Integracja Europejska – wykł. dr Marta du Vall

Plan zajęć :

• Geneza i koncepcje integracji europejskiej

• Powstanie i rozwój wspólnot europejskich

• Unia europejska

• Instytucje UE/WE

• System prawny UE/WE

• Integracja gospodarcza WE/UE

• Unia gospodarcza i walutowa

• Polityka regionalna UE i fundusze strukturalne UE

• II filar UE ( wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa )

• III filar UE (współpraca policyjna i sądowa)

• Polska w UE

Warunki Zaliczenia

• Egzamin w formie testu (jednokrotnego wyboru +kilka pyt. Otwartych np. definicja .

• Ostatnie zajęcia 1 termin przed sesja dla chętnych . obecność nieobowiązkowa .

Wkład I 4 października 2009 r.

Europejskie idee integracji europejskiej

Niemieckie koncepcje integracji Europy

Koncepcje niemieckie należały do najbardziej rozwiniętych na przełomie XIX / XX wieku

Można było zaobserwować 2 nurty :

• Związany z ideologią romantyczną w niemieckiej myśli społecznej i Policznej – nawiązywał do przeszłości Niemiec z czasów świętego cesarstwa Rzymskiego Narodu niemieckiego : czasów traktowanych jako złoty wiek w dziejach narodu niemieckiego . Motywem tego nurtu było wezwanie skierowane do polityków , intelektualistów ,pisarzy i działaczy społecznych żeby skoncentrowali swój wysiłek na uświadomieniu społeczeństwu konieczności i możliwości powtórnego urzeczywistnienia wielkości Niemiec , głównie przez ekspansję terytorialną i militarną i polityczną.

• Drugi nurt był bardziej racjonalny, wiązał konieczność ekspansji terytorialnej z rozwojem gospodarczym. Uważał, że przede wszystkim rosnąca konkurencja gospodarki światowej i rynku światowego wymaga od państw europejskich współpracy w tej dziedzinie, tak aby nie poddać się konkurentom z kontynentu amerykańskiego czy ze wschodu.

Nurt 1: Mitteleuropa traktowana jako „przestrzeń niemieckiego przeznaczenia”

• największy wpływ na kształtowanie teorii mitteleuropy i nacjonalistycznej świadomości Niemczech wywarł Ernest Moritz Arnolt. Dowodził on iż plemiona germańskie stanowiły źródło kultury i cywilizacji europejskiej, a „Niemiec to człowiek, któremu Bóg dał całą ziemię za ojczyznę”.

• Kolejną ważną postacią jest Johan Gottlieb Fichte. Ideałem najlepszego państwa było dla niego państwo autokratyczne . Jeśli kraj nie dysponuje odpowiednią ilością ziemi, surowców, bogactw naturalnych, to ma naturalne prawo by poszerzać swe terytorium, które zapewni mu samowstraczalność.

• Bardziej racjonalnych argumentów używali Griedrich List(1789-1846) i Constantin Frantz(1817-1891). List wykazywał ścisły związek między rozszerzaniem obszaru gospodarczego a rozwojem gospodarczym, natomiast Franz wystąpił z propozycją utworzenia konfederacji państw środkowoeuropejskich.

• Z kolei Książę Feliks Schwarzenberg oraz Karol Ludwik von Bruck swą koncepcję integracji Monarchii Austriackiej z Rzeszą Niemiecka uzasadniali motywem zagrożeń Europy ze strony Rosji i Stanów Zjednoczonych . Monarchia Austriacka miała połączyć się z krajami Związku Niemieckiego w środkowoeuropejską unię celną, a przez to otworzyć przed narodem niemieckim nowe możliwości gospodarcze i politycznego rozwoju i być swego rodzaju magnesem przyciągającym kraje sąsiedzkie z południa i północy.

• Friedrich Ratzel(1844-1904)-niemiecki geograf i etnograf, oraz założona przez niego szkoła dali teoretyczne podstawy ekspansji Niemiec na zewnątrz. Wg nich warunki geograficzne są czynnikiem decydującym o losach narodów i państw. Sprzeczność między przestrzenią jako wielkością niezmienną a procesami życiowymi, jako siłą dynamiczną, sprowadzili do problemu walki o przestrzeń życiową, problemu utożsamianego z walką o byt. Ratzel sformułował pojęcie państwa światowego. Mitteleuropa w wersji Ratzela służyła jako uzasadnienie przyszłego sojuszu politycznego Niemiec, Austro-Węgier i Włoch.

• Lei von Carpivi(1831-1899)-kanclerz Rzeszy w latach 1890-94 oraz Aleksander Ponz(1829-1912)(podobnie jak von Bruck i Schwarzenberg) podnosili motyw zagrożenia Europy. W tym okresie świat faktycznie wchodził w fazę zaostrzającej się konkurencji międzynarodowej, protekcjonizmu, presji gospodarki światowej. Ogłoszona m.in. przez USA w 1890 r. nowa taryfa celna, która dotkliwie uderzała w przemysł krajów europejskich.

