciążowych) brzuch powiększony i nieco obwisły.

Powiększanie objętości brzucha, patologicznie:

• obecność znacznej ilości płynu w j. otrzewnowej (wodobrzusze – ascites), gł. u zwierząt mięsożernych

• powiększenie wątroby - obrzęk, przerost, guzy nowotworowe, u zwierząt mięsożernych - powiększone podbrzusze, klatka pierś, kształtu faskowatego

• przeładowanie lub wzdęcie (meteorismus) żołądka i jelit -uwypuklenie przedniej i środkowej cz. brzucha

• powiększenie objętości pęcherza - ropomacicze, powiększenie w okolicy środkowej (kamica, syndrom urologiczny kotów, niedrożność cewki moczowej)

• powiększone węzły chłonne trzewne - u bydła białaczka, gruźlica, nowotwory wątroby, śledziony, krezki, u mięsożernych powiększenie brzucha nierównomierne

• miejscowe powiększenie brzucha - obrzęk zastoinowy (na terenie krezki), zapalny obrzęk pępowinowy (na skutek infekcji), przepuklina pępkowa - u prosiąt szczeniąt i kociąt

Zmniejszenie objętości brzucha :

• trwały skurcz mięsni – tężec podkasany brzuch najbardziej wrażliwe są koniowate; wywołany przez bakterie beztlenowe, występują bardzo rzadko u psów

• bóle morzyskowe - przy niektórych chorobach morzyskowych, chwilowe przeciążenie brzucha u koni, skręt jelit

• zwierzęta głodzone - niemożność pobierania pokarmu, brak łaknienia

• niemożność pobierania pokarmu - choroby j. ustnej i OUN

• brak apetytu - choroby przewodu pokarmowego

Omacywanie

Zwiększone napięcie powłok brzusznych:

• wzdęcia żołądka, przedżołądków i jelit

• bóle morzyskowe i trzewne, zapalenie wątroby

• ostre zapalenie żołądka i jelit - szczególnie u mięsożernych

• ciała obce w jelitach

• zapalenie otrzewnej - twardy „drewniany" brzuch, wodobrzusze (ascites)

• zatrzymanie moczu (retentio urinae) - niedrożność pęcherza - koń, mięsożerne: tężec, ochwat

Zmniejszenie napięcia powłok brzusznych :

• zwierzęta wychudzone i wyniszczone

• stany odwodnienia i zwierzęta stare

Bolesność powłok brzusznych – próby bólowe

• zapalenie otrzewnej, krwotok do jamy otrzewnowej (po urazach), ciała obce

• wgłębienia j. cienkiego ( pies, kot)

• zapalenie trzustki (pierwszy objaw to kulawizna, proces chorobotwórczy przebiega szybko, może dojść do martwicy rozpływnej trzustki i do śmierci)

• urazowe zapalenie czepca i osierdzia - ból promieniuje w ok. stawu barkowego – kulawizna, w surowicy poziom amylazy

• obecność miernej ilości płynu, ropomacicze

• miernie przepełniony pęcherz moczowy

• pęknięcie żołądka lub pęcherza moczowego (mocznica)

Zapalenie otrzewnej najbardziej niebezpieczne u koniowatych (po 5-6 h koń zdycha), u mięsożernych ma formę ogniskową, u przeżuwaczy nie ma objawów zapalenia otrzewnej

Omacywanie u mięsożernych : przeprowadza się w pozycji stojącej, oburącz końcami palców - od przodu do tylu

• za łukiem żebrowym wyczuwamy brzegi wątroby

  • bolesność - ostre zapalenie wątroby

  • konsystencja twarda - marskość wątroby

  • guzowatość

• ku tyłowi i nieco w dół od wątroby jest śledziona - powiększenie : splenomegalia, białaczka, niedokrwistość, zatrucia, guzy nowotworowe, na skutek działania niektórych antybiotyków (np. streptomycyna)

• części przednio-środkowej brzucha wyczuwalny jest żołądek (śródbrzusze)

  • określamy: objętość, stopień wypełnienia

  • bolesność - ostre zapalenie żołądka, ciała obce. refleks żołądkowo-dwunastniczy

  • konsystencję treści pokarmowej

  • Poprzeczny skręt żołądka - twór balonowaty, objawy wstrząsu, u młodych psów tuz po obfitym posiłku przy dużej ilości ruchu (dogi, rottweilery, owczarki niemieckie)

• w części środkowo-dolnej brzucha :

  • jelito cienkie - elastyczne i przesuwalne powłoki

  • jelito grube - mniej elastyczne, wypełnione treścią ciastowatą, w końcowym odc. masy kałowe

  • bolesność - stany nieżytowe, niedrożność, wgłobienie jelita, skręt jelita

  • Zapalenia swoiste : limfocytarne zapalenie jelit, eozynofilne zap. jelit

  • Syndrom nadwrażliwości j. grubego : występuje u psów ras małych, powodem jest nadopiekuńczość właścicieli

  • Syndrom SIBO - przerost bakteryjny jelita (clostridium)

