PRASOZNAWSTWO

dr Wojciech Adamczyk

Wykład I (28.09.2011 r.)

Badaniem prasy zajmowały się takie dziedziny nauki jak:

1. Socjologia

2. Psychologia

3. Ekonomia – początkowo interesach niedochodowy, z czasem, po dopuszczeniu reklamy, prasa stała się źródłem dużych fortun. Media mają dziś przynosić zysk.

4. Teoria literatury –

5. Językoznawstwo – coś pomiędzy slangiem, a

6. Politologia – nowy nośnik informacji jakim są media, jest nieodłącznym elementem życia publicznego, nie tylko podczas wyborów.

Erich Feldmann (publizistic) – publicystyka może być rozpatrywana, jako nauka o komunikowaniu. Komunikowanie można najlepiej określić, jako proces rozpowszechniania i odbioru sensownych informacji, wymagań i treści kulturowych między jednostkami i grupami w trakcie ich wzajemnych odniesień. Przez komunikowanie masowe rozumie się dzisiaj przekazywanie wiadomości informujących, normujących i oddziałujących dowolnej, anonimowej ilości ludzi, żyjących ze sobą bez duchowych i społecznych związków, a także nie pozostających w stosunku bezpośrednim do komunikującego.

Informacja sensowna – wiadomość użyteczna dla odbiorcy, a nie jej autora, piszącego.

Wiadomość informująca – scoop, pierwszy kontakt z informacją, na czczo. Słyszana po raz kolejny, nie jest wiadomością informującą.

Wilburn Schramm – (journalism) dziennikarstwo dzieli z psychologiem, socjologiem i antropologiem odpowiedzialność za badanie rozległych problemów procesu komunikowania. Ale dziennikarstwo ma również swoisty i podstawowy obowiązek badania komunikowania masowego, odpowiedzialność którą tylko w niewielkim stopniu dzieli z nim przedstawiciel nauk politycznych, ekonomista i socjolog instytucji. Dziennikarstwo ma szczególny obowiązek badać:

1. Komunikowanie masowe jako instytucję społeczną, jej organizację, funkcje, jej kontrolę

2. Warunki skuteczność działania, dobór kanałów, naturę komunikatów, dobieranie się kręgów odbiorczych, problem przekazu sensu, oraz związki struktury grupy z jej predyspozycjami do skutków komunikowania.

3. Naturę i dane dotyczące skutków, czyli co komunikowanie masowe czyni z życiem jednostki, jak przyczynia się do zmiany społecznej, lub braku tej zmiany.

Harold Laswell – (kto mówi, co mówi, do kogo i z jakim skutkiem). Kto – czyli nadawca

Wykład III (12.10.2011 r.)

Cechy prasy:

1. Cechy treści:

   1. Aktualność – upływ czasu między wydarzeniem, a relacją z tego wydarzeniem w mediach. Kiedyś okresy te były dłuższe (tygodnie, miesiące), dzisiaj są to terminy „niepoważne”. Media profilowe nie dostarczając informacji, ale omawiają tematy poruszane w danej kategorii.

   2. Wszechstronność treści – uniwersalizm publikacji, jeśli w danym medium odnajdziemy szereg tematów z różnych dziedzin, to wtedy mamy do czynienia z uniwersalnym pismem. Jednak sprofilowanie mediów powoduje ograniczenie różnorodności, zawężenie tematyki.

2. Cechy formy:

   1. Periodyczność – cykliczność ukazywania się przekazów w mediach, regularny kontakt z odbiorcą i przywiązanie odbiorcy do relacji z medium. Istotną rolę odgrywa nawyk: o określonej godzinie, w konkretnym dniu mogę sięgnąć po interesujące mnie tematy.

   2. Publiczny charakter – można tłumaczyć to dwojako: fizyczna dostępność przekazu – przekaz musi być dostarczony przez nadawcę, odebrany i zrozumiany przez odbiorcę, tylko wtedy możemy mówić o informacji; przystępność treściowa – zrozumiałość przekazu.

Niemcy

1915 r. – pierwszy periodyk prasoznawczy „Zeitungs Kunde” (?)

1916 r. – utworzenie na Uniwersytecie w Lipsku pierwszego instytutu prasoznawczego.

1924 r. – wypromowano pierwszego profesora prasoznawstwa, Uniwersytet w Monachium, Karl d’Ester.

1928 r. – pierwszy międzynarodowy kongres prasoznawczy

Przedstawiciele szkoły niemieckiej: Karl Bucher, Karl d’Ester, Hagemann, Dovifat, Lubl.

Dziedziny rozwijane w szkole niemieckiej: Historia myśli społecznej odbita w relacjach prasowych, Socjologia prasy, Problematyka prawna, terminologia prasoznawcza, zagadnienia literackie (związane z prozą i poezją)

Wielka Brytania

On the Job – kształcenie przywarsztatowe, bardzo krytykowane prze inne szkoły.

Francja

Wykorzystanie doświadczenia szkoły niemieckiej, a ponadto kładziono nacisk na: psychologię odbioru, socjologię mediów i ekonomikę przedsiębiorstw prasowych.

USA

Młode państwo, dlatego poślizg w rozwoju prasoznawstwa był widoczny. Jednak większość osób przybywających do Ameryki była wykształcona, potrafiła pisać i czytać.

1869 r. – Colleage Waszyngton w Lexington, nijaki Lee rektor uczelni, stworzył sekcję szkolenia dziennikarskiego. Wybrane przedmioty: badanie opinii publicznej, prawo prasowe, historia prasy, warsztat dziennikarski, gatunki prasowe, drukarstwo, technika prasy, a także przedmioty ogólno-humanistyczne.

1878 r. – Uniwersytet Columbia (w Missouri) powołano do życia katedrę historii prasy, w 1884…, a w 1908 zostały połączone i utworzono tam szkołę dziennikarstwa.

Uniwersytet Columbia (w Nowym Jorku) i postać Josepha Pulitzera – przeniósł się do Nowego Jorku, kupił gazetę „World”, zbił fortunę na tzw. yellow journalism i yellow kid. Uważał, iż w zawodzie dziennikarza wiedza i umiejętności to wiedza kluczowa, krytyka on the Job: ktoś bez wykształcenia wyższego jest balastem w redakcji, gdyż nie będzie uniwersalny. Zasada mistrz-uczeń, hierarchia. Uczeń staje się następnie czeladnikiem, a następnie przystępuje do egzaminu mistrzowskiego. Ta koncepcja nigdy nie wykształciła się dobrze. Zawsze narzekano na brak czasu w prasie, goniące deadline’y. A poza tym, przyszli adepci postrzegani są jako rywale. Dlatego właśnie kuleje edukacja w redakcjach. Takie kształcenie niesie zagrożenie nie tylko dla adepta, ale też dla redakcji i co za tym idzie, dla odbiorcy.

Przedmioty w programie studiów: czytelnictwo gazet, reporterka (krótsza forma reportażu), praca dziennikarza w zespole redakcyjnym, etyka dziennikarska, publicystyka, prasowe problemy teoretyczno-wydawnicze, reklama i ogłoszenia, PR, analiza mediów.