• Z najbardziej rozwiniętą koncepcją Mitteleuropy wystąpił Friedrich Naumann (1860-1919). Zasadniczym trzonem miały być Niemcy powiązane z Austro-Węgrami „nowymi układami i urządzeniami”. Później można pomyśleć o przyciąganiu innych krajów, jako że kwestia obszaru była dla niego zasadnicza. W przyszłości w Mitteleuropie miał zapanować „niemiecki typ gospodarczy i przesądzić o jej charakterze”. Miało to umożliwić zajęcie przez Niemcy odpowiedniego miejsca wśród głównych mocarstw świata.

Nurt 2: Koncepcje Gospodarki Wielkiego Obszaru

• August Sartorius von Waltershausen (1852-1938 r.) domagał się likwidacji odrębnej woli narodów I państw przy pomocy powszechnego pacyfizmu i wspólnego jednego języka, oraz utworzenia jednego wolnego obszaru gospodarczego.

• Podstawowa idea rozszerzenia obszaru gospodarczego wypływa u niego z tezy o przewadze wielkiej przestrzeni nad małą, przy założeniu podobieństwa innych warunków.

• Szczególnie dużo uwagi poświęcił w swej doktrynie tej korzyści wielkiego obszaru gospodarczego, która polega na uzupełnianiu się walorów reprezentowanych przez różne rasy, wchodzące w jego obręb.

• Kolejnymi argumentami uzasadniającymi gospodarkę wielkiej przestrzeni u Sartoriusa są:

1. idea racjonalizacji produkcji i obniżenia kosztów

2. stabilizacja koniunktury i dobrobyt

3. silna pozycja w stosunku do otoczenia zewnętrznego .

• Sautorius jako pierwszy spośród zwolenników gospodarki wielkiej przestrzeni zestawił form publicznoprawne powiększenia obszaru, były to :

1. Zwykła umowa w sprawie ceł,

2. Wolny handel między państwami i wspólne układy z państwami trzecimi,

3. Czasowa unia celna,

4. Wprowadzenie do poprzedniej formy przedstawiania członków i zasady głosowania większościowego,

5. Państwo związkowe,

6. Jednolite państwo.

Główny ciężar realizacji integracji miał spoczywać na Niemczech.

• Sartorius w swej idei gospodarki wielkiej przestrzeni przyznawał kartelom decydującym rolę w ukształtowaniu cen, zaś kontrolę nad kartelem powierzał państwu.

• Uczestnicy ugrupowania gospodarki mieli utracić w znacznym stopniu swą polityczną niezawisłość ale jednocześnie uzyskać korzyści wynikające z uczestnictwa w silnym, w skali międzynarodowym, organizmie politycznym i gospodarczym.

• Roger Battaglia (1873-1950r.) był jedynym autorem polskim, który przyczynił się do rozwoju niemieckiej doktryny gospodarki wielkiego obszaru. Uważał, że poczucie więzi między narodami i państwami będzie wzrastać; będą powstawać coraz to większe bloki państw. Międzynarodowe przeciwieństwa tak się zmniejszą, aż w końcu powstanie jeden wielki zespół państw, obejmujący całą kulę ziemską. Da on ludzkości pokój i dobrobyt.

• Swą doktrynę wyprowadził z przesłanek czerpanych z doświadczeń gospodarczych i politycznych ziem polskich. Kontekst ten miał formę orientacji austriackiej. Wskazywał na zagrożenie całej Europy przez panamerykanizm USA. W dalszej przyszłości przewidywał pojawienie się niebezpieczeństwa panazjatyzmu. Sojusz celno-gospodarczy Niemiec i Austro-Węgier miał stanowić centrum europejskiej GWO, gwarantować jej trwałość i prawidłowe funkcjonowanie. Organem ingerującym w pewne przejawy tego funkcjonowania miała być stała konferencja sojuszu, zaś obszarem ingerencji- międzynarodowe kartele i syndykaty oraz zaniedbane gałęzie przemysłu. Z ingerencją wkraczano by wszędzie tam, gdzie zawodziłaby prywatna inicjatywa.

• Karl Remer (1870-1950r.) – kanclerz Austrii w latach 1918-1920 oraz prezydent w latach 1945-1950- wypowiedział się za ogólnoświatowym związkiem państw. W czasie I wojny światowej domagał się, wraz z innymi socjaldemokratami, utrzymania wielkich państw wielonarodowych z autonomią każdego narodu. W nową, socjalistyczną erę można wejść szybciej, kiedy dysponuje się wielkim obszarem gospodarczym. Im większe jest to terytorium, tym szybszy i silniejszy jest jego rozwój techniczny, tym większy podział pracy w produkcji, tym szybciej przebiega uprzemysłowienie i tym burzliwiej rośnie proletariat.

Ocena niemieckiej Koncepcji Integracji

• W niemieckich koncepcjach integracji europejskiej dominowało podejście protekcjonistyczne i miała to być Europa Niemiecka. To Niemcy mieli zarządzać głównymi procesami ekonomicznymi i społecznymi oraz kulturowymi, a także broną europy przed zagrożeniem zewnętrznym.

