Rozmiar i kształt ciała

- wzrost zwiększa się o 50%, a waga podwaja po 3-4 miesiącach

- 1 rok – 25-30 cm długości; waga ciała potraja się

- dziewczynki 2 lata i chłopcy 2,5 roku – mają połowę wzrostu, jaki osiągną jako dorośli

Zmiany fizyczne

,,faza bierności” - do 6 m.ż. cechy funkcjonowania ustroju dziecka i parametry biochemiczne są takie same jak w okresie płodowym; wiele cech pozostaje nadal pod dominującym wpływem hormonów i typu metabolizmu z okresu płodowego

,,fizjologiczne urodziny” - między 5 a 7 m.

,,faza ekspansji” - jej 1. podokres związany jest z rozwojem umiejętności panowania nad własnym ciałem; doskonalą się fizjologiczne i biochemiczne mechanizmy organizmu, prowadząc do stanu równowagi (homeostaza)

- intensywny rozwój: procesy anaboliczne przeważają nad katabolicznymi, asymilacja nad dysymilacją

- intensywny rozwój tkanki tłuszczowej, co sprzyja termoregulacji

- w ciągu pierwszych 3 lat życia – poważne wewnątrzustrojowe przemiany

a) biochemiczne:

- zmiana stosunku K do Na

- zwiększenie ilości wody śródkomórkowej w stosunku do pozakomórkowej

b) morfologiczne:

-przekształcanie się tkanki chrzęstnej w kostną

-pogrubienie włókien mięśniowych mięśniowych ich unaczynienie

- od 6 m. rozpoczyna się proces wyżynania się zębów i trwa do 3 r.ż.

Zmiany powodują, że procesy warunkowania przebiegają szybciej i sprawniej niż w okresie noworodkowym; np. odruch ssania pojawia się w odpowiedzi na bodźce dotykowe (dotknięcie okolic ust), kinestetyczne ( przy ułożeniu w pozycji do karmienia), a następnie wzrokowe (widok piersi)

Układ nerwowy

Szybki przyrost masy tkanki mózgowej, mielinizacja (do 4 rż.), rozrost pól i okolic kory.

Ciężar mózgu noworodka jest duży w stosunku do ciężaru ciała, jednak w ciągu pierwszego roku życia zwiększa się więcej niż dwukrotnie; średni ciężar mózgu noworodka wynosi ok. 380g, dziecka 9-mies. - ok. 730g, 1,5-rocznego - ok. 985g.

Tkanka mózgowa noworodka, mimo swej dużej masy, jest dostatecznie histologicznie zróżnicowana. Istota szara składa się z komórek nie zróżnicowanych w typowe warstwy, wypustki komórek nerwowych są słabo wykształcone, a drogi przewodzące niedojrzałe.

W chwili narodzin najlepiej rozwinięte – śródmózgowie i rdzeń przedłużony, odpowiedzialne za: uwagę, habituację, spanie, czuwanie, wydalanie, ruchy głowy i szyi.

Najsłabiej rozwinięta – kora mózgowa: postrzeganie, ruch ciała, abstrakcyjne myślenie, mowa.

Neurony i komórki glejowe są obecne w momencie narodzin.

Proces rozwojowy polega na tworzeniu połączeń synaptycznych (↑ liczba dendrytów, aksonów, wypustek końcówek neuronu)

Największy przyrost dendrytów – w korze mózgowej (pierwsze 1-2 lata) → całkowita waga móżgu zwiększa się w tym okresie trzykrotnie.

William Greenough: przyrost połączeń jest zaprogramowany: organizm ma za zadanie stworzyć system połączeń nerwowych i robi to w nadmiarze, budując również zbędne drogi komunikacyjne.

Proces pozbywania się zbędnych struktur – od ok. 18. miesiąca do 2. roku życia, jest odpowiedzią na specyf. doświadczenia („doświadczenie wymazuje nowe linie”)

Ale inne synapsy powstają również w wyniku zdobywania new doświadczeń i dzieje się tak przez całe życie, gdy zyskujemy new umiejętności.

