Wydział Budowy Maszyn i Informatyki
Rok akademicki:
Semestr: 4
Kierunek: Mechanika i Budowa Maszyn
PRACA DOMOWA NR 2
Temat: Zaprojektować sprzęgło cierne wielotarczowe suche (Lp parzysta) lub mokre (Lp nieparzysta) włączane mechanicznie przenoszące moment obrotowy M w N×m. Założyć równomierne zużywanie się powierzchni ciernych (z) lub stałe naciski na powierzchniach ciernych (p).
Nr 4
Obliczenie wielkości podstawowych.
Założenia wstępne.
Materiał tarcz: stal C45;
Ilość włączeń na godzinę m=36;
Temperatura dopuszczalna Tdop= 460 K;
Moment obrotowy M=480 Nm;
Naciski dopuszczalne dynamiczne (uwzględniające zużycie): kd = 1, 5 MPa.
Obliczenie współczynnika przeciążenia sprzęgła:
Moment obciążający sprzęgło w czasie rozruchu Mr
Mr = T + Jr • ε = 480 + 2, 2 • 109, 091 = 720 Nm
Przyspieszenie kątowe ε wirujących elementów układu:
$$\varepsilon = \frac{T_{\max} - T}{J_{r}} = \frac{720 - 480}{2,2} = 109,091\frac{1}{s^{2}}$$
Gdzie: Tmax = k • T = 1, 5 • 480 = 720Nm
Obliczeniowy czas rozruchu sprzęgła:
$$t_{r} = \frac{\omega}{\varepsilon} = \frac{78,54}{109,091} = 0,720\ s$$
Gdzie nominalna prędkość kątowa silnika $\omega = \frac{\pi \bullet n}{30} = \frac{\pi \bullet 750}{30} = 78,54\ s^{- 1}$
Obliczenie średnicy wałka wejściowego.
Dla materiału C55 ksj = 120 MPa
$$\tau_{s} = \frac{T_{\max}}{W_{0}} \leq k_{\text{sj}}$$
$$\tau_{s} = \frac{T_{\max}}{W_{0}} = \frac{720 \bullet 10^{3}}{6433,982} = 111,906\ MPa$$
$W_{0} = \frac{\pi \bullet d^{3}}{16}$=$\frac{\pi \bullet 32^{3}}{16} = 6433,982$
$$d^{3} \geq \sqrt[3]{\frac{16 \bullet T_{\max}}{\pi \bullet k_{\text{sj}}}} = \sqrt[3]{\frac{16 \bullet 720{\bullet 10}^{3}}{\pi \bullet 120}} = 31,264\ mm$$
Do dalszych obliczeń przyjmuję średnicę d=32 mm.
Obliczenie wpustu.
Dla średnicy d = 32 mmwymiary wpustu wynoszą b x h = 10 x 8 mm (wg PN-70/M-85005). Dodatkowo głębokość wpustu w wałku t = 5 mm .
Z warunku na naciski powierzchniowe:
$$l \leq \frac{2 \bullet T_{\max}}{d \bullet k_{d} \bullet t} = \frac{2 \bullet 720 \bullet 10^{3}}{32 \bullet 110 \bullet 4} = 81,818\ mm$$
Przyjęto wpust pryzmatyczny A10x8x80 wg PN-70/M-85005 o długości l = 80 mm .
Obliczenie wymiarów sprzęgła.
Obliczenia wymiarów i liczby tarcz ciernych.