• Występował również wartościowy racjonalny i interesujący nurt w niemieckiej doktrynie, wprowadzający potrzebę integracji regionalnej wynikającej z przemian dokonujących się w gospodarce światowej. Dorobek tego nurtu jest szczególnie interesujący w dziedzinie typów, form oraz etapów integracji międzynarodowej. Teoria niemiecka w tym zakresie jest właściwie w całości nadal aktualna i stanowi ważny dorobek nauki europejskiej w dziedzinie teorii integracji miedzy narodowej w ogóle.

Wkład Richarda Nicolausa Coudenhove-Kalergiego (1894-1972r.) do doktryny i ruchu panaeuropejskiego

• Był on prekursorem integracji w dzisiejszym znaczeniu. Samą ideę integracji Europy wyprowadzał z dwóch niebezpieczeństw zagrażających jej rozwojowi i egzystencji:

• przede wszystkim niebezpieczeństwo wewnętrzne, czyli nacjonalizm Europejczyków. Z nacjonalizmu rodzą się wojny teorie podboju i militarystyczne, są one dużym zagrożeniem dla bezpieczeństwa, pokoju i dobrobytu Europy;

• a także niebezpieczeństwo zewnętrzne, czyli imperializm związany z nacjonalizmem, a także totalitaryzm i imperializm rosyjski oraz zagrożenie ze strony USA jako niszcząca konkurencja gospodarki amerykańskiej.

• Europie nie uda się jednak – wg Kalergiego – przeciwstawić się Rosji i zagrożeniu z jej strony, jeśli Europa będzie skłócona na skutek wewnętrznych nacjonalizmów. Dlatego też położył on główny nacisk w swej doktrynie na konieczność ukształtowania, w przyszłości, Europejczyka bez nacjonalizmu, otwartego na świat, na jego problemy.

• Coudenhove – Kalergi przedstawił po raz pierwszy założenia ruchu panaeuropejskiego na spotkaniu z T. Masarykiem w 1920 r.

• Przełomem w jego życiu było napisanie książki pt. Pan-Europa i opublikowanie jej w 1923 r. Odtąd bez przerwy do końca życia pracował nad rozwinięciem ideologii zjednoczenia Europy i nad stworzeniem warunków do jej realizacji.

• W książce zapowiadał powołanie we wszystkich krajach europejskich ruchu i organizacji pod nazwą Unia Paneuropejska. „Znakiem, w którym zjednoczą się Paneuropejczycy wszystkich państw – pisał Kalergi – jest krzyż słoneczny, czerwony krzyż na złotym słońcu, symbol ludzkości i rozumu. Taka flaga miłości i ducha powinna kiedyś powiewać od Portugalii po Polskę nad jednym mocarstwem światowym”.

• I Kongres Unii Paneuropejskiej odbył się w Wiedniu w 1926 r. Bazą tego i następnych Kongresów Unii była powstająca sieć krajowych oddziałów, tworzących Ruch Paneuropejski.

• Kolejne kongresy odbywały się niemal co roku w różnych krajach Europy, tam, gdzie ruch ten miał swą filię. Po Wiedniu filie powstały we Francji, Niemczech, Czechosłowacji, w Polsce.

• Stany zjednoczone Europy – w koncepcji Kalergiego – miały stanowić pewną całość polityczną i gospodarczą, choć wewnętrznie byłby to organizm w różnych aspektach znaczne zróżnicowany.

• To zróżnicowanie miało być jednakże podporządkowane pewnej ogólniejszej tendencji prowadzącej do wykształcenia się jednego uniwersalnego narodu europejskiego o kulturze chrześcijańsko – hellenistycznej .

• Na V Kongresie Unii Paneuropejskiej, zorganizowanym w marcu 1943 r. w USA, Coudenhove – Kalergi przedstawił zebranym nowy plan utworzenia federacji państw europejskich. Powołany na Kongresie Komitet Prawny przystąpił do opracowania projektu Konstytucji przyszłych Stanów Zjednoczonych Europy. Miały one posiadać własną armię, a o sprawach gospodarczych mieli decydować eksperci Unii Ekonomicznej. Jednym z podstawowych zadań Ruchu Paneuropejskiego miała być obrona europejskich wartości kulturowych przed zagrożeniem komunistycznym.

• Coudenhove – Kalergi – poza niewątpliwym wkładem w dorobek europejski w dziedzinie doktryny integracji międzynarodowej- zainspirował spore grono wybitnych polityków i intelektualistów europejskich, którzy przejęli od niego, po II wojnie światowej, praktyczne już zadanie integracji krajów europejskich.

Francuskie koncepcje integracji Europy

• Twórcy francuskich koncepcji unii europejskiej konsekwentnie dążyli do utrzymania mocarstwowej pozycji swego kraju, zdobytej po I wojnie światowej. W tym kontekście z inicjatywy Francji, już w latach 20-tych, po I wojnie, powstało w Europie Środkowo- Wschodniej i Południowej wiele paktów politycznych i gospodarczych, w których przyznano Francji dominującą rolę.