Przycinanie nie następuje we wszystkich częściach mózgu jednocześnie -

max zagęszczenie synaps w części, która jest odpowiedzialna za rozumienie i używanie języka – ok. 3 rż

w części odp. za wzrok – ok. 4 miesiąca, a potem – gwałtowne ich przerzedzanie

Jednoroczne dziecko ma gęstszą część dendrytów i synaps niż dorosły

4 lata – najintensywniejsze przycinanie, ale nadal dwukrotnie więcej niż u dorosłego

„zaprogramowana plastyczność”: mózg wyczuwa sam siebie, rozpoznaje swój schemat sieci, w wypadku uszkodzenia odnajduje alternatywne sposoby połączeń (większa jest w okresie niemowlęcym). Ale też dziecko może być najbardziej wrażliwe na sytuacje niedoboru, potrzebuje przecież wystarczająco stymulującego i równocześnie uporządkowanego środowiska, by maksymalnie wykorzystać okres gwałtownego wzrostu i plastyczności mózgu.

Melinizacja

- obudowanie każdego pojedynczego aksonu osłonką, która izoluje od siebie aksony i wspomaga przewodzenie impulsów. Osłonka zbudowana z mieliny

Przebiega zarówno w kierunku cefalokaudalnym, jak i proksymodystalnym. Najgwałtowniej w pierwszych 2 latach. Ale trwa do okresu dojrzewania.

Stwardnienie rozsiane – choroba, w której osłonka mielinowa zaczyna się rozpadać. Stopniowo traci się władzę ruchową, specyficzne symptomy zależą od części, w której mielina została uszkodzona.

układ kostny

- stopniowo, nie tak jak w UN wczesny intensywny rozwój

- budowa włóknisto-chrząstkowa, mało soli mineralnych

- kości są miękkie, zawierają więcej wody (praktyczne znaczenie – elastyczny płód)

- dłoń, nadgarstek (tylko 3 osobne kości – 1.rż, dorosły - 9), staw skokowy, stopa – mniej kości w momencie narodzin

- kości czaszki twardsze od innych

- czaszka składa się z większej liczby kostek oddzelonych przestreniami (ciemiączkami) – pozwalają na ściśnięcie główki podczas porodu bez powodowania urazu oraz umożliwiają wzrost mózgu

CIEMIĄCZKO DUŻE - spojenie kości ciemieniowych i czołowych (zarasta ok. 15 miesiąca życia)

CIEMIĄCZKO MAŁE - u zbiegu kości ciemieniowych i potylicznych (zarasta w I kwartale życia)

Zarastają kością - powstaje jedna połączona kość czaszki

- kostnienie = proces twardnienia kości. Również zgodnie z 2 kierunkami rozwoju (Gessel)

układ mięśniowy

- wszystkie włókna mięśniowe istnieją już w momencie narodzin

- są małe, cienkie, dużo wody

- siła ich skurczu niewielka

- wyraźna przewaga zginaczy nad prostownikami

- do okresu dojrzewania – grubsze, dłuższe i jędrniejsze

- kolejność ponownie – głowowo-ogonowa, jak i odśrodkowa

ROZWÓJ RUCHOWY

Pionizacja ciała:

z pierwotnej kifozy (0-3 m.), przebiegającej przez całą długość kręgosłupa, wyodrębnia się około 3-4 m. lordoza szyjna (co wiąże się z umiejętnością podnoszenia i utrzymania głowy, do 8 m.)

ok. 9-12 m. lordoza lędźwiowa, powstająca w efekcie pionizacji ciała

Rozwój ruchowy polega na osiąganiu kontroli nad ruchami ciała poprzez skoordynowanie czynności ośrodków nerwowych, nerwów i mięśni. Kontrola ta wywodzi się z rozwoju odruchów i globalnej aktywności, charakterystycznej dla noworodka w chwili urodzenia.