Z warunku geometrycznego:
$$\frac{D_{w}}{D_{z}} = (0,6 \div 0,8)$$
Dz = 130 mm
Dw = 0, 6 • 130 = 78 mm
Pole powierzchni tarczy ciernej:
$$A = \frac{\pi}{4} \bullet \frac{D_{z}^{3} - D_{w}^{3}}{D_{z}^{2} - D_{w}^{2}} = \frac{\pi}{4} \bullet \frac{130_{}^{3} - 78^{3}}{130_{}^{2} - 78^{2}} = 8494,867\ \text{mm}^{2}$$
Średnica cierna przy założeniu równomiernego zużywania się tarcz ciernych:
$$D_{m} = \frac{2}{3} \bullet \frac{D_{z}^{3} - D_{w}^{3}}{D_{z}^{2} - D_{w}^{2}} = \frac{2}{3} \bullet \frac{130_{}^{3} - 78^{3}}{130_{}^{2} - 78^{2}} = 106,167\ mm$$
Warunek poprawnego działania sprzęgła:
TT ≥ K • T2 = Tmax = 720 Nm
$$T_{T} \cong \frac{1}{2} \bullet D_{m} \bullet P_{d} \bullet u \bullet i \cong 720\ Nm$$
Warunek zgodny
Liczba tarcz ciernych (I sposób):
$$i_{p} = i + 1 \geq \frac{2 \bullet M_{r}}{D_{m} \bullet A \bullet k_{d} \bullet \mu} + 1$$
$$i_{p} \geq \frac{2 \bullet 720 \bullet 10^{3}}{106,167 \bullet 8494,867 \bullet 1 \bullet 0,15} = 10,664$$
ip ≥ 11
Przyjęta liczba tarcz ciernych: ip = 12, i = 10
Siłą docisku tarcz sprzęgła, aby praca odbywała się bez poślizgu:
$$P_{d} \geq \frac{T_{T}}{0,5 \bullet \mu \bullet i \bullet D_{m}} = \frac{720 \bullet 10^{3}}{0,5 \bullet 0,15 \bullet 11 \bullet 106,167} = 8220,325\ N$$
Przyjęte Pd = 8221 N
Warunek wytrzymałości sprzęgła na naciski:
$$p = \frac{P_{d}}{A} \leq k_{d} \rightarrow p = \frac{8221}{8494,867} = 0,968 \leq 1\ MPa$$
Sprawdzenie warunku cieplnego:
Praca rozruchu sprzęgła:
LR = JR • ω2 = 2, 2 • 78, 542 = 13570, 770 Nm
Energia kinetyczna:
Ek = 0, 5 • JR • ω2 = 0, 5 • 2, 2 • 78, 542 = 6785, 385 Nm
Praca tarcia tracona przy każdym włączeniu sprzęgła:
LT = LR − Ek → LT = 13570, 770 − 6785, 385 = 6785, 385 Nm
Moc tracona na ciepło w czasie t = 3600 s :
$$Q = \frac{L_{T} \bullet m}{t} = \frac{6785,385 \bullet 36}{3600} = 67,854\ \ W$$
Uznając m=36 jako liczbę częstych włączeń sprzęgła na godzinę.
Moc ciepłą jaka może być rozproszona przy temperaturze powierzchni tarcz ciernych Tdop :
Qdop = Q = 67, 854 W
Obliczenie powierzchni zewnętrznej sprzęgła:
Tdop = 460 K = 187
T0 = 293 K = 20
$$\alpha_{0} = 23,26\ \frac{W}{m^{2} \bullet} - wspolczynnik\ odporwadzania\ ciepla\ $$
$$A_{z} \geq \frac{Q}{\alpha_{0} \bullet \left( T_{\text{dop}} - T_{0} \right)} = \frac{67,854}{23,26 \bullet \left( 187 - 20 \right)} = 0,0174682\ m^{2} = 17468\ \text{mm}^{2}$$
Szerokość sprzęgła B:
$B \geq \frac{A_{z}}{\pi \bullet D_{\text{zs}}} \rightarrow B \geq \frac{17468}{\pi \bullet 150} = 37,068\ mm$ przyjmuje B=38 mm
Przyjmuję średnicę zewnętrzną obudowy sprzęgła Dzs = 150 mm.
$B = i \bullet g;\ \ \ \ g = \frac{B}{i}$=$\frac{38}{11} = 3,45\ mm$
Chcąc uzyskać taką powierzchnię odprowadzania przyjmuje gp = 3, 5 mm i ip = 12.
Obliczenia wymiarów dźwigni włączającej.
