Najważniejsze działy i zagadnienia filozoficzne (ontologia, epistemologia, antropologia).’
Ontologia - w filozofii, zgodnie z Lexicon Philosophorum (1613), nauka o "pierwszych zasadach i ostatecznych przyczynach" bytu. W takim ujęciu nauka o bycie jako takim, której zadaniem jest dociekanie natury wszystkiego, cokolwiek istnieje, czyli "tego, co jest", zarówno w sferze realnej - przedmioty, zdarzenia, fakty - jak też wyabstrahowanej - pojęcia, kategorie, terminy.
Epistemologia - teoria poznania lub gnoseologia – dział filozofii, zajmujący się relacjami między poznawaniem, poznaniem a rzeczywistością. Epistemologia rozważa naturę takich pojęć jak: prawda, przekonanie, sąd,spostrzeganie, wiedza czy uzasadnienie.
Antropologia - (filozofia człowieka) – dział filozofii zajmujący się kwestiami natury człowieka, jego bytem osobowym, działalnością, wyjaśnieniem jego miejsca we wszechświecie, przyrodzie i społeczeństwie. Zagadnienia dotyczące człowieka podejmowano od początków myśli ludzkiej. Analizy z zakresu antropologii wyróżnić można w ramach każdej myśli czy systemu filozoficznego.
Etyka a moralność (składowe moralności: wartości, normy, oceny ; podział etyki: normatywna, opisowa, metaetyka).
Etyka – dział filozofii, zajmujący się badaniem moralności i tworzeniem systemów myślowych, z których można wyprowadzać zasady moralne. Etyka bywa też nazywana filozofią moralną.
Moralność – zbiór zasad (norm), które określają co jest dobre, a co złe.
Etyka a moralność - Pochodzeniem zasad moralnych i ich sensem zajmuje się etyka. Nie są to jednak tożsame pojęcia. Zasady moralne przyjmują najczęściej formę zdań rozkazujących lub zakazujących, rzadziej oznajmujących. Przykładem zasady moralnej jest np. zakaz "nie zabijaj". Naruszenie tych zasad powoduje zwykle wewnętrzny konflikt psychiczny, zwany poczuciem winy. Zasady etyczne w odróżnieniu od moralnych są ogólnymi, filozoficznymi twierdzeniami, wynikającymi z danego światopoglądu – przyjętego systemu pojęciowego (w niektórych wypadkach również religijnego). Na ich bazie można tworzyć konkretne nakazy i zakazy moralne. Często zdarza się tak, że różne zasady etyczne prowadzą do tych samych zasad moralnych.
Składowe moralności:
- wartości: rzecz cenna, coś co jest przedmiotem dążenia, preferowany sposób zachowania, kryterium oceniania, a w filozofii pewien abstrakcyjny byt
- normy: zasady postępowania człowieka, ukierunkowujące go ku spełnianiu dobra i unikaniu zła. Ich wypełnianie jest powinnością moralną.
- oceny: wyrażające emocjonalny stosunek człowiek do zjawisk i ludzkich czynów podlegających bądź na ich akceptacji, bądź dezaprobacie. Oceny moralne są pochodne wobec uznawanych wartości. Określenia: godny – niegodny, ludzki – nieludzki.
Podział etyki:
Etyka normatywna – zajmuje się tym, co być powinno.
Etyka opisowa – nauka o moralności, bada zjawiska i problemy moralne, czyli bada to co jest.
Metaetyka – jest jednym z trzech działów głównych działów etyki. Jej początki datuje się na pierwsze lata XX wiek, kiedy to pojawiło się dzieło George’a Edwarda Moore’a pod tytułem „Zasady etyki”. Samo słowo metaetyka oznacza zaś gnoseologiczne, logiczne i metodologiczne zagadnienia etyki normatywnej. Problematyka metaetyki jest bardzo obszerna. Obejmuje ona nawet takie zagadnienia jak wolność woli, odpowiedzialność moralna i przedmiot oceny etycznej, lecz włącza je przede wszystkim od strony znaczenia uwikłanych w te zagadnienia podstawowych pojęć, podając te pojęcia subtelnej analizie logicznej.
Filozofia życia (założenia ogólne; Nietzche).
(DOPISAĆ)
Marksizm (przedstawiciele, założenia ogólne, Marks, teoria poznania, materializm dialektyczny i historyczny, antropologia człowieka).
Marksizm – światopogląd polityczno-społeczno-gospodarczy wywodzący się z myśli Karola Marksa, a także, w mniejszym stopniu Fryderyka Engelsa.
Myśl Marksa rozwijała się pod wpływem dwóch sprzecznych tendencji – determinizmu i aktywizmu. Z jednej strony Marks wierzył, że historią i rozwojem społeczeństw rządzą prawa deterministyczne, a studiowanie historii pozwoli poznać je i przewidywać przyszłe zmiany, z drugiej zaś uważał, że mimo wszystko można tę historię zmieniać
Determinizm - koncepcja filozoficzna, według której wszystkie zdarzenia w ramach przyjętego paradygmatu są połączone związkiem przyczynowo-skutkowym, a zatem każde zdarzenie jest zdeterminowane przez swoje przyczyny.