1957 r. (październik) – Międzynarodowy Instytut Wyższych Studiów Dziennikarskich przy Uniwersytecie w Strasburgu. Cele działalności tej instytucji: międzynarodowe sesje prasoznawcze, szkolenie dziennikarzy z krajów Trzeciego Świata.

1957 r. (grudzień) – AIERI, Międzynarodowe Stowarzyszenie do Badań Komunikowania Masowego; 1962 r. uzyskanie statusu konsultatywnego UNESCO w zakresie masowego komunikowania.

1959 r. – CIESPAL w Quito. Zakres działań: szkolenie dziennikarzy i osób zajmujących się prasoznawstwem, etc.

Rozwój prasoznawstwa na ziemiach polskich

1761 r. – początki, pierwsza praca Bauch „Patriota Polski”.

1794 r. – anonim „Co to są pisma periodyczne? Jaki były początki i zamiar onych”.

I OKRES ROZWOJU POLSKIEGO PRASOZNAWSTAWA

Cezury czasowe: 1761–1859 r. – początek jak wyżej; koniec Karol Estraicher „Ruch książkowy i dziennikarski w Galicji i innych prowincjach Polski przed 1849 rokiem”.

Wiodącą rolę odgrywali historycy:

• Feliks Bendkowski (1814 r. „Historia Literatury polskiej wystawiona w spisie dzieł drukiem ogłoszonych”), popełnił błąd: pominął Gazetę Warszawską

• Adam Tomasz Chłędowski – „O początkowych pismach periodycznych w języku polskim” (1816), pominięcie „Merkuriusza Polskiego Ordynacyjnego”.

Badanie przyczyn, podkreślanie roli prasy jako środka edukacji obywateli. Prace te posiadały błędy faktograficzne.

• Bandkie – 17 V 1817 r. Kraków; w swoim referacie koryguje błędy obu historyków. Zajął się tez rolą dziennikarstwa, a także kwestią korekty błędów.

• Karol Szajnocha – „Literatura czasowa w Polszcze” (1848); wykorzystanie metody opisowo-porównawczej w badaniu prasy – analiza treści i formy druków, skutecznie relacjonowana, relacjonowania przez prasę wydarzeń historycznych, relacjonowanie zdarzeń z zakresu polityki w prasie, analiza zawartości ogłoszeń prasowych; nie bał się oceniania tego, co w prasie znaleźć można było. Próba analizy języka gazetowego, proporcja forma w jakich ówczesna prasa się wypowiadała (ile miejsca na informacje, ile na reklamy, ile na prozę i poezję), analiza składów osobowych redakcji,

• Lipiński – „O gazetach pisanych w Polsce i niektóre z nich wyjątki” (1845); pisał iż ważną rzeczą, by każdy dydaktyk, prasoznawca sam miał w swojej karierze miał doświadczenie dziennikarskie.

• Bruno Kiciński – wydawca i publicysta zajmujący się wolnością słowa i prasy

• Józef Ignacy Kraszewski – teoria prasy, gatunki wypowiedzi dziennikarskich, fizjologia dziennikarstwa.

II OKRES ROZWOJU POLSKIEGO PRASOZNAWSTAWA

Cezury czasowe: 1859-1886 r. (koniec – Stanisław Czarnowski „Postęp literatury periodycznej”)

Przedstawiciele:

• Karol Estraicher – próby badania prasy, zauważył że badacze działali nieco po omacku, brakowało im warsztatu dziennikarskiego, warsztatu prasoznawczego; zgromadził, skatalogował i opisał 1400 tytułów prasowych ukazujących się na ziemiach polskich. „Dziennikarstwo w Galicji i w Krakowie do roku 1860” (1861), jako pierwszy badał zagadnienia ekonomiki przedsiębiorstwa prasowego. Opis zjawisk na rynku mediów, podnoszenie tematu redagowania pisma.

• Dawid – „O zarazie moralnej” (1886), zawartośc prasy.

• Levi – „Rozwój prawa pisanego i drukowanego słowa w Zachodniej Europie” (1879)

III OKRES ROZWOJU POLSKIEGO PRASOZNAWSTAWA

1886 –1918 r. (odzyskanie niepodległości)

Przedstawiciele:

• Stanisław Czarnowski – historyk z wykształcenia, czynny dziennikarz i redaktor; określała prasę jako trybunę społeczności. Zwykł mawiać, iż: praca dziennikarza ma wielostronny charakter, który zmusza do: nieustannego tworzenia, tłumaczenia, komentowania, drukowania, wydawania, przedrukowywania, odbijania, stereotypowania, rozsyłania, ogłaszania, rozdawania, objaśniania, czytania innym, rozpowszechniania, dawania wszystkim i dawania tanio (sic!) za cenę kosztu.

  • Nieustanne tworzenie – ktoś traktuje swoją twórczość nie jak odbębnienie 8h dziennie, tylko ktoś, kto żyje tym zawodem.

  • Tłumaczenie – nie każdy ma predyspozycje by zrozumieć, trzeba przełożyć trudne rzeczy na język prosty, ale pierwej samemu trzeba je zrozumieć.

  • Drukowanie – kiedyś nie było drukarni, które zajmowały się tym.

  • Przedrukowywanie – znajomość prawa autorskiego.

  • Dawanie wszystkim – idea komunikowania (komunizm – tworzenie wspólnoty), apel o niezatrzymywanie informacji dla siebie, to nie dziennikarz jest właścicielem informacji, tylko adres.

Program badań prasowych w Polsce – kierunek badań

• badania nad typami pism – np. dla pism sublokalnych

• przyporządkowanie im określonych funkcji

• zawód i twórczość dziennikarska

• badania nad funkcjami prasy

• badania nad statystyką prasy – ilościowe ujęcie

• organizacja pracy redakcyjnej (Garlicki)

• ekonomika przedsiębiorstwa prasowego

• prawo prasowe

• gatunki dziennikarskie – forma uporządkowania wypowiedzi prasowych

• opinia publiczna

Czarnowski był także podróżnikiem. 1 I 1885 – Nicea – międzynarodowa wystawa prasy.

1895 – Czarnowski publikuje „Literaturę periodyczną i jej rozwój”, Kraków.

• Piotr Chmielowski – analiza wypowiedzi paraliterackich, badanie dwóch form na pograniczu literatury i dziennikarstwa: felietonem i powieścią.

• Stefan Gorski – kwestia szkolnictwa dziennikarskiego, analiza pism uczniowskich, cenzura prasy, rola dziennikarstwa i funkcja dziennikarstwa.

• Aleksander Krausher – kwestia wolności prasy:

1909 - „Wolność druku i dziennikarstwo warszawskie w czasach listopadowaych”

1830-1831 - „Senator Nowosilcow. Cenzura za Królestwa Polskiego 1819-1829”

• Wilhelm Buchnalski – monografie czasopism, 1911 – „Gazeta Lwowska”; elementy wiedzy o prasie do wykładów uniwersyteckich; charakterystyka gatunków.