Warunki równowagi dźwigni:
$$\sum_{}^{}{F_{\text{ix}} = - N_{d} + N_{s} \bullet \cos\left( \beta - \rho_{s} \right) - T_{s} \bullet \sin\left( \beta - \rho_{s} \right) - T_{p} \bullet cos\alpha - N_{p} \bullet sin\alpha = 0}$$
$$\sum_{}^{}\begin{matrix}
M_{i\left( \right)} = - N_{d} \bullet b - T_{d} \bullet e - 0,5 \bullet d_{s} \bullet T_{s} - T_{p} \bullet sin\alpha \bullet a - T_{p} \bullet cos\alpha \bullet c + \\
+ N_{p} \bullet cos\alpha \bullet a - N_{p} \bullet sin\alpha \bullet c = 0 \\
\end{matrix}$$
Warunki równowagi pierścienia włączającego:
$$\sum_{}^{}{F_{\text{ix}} = - P_{w1} + N_{p} \bullet sin\alpha + T_{p} \bullet cos\alpha = 0}$$
Warunki równowagi punktu styku dźwigni i skrajnej tarczy ciernej:
$$\sum_{}^{}{F_{\text{ix}} = - N_{d} + P_{d1} = 0}$$
$$N_{d} = P_{d1} = \frac{P_{d}}{3} = \frac{8220,325}{3} = 2740,108\ N$$
Równania kierunków działania Rp (w celu wyznaczenia kąta β ):
Promień tarcia: rT = 0, 5 • ds • μs = 0, 5 • 5 • 0, 08 = 0, 2 mm
Gdzie wstępnie przyjęto średnicę sworznia dźwigienki ds = 5 mm
y − c = ctg(α+ρp) • (x−a),
y − b = tgρd • (x−e),
y − ys = tgβ • (x−xs),
gdzie ys = −rT • cosβ = −0, 2 • cosβ , xs = rT • sinβ = 0, 2 • sinβ
Po przekształceniach i po podstawieniu następujących danych:
μd = μp = μs = 0, 08, a = 100 mm, b = 25 mm, c = 15 mm, e = 6 mm, α = 5
Otrzymano współrzędne punktu przecięcia się prostych (kierunków) działania sił Rp, Rd, Rs oraz kąt β :
x = 100, 386 mm, y = 17, 439 mm, β = 9, 76
Wartości sił normalnych i stycznych (tarcia):
$$\left\{ \begin{matrix}
- P_{d1} + N_{s} \bullet \left\lbrack \cos\left( \beta - \rho_{s} \right) - \mu_{s} \bullet sin(\beta - \rho_{s}) \right\rbrack - N_{p} \bullet \left\lbrack sin\alpha + \mu_{p} \bullet cos\alpha \right\rbrack = 0 \\
- P_{d1} \bullet \left\lbrack b + e \bullet \mu_{d} \right\rbrack - 0,5 \bullet d_{s} \bullet \mu_{s} \bullet N_{s} - N_{p} \bullet \begin{bmatrix}
\mu_{p} \bullet \left( a \bullet sin\alpha + c \bullet cos\alpha \right) + \\
+ c \bullet sin\alpha - a \bullet cos\alpha \\
\end{bmatrix} = 0 \\
\end{matrix} \right.\ $$
Po rozwiązaniu równań równowagi otrzymujemy:
$${N_{p} = P_{d1} \bullet \frac{- 1 - \frac{b + e \bullet \mu_{d}}{0,5 \bullet d_{s} \bullet \mu_{s}} \bullet \left\lbrack \cos\left( \beta - \rho_{s} \right) - \mu_{s} \bullet \sin\left( \beta - \rho_{s} \right) \right\rbrack}{\frac{1}{0,5 \bullet d_{s} \bullet \mu_{s}} \bullet \left\lbrack \mu_{p} \bullet \left( a \bullet \text{sinα} + c \bullet \text{cosα} \right) + c \bullet \text{sinα} - a \bullet \text{cosα} \right\rbrack} \bullet \backslash n}{\bullet \frac{1}{\left\lbrack \cos\left( \beta - \rho_{s} \right) - \mu_{s} \bullet sin(\beta - \rho_{s}) \right\rbrack + \left\lbrack \text{sinα} + \mu_{p} \bullet \text{cosα} \right\rbrack}}$$