  • Wgłobienie - jelito w pewnym miejscu silnie się kurczy, odcinek ulega zwężeniu i wsuwa się w zdrowe - zastój krwi i limfy - obrzęk - martwica

• w okolicy lędźwiowej, pod kręgami lędźwiowymi są nerki - twory gładkie, niebolesne, lewa nerka zawieszona nieco luźniej, łatwiej wyczuwalna, prawa przesunięta ku przodowi

  • Określamy :wielkość, kształt, konsystencję, budowę

  • Nerka mała i twarda - marskość zanikowa

  • Powiększenie nerki - wodonercze, guzy nowotworowe, obrzęk nerek, zap. kłębkowe i śródmiąższowe

  • Pasożyt - nerkowiec olbrzymi (dioctophyme renale) - samica przez ucisk powoduje zanik istoty rdzennej, w moczu jaja pasożyta

• w tylnej części j. brzusznej, przy wejściu do jamy miednicznej - pęcherz moczowy

  • badamy stopień wypełnienia

  • bolesność - zapalenie, kamica

  • wyczuwalne moczowody w stanach powiększenia - kamica nerkowa, ropne zapalenie nerek

• u samic trzon i rogi macic

Opukiwanie

Opukiwanie wątroby :

• Stłumienie wątrobowe - po stronie lewej i prawej za tylną granicą pluć (VII-XII P.M.), przekracza ku tyłowi łuk żebrowy na szer. 1-3 palców. W linii środkowej (mostkowej) stłumienie prawe zlewa się z lewym, po stronie lewej od przodu graniczy ze stłumieniem sercowym (po str. lewej VI P.M., po str. prawej V P.M., w okolicy mostka)

• Powiększenie pola stłumienia wątrobowego :

  • obrzęk; stany zapalne

  • skrobiawica - odkładanie amyloidu w żyle centralnej zrazika wątrobowego u zwierząt używanych do produkcji surowic, głównie u koni

  • gruźlica, nowotwory, marskość przerostowa

Osłuchiwanie - ma małe znaczenie diagnostyczne. Odgłos zależy od stopnia wypełnienia przewodu pokarmowego. Szmer jelitowy, szmer pluskania - obecność płynu (zaburzenia w krążeniu lub chorobach wątroby)

Badanie przez prostnicę - wskazania

• nie oddawanie kału (psy – żywienie kośćmi)

• zatrzymanie lub utrudnione oddawanie moczu (niedrożna cewka mocz.)

• zalegające masy kałowe

• przerost gruczołu krokowego (u starych psów) - o stanach chorobowych rozstrzyga USG. U psów nie ma objawów urologicznych, ale są trudności w oddawaniu kału

BADANIE BRZUCHA U PRZEŻUWACZY

Sposoby badania : oglądanie

• liczenie ruchów żwacza

• omacywanie, opukiwanie, osłuchiwanie, zgłębnikowanie, nakłucia

Szmer jelitowy - jest żywszy nad j. cienkimi, a nad grubymi słabszy i wolniejszy. Brak szmerów w danym odc. może oznaczać wgłobienie lub niedrożność.

ŻWACZ

• Oglądanie - oceniamy stopień wypełnienia żwacza. Wykonujemy patrząc na krowę od tyłu.

• Liczenie ruchów żwacza - lewa słabizna: bydło : 8-15 /5 min, kozy, owce : 8-16 / 5 min

  • osłabienie , aż do całkowitego zniesienia = atonia żwacza

    • niestrawność (indigestio)

    • ostre wzdęcie żwacza

    • zwierzęta głodzone

  • wzmożenie ruchów żwacza = silne odbijanie

    • niepokój, napady kolek

    • początkowy okres wzdęcia żwacza

• Omacywanie żwacza - określamy wypełnienie i konsystencję oraz bolesność

  • u zwierząt głodnych - zwiotczały i miękki

  • po przyjęciu dużej ilości pokarmu - konsystencja ciastowata, zachowuje śladu po ucisku palcem

  • wzdęcie żwacza - wypełniony i napięty

  • przeładowanie żwacza - treść zbita i niekiedy twarda

  • Bolesność żwacza - zapalenie ścian żwacza

• Opukiwanie żwacza (z góry na dół)

  • Wypuk bębenkowy i jawny - zwierzęta zdrowe

  • Wypuk przytłumiony

  • Wypuk stłumiony

  • Wypuk tępy - ostre przeładowanie żwacza

  • Wypuk metaliczny - wzdęcie żwacza

• Osłuchiwanie żwacza - w lewym dole głodowym wysłuch przypomina trzeszczenie. Szmery mogą zanikać przy atonii żwacza, a nasilać gdy ilość ruchów żwacza wzrasta

• Zgłębnikowanie żwacza - za pomocą sondy elastycznej lub metalowej, służy do:

  • pobrania treści żwacza - sonda Hauptnera

  • upustu gazów

  • wymiany płynnej treści żwacza - gdy dochodzi do obumarcia flory bakteryjnej dolewa się płyn ze żwacza krowy zdrowej

  • podawanie leków

  • U zdrowej krowy NIE da się wbić trokara !!!