Wydarzenia polityczne prowadziły do wzrostu liczby prasy.

• Makarewicz – „Reforma prawa prasowego” 1906

• Nowotny – „Odpowiedzialność redaktora” 1905

• Tworzenie kółek dziennikarskich – najczęściej w dużych miastach, dały początek zrębom organizacyjnym

Bardziej zorganizowane formy:

• 1893 – Lwów – Towarzystwo Wzajemnej Pomocy Dziennikarzy Polskich; po 2 latach – 1895 – zmiana na Towarzystwo Dziennikarzy Polskich

• 1896 – przyjęte do Międzynarodowego Związku Prasy, „Fragment fizjologii dziennikarstwa”

• Burzliwa dyskusja nt. stworzenia szkolnictwa dziennikarskiego w Polsce, m.in. J.I. Kraszewski, Rawski, Krzywoszewski, Dębicki.

• 1911 – krajowy zjazd dziennikarzy w Krakowie: Kolejne postulaty tworzenia instytutu prasoznawczego, muzeum prasy polskiej, archiwum prasy, potrzeba stworzenia periodyku naukowego.

• 1917 – powołano do życia kurs dziennikarski przy Wolnej Wszechnicy w Warszawie.

IV OKRES ROZWOJU POLSKIEGO PRASOZNAWSTAWA

Cezury czasowe: 1919-1939

Przedstawiciele:

• Stanisław Teofil Jarkowski – czynny dziennikarz, redaktor, korespondent prasy krajowej, publicysta, naukowiec , pierwszy polski prasoznawca wykształcony zagranicą (Lipsk, Paryż).

1911 – wydanie książki „Literatura dotycząca prasy polskiej”. Stworzenie biura, archiwum dokumentacji prasowej. Jego dwoma najbliższymi współpracownikami byli Józef Wasowski (kierownik wydziału prasowego MS) i Wincenty Trzebiński (redaktor „Kuriera Warszawskiego”). Któryś z tych nich po raz pierwszy użył określenia prasoznawstwo. Utworzenie „Biblioteki Prasowej Polski” – 12 zeszytów. Zbierali prasę krajową i zagraniczną, nawet prowincjonalną. Utworzenie Wyższej Szkoły Dziennikarstwa (działała w latach 1927-1939), cała trójka znalazła się w kierownictwie:

• kształcenie dziennikarzy

• badania nad prasą

• seminaria, konwersatoria

• współpraca z instytutami

• po wybuchu wojny wykładowcy prowadzili tajne komplety

1928 – utworzenie Polskiego Związku Wydawców Dzienników i Czasopism, celem statutowym było stworzenie pierwszego polskiego instytutu prasoznawczego. Aktywność uniemożliw jednak wybuch II wojny światowej.

Jadwiga Bomsteinowa – 1928 – „Czasopisma w Polsce” – lata 1925-27

Zofia Zaleska – „Czasopisma kobiece w Polsce (materiały do historii czasopism) 1918- – 1938

Powstanie pierwszych prac z zakresu mediów i polityki: Perl, Zaremba – „Z dziejów prasy socjalistycznej w Polsce” 1919.

Ekonomika przedsiębiorstwa prasowego – 1933 Jerzy Gutsche „Potrzeba naukowego badania prasy, jako przedsiębiorstwa”.

Poradniki dziennikarskie: Hanusz „ABC dziennikarstwa dzisiejszego”, Chełmiński „Jej królewska mość prasa”.

Socjologia prasy: 1934 prof. Szczurkiewicz „Wpływ prasy codziennej”.

Prawo prasowe: Medyński „Prawo prasowe”, Zieleniewski „Ustawodawstwo prasowe”, Olechnowicz „Przestępstwo prasowe”.

Rynek wzbogacił się o nowe medium – radio. Rozwój radia: Kasperowicz „Radio w życiu codziennym”, Eydziatowicz „Kulisy radiofonii”.

Szkolnictwo dziennikarskie starano się rozwijać także w Poznaniu: Gutsche – kierownik kursu dziennikarskiego wprowadzonego na Wyższym Katolickim Studium Społecznym, drugi kurs na Poznańskiej Wyższej Szkole Handlowej.

V OKRES ROZWOJU POLSKIEGO PRASOZNAWSTAWA

Cezury czasowe: 1945 – do dziś.

Potrzeba odbudowy od podstaw polskiej prasy i środowiska prasoznawczego.

1945 – pierwszy powojenny polski zjazd dziennikarzy, odbudowa Wyższej Szkoły Dziennikarstwa w Warszawie

1945 – Kraków: Wydział propagandy – kurs dziennikarski – profesorowie UJ, dziennikarze, ale też pracownicy propagandy.

1946 – związek zawody dziennikarzy powołał do życia Polski Instytut Prasoznawczy (funkcjonował do roku 1949). Organem prasowym „Prasa polska” – miesięcznik, artykuły prasoznawcze, seminaria, wykłady, prelekcje. Sekcje tematyczne: prawna, techniki prasy, historyczno-porównawcza, szkoleniowa, sekcja wydawnicza. Program 3-letnich studiów dziennikarskich, trzon programu na uczelniach wyższych w Polsce. 50% to przedmioty ogólno humanistyczne. Przedmioty specjalistyczne: historia prasy, technika pracy redakcyjnej, samokształcenie dziennikarza, prawo prasowe, technika drukarska, praca reportera, publicystyka, teoria form dziennikarskich (gatunek), propaganda i reklama, formy pracy radiowej, sprawozdawcza służba parlamentarna, kolportaż, prasa dzisiejsza w Polsce i na świecie, aktualne zagadnienia polityki i gospodarki w kraju i zagranicą, ruch zawodowy dziennikarzy.

WSD – przekształcenie w Wydział Dziennikarski Akademii Nauk Politycznych, dziekan Trzebiński. Zarzuty na temat poziomu kształcenia.

1948 – zniesienie wydziału, powołanie 3-letniego studium dziennikarskiego przy Wydziale Społeczno-Politycznym ANP – studenci musieli kształcić się na jeszcze jednym wydziale tej uczelni. Zmiana programu kształcenia: historia prasy, techniki pracy redakcyjnej, prawo prasowe, technika wydawnicza, socjologia prasy, społeczna funkcja prasy, reportaż i felieton.

1946 – Poznań, katedra socjologii Uniwersytetu Poznańskiego, pod kierownictwem prof. Szczurkiewicza – lektorat zagadnień – lektorat zagadnień prasowych: organizacja dziennika, reklama prasowa, grafika i technika drukarska, agencje prasowe, prawo prasowe i autorskie, socjologia prasy, prasa współczesna, teoria propagandy, stylistyka polska, encyklopedia prawa, psychologia społeczna, polityka społeczna, geografia polityczna i gospodarcza, środowisko wiejskie i miejskie, główne momenty historii politycznej świata, języki obce, stenografia. Funkcjonuje do 1950.