- rozwój ruchowy we wczesnych stadiach jest miarą dojrzewania organizmu, a zwłaszcza UN

- nazwa rozwój psychoruchowy – by podkreślić powiązania psychiki i motoryki w rozwoju niemowlęcia

- umiejętności panowania nad postawą ciała oraz zmiany w zakresie motoryki (lokomocja, chwyt, manipulacja) przebiegają zgodnie ze stałą, typową kolejnością, wyznaczoną przez 3 kierunki (prawa) rozwoju:

cefalokaudalny: głowowo-ogonowy (Gessel)

rozwój postępuje od części głowowej (ruchy gałek ocznych, dowolne ruchy mięśni szyi), następnie rozwija się część tułowiowa (ruchy rąk, tułowia), a na końcu nożna (dowolne ruchy nóg, chodzenie)

proksymodystalny: odśrodkowy (Gessel)

rozwój od osi podłużnej ciała na boki, czyli najpierw rozwijają się mięśnie położone blisko kręgosłupa, następnie mięśnie ramion, przedramion, dłoni i palców.

łokciowo-promieniowy:

w osi poprzecznej ciała rozwój przebiega od 5-ego małego palca dłoni do kciuka.

2 prawidłowości rozwoju ruchowego:

a) przejście od globalnych, rozlanych do zlokalizowanych reakcji ruchowych (noworodek reaguje na dźwięk nieskoordynowanymi ruchami całego ciała, natomiast niemowlę potrafi już w odpowiedzi na ten S odwrócić głowę)

b) wcześniejsze przyswajanie ruchów cyklicznych (dwufazowych, np. poruszanie ręką z grzechotką) niż acyklicznych (trójfazowych, np. spostrzeganie, sięganie i chwytanie)

W obrębie różnych sfer rozwoju ruchowego występują możliwe do przewidzenia stadia. Każde stadium stanowi odrębną całość, choć jednocześnie jest uzależnione od stadium poprzedzającego i ma wpływ na stadium po nim następujące.

Zachodzą różnice w tempie rozwoju motorycznego. Rozwój ruchowy w szczegółach różni się u poszczególnych jednostek. Pewne czynniki przyspieszają, inne zaś opóźniają tempo rozwoju ruchowego.

Robert Malina: 3 grupy zdolności ruchowych:

Lokomocyjne: chodzenie, bieganie, skakanie, podskakiwanie

Nielokomocyjne: pchanie, ciągnięcie, zginanie

Manipulacyjne: chwytanie, rzucanie, łapanie, kopanie i inne zw. z przemieszczaniem przedmiotów

Ciągłe powtarzanie czynności sprawia dzieciom niebywałą radość. Szczególne powtarzanie – 6-7 miesięcy.

Esther Thelen: kopanie nasila się tuż przed momentem, kiedy dziecko zaczyna raczkować → każda zdolność powstaje z koordynacji wielu umiejętności składowych, percepcyjnych i ruchowych

(np. użycie łyżki do nakarmienia siebie samego wymaga rozwinięcia mięśni nadgarstka, rozwoju kości nadgarstka, umiejętności skoordynowania wzroku z ręką która pozwoli na bieżąco odnajdywać cel, podczas gdy wykonywany jest ruch w kierunku ust, i koordynacji tego wszystkiego z odpowiednim czasem otwierania ust)

Zanim dziecko opanuje kolejne nawyki ruchowe musi zdobyć kontrolę nad pozycją ciała tj. postawą

Prawa rozwoju ruchowego znajdują swój wyraz również w rozwoju lokomocji, zmianach w zakresie chwytu i manipulacji

Manipulacja - zdolność chwytania i operowania przedmiotami (traktowanie rąk jako narzędzi) oparta jest o ruch chwytny.