• Aristide Briand wypowiedział się po raz pierwszy za Ruchem Paneuropejskim w maju 1925r.

• W czerwcu 1929r., na posiedzeniu Rady Ligi Narodów w Madrycie, przedstawił w ogólnych zarysach plan utworzenia Stanów Zjednoczonych Europy. Filarami nowego porządku europejskiego miały być: Francja, Niemcy i Wielka Brytania. Miały one skutecznie przeciwstawić się naciskowi kapitału amerykańskiego na Europę.

• Odwrotnie niż Coudenhove-Kalergi, Briand nie eksponował radzieckiego zagrożenia Europy, manipulując nim w zależności od sytuacji. Bazą do rozwiązywania europejskich problemów polityczno – gospodarczych miało być utworzenie unii celnej między Francją, Niemcami a Wielką Brytanią, a w następnym etapie z pozostałymi krajami europejskimi.

• Koncepcja Brianda nie znalazła we Francji pełnego zrozumienia i poparcia

• Natomiast w Niemczech uważano ją za kontynuację koncepcji Kalergiego i oceniano na ogół pozytywnie. Pozytywnie na jej temat wypowiadał się Kalergi. Śmierć G. Stresemanna w 1929r. – ministra spraw zagranicznych Niemiec, zwolennika budowy nowej struktury gospodarczej Europy – osłabia zwolenników koncepcji Brianda

• Zdecydowanie negatywnie oceniała tę koncepcję dyplomacja radziecka

• Zacieśnienie współpracy niemiecko-francuskiej nie odpowiadało głównie Wielkiej Brytanii.

• 17 V 1930 r. Francja przesłała rządom 27 państw Memoriał Aristide Brianda, dotyczący utworzenia Stanów Zjednoczonych Europy.

• Odbiór Memoriału był w różnych środowiskach europejskich na ogół sceptyczny, a nawet negatywny. Na pesymizm ten wpływał ogólnoświatowy kryzys ekonomiczny.

• Wielka Brytania zapowiedziała, że nie włączy się do planowanej unii, ale jednocześnie stwierdzała, że jest za zacieśnianiem współpracy między krajami europejskimi.

• Polskie władze uważały, że Memoriał wyraża raczej zasady solidarności, niż ustala prawa i obowiązki przyszłych członków Stanów Zjednoczonych Europy. W polskiej ocenie, propozycje Brianda nie gwarantowały bezpieczeństwa państwom europejskim. Niemcy pozytywnie oceniali w tym dokumencie sugestie dotyczące spornych problemów granicznych.

• Od dokumentu odżegnywali się Włosi, a ZSRR uznał zawarte w Memoriale treści za imperialistyczne.

• Ostatecznie uznano, że dalsze prace nad nowym systemem europejskim należy prowadzić w ramach Ligi Narodów.

• Trzon kierowniczy nowej organizacji miały stanowić państw zasiadające w Komitecie Politycznym Ligi, a więc Francja, Niemcy i Wielka Brytania (ta ostatnia nigdy nie godziła się na próby konsolidacji Europy wokół jednego mocarstwa).

• Powołano Komisję Studiów nad Unią Europejską, której zadaniem miała być analiza zagadnień konstytucyjnych, organizacyjnych i metodologicznych. Niestety, efekty pracy Komisji nie były pozytywne. Wraz ze śmiercią Brianda (7 III 1932r.) upada również jego koncepcja integracji Europy.

Dyskusje nad integracją Europy w czasie II wojny światowej

• Już jesienią 1939r. przystąpiono w Wielkiej Brytanii do prac nad koncepcją unii anglo-francuskiej.

• W 1941 r. utworzono również w Wielkiej Brytanii międzynarodowy Komitet Unii Federalnej, w skład której weszli przedstawiciele 16 państw Europy, m.in. Polski

• Władysław Sikorski był gorącym zwolennikiem zjednoczenia całej Europy. Pierwszym krokiem ze strony Polskiej i Czechosłowackiej miała być Unia Federalna między nimi.

• Alticro Spinelli i Ernesto Rosi wydali w 1941r. manifest z Venjolene, który stał się bodźcem dla powstałego w sierpniu 1943r. Włoskiego Ruchu Federalistów.

• Szczególnie żywo dyskutowany był problem federacji krajów wschodniej Europy. Do planów niektórych rządów emigracyjnych nawiązywał W. Churchill, natomiast negatywnie odnosili się do koncepcji federacji regionalnych w Europie ministrowie spraw zagranicznych USA i ZSRR oraz rządy tych krajów.

• Myśl federacji europejskiej pojawiła się również w prasie podziemnej krajów okupowanych.

• Na wiosnę 1943r. w USA został zgłoszony Projekt Konstytucji Stanów Zjednoczonych Europy, opracowany przez Komitet Prawny V Kongresu Paneuropejskiego, zwołanego przez R. Coudenhove-Kalergiego.