1947 – reaktywacja Wyższej Szkoły Dziennikarstwa

1950 – władza wydaje zgodę na utworzenie dwóch sekcji dziennikarskich na UJ i UW, przy sekcjach humanistycznych. Program, bloki:

- przedmioty ogólnohumanistyczne

- przedmioty prasoznawcze

- przedmioty dotyczące praktyki dziennikarstwa prasowego, radiowego i agencyjnego

- rozwijanie umiejętności praktycznych w zakresie stenografii i fotografii

1952 – UW, Wydział Dziennikarski – prawo do przyznawania tytułu magistra; 3 katedry:

1) teorii i praktyki dziennikarstwa

- Zakład Polskiej Prasy Współczesnej

- Zakład Prasy Zagranicznej

-Zakład Techniki Wydawniczej i Edytorstwa
2) Historii Prasy

- Zakład Historii Prasy Polskiej

- Zakład Powszechnej Historii Prasy

- Zakład Czasopiśmiennictwa i Krytyki Literackiej

3) Stosunków i Polityki Międzynarodowej

1956 – Ośrodek Badań Prasoznawczych w Krakowie, wydawanie zeszytów prasoznawczych.

1958 – przy PAN powołano Pracownie Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego XIX i XX wieku, wydawano Rocznik historii prasy.

1950-1953 – Katedra Dziennikarstwa w Wyższej Szkoły Partyjnej KC PZPR

KIERUNKI I DZIAŁY BADAŃ W PRASOZNAWSTWIE

Nurty

1. Nurt funkcjonalistyczno-neopozytwistyczny

Lata 60-te XX wieku w USA.

Główni przedstawiciele: Hovland, Harold Lasswell, White (twórca pojęcia gatekeeper), De Fleur, Silberman

Główne problemy badawcze:

• Mechanizmy i zależności w procesie komunikowania masowego.

• Psychologia i socjologia odbioru.

• Analiza zawartości mediów

1. Nurt kulturalno-semiotyczny

Powstał we Francji, nie traktowano mediów jako odrębnego przedmiotu badań – media są częścią systemu kultury (np. brak odróżnienia książki od prasy). Wszystko, co można zbadać w mediach, to badanie znaków.

Główni przedstawiciele: Umberto Eco, Barthez, Moles, Escarpit.

1. Nurt krytyczny (neomarksistowski)

Koniec lat 60-tych. Kraje Europy Zachodniej, USA, kraje Ameryki Łacińskiej.

Związany ze szkołą frankfurcką. Sprzeciw wobec roli kapitalizmu w mediach masowych. Wielki kapitał wykorzystuje media do upowszechniania wartości zgodnych z interesem kapitalistów. Media miały być na usługach wielkiego kapitału. Przedstawiciele również krytycznie odnosili się do systemu mediów w krajach socjalistycznych. Sytuacja mediów w państwach socjalistycznych – rolę kapitału przejęło tam państwo.

Przedstawiciele: Schiller („Sternicy świadomości”), Prokop, Habermas, Hunt (RFN), Chomski, Mackesy.

1. Nurt marksistowski

Charakter komunikowania masowego jest poznawalny. Dużo odwołań do dzieł kultowych. Odniesienia do myśli twórców marksizmu (Lenin, Stalin, Trocki). Optymalizacja funkcjonowania mediów w społeczeństwie socjalistycznym. Badania były tworzone tak, żeby władzy wszystko się zgadzało.

Działy badań prasoznawczych:

1. Historia prasy

2. Teoria prasy

Pentada Lasswella, Bradock:

7 pytań: kto mówi, co mówi, jakimi środkami informacji, w jakim celu, do kogo, w jaki sposób, z jakim skutkiem.

1. Kto? - pytanie o nadawcę – dysponenci mediów, wydawcy, redaktorzy – control analysis.

   1. badania nad zawodem dziennikarskim

   2. badania nad stosunkami prawnymi, ekonomicznymi, politycznymi różnych grup ludzi mediów

   3. prawo prasowe i socjologia mediów

   4. badania nad formalnymi i nieformalnymi relacjami w redakcji

   5. badania nad organizacją, techniką i technologią prasy

   6. badanie nad ekonomiką przedsiębiorstwa prasowego

2. Co mówi? – obszar dotyczący kontent analysis.

   1. Analiza zawartości

   2. Analiza źródeł informacji i źródeł publicystyki

   3. analiza form, w jakich prasa się wypowiada

   4. studia porównawcze

3. Jakimi środkami? - pytanie o kanały przekazu treści, którymi posługuje się dziennikarz. Inaczej spojrzymy na media lokalne, inaczej na globalne, inaczej na prymitywne, inaczej na nowoczesne technologicznie. Typologia mediów – systematyzacja wiedzy o różnych kanałach informacji, typologia porządkuje wiedzę o mediach – podobna zawartość.

4. W jakim celu? – powinności, które na prasę się nakłada. Badania nad funkcjami prasy.

5. Do kogo? – adresaci przekazów prasowych. Jakie motywy kierują odbiorcami, gdy sięgają po określone medium.

6. W jaki sposób? – metody jakimi posługują się media i dziennikarze w przekazywaniu informacji.

   1. Organizacja i metody pracy dziennikarskiej

   2. Teoria form dziennikarskich (gatunki dziennikarskie)

   3. Badania nad stylistyką języka pracy

   4. Badania nad układem graficznym w prasie

7. Z jakim skutkiem? – jak media wpływają na kreowanie rzeczywistości, postaw odbiorców.

   1. Badania nad sposobem dystrybucji mediów

   2. Badania nad percepcją

Basci research (badania podstawowe) – kierunki informujące nas o ogólnych prawidłowościach działania mediów

• Studia nad terminologią

• Studia nad gatunkami dziennikarskimi

• Studia nad teoria procesu informacji

• Studia nad prawem prasowym

• Studia nad typologią prasy, dysponentami mediów

• Studia nad kontrolą prasy

• Badania nad kolportażem i dystrybucją prasy

Applied research (badania stosowane) – użyteczność codziennej pracy redakcyjnej.

wyjaśnianie na potrzeby bieżącej działalności mediów

• organizacja i metody pracy dziennikarskiej

• badania czytelnictwa

• typologia prasy

• badania nad zawodem dziennikarskim

• analiza zawartości prasy

• analiza treści

• technika wydawnicza

• ekonomika prasy

• komparytystyka warsztatu dziennikarskiego

• prawo prasowe

• badania kolportażu i nakładów

• badania nad publicznością mediów

• badania nad językiem prasy

Typologia Mitznera:

1. małe formy dziennikarskie

   1. tytuł i podpis

   2. legenda

   3. informacja i wzmianka

2. większe formy dziennikarskie

   1. sprawozdanie

   2. korespondencja

   3. wywiad

   4. konsultacja

3. historyczne formy dziennikarskie

   1. artykuł publicystyczny

   2. felieton

   3. reportaż

4. inne formy dziennikarskie

   1. fotografia, kolaż, rysunek

   2. formy propagandy wizualnej

Modele i schematy badań – zbiory powiązanych ze sobą elementów oraz pewne rodzaje interpretacji zachodzących między nimi zależności:

1. model ukryty – model podskórnego zastrzyku, podskórnej igły, model pasa transmisyjnego, śnieżnej kuli - wybór odpowiedniej formy wywoła odpowiednią reakcję.