Ważna w rozwoju manipulacji jest koordynacja wzrokowo-ruchowa:

-chwytanie i sięganie przebiega pod kontrolą wzroku od okresu chwytu dowolnego tj. od 4 m. Od tej pory dziecko opanowuje przekładanie przedmiotu z ręki do ręki, chwytanie równocześnie kilka przedmiotów, poszukiwanie przedmiotów, które zniknęły z pola widzenia.

-pod koniec okresu niemowlęcego dziecko manipuluje przedmiotem używając obu rąk. Zaznacza się zróżnicowanie chwytu prawej i lewej ręki. Doskonali się chwytanie drobnych przedmiotów przy użyciu chwytu pęsetkowego.

1. r.ż. manipulacja niespecyficzna

- przekładanie z ręki do ręki

- w odniesieniu do wszystkich przedmiotów stosowany jest taki sam repertuar schematów czynnościowych; wykorzystanie przedmiotów niezgodnie z przeznaczeniem.

Wygotski: ,, droga dziecka do przedmiotu i od przedmiotu do dziecka prowadzi przez drugiego człowieka”

Wiek poniemowlęcy (2-3 r.ż.)

-intensywny rozwój psychoruchowy (chociaż fizyczny nie jest już tak dynamiczny)
-zwolnienie przyrostu wagi przy nadal szybkim wzroście (sylwetka ulega wyszczupleniu)
-3 r.ż. obwód klatki piersiowej wyrażnie mniejszy od obwodu głowy
-dalszy proces kostnienia

- utrwalają się fizyczne krzywizny kręgosłupa (lordoza szyjna i łędżwiowa)
-ostateczne ukształtowanie postawy pionowej umożliwia dalszy rozwój lokomocyjny

chodzenie:

- pierwsze kroki : krótkie, nieregularne, brak im koordynacji

- 1 r.ż.: tułów wyprostowany, głowa pochylona, ręce szeroko rozstawione

- 2 r.z.: wydlużenie kroku ,lepsza koordynacja, zanikanie ruchów zbędnych, niższe unoszenie stóp

- duża aktywność umożliwia ćwiczenie nawyków ruchowych

-koniec wczesnego dzieciństwa – samodzielność w poruszaniu się i docieraniu do interesujących obiektów

-2 r.ż. okres rozwoju manipulacji specyficznej:

- w interakcji z dorosłym dziecko poznaje sposoby używania przedmiotów, a także ich funkcje.

- dostrajanie ruchów do kształtu przedmiotów, wielkości, oddalenia, precyzja ruchów

- w zabawie z dorosłym uczy się turlać piłkę, wkładać klocki do wiaderka, ustawiać klocki jeden na drugim

- doskonali się w 2 i 3 r.ż.

Rozwój praksji – dziecko staje się coraz bardziej samodzielne w dziedzinie samoobsługi prostych ruchów narzędziowych. (zdolność wykonywania złożonych ruchów celowych)

- w wieku poniemowlęcym dziecko uczy się posługiwać przedmiotami codziennego użytku – dzięki naśladowaniu

-dzieci 2 letnie potrafią używać łyżki i ołówka

-dzieci 2,5 potrafią przenieść szklankę pełną do 3/4 i włożyć części ubrania (np. ubrać spodnie)

-dzieci 3 letnie potrafią umyć twarz i wytrzeć się ręcznikiem

Jazda na rowerku

- 2 r.ż. dzieci pchają przed siebie rowerek

- 3-4 r.ż. przy dobrych warunkach (możliwości uczenia się) każde dziecko potrafi jeździć na rowerku 3-kołowym.

- ok. 6 r.ż. (czasami wcześniej) dorastają do roweru 2-kołowego

Umiejętność tę wymagającą równowagi i sprawności lokomocyjnych dzieci osiągają po okresie od 6-ciu m-cy do roku ćwiczeń.

Średnie dzieciństwo – wiek przedszkolny (4-6 r.ż.)