• Nakłucie - trokarowanie żwacza

  • lewy dół głodowy za ostatnim żebrem w połowie odległości od guza biodrowego

  • kierunek nakłucia igły w kierunku przeciwległego, prawego wyrostka łokciowego

  • ma większe znaczenie przy wzdęciu grubobańkowym, bo przy drobnobańkowym pienista treść żwacza może zatkać trokar, ale tą drogą bardzo łatwo podać leki

  • Preparaty silikonowe zwiększają napięcie powierzchniowe, „uwięzione" banieczki gazu pękają i gaz wydostaje się na zewnątrz

  • Miejsce trzeba wystrzyc, zdezynfekować. Kierunek ; przednio-dolny.

CZEPIEC

Badanie utrudnione ze wzg. na położenie w kopule przepony w okolicy chrząstki mieczykowatej

Choroby czepca uzewnętrzniają się przez reakcję bólową.

Próby bólowe :

• ucisk pięścią w okolicy mostka mieczykowatego - stajemy z lewej strony zwierzęcia, łokieć oparty o kolano, pięścią uciskamy okolicę chrząstki mieczykowatej, naciskamy i gwałtownie puszczamy. Przy bólu słyszymy lekkie stęknięcie krowy

• chwytanie skóry w fałd w okolicy kłębu - ma na celu zwiększenie ku dołowi - zwiększony nacisk na czepiec = stęknięcie

• próba drążkowa (Goetzego) - chwytamy za drążek dł. 2 m. Duże osoby stają tyłem do głowy i równocześnie unoszą drążki i opuszczają w odstępach co 5min aż do okolicy pępkowej

• próba Kalchschmidta - wykorzystuje tzw. strefy bólowe (skórne), fonendoskop przykładamy do krtani lub tchawicy, wsłuchujemy się w fazę wdechu i wydechu. Na szczycie wdechu dotykamy palcami włosy w okolicy kłębu; przeczulica - wstrzymanie oddechu i lekkie stęknięcie (chwilowy bezdech)

• sprowadzenie zwierzęcia po pochyłości - przy zapaleniu czepca krowa idzie niechętnie, gdy wzrasta ciężar trzewi na czepiec wzmaga reakcję bólową

• opukiwanie wzdłuż linii przyczepu przepony - ostatnia P.M.. młoteczkiem (bez plezimetru). Reakcją bólową są uniki lub stękanie

Przy urazowym zapaleniu osierdzia brak jest reakcji na próby bólowe!!!

KSIĘGI

U młodych zwierząt dostępne do badania w okolicy prawego luku żebrowego

U starszych ukryte w kopule przepony po prawej str. między 7-9 żebrem, są trudne do zbadania

Omacywanie:

• reakcje bólowe : stękanie, pomrukiwanie, drgania kl. Piersiowej, uchylenia przed uciskiem, wyraźne w zatkaniu ksiąg : zapaleniu bł. śluz.

Opukiwanie

• granica stłumienia w VII-IX P.M. do góry, nie przekraczając linii stawu barkowego - powiększenie pola stłumienia (przekroczenie linii stawu barkowego) występuje przy zatkaniu ksiąg

• wypuk u zwierząt zdrowych jest przytłumiony lub stłumiony

Osłuchiwanie

• szmer słaby, suchy, trzeszczący

• brak szmeru przy porażeniu i zatkaniu ksiąg - zwolnienie akcji serca

Punkcja do ksiąg

• VII-XI P.M. poniżej linii stawu barkowego

• igła 2,5 mm, dł. 10-15 cm, igła Łopatyńskiego

• wprowadzenie płynu fizjologicznego w celu rozmiękczenia treści

TRAWIENIEC

Położony w prawej okolicy podżebrowej, w śródbrzuszu, częściowo za łukiem żebrowym

• omacywanie :

  • bolesność przy ucisku

  • zgrzytanie zębami, stękanie

  • nieżyty trawieńca, zapalenia, wrzody, białaczki

  • zatrucia pokarmowe

• opukiwanie :

  • fizjologicznie - wypuk bębenkowy

  • zatkanie trawieńca - wypuk stłumiony

• osłuchiwanie :

  • szmery wzmożone - zapalenie trawieńca

  • osłabienie motoryki - zatkanie, niestrawność, głodzenie.

JELITA = położone w obrębie prawego dołu głodowego

• omacywanie - nie ma dużego znaczenia

• osłuchiwanie - szmer jelitowy

• opukiwanie :

  • w prawym dole głodowym równolegle do wyrostków poprzecznych -wypuk bębenkowy

  • w kącie między ostatnim żebrem a wyr. poprzecznym li na przestrzeni ok. 5 cm występuje stłumienie nerkowe

  • poniżej wypuku bębenkowego jest pas przytłumienia, który odpowiada pętli jelit cienkich otaczających dysk okrężnicy. Nad nim jest pas stłumiony, który w prawej ok. podżebrowej graniczy z wypukiem przytłumionym lub bębenkowym trawieńca.

