Metody i techniki badań społecznych – pytania do kolokwium po 1 sem.
Co odróżnia socjologię od potocznej wiedzy na temat życia społecznego (socjologii zdroworozsądkowej)? Omów najważniejsze różnice.
Na czym polega wyjaśnianie idiograficzne a na czym nomotetyczne? Przedstaw przykłady. Który z typów tych wyjaśnień do jakich celów stosuje się w badaniach społecznych?
Na czym polega indukcyjny a na czym dedukcyjny model wyjaśniania? Podaj przykłady wyjaśniania idiograficznego i nomotetycznego. Kiedy stosuje się w badaniach te typy wyjaśniania?
Przedstaw różnice pomiędzy ilościowym i jakościowym podejściem do badań socjologicznych. Wady i zalety obydwu typów badań. Od czego zależy stosowanie jakościowych bądź ilościowych metod i technik badawczych?
W jaki sposób paradygmaty i teorie socjologiczne wpływają na wybór stosowanych w badaniach empirycznych metod i technik badawczych? Podaj przykłady.
Przedstaw założenia naturalizmu i antynaturalizmu oraz ich konsekwencje dla badań socjologicznych.
Na czym polega wpływ rezultatów badań na rzeczywistość, do której wnioski z badań mają się odnosić. Przykłady.
Na czym polega bezpośredni wpływ czynności badawczych na badaną rzeczywistość uniemożliwiający osiągnięcie miarodajnych rezultatów. Przykłady. Jakie dane wykorzystywane w socjologii są wolne od tego zjawiska?
Na czym polega konflikt pomiędzy postulatem systematyczności badań a postulatem ubiegania się o wnioski ogólne nie ograniczone wyznacznikami historycznymi?
Na czym polega konflikt pomiędzy ograniczeniem się do metod standaryzowanych a miarodajnością wskaźników i subtelnością problematyki?
Przedstaw 4 funkcje wykorzystania doświadczenia wewnętrznego w procesie badawczym.
Przedstaw ogólny schemat problematyki badawczej sformułowany przez Stefan Nowaka. Podaj przykład problemu badawczego sformułowanego wg tego schematu.
Co nie może być problemem badawczym? Jakie warunki musi spełniać interesujące badacza zagadnienie aby mogło być problemem badawczym w empirycznych badaniach socjologicznych?
Przedstaw różnicę między badaniami deskryptywnymi i eksplanacyjnymi. Podaj przykłady.
Przedstaw pojęcia przedmiot badań i jednostka analizy. Przykłady.
Na czym polega błąd ekologizmu a na czym błąd indywidualizmu?
Kiedy w badaniach socjologicznych dobieramy próbę badawczą a kiedy jej nie dobieramy? Jak nazywają się takie badania?
Wyjaśnij pojęcia: populacja generalna, populacja próbna, reprezentatywność.
Omów 3 rodzaje reprezentatywności: 1. R. ze względu na rozkład wartości zmiennych, 2. R. pod względem statystycznych zależności pomiędzy badanymi zmiennymi, 3. R. typologiczną.
Przedstaw różnice między losowym i nielosowym doborem próby. Wady i zalety tych rodzajów doboru próby. Który z nich gwarantuje większą reprezentatywność? Dlaczego?
Przedstaw założenia losowego doboru próby. Jakie warunki muszą być spełnione, żeby można było zastosować dobór losowy.
Co to jest poziom i przedział ufności. Jakie są zależności pomiędzy poziomem ufności, przedziałem ufności, wielkością populacji i wielkością próby?
Co to jest operat losowania? Jakie powinien spełniać warunki, co może być wykorzystywane jako operat losowania? Jakie problemy mogą utrudniać pozyskanie dobrego operatu?
Rodzaje doboru losowego. Przedstaw stosowane procedury doboru próby losowej.
Typy doboru próby nieprobabilistycznej.
Omów metodę kuli śnieżnej. Kiedy można ją stosować, jakie są jej ograniczenia?