Rozwój somatyczny

Dziecko, wkraczające w ten okres ma:

- wszystkie zęby mleczne

- swobodnie porusza się chodząc i biegając

- jest dość samodzielne w zakresie samoobsługi

Zmiany dotyczące wzrostu i wagi ciała nie są już tak intensywne

wiek	płeć	wzrost	masa ciała
3 r.ż.	dziewczynki	94,5 cm	14,5 kg
	chłopcy	95,5 cm	14,8 kg
6 r.ż.	dziewczynki	116,1 cm	20,9 kg
	chłopcy	117,8 cm	21,8 kg

Zmiany w proporcjach ciała: następuje wydłużenie ciała pod wpływem szybszego rośnięcia kończyn

Ok. 5 r.ż. nieznacznie powiększa się mózgowa część czaszki, ale rozrasta się część twarzowa

Na zmiany w rozwoju fizycznym mają wpływ płeć, rasa, warunki środowiskowe (dziewczynki rozwijają się szybciej niż chłopcy; dzieci wychowywane w dobrych warunkach (pod względem odżywiania) są wyższe; dzieci, które chorują rosną wolniej). Nieodpowiednia opieka może spowodować odchylenia od norm wzrostu i wagi.

- wzrasta wydajność serca i płuc, oddech staje się głębszy

- kościec jest bardzo podatny na deformacje, chociaż cechuje go gibkość i odporność na złamania

- najszybciej rosną kończyny dolne (wpływ tarczycy, przysadki mózgowej)

- ustalają się ostatecznie krzywizny kręgosłupu

- przerost układu limfatycznego (samoobrona organizmu przed częstymi w tym wieku zakażeniami) - powiększenie migdałów podniebnych węzłów chłonnych szyjnych, karkowych, pachowych i pachwinowych. Często przerost tzw. trzeciego migdałka, co w efekcie utrudnia oddychanie przez nos

- zaczynają wyżynać się zęby stałe

- zmiany strukturalne układu kostnego i stawowego wpływają na doskonalenie funkcji ochronnej narządów wewnętrznych przed wstrząsami i urazami

- do 5 lat przyrost muskulatury jest proporcjonalny do wzrostu wagi ciała

- między 5 a 6 r.ż. szybki skok w przyroście mięśni, których waga stanowi wówczas ok. 75% wagi ciała

- następnie zwolnienie wzrostu muskulatury

- mięśnie dziecka w wieku przedszkolnym zawierają więcej wody a mniej białka i substancji stałych niż mięśnie dodosłego, są delikatnie luźno przyczepione do kości

- ostatni etap unerwienia włókienek mięśniowych (innerwacja)

Zmiany w układzie nerwowym:

1) Postępująca mielinizacja włókien nerwowych, głównie w płatach czołowych

2) Wzrost liczby synaps, tworzenie się nowych połączeń między neuronami i wzrost produkcji chemicznych neuroprzekaźników, które przewodzą impulsy z 1 neuronu do 2

3) Zmiany w zakresie formy aktywności mózgu: do 5 r.ż. większą rolę w fazie czuwania odgrywają fale theta (charakterystyczne dla snu dorosłych) niż fale alfa (charakterystyczne dla zaangażowanej uwagi). Między 5 a 7 r.ż. ich udział wyrównuje się

4) Wzrasta synchronizacja aktywności w różnych polach mózgu oraz koordynacja między płatami czołowymi a innymi częściami mózgu

Te zmiany sprawiają, że dzieci stają się zdolne do:

• kierowania swoją uwagą

• tworzenia planów

• refleksji nad własnym zachowaniem

• rozwiązywania problemów logiczno-matematycznych

Duża pobudliwość nerwowa, której objawami są: zmienność usposobienia

skłonność do płaczu i śmiechu

hałaśliwość

szybko występujące znużenie i płytki sen

- niejednokrotnie tiki nerwowe takie jak grymasy, wykrzywianie twarzy, mruganie powiek itp.

- rozwój aktywności dziecka jest możliwy dzięki temu, że ruchy jego stają się bardziej dowolne tzn. bardziej celowe i zamierzone

Wzrost sprawności motorycznej:

- największy przyrost czynności między 4 a 5 r.ż.