• Podczas gdy W. Churchill występował z koncepcją Stanów Zjednoczonych Europy, które razem z USA i innymi wielkimi regionami miały stanowić Stany Zjednoczone Świata, Amerykanie i Rosjanie oceniali tego typu pomysły jako antyamerykańskie i antyradzieckie.

Kongres Europejski, Rada Europy i Ruch Europejski

• W czerwcu 1946r. z inicjatywy J. Retingera i P. van Zeelanda została utworzona niezależna Liga Współpracy Ekonomicznej. Jej oddziały powstały w wielu krajach Europy Zachodniej.

• Pod koniec 1946r. utworzono w Wielkiej Brytanii, pod kierownictwem Dunkana Bandysa (zięcia W. Churchilla) Ruch Zjednoczonej Europy.

• Ponadto powstała Unia Federalistów Europejskich.

• Wreszcie po powrocie z USA w 1947r. R. Coudenhov-Kalergi utworzył Europejską Unię Międzyparlamentarną. On też nadal był uważany za pioniera jedności europejskiej.

• W czerwcu 1947r. na spotkaniu przedstawicieli różnych organizacji pro integracyjnych powołano Komitet Koordynacyjny Ruchów Międzynarodowych na Rzecz Jedności Europejskiej, przemianowany następnie na Międzynarodowy Komitet Ruchów na Rzecz Jedności Europejskiej, i wreszcie po Kongresie Europejskim, w październiku 1948r., na Ruch Europejski.

• Kongres Europejski w Hadze trwał od 8 do 10 V 1948r. i zgromadził około 800 osób, w tym 18 byłych premierów, 28 byłych ministrów spraw zagranicznych, a także wiele innych wybitnych postaci życia politycznego, kulturalnego, naukowego i ekonomicznego. Centralną postacią był Winston Churchill.

• Kongres jednomyślnie wyraził pragnienie utworzenia zjednoczonej Europy. Retinger pisze, że w Hadze położono („położyliśmy”) fundamenty pod wszystko to, co miało wyznaczać postęp idei europejskiej w następnym dziesięcioleciu. Wszystkie wielkie traktaty wyrosły z tego śmiałego zebrania. Kongres nadał ton i rozmach działalności europejskiej na przyszłe lata.

Powojenne koncepcje integracji europejskiej-Europa w ujęciu federalistycznym

• W dyskusjach nad integracją Europy, prowadzonych w pierwszych latach po II wojnie światowej, dominowało podejście federalistyczne.

• Punktem kulminacyjnym i ogromnym sukcesem tego prądu myślowego był Kongres Europejski w Hadze w 1948r. oraz działalność Ruchu Europejskiego.

• Już we wrześniu 1946r. została zwołana przez szwajcarską Unię Europy, utworzoną w 1943r., pierwsza proeuropejska konferencja. Jej rezultatem był Program działania, postulujący utworzenie w ramach ONZ regionalnej Unii Europejskiej.

• Unia miała być federacją, a jej członkowie winni się zrzec na jej korzyść części swych suwerennych praw w dziedzinie gospodarki, polityki i obrony. Za federalną strukturą wypowiadała się również Europejska Unia Międzyparlamentarna R. Coudenhove- Kalargiego.

Wykład II 18 października 2009 r.

Pierwsze zachodnioeuropejskie organizacje i instytucje integracji międzynarodowej.

Powojenne koncepcje integracji europejskiej – Europa w ujęciu federalistycznym

• W dyskusjach nad integracją Europy prowadzonych w pierwszych latach po II wojnie światowej, dominowało podejście federalistyczne.

• Punktem kulminacyjnym i ogromnym sukcesem tego prądu myślowego był Kongres Europejski w Hadze w 1948 r. oraz działalność Ruchu Europejskiego.

• Już we wrześniu 1946 r. została zwołana przez szwajcarską Unię Europy, utworzoną w 1943 r. pierwsza pozaeuropejska konferencja. Jej rezultatem był Program Działania, postulujący utworzenie w ramach ONZ regionalnej Unii Europejskiej.

• Unia miała być federacją, a jej członkowie winni się zrzec na jej korzyść części swych suwerennych praw w dziedzinie gospodarki, polityki i obrony. Za federalną strukturą wypowiadała się również Europejska Unia Parlamentarna R. Coudenhove-Kalergiego

• Federaliści od początku upatrywali w istnieniu nieskrępowanej władzy suwerennej państw przyczynę nieszczęść w Europie: wojen, różnych innych konfliktów i trudności gospodarczych.

• Żądali ograniczenia suwerenności państw na rzecz organów ponadnarodowych.

• Unia Europejska federalistów głosiła, że rząd narodowy nie potrafi już zapewnić ludności pokoju, wolności i dobrobytu.

• W połowie lat pięćdziesiątych wyodrębniła się grupa federalistów rewolucyjnych, którzy uważali, że federacja europejska może powstać tylko przez bezpośrednie odwołanie się do ludu europejskiego.