2. Model (pentada) Lasswella

3. Modele tradycyjne (1948-64):

   1. Model teorii informacji – (Shannon, Weaver, 1948)

   2. Model teorii uczenia – (1948, Carl Howlard); media, korzystając ze znanych sobie sposobów, uczą nas odbioru tego przekazu.

   3. Model kategorii społecznych – (1948, Paul Lazarsfeld); jeśli nadawca pozna strukturę demograficzną audytorium medium, to pozna sposoby zachowania.

   4. Model dyfuzji – (Lazarsfeld, Elihu Katz, 1955); W procesie przekazu informacji pojawia się element pośredni – przywódcy opinii – ok. 10% populacji – osoby o wysokim wykształceniu, autorytecie, nadaktywne w absorpcji informacji, którzy stają się źródłem dodatkowych informacji.

4. Modele współczesne

   1. Model umowy (Bauer, 1964-72, Schramm); umowa niepisana, na podstawie której rozpisywane są role w jakie wcielamy się w przekazach informacji

   2. Model użytkowania i zaspokojeń (lata 60-te i 70-te, Elihu Katz, Jaga Blumer, Górevitch, Stephenson, Rosengren); co ludzie robią z treściami komunikowania masowego: konsumpcja mediów, potrzeby informacyjne odbiorców. Jeśli poznamy potrzeby informacyjne odbiorców, to będziemy mogli tak dopasować naszą ofertę, by została zaakceptowana.

   3. Model agenda setting – model porządku dnia, hierarchii wydarzeń. Sposób w jaki podane są informacje, decyduje o hierarchii ważności dla odbiorców.

PROCEDURY BADAŃ PRASOZNAWCZYCH

Znaki – znak to fizyczne przedmioty stojący za inny przedmiot.

1. Oznaki (symptomy) – taki rodzaj znaków, których forma w sposób nierozerwalny wiąże się ze stojącą za nimi treścią. Np. dym – ogień.

2. Znaki właściwe – takie znaki, których między ich formą a treścią nie ma żadnego bezpośredniego związku; są wynikiem umowy. Relacja ma charakter konwencjonalny.

   1. Ikon – znak odwzorowujący pewne fragmenty rzeczywistości; np. fotografia, mapa.

   2. Indeks – znak będący numerem znaczonego przedmiotu; np. nazwiska, nazwy ulic.

   3. Symbole – rozumiany w pewnym kontekście, najbardziej konwencjonalne, najbardziej uwarunkowane kulturowe

Komunikacja a interakcja

Holstin – proces komunikowania jest wewnętrzna częścią każdej interakcji społecznej, od poziomu międzyosobowego poczynając, a na międzynarodowym kończąc; grupy, instytucje i organizacje od rodziny po naród istnieją na podstawie komunikowania i przestają istnieć z chwilą, gdy ono zostanie całkowicie przerwane.

Walery Pisarek – komunikowanie się występuje dzięki istnieniu grup, instytucji i organizacji od rodziny po naród i przestaje istnieć z chwilą, gdy ich egzystencja zostanie przerwana.

Komunikacja masowa - nierówny status obu podmiotów – nadawca-odbiorca. Komunikowanie jest masowe, odbiór – indywidualny.

• Pośredniość

• Z góry określone role

• Anonimowość – przekaz trafia do anonimowego odbiorcy

• Nadawca może się jedynie domyślać reakcji, którą u odbiorcy wywoła przekaz.

• o nawiązaniu i przerwaniu kontaktu decyduje odbiorca

• H. Greniewski – każda informacja ma nadawcę lub odbiorcę. Tylko niektóre informacje mają zarówno nadawcę i odbiorcę.

• Badamy przede wszystkim przekazy, ważny jest kontekst

Informacje, możliwe do uzyskania z analizy tekstów (W. Pisarek):

1. Denotowane z treści przekazu.

2. Informacje konotowane przez znaki z treści przekazu.

3. Informacje dodatkowe wynikające z właściwości kodu.

4. Informacja dodatkowe wynikające z właściwości kanału.

5. Informacje dodatkowe wynikające z właściwości nadawcy.

6. Informacje implikowane logicznie.

7. Informacje implikowane kulturowo.

8. Informacje które dają się odczytać z relacji między przekazem, a rzeczywistością i innymi przekazami.

   1. Informacje, które powstają na skutek selekcji opisywanych faktów.

   2. Informacje powstałe w wyniku zabiegów, prowadzących do powiększenia lub pomniejszenia znaczenia przekazu lub faktu, do które się ten przekaz odnosi.

   3. Informacje, które wynikają z sąsiedztwa przekazu.

   4. Informacje, które wynikają z porównania przekazu do aktualnej rzeczywistość politycznej, społecznej, czy gospodarczej.

   5. Informacje, które wynikają z orientacji kanału.

Metody naukowe – procedura nacechowana planowością i systematycznością działania dostosowanego do przedmiotu badania.

Mikołowski-Pomorski:

• Analiza danych zastanych – czyli takich danych, które są dostępne w każdej redakcji bez konieczności podejmowania dodatkowych działań.

  • Analiza o nakładach i dystrybucji: pokazuje trendy o sprzedaży i daje wiedze o nadziałach (liczba egzemplarzy przeznaczona do dystrybucji w konkretnym miejscu kiosk, market, etc.).

  • Opracowanie listów do redakcji: w zależności od liczby listów, można ocenić sprzężenie zwrotne, można też sprawdzić jaka jest ta reakcja (negatywna, pozytywna, neutralna), a także wiedza o samych czytelnikach (jakie mają poglądy, jaki system wartości im przyświeca). W niektórych redakcjach istnieje instytucja ombudsmana redakcji.

• Analiza danych wywołanych – analiza takich danych, które redakcja uzyskuje po podjęciu wcześniej niezbędnych działań.

  • Otwarte lub specjalistyczne dyskusje: z widzami, słuchaczami, internautami, etc.

  • Ankiety prasowe: zamieszczane raz na jakiś czas jako wkładka, sondaże opinii publicznej, badanie zawartości prasy, badanie czytelnictwa (telemetria).

Metody prasoznawcze (Mikułowski-Pomorski)

• Metoda monograficzna – studium przypadku, kompleksowe omówienie.

• Metoda reprezentacyjna – badacz przyjmuje, że pewien element zbioru, bądź członek zbiorowości posiada cechy charakterystyczne dla całego zbioru lub całej zbiorowości.

• Eksperyment – badanie części pewnej populacji, lub całej populacji, sytuacji testowej.

• Metoda dokumentów osobistych – F. Znaniecki i W. Thomas; zajmowali się procesem adaptacji emigrantów polskich w nowych warunkach, analiza listów; duża rola polskiej prasy na emigracji.

• Metoda obserwacji – rejestracja faktów, subiektywne postrzeganie faktów.