- wzrasta długość kroku (u 3-latków 38 cm, u 6-latków do 80 cm)

- doskonalenie opanowanych już ruchów i czynności

- pojawiają się nowe umiejętności, proste ruchy łączone są w kombinacje ruchowe

- swobodnie chodzi i biega (na całych stopach, postawa wyprostowana, bardziej harmonijnie podnosząc wysoko kolana)

- opanowuje kombinację czynności ruchowych takich jak:

*bieg i skok

*bieg i kopnięcie piłki

*chwyt i rzut piłką

- utrzymanie równowagi statycznej i dynamicznej (statyczna = bezruch na całej stopie, dynamiczna = utrzymanie równowagi podczas ćwiczeń gimnastycznych, skoków, obrotów)

- opanowuje kilka czynności ruchowych jednocześnie

- uczy się jeździć na łyżwach, rolkach, rowerze, tańczyć, pływać, wspinać na drzewa

- zwraca uwagę na efekty własnych działań i cieszy się z osiągnięć ruchowych

- wielokrotne powtarzanie czynności sprawiających przyjemność → uczenie się ruchów (wzorce z otoczenia)

- koordynacja ruchów oczu i ręki

głód ruchu – duża potrzeba ruchu → dziecko jest bardzo ruchliwe i nie potrafi długo skupić się na jednej czynności, często zmienia rodzaj zajęcia ruchowego. Dlatego nie może przez dłuższy czas towarzyszyć czynności dorosłego

z drugiej strony szybko się wyczerpuje i męczy. Konieczne jest zapewnienie właściwego wypoczynku przez przestrzeganie odpowiednio długiego snu nocnego (12 godzin) oraz snu lub wypoczynku w pozycji leżącej w ciągu dnia (ok ½ godziny)

4 r.ż.

-przy niewielkiej pomocy dorosłych ubiera się, rozbiera, samo nakłada ubranko czy buty, zapina guziki

- umie wykonać proste, ale już dość precyzyjne czynności manualne, które są przygotowaniem do nauki pisania

- lepiej reaguje na sygnały i polecenia, potrafi dłużej skupić uwagę, jest zręczniejsze i zwinniejsze, ma większą wprawę w biegu, skoku i rzucie. W tym wieku dużą możliwość rozwoju sprawności daje zabawa z piłką.

5 r.ż.

- umie narysować kwadrat, powinno umieć się ubrać całkowicie samodzielnie

- rozwój precyzyjnej koordynacji mniejszych grup mięśni → rozwój złożonych czynności jak: obejmowanie, rzucanie i chwytanie czy posługiwanie się narzędziami

- można prowadzić już systematyczne ćwiczenia gimnastyczne i elementarne ćwiczenia sportowe

- zaczyna się zróżnicowanie ruchów związane z płcią a wzmacniane przez kulturę:

*chłopcy są lepsi w czynnościach wymagających siły i energii

*dziewczynki zaś w sprawnościach motorycznych wymagających równowagi, rytmiczności i precyzji

6 r.ż.

- zapina guziki bez pomocy wzroku kierującego ruchami ręki

- rozwija się harmonia, płynność i rytmiczność ruchów oraz siła

- jest bardziej wytrzymałe, zręczne, zwinne

- większa precyzja i skoordynowanie ruchów

- szybkie i celowe reakcje, jest spostrzegawcze i pojętne

- etap doskonalenia form wykonywania czynności

- można wymagać by wykonywało pewnie, płynnie i swobodnie

Rozwój małej motoryki wyraża się w 2 zakresach:

• Samoobsługi:

Samodzielność w:

*ubieraniu (4-5 r.ż. ubierają się i rozbierają bez pomocy)

*załatwianiu potrzeb fizjologicznych (3 r.ż.)