Materializm dialektyczny - Istotną cechą odróżniającą marksizm od innych rodzajów materializmu, jest przyjęcie, że jedną z niezbywalnych cech materii jest jej charakter dialektyczny. Oznacza to, że oprócz podlegania prawom fizyki i innych nauk przyrodniczych, są jej na stałe przypisane ogólne prawa przemian, pierwotniejsze od praw fizyki, do których można dojść jedynie na drodze filozoficznych analiz
Materializm historyczny - Według Marksa i jego następców, źródłem wszelkich przemian społecznych są zmiany w zakresie organizacji produkcji. Produkty todobra, które są wytworem ludzkiej pracy. Oprócz pracy, potrzebne do ich wytwarzania są także środki takie jak: surowce, urządzenia i pomieszczenia. Środki produkcji, czyli baza, generują nadbudowę, czyli, filozofię, naukę i sztukę danego okresu. Według Marksa, cała "gra" tworząca politykę, historię i ekonomię toczy się wokół własności środków produkcji.
Teoria poznania – marksizmu – Marksizm wychodzi z założenia, że poznanie jest związane z działaniem ludzkim i w związku z tym drogą do właściwego rozwiązania problemów teorii poznania widzi w konfrontacji tych problemów ze społeczno– historyczną. Marksizm wykazał, że wpływ poznania na działanie ma swe korzenie w bardziej podstawowym fakcie, jakim jest rozwój społeczno – historycznej praktyki człowieka i jej rola w kształtowaniu naszej wiedzy o świecie.
Antropologia człowieka – Marksa - Człowiek dla Marksa to istota przyrodnicza, społeczna, historyczna, urzeczywistniająca się w twórczej pracy, będąca najwyższą wartością i wolna. Przeoczył to, że człowiek jest jednak istotą ułomną. Nie chciał dostrzec, że człowiek jest powiązany z gruntem istnienia - z Bogiem. Konkrety człowiek ze swymi egzystencjalnymi troskami został u Marksa przysłonięty przez człowieka społecznego i kolektyw. Marks nie widział dostatecznie głęboko osobowego i moralnego wymiaru człowieka.
Egzystencjalizm ( „Egzystencja wyprzedza esencję”- co to oznacza, A. Camus i jego postrzeganie absurdu, J.P. Sartre).
Egzystencjalizm – współczesny kierunek filozoficzny, którego przedmiotem badań są indywidualne losy jednostki ludzkiej, wolnej ("skazanej na wolność") i odpowiedzialnej, co stwarza poczucie "lęku i beznadziei istnienia" (pesymizm). Przedstawiciele: Heidegger Karl, J.P.Santre,
Egzystencjalizm istnieje w wersji teistycznej oraz ateistycznej. W obu przypadkach jego ideą jest przekonanie, że człowiek, jako jedyny z wszystkich bytów ma bezpośredni wpływ na to kim jest i dokonując niezależnych wyborów wyraża swoją wolność. Ludzie są na tę wolność wręcz skazani, jest ona atrybutem człowieczeństwa.
Santre – „ Egzystencja wyprzedza esencję”- oznacza to, że człowiek najpierw istnieje, a dopiero później się definiuje. Istnienie człowieka tym różni się od istnienia roślin, że człowiek nie posiada wrodzonej natury, danej mu z góry, lecz musi sam ją stworzyć, nadać swemu życiu sens i wziąć za nie odpowiedzialność.
A. Camus i jego postrzeganie absurdu
Według Camusa człowiek jest w świecie wygnańcem. Absurd wynika z tego, że z jednej strony świat jest dla człowieka obcy i ten nie czuje się w nim jak u siebie, ale z drugiej nie może żyć poza nim, bo przecież egzystencja do niego należy i tylko w nim jest możliwa. Poczucie absurdu pogłębia się, jeżeli człowiek wyobraża sobie, że jest jakiś „świat” poza tym realnym.
N. Hartmann (prawo mocy wartości)
Neopozytywizm (3 główne zasady: empiryzm, pozytywizm, fizykalizm).
Neopozytywizm, Comte’a -kierunek w filozofii 1. poł. XX w., będący odrodzeniem pozytywizmu pod nazwami: fizykalizmu, empiryzmu logicznego, pozytywizmu logicznego, neopozytywizmu, trzeciego pozytywizmu.
Problematyka neopozytywizmu obejmowała trzy grupy zagadnień: 1) empiryzm logiczny. 2) problem filozofii jako nauki. 3) zagadnienie jedności nauki.
Empiryzm logiczny - kierunek filoz. głoszący pogląd, że każda teza nauki jest bądź tautologią, bądź zdaniem empirycznym;
Pozytywizm -
Fizykalizm
Psychoanaliza (Z. Freud: nieświadome zjawiska psychiczne ; id, ego, superego).
I. Berlin ( 2 koncepcje wolności).
Personalizm katolicki (E. Mournier i jego koncepcja osoby).