Na czym polega celowy dobór próby badawczej? Kiedy może być stosowany. Jakie są jego ograniczenia?
Omów procedurę doboru próby metodą kwotową. Jakie warunki muszą być spełnione żeby zastosować tą metodę?
Na czym polega niejasność a na czym nieostrość pojęcia? Przykłady.
Pojęcia jakościowe i pojęcia ilościowe. Na czym polega kwantyfikacja pojęcia? Podaj przykłady.
Przedstaw wady i zalety danych jakościowych i danych ilościowych.
Co to są zmienne i wartości zmiennych. Podaj przykłady.
Omów 4 poziomy pomiaru. Przykłady zmiennych dla każdego poziomu. Po co określa się poziomy pomiaru?
Wyjaśnij pojęcie determinizmu. Na czym polega deterministyczny model nauki?
Dlaczego model przyczynowy przyjmowany w naukach społecznych ma z reguły charakter PROBABILISTYCZNY? Co to oznacza? Podaj przykład zależności przyczynowo-skutkowej sformułowanej zgodnie z tym modelem.
Wyjaśnij pojęcia: zmienna zależna i zmienna niezależna. Podaj przykład związku przyczynowo-skutkowego, określ w nim zmienną zależną i niezależną. Określ kierunek związku.
Przedstaw kryteria przyjmowane do stwierdzenia istnienia związku przyczynowego w przypadku wyjaśniania IDIOGRAFICZNEGO (Joseph Maxwell)
Przedstaw kryteria stwierdzenia czy związek ma charakter przyczynowo-skutkowy w przypadku wyjaśniania NOMOTETYCZNEGO (Paul Lazersfeld)
Co to jest zależność pozorna? Przykłady zależności pozornych.
Przyczyna wystarczająca i przyczyna konieczna. Przykłady.
Przedstaw różnice między badaniami stosowanymi i badaniami podstawowymi.
Omów pojęcia: metoda bada, technika badań, narzędzie badawcze.
Przedstaw założenia, specyfikę i zastosowanie metody badań terenowych.
Przedstaw założenia, specyfikę i zastosowanie metody reprezentacyjnej.
Przedstaw założenia, specyfikę i zastosowanie w socjologii metody eksperymentalnej. Jakie problemy napotyka zastosowanie tej metody w badaniach socjologicznych?
Co to jest eksperyment ex post facto (eksperyment naturalny)? Przedstaw przykład propozycji wykorzystania tej metody w badaniach socjologicznych.
Omów zastosowanie w socjologii metody badań na materiałach historycznych.
Metoda socjometryczna. Założenia, wykorzystanie w badaniach, procedura badań.
Przedstaw różnice między metodą panelową, pseudopanelem i metodą trackingową.
Metoda analizy treści. Zastosowanie w badaniach socjologicznych. Ilościowy i jakościowy wymiar analizy treści.
Metoda biograficzna – zastosowanie metody biograficznej, jej zalety, założenia. Sposoby pozyskiwania materiału do analizy.
Literatura:
E. Babbie, Badania społeczne w praktyce, Warszawa 2004
L. Sołoma, Metody i techniki badań socjologicznych, Olsztyn 2002
Ch. Frankfort-Nachmias, D. Nachmias, Metody badawcze w naukach społecznych, Poznań 2001
R. Mayntz, K. Holm, P. Hubner: Wprowadzenie do metod socjologii empirycznej, Warszawa 1985
J. Lutyński, Metody badań społecznych, Łódz 2000
J. Sztumski, Wstęp do metod i technik badań społecznych, Katowice 2005
L. A. Gruszczyński, Kwestionariusze w socjologii, Katowice 1999
S. Ossowski, O osobliwościach nauk społecznych, Warszawa 2003
P. Sztompka, Socjologia. Analiza społeczeństwa, Warszawa 2002
S. Nowak, Metodologia Badań Społecznych, Warszawa 2007
Encyklopedia Socjologii, Warszawa 1998-2005