• Wywiad – kwestionariusz za pomocą którego posługuje się badacz.

• Sondaż

• Test

Metody prasoznawcze (Mieczysław Kafel)

1. Metody przejęte z innych dyscyplin naukowych i są wykorzystywane bez potrzeby ich adaptacji

   • Metoda analizy i krytyki źródeł (historia)

   • Metoda statystyczna

   • Metoda badań terenowych (socjologia)

   • Metoda analizy treści (kulturoznawstwo)

   • Metoda analizy i krytyki piśmiennictwa

2. Procedury badawcze zaczerpnięte z innych dyscyplin nauki i poddane adaptacji

   • Eksperyment

   • Metoda obserwacji

   • Metoda ilościowej analizy zawartości prasy (1910 r. – Max Weber: Bernard Berelson, Irena Tetelowska, Ithiel De Sola Pool, Jacques Kayser, Roque Faraone); metoda mierzenia tzw. stopnia uwidocznienia materiału prasowego (Kayser):

     • umiejscowienie wiadomości – miejsce gdzie publikowana jest wiadomość;

     • rozmieszczenie materiału prasowego i rodzaj tytułu – w jaki sposób w tym zakresie komponowane są strony; wartość realna (wielkość zastosowanych znaków drukarskich): długość i szerokość szpaltowa, wysokość tytułu.

     • graficzny układ materiału – ilustracja, typografia (krój czcionki, etc), światłość (niezajęty tekstem lub grafiką część strony), struktura (w jaki sposób komponuje się stronę, sąsiedztwo wypowiedzi)

s = u + t + g (s=max.100, u i t=max.40, g=max.20)

u – za materiał na 1 stronie – 30, jeśli w lewym górnym rogu +10

t – za maks. szerokość szpaltową – 15

- za maks. wysokość – 5

- za maks. powierzchnię – 5

- za maks. w. czcionki – 5

g – ilustracja – 15

Tetelowska – precyzyjny podział materiału prasowego – 2 kryteria

1. kryterium autorskie – materiały przygotowane, opracowane przez zespół redakcyjny i materiały pozaredakcyjne (listy, reklamy)

2. kryterium rodzajowe – informacje, felieton, reportaż, publicystyka - literatura (proza), zapisy przemówień, listy czytelników, reklamy, ogłoszenia, komunikaty, rozrywki umysłowe

Procedura:

1. ustalenie reprezentatywnej próby

   1. klasyfikacja tytułów, które będą badane

   2. dobranie wydania

   3. dobór tematyki, którą chcemy badać

2. Stworzenie klucza kategoryzacyjnego –

   1. dobór jednostki klasyfikacyjnej (pojedyncze słowa, tematy, postaci oraz zdarzenia)

   2. operacjonalizacja hipotez

3. Wybór jednostki pomiaru (liczba słów, liczba wierszy, znormalizowana długość szpalty, powierzchnia tekstu w cm²)

4. Dokonanie właściwego pomiaru – i zestawienia tych pomiarów z wynikiem uzyskanym przez innego badacza.

5. Interpretacja wyników

Bernard Berelson – 1952 „Badania zawartości komunikacji” – 5 bloków zastosowania tej metody

1. charakterystyka cech

- analiza tendencji i zmian zawartości pisma

- porównanie informacji w różnych tytułach prasowych

1. charakterystyka formy przekazu

- jakie techniki propagandowe są stosowane przez konkretne media

- oszacowanie zrozumiałości tekstu

3. charakterystyka nadawcy

- intencje nadawcy

- biały wywiad

- informacja z dziedziny polityki i obronności

4. charakterystyka odbiorców przekazów prasowych (listy do redakcji)

5. badanie efektów przekazu – ujawnianie się pewnych zainteresowań

Dziennikarstwo śledcze

Dziennikarstwo śledcze to działalność dziennikarza podążającego za informacją celowo, z premedytacją ukrytą z powodu naruszenia prawa lub molarności (Sellers).

Wskazanie tematyki – w publikacjach śledczych jest szczególna, treść tej tematyki została wcześniej ukryta przed informacją publiczną.

Investigate – prowadzić śledztwo, dochodzenie.

• Cel, który dziennikarzom śledczym przyświeca

  1. Pobudzenie opinii publicznej, w celu wywołania reakcji społecznej.

  2. Mobilizowanie elit politycznych, by to one podjęły stosowne działania zmierzające do wyeliminowania tej formy zła, którą przedstawili dziennikarze

  3. Demaskacja procesu – skandal, który temu towarzyszy przez niektórych uważany jest za główny cel, który przyświeca takim dziennikarzom; jest to jednak błąd. Skandal ten nie jest jednak takim, jak w zwykłym dziennikarstwie. Skandalem jest treść o jakim piszą dziennikarze śledczy. W tabloidzie skandalem nie jest treść, co forma.

• Cechy szczególne materiałów śledczych

  1. Zawartość materiałów śledczych – takie, które inni chcą ukryć przed opinią publiczną.

  2. Materiały śledcze są efektem rzeczywistej pracy materiałów, a nie przecieku. Nie zawsze materiały dostarczone są prawdziwe, czasem są to prowokacje służb, czy wrogów.

  3. Tematyka materiałów dotyczy treści nagannych.

• Procedury

  1. Oszacowanie wartości sygnału, gdy otrzymujemy informacje.

  2. Ocena zgromadzonych dowodów i określenie ich wiarygodności.

  3. Dopasowanie tych części całego materiału i podjęcie decyzji, co w tym materiale zostać musi, a co nie będzie wzbogacało treści przekazu.

  4. Poprawa konstrukcji całego materiału, weryfikacja treści (zazwyczaj przez prawników w redakcjach)

• Kryteria

  1. Formy treści

  2. Nie ma miejsca, ani przyzwolenia na wplatanie elementów fikcyjnych.

  3. Pozaprawne skutki, dla redaktorów, którzy prowadzą śledztwa (podpalenia, groźby, oblewanie kwasem, etc.)

  4. Skutki, które wywołują publikacje śledcze (np. dymisja Nixona, procesy sądowe, ostracyzm, np. Oleksy; wiele mediów, konkretnych tytułów oceniana jest przez pryzmat swojego dziennikarstwa śledczego; wielkie koncerny nie są zainteresowane by ich dziennikarze ścigali aferzystów i nie utrzymują takich jednostek)

• Muckraking – stosowany głównie w odniesieniu do złotej ery dziennikarstwa amerykańskiego z przełomu XIX i XX wieku

• Adversarial journalism (nieprzyjazne dziennikarstwo)

• Advocacy journalism (dziennikarstwo obronne) – występowanie w obronie praw i najbardziej uposledzonych grup społecznych.

• Public service journalism (dziennikarstwo służby pomocniczej) – nazywane zamiennie civic journalism (dziennikarstwem obywatelskim)

• Expose reporting (dziennikarstwo demaskujące) – ujawnienie opinii publicznej nagannych, bezprawnych lub amoralnych zachowań ludzi władzy, instytucji politycznych lub gospodarczych.