• Integracja – w myśli teorii federalistycznej – polega na centralizacji określonych funkcji na szczeblu rządu federalnego oraz decentralizacji na poziomie regionalnym i lokalnym, w celu maksymalnego zabezpieczenia udziału jednostki.

• Integracja – to samoistna zdolność całości lub systemu do funkcjonowania w obliczu zewnętrznych i wewnętrznych wyzwań.

• Niepowodzenia związane z próbą utworzenia Europejskiej Wspólnoty Obronnej* i Europejskiej Wspólnoty Politycznej* w latach 1950 – 1954 były porażką koncepcji i metody działania.

Powojenne koncepcje integracji europejskiej – Europa w ujęciu funkcjonalistycznym

• Funkcjonaliści – w odróżnieniu od federalistów – uważają, że jedność europejską należy urzeczywistnić przez pomnażanie realnych więzi, przede wszystkim ekonomicznych, miedzy państwami, a nie przez: podpisanie układu federalnego, utworzenie parlamentu europejskiego i innych ważnych instytucji europejskich.

• Federalistycznemu idealizmowi i ortodoksji funkcjonalizm przeciwstawia pragmatyzm, a prymatowi polityki nad gospodarką – prymat gospodarki nad polityką. Gospodarka może być wykorzystywana do celów politycznych, ale to gospodarka rozstrzyga o sile polityki, a nie odwrotnie.

• Kardynalnym założeniem funkcjonalizmu, zwłaszcza do początku lat sześćdziesiątych, jest tzw. „samomodernizacja” rozwoju procesu integracyjnego. Zapoczątkowanie głębszej współpracy w jednej wybranej dziedzinie powoduje dalszy jej rozwój – w pewnym sensie automatycznie – w innych dziedzinach.

• W tej sytuacji, przekazywanie funkcji przez państwa na rzecz organów ponadnarodowych, w wybranych dziedzinach, dokonuje się na zasadzie obiektywnej konieczności. U funkcjonalistów rozwiązania ponadnarodowe są konsekwencją integracji, a nie impulsem i ramą prawnopolityczną.

• Integracja międzynarodowa – w rozumieniu funkcjonalistów – jako pewien międzynarodowy system, oznacza przejście od międzynarodowej społeczności (której cechą są stosunki między suwerennymi państwami) do społeczeństwa światowego (którego całość jest funkcjonalnie zdeterminowana).

• Funkcjonaliści tradycyjni niechętnie odnosili się do integracji regionalnej, rozumianej jako istota integracji międzynarodowej i jako jej ostateczny cel, głosząc ideę integracji globalnej.

• Dowodzono, że lojalność wobec narodu czy wobec państwa może być zastąpiona przez lojalność wobec funkcji. Niezależnie od różnic, dotyczących pewnych aspektów metody funkcjonalnej, jej zwolennicy byli zgodni co do tego, że ostatecznym rezultatem ich zabiegów powinna być „Europa ponadpaństwowa”.

Powojenne koncepcje integracji europejskiej – Europa w ujęciu konfederalnym

• Najbardziej rozwiniętą koncepcję federalną – tzn. Europy Państw, czy też Europy Ojczyzn – przedstawił na początku lat sześćdziesiątych Charles de Gaulle. Koncepcja ta stała się główną filozofią następców generała na stanowisku prezydenta Francji i jego zwolenników. Dopiero za prezydentury Francois Mitteranda nastąpiło znaczne odejście od tej klasycznej koncepcji.

• Za siłę napędową europejskiego procesu zjednoczeniowego, konfederaliści uważali nie federalne instytucje, nie neofunkcjonalistyczny dialog, ale stałą wymianę poglądów i uzgadnianie stanowisk między rządami narodowymi. Z nich dopiero zrodzą się nawyki współdziałania oraz poczucie europejskiej solidarności i wspólnoty, które doprowadzą w efekcie Europę Państw do konfederacji. Wówczas będzie można także rozbudować kompetencje parlamentu europejskiego, z tym że i wtedy każdy deputowany będzie reprezentował swój własny kraj i rozliczał się ze swej działalności parlamentarnej wobec własnych krajowych wyborców.

• Neogaullistowska, długofalowa wizja zjednoczonej Europy, którą sformułował już Georges Pompidou (następca de Gaulle’a na stanowisku prezydenta Francji), nie odbiegała zbytnio od gaullistowskiego pierwowzoru.

• Miała to być nadal Europa respektująca odrębność i autonomię państw i narodów, budowana raczej w sposób pragmatyczny.

• Wyeliminowanie czynnika ponadpaństwowego oraz zasada jednomyślności, obowiązujący rząd konfederalny, miały zabezpieczyć państwa narodowe przed naruszeniem ich interesów.

• Koncepcję G. Pompidou odróżniała od klasycznej wizji gaullistowskiej gotowość pogodzenia się z charakterem i kompetencjami istniejących już europejskich wspólnot gospodarczych, określonych postanowieniami traktatów.