WĄTROBA, opukiwanie

• Pole stłumienia wątrobowego - prawa ok. podżebrowa, ku tyłowi od pola załopatkowego płuc, X-XII P.M., od góry nie graniczy ze stłumieniem nerkowym

• Powiększenie pola :

  • choroby pasożytnicze - motylica i motyliczka wątrobowa, bąblowica

  • ketoza

  • syndrom tłustej krowy

  • niestrawność alimentama - kwasica i zasadowica żwacza

  • zapalenie, obrzęk wątroby, dystrofia wątroby, marskość przerostowa

  • gruźlica, skrobiawica

• Zmniejszenie pola :

  • względne - rozedma śródmiąższowa płuc, wzdęcia żwacza, wysoka ciąża

  • bezwzględne - marskość zanikowa

  • wysepkowe pole stłumienia wątrobowego - skręt trawieńca na stronę prawą

BADANIE BRZUCHA U KONI

Oglądanie: ocena kształtu brzucha :

• ogólne powiększenie objętości - kształt owalny = wzdęcie jelit

• brzuch obwisły - dolna część łukowato wygięta ku dołowi = zatkanie okrężnicy dużej i jej zapiaszczenie (małe ruchy perystaltyczne, treść łatwo ulega odwodnieniu)

• Zapiaszczenie występuje u koni starych (>10-14 lat), gdy pobierana jest karma z piaskiem (gleby lekkie). Charakterystyczna jest postawa wahadłowa.

Omacywanie nie występuje, gdyż u koni jest zbyt duże napięcie powłok brzusznych !

Opukiwanie

• Topografia odgłosu opukowego j. brzusznej u koni - strona lewa

  • lewa nerka - za łukiem żebrowym, powyżej linii guza biodrowego = wypuk jawny

  • śledziona - za łukiem żebrowym, między linią guza biodrowego a linią stawu barkowego = wypuk bębenkowy przytłumiony

Może się przesuwać ku tyłowi - rozszerzenie żołądka

• Okrężnica mała - przed guzem biodrowym = wypuk bębenkowy przytłumiony -

• jelita cienkie - między linią guza kulszowego a linią stawu barkowego za wypukiem śledziony = wypuk jawny

• lewy pokład okrężnicy dużej - w okolicy i poniżej linii stawu barkowego = wypuk przytłumiony przechodzący w stłumiony

• Topografia odgłosu opukowego j. brzusznej u koni - strona prawa

  • prawa nerka - pod kręgosłupem za lukiem żebrowym = wypuk stłumiony

  • jelito ślepe - prawy dół głodowy za łukiem żebrowym = wypuk bębenkowy przyłumiony

  • jelito cienkie - za wypukiem j. ślepego w tylnej cz. dołu głodowego = wypuk bębenkowy przytłumiony

  • prawy pokład okrężnicy dużej - za łukiem żebrowym = wypuk przytłumiony przechodzący w stłumiony łukiem powyżej guza kulszowego do dołu.

Patologiczne zmiany opukowe :

• zatkanie j. ślepego - stłumienie obejmuje cały prawy dół głodowy

• wzdęcie jelit - wypuk zajawny przechodzący w jawny z podźwiękiem metalicznym (str. lewa i prawa)

Osłuchiwanie – szmery jelitowe:

• u koni zdrowych - 8-12/min. zarówno po lewej jak i prawej stronie

• bóle morzyskowe - szmery intensywne, przypominające rzężenie, pluskanie, bulgotanie, świst

• po podaniu leków przeczyszczających - toksyn bakteryjnych, przy wzmożonej fermentacji, bodźcach termicznych, nieżytowym zapaleniu jelit (szmery ożywione i głośne u koni starych)

• przy niedrożności jelit w ode. przedżołądkowym - wzmożone szmery o podźwięku metalicznym

• uporczywe i długotrwałe biegunki w przebiegu wolno rozwijającego się zatkania jelit rzadkie i słabe szmery jelitowe

• całkowite zatkanie jelit - zanik szmerów, tzw. „cisza grobowa”

BADANIE PRZEZ PROSTNICĘ U KONI

Przygotowanie : fartuch, rękawice, gumowe buty, zwierzę w poskromię, wskazania : objawy chorobowe, dotyczące narządów j. brzusznej

• oglądanie ok. odbytu :

  • gdy okolica pobrudzona kałem, kał nieuformowany - niedrożność, zapalenia i inwazje pasożytnicze

  • ziejący odbyt - długotrwała biegunka, porażenie m. zwieracza (zmiany neurologiczne)

• rękę wprowadza się ruchem śrubowym. W połowie przedramienia jest prostnica, opróżniamy ją z kału. W przypadku suchości bł. śluz. można zastosować lewatywę

Prostnica - zmiany :

• brak kału w prostnicy - niedrożność jelit (najczęściej grubego)