tgρs = μs
tgρs = 0, 08
ρs = 4, 57
$${N_{p} = 2740,108 \bullet \frac{- 1 - \frac{25 + 6 \bullet 0,08}{0,5 \bullet 5 \bullet 0,08} \bullet \left\lbrack \cos\left( 9,76 - 4,57 \right) - 0,08 \bullet \sin\left( 9,76 - 4,57 \right) \right\rbrack}{\frac{1}{0,5 \bullet 5 \bullet 0,08} \bullet \left\lbrack 0,08 \bullet \left( 100 \bullet sin5 + 15 \bullet cos5 \right) + 15 \bullet sin5 - 100 \bullet cos5 \right\rbrack} \bullet \backslash n}{\bullet \frac{1}{\left\lbrack \cos\left( 9,76 - 4,57 \right) - 0,08 \bullet \sin\left( 9,76 - 4,57 \right) \right\rbrack + \left\lbrack sin5 + 0,08 \bullet cos5 \right\rbrack}}$$
Np = 1412, 019 N
$$N_{s} = \frac{1}{0,5 \bullet d_{s} \bullet \mu_{s}} \bullet \left\{ - P_{d1} \bullet \left( b + e \bullet \mu_{d} \right) - N_{p} \bullet \left\lbrack \mu_{p} \bullet \left( a \bullet \text{sinα} + c \bullet \text{cosα} \right) + c \bullet \text{sinα} - a \bullet \text{cosα} \right\rbrack \right\}$$
$$N_{s} = \frac{1}{0,5 \bullet 5 \bullet 0,08} \bullet \left\{ - 2740,108 \bullet \left( 25 + 6 \bullet 0,08 \right) - 1412 \bullet \left\lbrack 0,08 \bullet \left( 100 \bullet sin5 + 15 \bullet cos5 \right) + 15 \bullet sin5 - 100 \bullet cos5 \right\rbrack \right\}$$
Ns = 3316 N
Tp = Np • μp = 1412 • 0, 08 = 112, 96N , Ts = Ns • μs = 3316 • 0, 08 = 265, 28 N
Wartość reakcji działającej na sworzeń:
$$R_{s} = \sqrt{N_{s}^{2} + T_{s}^{2}} = \sqrt{3316^{2} + 265^{2}} = 3326N$$
Wartość siły działającej na pierścień włączający (przypadającej na jedną dźwignię):
Pw1 = Np • sinα + Tp • cosα = 1412 • sin5 + 112, 96 • cos5 = 235, 594 N
Wartość całkowitej siły działającej na pierścień włączający:
Pw = 3 • Pw1 = 3 • 235, 594 = 706, 782 N
Sprawdzenie średnicy sworznia dźwigni włączającej.
Materiał sworznia: stal 45, kd = 97 MPa, kt = 75 MPa;
Wymiary sworznia: ds = 5mm;
Grubość dźwigni: g = 10 mm.
Sprawdzenie sworznia na naciski:
$$p = \frac{R_{s}}{A_{d}} = \frac{R_{s}}{g \bullet d_{s}} = \frac{3326}{10 \bullet 5} = 66,52\ MPa < k_{d} = 97\ MPa$$
Sprawdzenie sworznia na ścinanie:
$$\tau = \frac{R_{s}}{A_{t}} = \frac{4 \bullet R_{s}}{\pi \bullet d_{s}^{2} \bullet j} = \frac{4 \bullet 3326}{\pi \bullet 5^{2} \bullet 2} \cong 84,696\ MPa > k_{t} = 97\ MPa$$
Sprawdzenie krzywizny powierzchni roboczej dźwigni na naciski Hertza.