• Outrage journalism (dziennikarstwo skandalu) – kreowanie w świadomości opinii publicznej negatywnego obrazu osób i instytucji, sprowadzające się głównie do nagłaśniania patologicznych zachowań (korupcji, nepotyzmu, łapownictwa, ale również rozwiązłości, czy skłonności do kłamstwa).

• Enterprise journalism (dziennikarstwo przedsiębiorcze) – wskazujące na odmienny

Rodzaje dziennikarstwa śledczego:

1. Oryginalne dziennikarstwo śledcze – pierwotna odmiana, polega na samodzielnym odkrywaniu i udokumentowaniu przez reporterów działań wcześniej nieznanych opinii publicznej.

2. Objaśniające (interpretujące) dziennikarstwo śledcze – wymaga często przedsięwzięcia takich samych oryginalnych środków, jak wskazane powyżej, ale prowadzi do interpretacji wielopoziomowej. Stosuje się zazwyczaj bardziej kompleksowe rozwiązania i ustalenia faktów, dzięki czemu prezentacja wyników wybiega poza podstawowe.

3. Sprawozdanie ze śledztwa – owo sprawozdanie rozwija, poszerza wiedzę opinii publicznej o konkretnych wydarzeniach o odkrycia lub przecieki informacji z oficjalnie prowadzonych przez organy ścigania śledztw.

Historia dziennikarstwa śledczego

• Boston, 25 IX 1690 r., Benjamin Harris, „Public Occurrences, Both Foreign and Domestick”. Cztery strony, z których zadrukowane były tylko trzy, a jedna pozostawała czyta na ewentualne nowe wiadomości lub inne adnotacje, poczynione przez czytelników.

• 29 IX 1690 r., Simon Bradstreet, gubernator Massachusetts i Rada Miasta – zakaz uniemożliwł kontynuowanie tej ciekawej inicjatywy wydawniczej, ale jednocześnie doprowadził do zniszczenia prawie wszystkich egzemplarzy tej gazety. Powody podjęcia tej decyzji:

  • Oskarżenie B. Harrisa o druk bez zezwolenia i zamieszanie nieprawdziwych historii

  • Drukowanie refefleksji

• John Peter Zenger – nowojorski drukarz przyjął w 1733 roku ofertę drukowania „New York Weekly Journal”, założona przez Jamesa Alexnadra, założyciela gazety.

  • Spór z urzędującym od 1731 roku nowo mianowanym gubernatorem kolonii w Nowym Jorku, Williamem Cosby.

  • Za zgodą J.P. Zengera publikowane liczne artykuły krytyczne, ballady oraz zmyślone ogłoszenia, sugerujące między innymi zamiar gubernatora uczynienia z mieszkańców NY niewolników.

  • 17 XI 1734 – J.P. Zenger został aresztowany (8 miesięcy spędzi w wiezieniu). 4 sierpnia 1735 roku oskarżono go o mające znamiona działania wywrotowego zniesławienie W Cosby’ego. W czasie procesu obrońcą drukarza był Andrew Hamilton, prawnik z Filadelfii. Dowodził on, że fakty opisane w gazecie były prawdziwe, a ludzi nie powinno pozbawiać się wolności za publikowanie prawdy, nawet jeśli wyrządza się w ten sposób komuś krzywdę.

• 1793 – Philip Freneau, wydawca pisma „National gazette”, opublikował szczegóły skandalu w departamencie skarbu USA. Na lamach tej republikańskiej gazety oskarżył on Alexandra Hamiltona, pełniącego w administracji Waszyngtona funkcję…

• 1795 – Benjamin Franklin Bache (wnuk Benjamina Franklina), w wydawanym przez siebie piśmie „The Philadephia Aurora” (od 1794 pod nazwą „The Aurora…”)

• Afera Tweeda – piastował jednocześnie kilka prominentnych funkcji (był najwyższym rangą urzędnikiem w „Tammany Hall”, przewodniczącym nowojorskiego komitetu Partii Demokratycznej, członkiem Senatu stanowego). Kontrolował stanową legislaturę, radnych miejskich i wymiar sprawiedliwości. Został jednym z największych magnatów z majątkiem szacowanym na 12 mln dolarów. Wraz z burmistrzem Nowego Jorku A. Oakey Hall…

  • Thomas Nast. Karykaturzysta „Harper’s Weekly”,

  • W 1870 roku do akcji demaskującej poczynania W.M. Tweeda wkracza „The New York Times”

  • Lipiec 1871 roku ugoda pomiędzy redakcją NYT a byłym miejskim szeryfem, Jamesem O’Brienem, który z zagorzałego zwolennika Tweeda przeistoczył się w sfrustrowanego przeciwnika „Bossa”. Dostarczył gazecie estki skopiowanych dokumentów potwierdzających wcześniejsze przypuszczenia dziennikarzy.

  • Dodatek NYT opublikowany w nakładzie 200.000 egzemplarzy, w którym podsumowano dotychczasowe ustalenia dziennikarskiego śledztwa.

  • Pomimo prowadzonej przez obie redakcje akcji ujawniającej kulisy przestępstw członków „The Tweed Ring” wybory 1871 roku były dla Bossa udane. Jednak pod koniec roku postawiono mu liczne zarzuty w po procesie w 1873 roku.

Muckraking

• Autorem tego określenia był prezydent Theodore Roosevelt, który w 1906 roku, po serii publikacji pióra Davida Grahama Phillipsa potępił pisarzy rozgrzebujących społeczne brudy, którzy nigdy nie podniosą głowy, by spojrzeć w oczy.

• Cezury czasowe: rozkwit myc krakingu przypadł na lata 1902-1912, choć niektóre źródła wskazują na odleglejsze cezury czasowe (lata 1890-1914).

• Narodziny tej formy uprawiania dziennikarstwa należy wiązać z działalnością uważanego za pierwszego reportera śledczego Henry’ego Demaresta Lloyda, który na początku lat 80. IXI wieku

• Przedstawiciele:

  • Lincoln Steffens – na jego publikacjach studenci prawa przeprowadzali analizę w zakresie oskarżeń; „Shame of Cities”, gdzie odkrywał w miastach przypadki patologii, nepotyzmu, defraudacji, etc.

  • Ida M. Tarbell – córka przedsiębiorcy naftowego, który splajtował za sprawą Rockefellera; obiecała mu zemstę; okazja nadarzyła się, gdy miała okazję napisać o nim artykuł, o tym jak doszedł do majątku,

  • Ray Stannard Baker – zajmował się tworzeniem profili aferzystów, ale gdy został burmistrzem, sam popadł w te patologie.

  • Henry Demarest Lloyd,

  • Upton Sinclair,

  • Nellie Bly – postanowiła dostać się do przytułku, poprzez udawanie choroby psychicznej; przytułku, w którym osoby nie były traktowane właściwie.

• Pisma muckrakerów z przełomu XIX i XX wieku: McClure’s Magazine, Collier’s The National Weekly, The Cosmopolitan, The American Magazine, Everybody’s Magazine, The Arena, Hampton’s Magazine, The Independent (średni ich żywot to 20 lat)

• Telewizyjne program śledcze: 60 Minutes (CBS News), Dateline (NBC).