• kał mazisty i cuchnący - zatkanie jelita ślepego

• gwałtowne zwężenie światła prostnicy - bardzo czerwona ciecz na dłoni (skręt okrężnicy małej)

• krew w prostnicy - przerwanie prostnicy

  • krew zmieszana z kalem

  • morzysko zatorowo-zakrzepowe, powodowane przez słupkowce - nie ma odpływu krwi (przekrwienie i przesięk)

  • wgłobienie jelita

• śluz i błoniaste twory - niedrożność jelit, zaleganie kału, włóknikowe zap. jelit

• piasek i nie strawiona karma - wady zgryzu i zapiaszczenie okrężnicy

• larwy gza końskiego

• obecność jelit w jamie miednicznej - wzdęcie j. cienkich, skręt jelit, wtórne rozszerzenie żołądka, zatkanie j. biodrowego.

Żołądek:

• normalnie niewyczuwalny

• ostre zapalenie żołądka - wyczuwalna krawędź ostra śledziony (margo acutus)

Śledziona :

• W przypadku obrzęku lub przerostu, wyczuwalna krawędź tylna w płaszczyźnie od lewej nerki do ostatniego żebra, brzegi zaokrąglone - nowotwory, ropnie, gruźlica

• Przy ostrym rozszerzeniu żołądka jest wyczuwalna ostra krawędź śledziony

Pętle jelit cienkich : twory luźno leżące w środkowej części j. brzusznej

• wzdęcie jelit - mogą wypełniać całą j. brzuszną i miedniczną

• wpochwienie lub wgłobienie - twór walcowaty, mięsisty, bolesny

• obecność jelit przy włożeniu ręki do prostnicy - wzdęte pętle j. cienkich, skręt j. wtórne

Nerki :

• nerka lewa - na wys. I-III kr. lędźwiowego

• nerka prawa - dogłowowo od nerki lewej, jest gładka, nienamacalna moczowody fizjologicznie nienamacalne, są wyczuwalne tylko w przypadku stanów zapalnych

Okrężnica duża :

• lewe pokłady : pokład dolny posiada taśmy i kieszonki, pokład górny grubości przedramienia jest gładki

• zatkanie w zgięciu miednicznym - twór kulisty, wielkości głowy dziecka, położony po stronie lewej przy wpuście do jamy miednicznej na wys. guza biodrowego

• prawe pokłady

  • rozszerzenie żołądkowate po str. prawej przed głową j. ślepego

  • zatkanie - twór wykazujący ruchy synchroniczne z ruchami oddechowymi, Zatkanie obejmuje cały narząd, także pokłady poprzeczne, przeponowe. Ruch przepony przenosi się na zatkany odcinek jelita.

Okrężnica mała :

• zatkanie - w dolnej części j. brzusznej, twory bolesne, przesuwalne, wielkości męskiej pięści, położone w płaszczyźnie pośrodkowej. Przy zatkaniu nie ma kału w prostnicy, występuje gęsty, szaro-białawy śluz.

• okrężnica mała zawieszona jest na długiej krezce. Przy zatkaniu ulega ona napięciu - silne bóle, koń kładzie się na grzbiecie i opiera kończyny,

Punkty o zmniejszonej odporności u konia (puncta (loci) minores resistantiae)

• skośne ujście przełyku do żołądka – przy pobieraniu zboża lub koniczyny powstaje dużo gazów, miejsce to staje się niedrożne - ostre zapalenie żołądka

• słaby rozwój cz. gruczołowej żołądka - słaba produkcja HC1 i pepsyny

• ujście biodrowo-ślepe i ślepo-okrężnicze -- zatkanie jelit

• zapięcie miedniczne - po str. lewej na wysokości guza biodrowego

• pokłady poprzeczne okrężnicy dużej

• przejście rozszerzenia żołądkowego okrężnicy dużej w okrężnicę małą – kieszonki

• okrężnica mała - z uwagi na swoja budowę anatomiczną ma kieszonki, w których treść się szybko odwadnia. W tych ujściach dochodzi najczęściej do zatkania przewodu pokarmowego

BADANIE PRZEZ PROSTNICĘ U BYDŁA

• Wskazania:

  • niestrawność

  • badanie ginekologiczne

  • badanie ukł. moczowego

  • po usunięciu kału z prostnicy można wyczuć w przypadku białaczki

  • powiększone węzły chłonne trzewne

• Staw krzyżowo-miedniczny rozluźniony - zaleganie poporodowe, osteomalacja

• Pierścienie wew. kanałów pachwinowych u buhajów są za spojeniem łonowym, bocznie na dolnej ścianie j. brzusznej - powikłania pokastracyjne

• Dysk okrężnicy - prawa str. j. brzusznej, między obręczą miedniczną a prawą nerką

• Jelito czcze, biodrowe, ślepe - wyczuwalne jako pętle jelit po str. Prawej

• Żwacz ;

  • lewa str. jamy brzusznej, może lekko przesuwać się na str. prawą

  • konsystencja oporna, ściana gładka

• Nerki:

  • lewa - w ok. lędźwiowej, w płaszczyźnie pośrodkowej, przy wypełnionym żwaczu może być przesunięta na prawą stronę

  • prawa - dogłowowo od lewej

  • budowa płatowata wyczuwalna

  • chełbotanie, bolesność - wodonercze, ropne zapalenie nerek i miedniczek nerkowych, gruźlica, nowotwory

• Wątroba - wyczuwalna w prawej ok. za żebrem tylko w przypadku powiększenia, marskości.