Wyznaczenie promienia krzywizny dźwigni:
$$\frac{1}{\rho_{d}} \leq \frac{k_{d}^{2}}{{0,564}^{2}} \bullet \frac{g}{P_{d1}} \bullet \left( \frac{1 - v_{1}^{2}}{E_{1}} + \frac{1 - v_{2}^{2}}{E_{2}} \right)$$
E1 = E2 = 2, 06 • 105 MPa
v1 = v2 = 0, 3
kd = 200 MPa
$$\frac{1}{\rho_{d}} \leq \frac{200^{2}}{{0,564}^{2}} \bullet \frac{10}{2740,108} \bullet \left( \frac{1 - {0,3}_{}^{2}}{2,06 \bullet 10^{5}} + \frac{1 - {0,3}_{}^{2}}{2,06 \bullet 10^{5}} \right)$$
$$\frac{1}{\rho_{d}} \leq 0,004054\ \text{mm}^{- 1}$$
ρd ≥ 246, 638 mm
Przyjeto : ρd = 250 mm
Sprawdzenie nacisków ze wzoru Hertza:
$$p_{H} = 0,564 \bullet \sqrt{\frac{P_{d1} \bullet \left( \frac{1}{\rho_{p}} + \frac{1}{\rho_{d}} \right)}{g \bullet \left( \frac{1 - v_{1}^{2}}{E_{1}} + \frac{1 - v_{2}^{2}}{E_{2}} \right)}} \leq k_{d}$$
$$p_{H} = 0,564 \bullet \sqrt{\frac{2740,108 \bullet \left( \frac{1}{250} \right)}{10 \bullet \left( \frac{1 - {0,3}_{}^{2}}{2,06 \bullet 10^{5}} + \frac{1 - {0,3}_{}^{2}}{2,06 \bullet 10^{5}} \right)}} = 198\ MPa \leq k_{d} = 200\ MPa$$
Obliczenie wymiarów wypustów tarcz wewnętrznych.
Obliczenie szerokości wypustów lw z warunku na ścinanie:
$$\tau_{t} = \frac{F_{o,w}}{A_{\text{wt}} \bullet \xi} \leq k_{t}$$
$$\tau_{t} = \frac{18701,299}{270 \bullet 0,75} = 92,352\ \leq 118\ MPa$$
Gdzie:
Fo, w – siła obwodowa na średnicy przekroju ścinania wypustów
$$F_{o,w} = \frac{2 \bullet M_{\text{obl}}}{D_{w} - 1} = \frac{2 \bullet 720 \bullet 10^{3}}{78 - 1} = 18701,299\ N$$
Awt – pole przekroju ścinanego
Awt = ipw • gp • lw • m=10•1, 5 • 6 • 3 = 270 mm2
ipw = 10 (liczba tarcz wewnetrznych),
m = 3 (liczba wypustow jednej tarczy), gp = 1, 5 mm (gruboosc tarczy),
$$\xi = 0,75\ \begin{pmatrix}
wspolczynnik\ uwzgledniajacy\ nierownomierne\ obciazenie\ \\
poszczegolnych\ wypustow\ tarczy \\
\end{pmatrix},\ $$
kt = 118 MPa (naprezenia dopuszczalne na sciannie dla stali 45 hartowanej).
$$l_{w} \geq \frac{F_{o,w}}{i_{\text{pw}} \bullet g_{p} \bullet k_{t} \bullet m \bullet \xi} = \frac{18701,299\ }{10 \bullet 1,5 \bullet 118 \bullet 3 \bullet 0,75} = 4,696\ mm$$
Przyjęto lw = 6 mm .
Obliczenie wysokości wypustu hw z warunku na naciski:
$$p = \frac{F_{o,w}}{A_{\text{wd}} \bullet \xi} \leq k_{d}$$
$$p = \frac{18701,299}{157,5 \bullet 0,75} = 158,317 \leq 175\ MPa$$
Gdzie:
Awt – pole przekroju ścinanego
Awd = ipw • gp • hw • m= 10 • 1, 5 • 3, 5 • 3 = 157, 5 mm2
ipw = 10 (liczba tarcz wewnetrznych),
m = 3 (liczba wypustow jednej tarczy), gp = 1, 5 mm (gruboosc tarczy),
$$\xi = 0,75\ \begin{pmatrix}
wspolczynnik\ uwzgledniajacy\ nierownomierne\ obciazenie\ \\
poszczegolnych\ wypustow\ tarczy \\
\end{pmatrix},\ $$
kt = 175 MPa (naprezenia dopuszczalne na sciannie dla stali 45 hartowanej).
$$h_{w} \geq \frac{F_{o,w}}{i_{\text{pw}} \bullet g_{p} \bullet k_{d} \bullet m \bullet \xi} = \frac{18701,299\ }{10 \bullet 1,5 \bullet 175 \bullet 3 \bullet 0,75} = 3,166\ mm$$
Przyjęto hw = 3, 5 mm .
Obliczenie wymiarów wypustów tarcz zewnętrznych.