• Obok tego zintegrowanego już kręgu, funkcjonującego zgodnie z tzw. metodą wspólnot, miał znajdować się drugi krąg – wyposażony w odrębny mechanizm instytucjonalny, działający na zasadzie współpracy międzyrządowej.

• Nad tymi dwoma kręgami miał dominować trzeci, a mianowicie – krąg europejskiego współdziałania w sferze polityki zagranicznej (bez militarnej), z własnym sekretariatem w Paryżu.

Pierwsze zachodnioeuropejskie organizacje i instytucje integracji międzynarodowej

RADA EUROPY – geneza utworzenia

• Rada Europy była pierwszą po II wojnie światowej organizacją polityczną, której głównym celem miała być wszechstronna praca na rzecz integracji państw Europy Zachodniej. Podstawę do jej utworzenia dały różnorakie inicjatywy i dyskusje na rzecz utworzenia w przeszłości Europy zjednoczonej, w koncepcji federalistów – Stanów Zjednoczonych Europy.

• Już w 1943 r. Winston Churchill wypowiedział się za utworzeniem Rady Europy. Miała ona być organizacją silną i skuteczną, posiadać Wysoki Trybunał do rozstrzygania sporów, a także siły zbrojne i wchodzić w skład Rady Narodów Zjednoczonych, która obejmowałaby ponadto Radę Ameryki, Azji oraz innych wolnych i samodzielnych wielkich regionów świata. Natomiast Stany Zjednoczone Europy – obok Stanów Zjednoczonych Ameryki oraz Stanów Azji i innych wielkich regionów – miały stanowić Stany Zjednoczone Świata.

• Ważnym wydarzeniem w mobilizacji sił intelektualnych i politycznych na rzecz integracji krajów europejskich był Kongres Europejski w Hadze w daniach 8-10 V 1948 r., który zgromadził około 800 osób, w tym prawie całą elitę polityczną, intelektualną i gospodarczą Europy Zachodniej.

• Kongres ten nadał w przyjętych dokumentach kierunek ideowy i organizacyjny dalszym pracom Europejczyków na rzecz integracji. Na tym też kongresie postanowiono powołać do życia Radę Europy. Traktat o jej powołaniu podpisano 5 V 1949 r. w Londynie.

• Rada Europy miała być pierwszym krokiem instytucjonalnym, do stworzenia ponadnarodowego rządu Europy. Zamierzenia tego nie udało się zrealizować z powodu sprzeciwu Wielkiej Brytanii i krajów skandynawskich. Rada stała się przede wszystkim forum wymiany poglądów, sugestii i zaleceń. Mimo ograniczeń, jej utworzenie było ważnym posunięciem w budowie nowej, zintegrowanej Europy.

Organy Rady Europy – Komitet Ministrów

• Komitet Ministrów odgrywa dominującą rolę w Radzie Europy. Każde państwo członkowskie ma w nim jednego przedstawiciela, którym – zgodnie z założeniami – powinien być minister spraw zagranicznych. W praktyce zastępuje go inna upoważniona osoba. Ministrowie spotykają się z reguły dwa razy w soku, chyba że okoliczności wymagają częstszych kontaktów. Raz w miesiącu (oprócz letniej przerwy) zbierają się stali przedstawiciele krajów członkowskich (ambasadorzy) przy Radzie Europy, wyposażeni w kompetencje decyzyjne podobne ministerialnym.

• Komitet Ministrów omawia z własnej inicjatywy lub też w wyniku zalecenia Zgromadzenia Parlamentarnego (do 1974 r. Zgromadzenia Doradczego) problemy do dalszej realizacji, łącznie z zawieraniem konwencji międzynarodowych i przyjmowaniem przez rządy wspólnej polityki w określonej sprawie. Wnioski Komitetu mogą przyjmować formę zaleceń dla rządów państw członkowskich; może on tez zwracać się do rządów o złożenie informacji na temat spraw związanych z przekazanymi im zaleceniami. Zalecenia podlegają ratyfikacji i mają moc prawną tylko w odniesieniu do państw członkowskich, które je ratyfikowały.

Organy Rady Europy – Zgromadzenie Parlamentarne

• Zadaniem Zgromadzenia jest „dostarczanie środków, za pomocą których Europejczycy mogliby formułować i wyrażać swoje pragnienia, by w ten sposób rządy mogły mieć ciągły kontakt z europejską opinią publiczną”. Zgromadzenie ma nie tylko wyrażać te pragnienia i oponie, ale również mieć realny wpływ na ich kształtowanie.

• W skład Zgromadzenia wchodzą parlamentarzyści z państw członkowskich, wyznaczeni przez parlamenty lub rządy ich krajów. Członkowie Zgromadzenia głosują indywidualnie i według własnego uznania. Nie mogą otrzymywać od nikogo instrukcji. Może ich odwołać ze Zgromadzenia organ, który ich mianował, ale w toku sesji Zgromadzenia odwołanie jego członka wymaga uprzedniej zgody samego Zgromadzenia. Członkowie Zgromadzenia zasiadają w nim nie w grupach narodowych, lecz według porządku alfabetycznego nazwisk. Wśród członków Zgromadzenia reprezentowane są główne partie polityczne krajów członkowskich.