Nakłucia do jamy otrzewnowej :

KONIE

• 3-5 cm. na lewo od linii białej, za mostkiem, w kierunku tylnym

• Cel : pobranie płynu

• Używamy igły z mandrylem (igła Salomona)

  • duże znaczenie przy skręcie jelit

  • tętnice nie całkowicie się zacieśniają, żyły zaś całkowicie - zastój i przesięk, barwa różowawa

PRZEŻUWACZE = 3-5cm w prawo od linii białej, 10cm od rękojeści mostka w najniższym punkcie j. brzusznej

PSY I KOTY: 1-2cm od linii białej za pępkiem albo po lewej lub prawej stronie

wskazania, np. koty - przesączanie się lipidów do jamy otrzewnowej = biało-szarawy płyn

Nakłucia do :

• Żwacza = wzdęcia - lewy dół głodowy w połowie odległości między guzem biodrowym i ostatnim żebrem, prostopadle w kierunku przeciwległego (prawego) wyrostka łokciowego

• Żołądka konia = ostre rozszerzenie żołądka - igła Lopatyńskiego w celu upuszczenia gazów. Nakłucia dokonujemy po str. lewej, w ostatniej P.M. w połowie odległości od kręgosłupa do linii białej.

• Jelit cienkich = wzdęcia - przez prostnicę, igła jest zaopatrzona w wężyk wystający na zewnątrz

• Głowy j. ślepego = w prawym dole, w połowie odległości między guzem biodrowym a ostatnim żebrem igłą Lopatyńskiego w str. przeciwległego wyrostka łokciowego

• Biopsja wątroby = ślepa lub celowana pod kontrolą USG lub laparoskopu w polu stłumienia igłą Flanca.

Diagnozowanie ostrego rozszerzenia żołądka u koni:

• zmiana pozycji - pozycja „siedzącego psa”, kształt faskowaty

• powiększenie brzucha w okolicy podżebrowej, kl, piersiowej

• duszność - ucisk na przeponę powoduje trudności w oddychaniu, oddech przyspieszony, powierzchowny; poty

• macalna przez prostnicę jest ostra krawędź śledziony - ulega ona przesunięciu

• wynik zgłębnikowania — odprowadzenie dużej ilości gazów i rzadkiej treści (treść ma zapach kwaśny, barwę żółtą lub żółtobrunatną), przy użyciu zgłębnika przełykowego wprowadzonego przez dolny przewód nosowy do gardła - ruchy przełykowe - do przełyku. Przy wpuście opór pokonujemy wlewając 1l ciepłej wody.

Zmiany spotykane w czasie badania przez odbyt spowodowane mogą być u konia przez

• zaleganie kału (obstipatio) – zatkanie

  • w jelicie cienkim (obstipatio intestini tenui)

  • w jelicie ślepym (obstipatio coeci)

  • w jelicie grubym (obstipatio colonis magni)

  • w rozszerzeniu żołądkowym (obstipatio ampullae coli)

  • w zgięciu miednicowym (obstipatio flexurae pelvinae)

  • w zgięciu przeponowym (obstipatio flexurae diaphragmaticae)

  • lewych pokładach okrężnicy

• wzdęcia jelit (meteorismus)

  • ogólne - z wyłączeniem wzdęcia okrężnicy małej

  • miejscowe: j. cienkiego, j. ślepego, j. grubego okrężnicy małej (tylko wyjątkowo)

• przemieszczenie jelit (dyslocatio – prawdziwe i rzekome)

  • skręt (torsio, ileus)

    • skręt osiowy j. cienkiego

    • skręt lewych pokładów okrężnicy

    • skręt osiowy okrężnicy malej

  • zgięcie (flexio): j. cienkiego, ślepego, grubego, okrężnicy małej

  • zwęźlenie (volvulus): j. cienkiego, okrężnicy malej, zwęźlenie okrężnicy malej z pętlami j. cienkiego

  • uwięźniecie (incerceratio)

    • j. cienkiego w kanale pachwinowym

    • j. cienkiego w otworze Winslova

    • j. cienkiego w przepuklinie przeponowej

  • odsznurowanie, zaciśnięcie, omotanie (strangulatio, trangulatio)

    • j. cienkiego lub okrężnicy małej przez więzadła jajnikowe, uszypułowane nowotwory lub powrózek nasienny

    • dorsalnego pokładu okrężnicy lewej przez więzadło śledziowo-nerkowe

  • wpochwienie - wgłobienie (invaginatio)

    • j. cienkiego samego w siebie

    • j. biodrowego w j. ślepe

    • j. ślepego samego w siebie

Przemieszczenie prawdziwe - gdy w związku z nierównomierną perystaltyką jelit i powiększeniem ich objętości na skutek wzdęcia lub zatkania zmieniają swe prawidłowe położenie i natrafiają na nieustępliwy, nieprzesuwalny narząd. Powiększone jelita wnikają też często do jamy miednicowej.