Obliczenie szerokości wypustów lz z warunku na ścinanie:
$$l_{z} \geq \frac{F_{o,z}}{i_{\text{pz}} \bullet g_{p} \bullet k_{t} \bullet m \bullet \xi} = \frac{10992,366}{9 \bullet 1,5 \bullet 118 \bullet 3 \bullet 0,75} = 3,067\ mm$$
Gdzie:
Fo, z - siłą obwodowa na średnicy przekroju ścinania wypustów tarczy zewnętrznej
$$F_{o,z} = \frac{2 \bullet M_{\text{obl}}}{D_{z} + 1} = \frac{2 \bullet 720 \bullet 10^{3}}{130 + 1} = 10992,366\ N$$
oraz przyjęto ipz = 9 - liczba tarcz zewnętrznych.
Przyjęto lz = 6 mm .
Obliczenie wysokości wypustu hz z warunku na naciski:
$$h_{z} \geq \frac{F_{o,z}}{i_{\text{pz}} \bullet g_{p} \bullet k_{d} \bullet m \bullet \xi} = \frac{10992,366\ }{9 \bullet 1,5 \bullet 175 \bullet 3 \bullet 0,75} = 2,068\ mm$$
Przyjęto hz = 4 mm .
Obliczenie mechanizmu regulacyjnego docisku tarcz ciernych.
Wstępny dobór wielkości sprężyny.
Założenia wstępne:
d=0,8 mm- średnica drutu śruby
D= 6 mm- średnica średnia sprężyny
Τdop≅0, 5 • Rm min = 450MPa dla stali sprezynowej klasy A
Robocze obciążenie sprężyny Pr
Pr=P1+P0=3,5 N przyjęte
Oraz ugięcie sprężyny f=4,2 mm≥s = 4 mm
Sztywność sprężyny (wstępnie):
C= $\frac{P_{r}}{f_{r}} = \frac{3,5}{5} = 0,7\ \frac{N}{\text{mm}}$
Gdzie fr=f1+f0=4,2+1=5,2 mm
Wskaźnik sprężyny:
w=$\frac{D}{d} = \frac{6}{0,6} = 10$
liczba zwojów czynnych:
zc=$\frac{G \bullet d}{8 \bullet w^{3} \bullet c} = \frac{81400\ \bullet 0,6}{8 \bullet 10^{3} \bullet 0,7} \cong 9$
całkowita liczba zwojów:
z=zc+zn= 9+1,5=10,5
sztywność (skorygowana)
c=$\frac{G \bullet d}{8 \bullet w^{3} \bullet z} = \frac{81400\ \bullet 0,6}{8 \bullet 10^{3} \bullet 9} \cong 0,678\ \frac{N}{\text{mm}}$
suma prześwitów między zwojowych:
$\sum_{}^{}{a\min}$ =x • d • zc = 0, 35 • 0, 6 • 9 = 1, 89 mm
Długość sprężyny zblokowanej
lbl nom = (z+0,5) • d = (10,5+0,5) • 0, 6 = 6, 6 mm
lbl = lbl nom • (0,5) • d = 6, 6 • (0,5) • 0, 6 = 6, 9mm
Długość swobodna sprężyny
Długość wstępnego napięcia L:
$$L \geq l_{\text{bl}} + \sum_{}^{}{a\min} + f_{1} = 6,9 + 1,89 + 4,2 + 12,99\ mm$$
Przyjmuje L= 14 mm
Długość swobodna sprężyny:
L0=15 mm≥L
Skok zwojów sprężyny:
$s = \frac{l_{0} - (z_{n} - 0,5) \bullet d}{z_{c}} = \frac{15 - 0,6}{9}$=1,6 mm
Srednica zewnetrzna sprezyny zwieksozna po obciazeniu sila Pr
$$D_{z}^{'} = \sqrt{D_{z}^{2}} + 0,1 \bullet s^{2} = 6,32\ mm$$
Naprężenia styczne w przekroju sprężyny ściśniętej pod siłą
$$\tau_{k} = k \bullet \frac{G}{\pi} \bullet \frac{d}{z_{c} \bullet D^{2}} \bullet f_{r} = 1,13475 \bullet \frac{81400}{\pi} \bullet \frac{0,6}{9 \bullet 6^{2}} \bullet 5,2 = 283,1\ MPa < \tau_{\text{dop}}\ $$