*jedzeniu (4-6 r.ż. Starsze używają sztućców)

• Rysowania i pisania

*usprawniają się dłonie

*3 r.ż. rysowanie rozpoznawalnych kształtów

*starsze stosują schematy przedmiotów i człowieka, potrafią stworzyć rysunek

przedstawiający wiele obiektów

Rozwój sprawności ruchowych wykształca w dziecku potrzebę niezależności i samodzielności

Wiek przedszkolny jest okresem tworzenia się i intensywnego kształtowania się orientacyjno-badawczej działalności

U dziecka obserwującego i naśladującego ruchy dorosłych rozwijają się ich wyobrażenia a słowne objaśnienia dorosłego wywierają w tym okresie wpływ na czynności dziecka wtedy, gdy łączą się bezpośrednio z pokazem.

Instrukcja słowna wpływa nie tylko na szybkość uczenia się czynności ruchowych, ale również na ich dokładność.

Dziecko wykorzystuje także nabyte już umiejętności w uczeniu się nowych np. z innymi przedmiotami.

Pod koniec okresu przedszkolnego może przyswoić sobie nowe sprawności na podstawie tylko słownych objaśnień

W okresie przedszkolnym ustala się prawo- lub lewostronna lateralizacja, to znaczy przewaga prawej lub lewej ręki, nogi i oka. Ręka lewa spełnia zazwyczaj funkcje pomocnicze.

Ustalenie wyraźnie większej sprawności jednej ręki daje dziecku poczucie pewności oraz możliwość łatwiejszego manipulowania i zręczniejszego wykonywania wszystkich czynności manualnych.

Póżne dzieciństwo – młodszy wiek szkolny

(7 – 10-12 r.ż.)

Rodzaje zmian:

1) przekształcenie dotychczasowej aktywności dziecka z głównie spontanicznej i zdominowanej przez zabawę w system działań sterowanych przez stałe zadania, obowiązki i normy społeczne

2) dalszy rozwój funkcji psychicznych i ich integracja umożliwiają dostosowanie się do new sytuacji, zadań i wymagań

3) trwałe wejście w nowe środowisko (szkoła = instytucja wychowawcza i miejsce spotkania z rowieśnikami) poza bezpośrednim wpływem rodziców, oznacza poddanie się innym rodzajom wpływów społecznych, odmiennych od rodzinnych

4) podjęcie nowej roli społecznej – roli ucznia

Nowe zadania rozwojowe:

- wzbogacenie, uporządkowanie wiedzy o świecie i sobie samym (pod względem opisowym, normatywnym, wartościującym)

- opanowanie umiejętności potrzebnych do nabywania i organizowania wiedzy i posługiwania się nią w różnych sytuacjach

- opanowanie czytania i pisania

- wejście w grupę rówieśniczą i znalezienie w niej swojego miejsca

- osiągnięcie autonomii osobistej

- rozwijanie postaw wobec grup i instytucji społecznych

Dojrzałość szkolna

Dziecko dojrzałe do podjęcia nauki w szkole:

- dostatecznie rozwinięte fizycznie i ruchowo, gł. w zakresie precyzyjnych ruchów rąk i palców

- posiada dobrą orientację w otoczeniu i określony zasób wiedzy ogólnej o świecie

- posada rozwinięte zdolności komunikacyjne (by porozumiewać się w sposób zrozumiały dla rozmówcy, zarówno rowieśnika, jak i dorosłego

- umie działać intencjonalnie (podejmować celowe czynności i wykonywać je do końca)

- jest uspołecznione w stopniu pozwalającym na przyjazne współdziałanie z rowieśnikami, wykonywanie poleceń

- jest dojrzałe emocjonalnie, aby rozstać się z matką oraz kontrolować doświadczane emocje nie uzewnętrzniając ich w sposób zbyt gwałtowny

od dojrzałości szkolnej zależy jakość szkolnego startu. D. Gaul: „wymagania stawiane dziecku nie mogą przekraczać jego możliwości, muszą uwzględniać specyfikę rozwoju psychoruchowego.”