• zwężają światło jelita lub zamykają je całkowicie

• powodują zastój krwi w ścianie jelita, a tym samym i jej martwicę

Przemieszczenia rzekome - mogą powodować skręty prawdziwe, można je także pomylić z prawdziwymi przemieszczeniami okrężnicy.

Kamienie jelitowe (enterolith): są utworzone z fosforanów alkanowo-magnezowych i umiejscawiają się prawie wyłącznie w końcowym odc. rozszerzenia żołądkowego

• prawdziwe : zwykle kuliste, bardzo twarde

• rzekome :

  • pow. nierówna

  • są kruche, można z nich odłamywać kawałki

  • mogą powodować miejscową bolesność

  • mogą występować w okrężnicy małej lub zgięciu miednicowym

Kamienie i fitobezoary (łodygi roślin skumulowane w twór kulisty) powodują zaczopowanie jelit (obturatio intestini)

Jelito i dolny pokład okrężnicy grubej: 4 rzędy kieszonek i 4 taśmy

Górny pokład : 3 rzędy kieszonek i 3 taśmy

Okrężnica mała: 2 rzędy kieszonek i 2 taśmy.

Stany odwodnienia organizmu :

• odwodnienie izotoniczne - org. traci w jednakowej ilości wodę i rozpuszczalne w niej elektrolity. Na początku pojawiają się biegunki lub wymioty

• odwodnienie hypotoniczne - org. traci więcej elektrolitów niż wody

  • przy biegunce : przez przewód pokarmowy tracone jony Na⁺ i K' oraz Cl i HCCV co powoduje kwasicę metaboliczną.

  • przy wymiotach spowodowanych zaburzeniami żołądka : utrata H⁺ i Cl^- - zasadowica metaboliczna (hypochloremiana), wzrasta poziom HCO₃^-

• odwodnienie hypertoniczne - org. traci nadmiar wody a niewiele elektrolitów. Jest konsekwencją nieodpowiedniej obsługi, np. zaburzenia wodno-elektrolityczne na fermie świń.

Przy biegunkach i wymiotach stosujemy nawadnianie, np. iniekcje i wlewy dożylne, wlewy dootrzewnowe, doustne podawanie preparatów nawadniających.

U konia w przypadku skrętu jelit i morzyska zatorowo-zakrzepowego powstaje w jamie otrzewnowej płyn przesiękowy o charakterystycznej barwie popłuczyn mięsnych (lekko różowawy). Każde jelito jest unaczynione przez tętnicę i żyłę. Przy skręcie jelita krezka ulega skrętowi. Tętnica posiada bł. sprężystą, żyła - nie. W przypadku skrętu światło tętnicy całkowicie się nie zaciska, a żyły - tak. Krew dopływa, ale nie odpływa. W odc. obarczonym tym skrętem jest zastój krwi - przechodzenie płynu poza obręb naczyń włosowatych do j. otrzewnowej.

Przy zapaleniu otrzewnej możemy mieć płyn wysiękowy. Żeby je odróżnić wykonujemy próbę Rivalty. U kotów fizjologicznie dochodzi do przesączania się płynów do jamy.

Endoskopia endo - wnętrze skopen - oglądać

Budowa endoskopu .

• Fiberoskop - służy do bezpośredniego wprowadzenia do organizmu. Oglądamy obraz rzeczywisty. Znajdują się tu 2 przewody światłowodowe : do jednego doprowadzone jest światło, drugi służy do transmisji obrazu. Oglądamy przez obiektyw i okular. Wideoendoskop ma tylko l światłowód, źródłem światła jest lampa halogenowa. Na końcu fiberoskopu jest mikrokamera a cyfro wy obraz przekazywany jest do procesora

• Wideoprinter - umożliwia wykonywanie zdjęć.

• Magnetowid cyfrowy - pozwala na bieżąco rejestrować .

• Kanał roboczy - wprowadza się wodę, powietrze.

Techniki endoskopowe :

• endoskopy sztywne - optyki sztywne - do badania układu oddechowego.

• endoskopy elastyczne - fibroskopy, wideoendoskopy (w weterynarii dł. 1,20-1,30m, nawet 1,5m.)

  • u zwierząt małych, fibroskopy krótkie

  • w średnich psów - l,30m

  • u dużych zwierząt – najdłuższe

• U małych zwierząt przekrój 6-9 mm, u dużych zwierząt ø 12 mm Kanałem roboczym wprowadza się manipulatory.

  • kleszczyki do biopsji

  • pętle do polipektornii

  • elektrody do elektrokoagulacji

  • igły do wstrzyknięć, kaniule

  • kleszczyli do usuwania drobnych ciał obcych.