• Organizacje dziennikarzy śledczych: The Center for Investigative Reporting, Investigative Reporters and Editors, Centre for Public Integrity, International Consortium of Investigative Journalists.

• Nagrody w kategorii dziennikarstwo śledcze: The Pulitzer Prize for Investigative Reporting, Online Journalism Awards for Investigative Reporting, Investigative Reporters and Editors Award.

• Muckrakerzy jako ikony dziennikarstwa:

  • Veronica Guerin – dziennikarka irlandzka, rozpracowywała zorganizowana przestępczość narkobiznesu; zamordowana przez tychże; wszyscy przestępcy których opisywała zostali posadzeni.

  • Anna Politkowska – rosyjska dziennikarka śledcza, pisząca o tym co Rosjanie robią w Czeczenii; zastrzelono ją na klatce własnego domu.

  • Daniel Pearl – również martwy, korespondent Wall Street Journal, rozpracowywał Al-Kaide; wciągnięty w pułapkę

  • Günter Wallraff – ikona dziennikarstwa niemieckiego; działa od ponad 40 lat, undercover reporting, podszył się pod dziennikarza tabloidu i opisywał np. jak działano i zmyślano tam historię; przebieranka za Somalijczyka („czarno na białym” ?)

  • Carl Bernstein i Bob Woodward

• Undercover reporting, operacja „Bar Mirage”, Pamela Zekman i James Hoge.

• „Profumo Quits” – Christine Keeler, dr Stephen Ward, Yevgeny Ivanov, John Profumo, Johny Edgekombe; 1961 r. pierwsze spotkanie, przyjęcie zorganizowane na zamku w Clivenden (rezydencja lorda Williama Astora), gdzie minister obrony John Profumo zobaczył kopiącą się nago w basenie pannę Keeler, stracił główkę i zaczął się potajemny romans. Miejscem spotkań było luksusowe mieszkanie przy Wimpol Mews 17 (gdzie znajduje się lustro weneckie). Przy okazji panna Keeler spotyka się też z Ivanovem – radzieckim szpiegiem. Reaguje MI5 (brytyjski kontrwywiad), Profumo nie bierze sobie za nic ostrzeżenia.

• „Der Spiegel skandal” – w 1962 r. „Der Spiegel” poświęcił 30 artykułów działaniom Franza Josefa Straussa, ministra obrony w rządzie kanclerza Konrada Adenauera. Redakcja oskarżała go o udział w skandalach związanych z wyposażeniem Bundeswehry w sprzęt wojskowy, kumoterstwo i prywatę. 16 września 1962 roku gazeta opublikowała tekst pt. „Wujek Aloys”, dotyczący wsparcia, jakiego udzielił minister Strauss swojemu ubogiemu krewnemu Aloysowi Brandesteinowi, któremu załatwił kilka lukratywnych kontraktów zbrojeniowych, dzięki czemu stał się milionerem. Manewry NATO „Fallex 62” – kiepski stan Bundeswehry. Płk Friedrich Freiherr von der Heydte (zaufany Straussa) złożył doniesienie do prokuratury przeciwko „Der Spiegel”. 26 października 1962 roku biura gazety i domy dziennikarzy zostają zajęte, wiele dokumentów zostaje skonfiskowanych. Autor artykułu Conrad Ahlers, został zatrzymany w Hiszpanii, gdzie przebywał na wakacjach, przez tamtejsze służby bezpieczeństwa (na polecenie Straussa). Ówczesny minister spraw wewnętrznych nazwał działania nielegalnymi, gdy się o nich dowiedział.

• Pentagon Papers – afera poprzedzająca Watergate; analityk zajmujący się strategią wojenną Daniel Ellsberg. Kopiuje 7 tyś stron ściśle tajnego dokumentu pod nazwą „Studia dotyczące procesu podejmowania decyzji w Wietnamie w latach 1945-1968”, przygotowane w Pentagonie pod kierownictwem Roberta McNamary. W 1971 roku Ellsberg przekazuje dokumenty – w sumie 47 tomów – redakcjom „New York Times”, „Washington Post” oraz 17 innym gazetom. 13 czerwca 1971 r. „NYT” rozpoczyna publikację serii artykułów opartych na dokumentach przekazanych przez Ellsberga, które zostały nazwane Pentagon Papers. 15 czerwca reakcją a publikację były nadzwyczajne działania podjęte przez okręgowy sąd w Nowym Jorku, działający z inspiracji Departamentu Sprawiedliwości, polegający na zakazie dalszych publikacji przez redakcję materiałów nazywanych Pentagon Papers. 18 czerwca publikację rozpoczyna Washington Post. Tego samego dnia dzwoni do redakcji prokurator generalny USA William Rehnquist i domaga się wstrzymania publikacji tajnych materiałów zaangażowania USA podczas wojny w Wietnamie, redakcja odmawia. Tego samego dnia rząd próbuje wymusić na sądzie okręgowym w Waszyngtonie podobny zakaz publikacji; bezskutecznie. Wieczorem rząd składa odwołanie, motywując decyzję względem bezpieczeństwa. 19 czerwca 1971 r. rankiem skład sędziowski sądu apelacyjnego dla stanu Columbia unieważnia wczesniejszą decyzję sądu okręgowego oraz nakazuje przeprowadzenie rozprawy – tę rundę wygrywa rząd. Tego samego dnia sąd okręgowy w Nowym Jorku odrzuca żadanie rządu USA o wydanie nakazu wstrzymania publikacji przez NYT; tego samego dnia tak samo zachował się sąd okręgowy w Waszyngtonie. Po tych wydarzeniach publikację Pentagon Papers podjęły redakcje innych gazet w całym kraju.

• Afera Watergate, wybuchła, gdy trwała jeszcze rozprawa dot. „Pentagon Papers”. Rozpoczęła się od przypadku, włamanie plumbers do siedziby partii. Aferą zajął się sztyft (dziennikarz o zerowym stażu) Bob Woodward i doświadczony Carl Bernstein (żeby opis sprawy nie powierzać tylko sztyftowi). Czterech z pięciu włamywaczy to pochodzący z Kuby współpracownicy CIA. 300 publikacji, śledztwo trwało 2 lata. Mark Felt był tym najbardziej pokrzywdzonym, tzw. deep throat.

• Korupcja w poznańskiej policji – Gorzeliński, Najsztub

• Przychodzi Rywin do Michnika

• Seksafera w Samoobronie – Kącki

• Polskie Słowiki – Kącki; jedno przekroczenie: upublicznienie informacji o tym, że dyrygent jest nosicielem wirusa HIV

• Taśmy Beger (drugie, gdy była ofiarą) – Kącki

• Zatrute kiełbaski TVN

• Afera łowców skór – Stelmasiak i Patora

• Skandal CBŚ – ujawnienie przez dziennikarzy Wybrczej nazwiska informatorów

• Afera Kolhydron