dla wielu dzieci szkoła – środowisko stresujące (zaburzenia wegetatywne, obniżenie samopoczucia psychofizycznego, związane z niedostatecznym poziomem osiągnięć szkolnych. Niektóre formy oceniania przez nauczycieli – też żródło stresu

By dziecko temu sprostało musi być:

*taka dojrzałość wyższych funkcji korowych, która zapewnia odpowiedni dla wieku rozwój intelektualny, emo-społ., koordynację ruchową, wzrost uwagi dowolnej, zwiększenie zdolności koncentrowania się na przedmiocie zainteresowania

*określony poziom rozwoju CUN

*w 6 r.ż. wymiary mózgu rowne 90 % mózgu dorosłego

*w ciągu następnych 9 lat – powolny wzrost masy do osiągnięcia pełnego rozmiaru

*ważna jest modyfikacja struktur anatomicznych i mielinizacja. Te procesy kończą się w 7 r.ż.

Może wystąpić rozwój nieharmonijny - poszczególne funkcje mogą pozostawać na różnym poziomie rozwoju: od łagodnych rozwojowych nierównomierności, przez opóżnienia w zakresie pojedynczych sprawności, do przypadków skrajnych dysharmonii, kiedy jedne możliwości są opóżnione o kilka lat, inne zaś wybiegają do przodu powyżej norm wiekowych. To utrudnia dobre wyniki w nauce.

Rozwój harmonijny – jest najkorzystniejszy dla jednostki, zakłada stałe i równomierne tempo rozwoju i rytmiczność jego poszczególnych przejawów (G. Markiełło-Jarża)

wiele dzieci – zarówno niejednakowe tempo rozwoju w różnych dziedzinach, jak i dysproporcje między poszczególnymi osiągnięciami w danej dziedzinie (związane z szybkim rozwojem różnych funkcji na początku póżnego dzieciństwa, póżniej dzieci będą bardziej wyrównane).

rozwój dysharmonijny:

- pomoc przez obniżenie wymagań

- jednoczesne stymulowanie opóżnionych funkcji dokonywane podczas zajęć o charakterze zabawowym

- lub bardziej zaawansowana pomoc: diagnoza psychologiczno-pedagogiczna → opracowanie indywidualnego programu działań korekcyjno-wyrównawczych lub terapeutycznych → specjalne warunki edukacyjne (w trudnych przypadkach dysharmonii rozwojowej)

Wiek pracowitości albo poczucia niższości – Erikson nazywa tak wiek między 6 a 12 r.ż.:

- kształtuje się poczucie kompetencji i skuteczności w działaniu (wynika z fachowości uzyskiwanej przez typową dla tego wieku celową aktywność (nauka szkolna, zabawa, pomoc dorosłym) oraz intensywne uczenie się i ćwiczenie różnych sprawności w działaniach indywidualnych i grupowych)

- zagroza możliwości wytworzenia się poczucia mniejszej wartości

Brak sukcesów i nieradzenie sobie z zadaniami → poczucie nieadekwatności wobec oczekiwań społecznych oraz zahamowanie w wykorzystaniu potencjalu rozwojowego. Konsekwencją jest wzrost niepowodzeń w działaniu, utrata pozycji w grupie rowieśniczej – bezpośrednie przyczyny poczucia mniejszej wartości.

- innym niebezpieczeństwem jest dążenie do sprostania stawianym wymaganiom. Może stać się zależne od stawianych mu zadań. → przekonanie, że sprostanie wymaganiom jest jedynym kryterium wartości człowieka

Póżne dzieciństwo to

- okres kiedy dziecko odczuwa satysfakcję uważając siebie za kompetentnego i skutecznego sprawcę

- odkrywa atrakcyjność grupy rowieśniczej – pozarodzinne źródło wzorców, wartości, emocjonalnego wsparcia

- pod koniec tego okresu dziecko angażuje się w zaawansowane uczenie się, młodzieżowe formy rozrywki i rekreacji, zawody sportowe, działania na rzecz środowiska naturalnego i społecznego