ENDOSKOPIA PRZEWODU POKARMOWEGO:

• Wskazania do badania przedniego odcinka przewodu pok. :

  • zaburzenia połykania

  • podejrzenie ciał obcych, guzów nowotworowych,

  • wymioty

  • krwawienia z przedniego odcinka

  • podejrzenie stanów zap. oraz owrzodzeń przełyku, żołądka i dwunastnicy

  • podejrzenie zwężenia i uchyłków przełyku

  • zaburzenia motoryki

  • ocena przebiegu i efektywności leczenia.

• Wskazania do badania tylnego ode. przewodu pok.

  • ostre i przewlekle biegunki; krwawienia zaparcia

  • bolesność oddawania kału

  • podejrzenie owrzodzeń

  • niedokrwistości

  • błędne badania kontrastowe

• Zasady kwalifikowania pacjenta

  • wywiad i wynik badania klinicznego:ze względu na narkozę ukł. krążenia i ukl. oddechowy

  • badania dodatkowe: RTG przewodu pokarmowego, morfologia i biochemia krwi

  • przed endoskopią przełyku powinno być wykonane RTG kl. piersiowej, badanie kontrastowe i neurologiczne

• Przygotowanie pacjenta dietetycznie :

  • do badań przedniego odcinka

    • 24 h głodówka

    • 6 h przerwa w podawaniu płynów - obecność treści w żołądku.

  • do badań tylnego odcinka

    • rekto- i kolonoskopia - oczyszczenie jelit z resztek zalegającego kału schemat przygotowań :

    • 48 h głodówki

    • 24 h przed badaniem sondą żołądkową per os podawany izotoniczny roztwór NaCl w dawce 30-40 ml/kg m.c.

    • kolejna dawka po 3 h

• NARKOZA - PANENDOSKOPIA :

  • PSY - złożona:

    • premedykacja : ksylazyna 1-2 mg/kg z atropiną 0,05 mg/kg po 10-15 mim.

    • znieczulenie główne : thiopental w dawce początkowej 5mg/kg następna wg efektu działania

    • znieczulenie miejscowe bł. śluzowej gardła : 5% lignokaina

    • zabieg wykonywany 30-90 min

    • stała kontrola głębokości znieczulenia

  • KOTY – znieczulenie złożone:

    • premedykacja : ksylazyna 1-2 mg/kg z ketaminą 2 mg/kg

    • znieczulenie główne - thiopental początkowo 5 mg/kg

    • bł. śluz. miejscowo - 5% lignokaina

    • kontrolowanie przebiegu narkozy.

  • Koty — endoskopia prostnicy i okrężnicy :

    • konieczne znieczulenie główne

    • kontrola przebiegu narkozy.

• Zabezpieczenie i ułożenie pacjenta

  • Psy - endoskopia :

    • przed badaniem na kły zakładamy rozwieracz sprężynowy

    • ułożenie pacjenta na lewym boku - bad. odźwiernika i dwunastnicy

    • ezofagoskopia - w ułożeniu lewo i prawobocznym

  • Koty - panendoskopia :

    • założenie rozwieracza

    • ezofagoskopia - w ułożeniu lewo i prawobocznym

  • Psy i koty: endoskopia prostnicy i okrężnicy :

    • na lewym i prawym boku lub pozycja mostkowa

    • kolonoskopia - ułożenie mostkowe

    • colon ascendens - ułożenie lewoboczne

    • colon descendens - ułożenie prawoboczne do wziernikowania.

Najczęściej spotykane zmiany w przełyku i żołądku :

• Przełyk : zapalenia, guzy, owrzodzenia

• Żołądek: ostre i przewlekłe zap. żołądka, przewlekle, przerostowe zap. żołądka owrzodzenia i nowotwory.

• Zmiany w dwunastnicy :

  • zapalenie dwunastnicy - obecność żółci, zaczerwienienie bł. śluz

  • owrzodzenie - kształt owalny

  • ciała obce - ostro i tępo zakończone - lokalny proces zapalny, perforacja ściany.

• Zmiany w tylnym ode. przewodu pokarmowego :

  • ostre zap. okrężnicy - obrzęk bł. śluz., wydzielina surowiczo-śluzowa

  • przewlekle zap. okrężnicy - zaczerwieniona bł. śluz., podatna na uszkodzenia mechaniczne

  • wrzodziejące zapalenie okrężnicy - owrzodzenia na tle zapalnie zmienionej bł. śluzowej

  • histiocytarne zap. okrężnicy; eozynofilne zap. okrężnicy

  • limfocytarno-plazmatyczne zap. okrężnicy

  • zespół okrężnicy drażliwej - zwiększona ilość śluzu, wzmożona kurczliwość jelit

  • zespól okrężnicy olbrzymiej - silnie rozszerzona

  • guzy nowotworowe - zwężenie światła, kamienie - konieczna biopsja

  • wpochwienie j. ślepego - półkoliste uwypuklenie do światła okrężnicy, zaczerwienienie.