• Zgromadzenie Parlamentarne omawia na sesji – która zwoływana jest raz w roku na mocy postanowienia art. 32 statutu Rady Europy – sprawy:

1. wynikające z celów i kompetencji Rady;

2. przekazywane na sesję przez Komitet Ministrów;

3. działalność organizacji za określony rok, na podstawie sprawozdania przekazanego przez Komitet.

• W praktyce ukształtował się podział uchwał Zgromadzenia na:

• rekomendacje,

• rezolucje,

• oponie,

• zarządzenia.

Uchwały Zgromadzenia:

• Rekomendacje są podejmowane większością 2/3 głosów, adresowane są do Komitetu Ministrów i wzywają do podjęcia akcji na rzecz wytyczonego celu Rady Europy.

! Inne uchwały podejmowane są zwykłą większością głosów.

• Rezolucje kierowane są za pośrednictwem przewodniczącego Zgromadzenia do rządów państw członkowskich lub organizacji międzynarodowych; nie wzywają one do podjęcia akcji, lecz wyrażają jedynie stosunek Zgromadzenia do danej sprawy.

• Opinie wydawane są na życzenie Komitetu Ministrów.

• Zarządzenia dotyczą zagadnień proceduralnych i wewnętrznej organizacji Zgromadzenia.

Organy Rady Europy – Sekretariat

• prowadzi badania dotyczące działalności Rady Europy i opracowuje sprawozdania;

• odgrywa ważną rolę w przygotowaniu uchwał Komitetu Ministrów, a przede wszystkim Zgromadzenia Parlamentarnego;

• prowadzi działalność wydawniczą: obok dokumentów organizacji publikuje liczne opracowania, które mają na celu zapoznanie, głównie opinii zachodnioeuropejskiej (rozszerzając informacje do wszystkich krajów świata), z działalnością Rady Europy.

• Na czele Sekretariatu stoi sekretarz generalny, mający dwóch zastępców; wszyscy mianowani są przez Zgromadzenie na wniosek Komitetu Ministrów. Personel Sekretariatu ma status funkcjonariuszy międzynarodowych.

Organy Rady Europy – organy pomocnicze – Komitet Delegatów Ministrów

• Komitet Delegatów Ministrów został utworzony w 1952 r. przez Komitet Ministrów, w związku ze stale wzrastającymi zadaniami.

• Komitetowi temu przyznano dużą część uprawnień Komitetu Ministrów:

• może podejmować decyzje, z wyjątkiem najważniejszych problemów polityki Rady Europy, mające taką samą moc, jak uchwały Komitetu Ministrów.

• W praktyce wykonuje on zasadniczą część obowiązków Komitetu Ministrów, a ponadto przygotowuje materiały na jego posiedzenia.

• Każde państwo ma jednego przedstawiciela w Komitecie Delegatów Ministrów; z reguły są to stali przedstawiciele tych państw, akredytowani przy Radzie Europy. Komitet Delegatów zbiera się raz w miesiącu.

Organy Rady Europy – organy pomocnicze – Komitety Ekspertów Rządowych

• Komitety Ekspertów Rządowych (jest ich kilkadziesiąt) są organami tymczasowymi, powołanymi przez Komitet Ministrów, w celu zbadania i opracowania określonego zagadnienia.

• W każdym komitecie państwo członkowskie ma po jednym ekspercie. !W praktyce znaczna liczba tych komitetów działa przez kilkanaście lat, a niektóre z nich (komitety: Ekonomiczny, Rolny, Proceduralny, Kulturalno – Naukowy, Socjalny, Prawny, Polityczny, Budżetowy), należy traktować jako organy stałe.

• Ponadto działa kilkadziesiąt komitetów nadzorujących realizację konwencji zawartych w ramach Rady Europy. W skład tych komitetów wchodzą przedstawiciele tylko tych państw, które podpisały poszczególne konwencje.

• W październiku 1955 r. Komitet Ministrów ustanowił instytucję komisarzy europejskich, którzy są akredytowani przy rządach państw członkowskich jako przedstawiciele Rady. Z drugiej strony, rządy państw członkowskich ustanowiły swych stałych przedstawicieli przy Radzie.

Organy Rady Europy – organy pomocnicze – Komitet Wspólny i Rada Apelacyjna

• Komitet Wspólny został utworzony w 1950 r. przez Komitet Ministrów i Zgromadzenie Doradcze (obecnie: Parlamentarne).

Od 1957 r. w jego skład wchodzi po ośmiu przedstawicieli obydwu organów. Zadaniem Komitetu Wspólnego jest koordynowanie pracy Zgromadzenie i Komitetu Ministrów.

• Rada Apelacyjna została utworzona przez Komitet Ministrów w 1965 r. Jej zadaniem jest rozpatrywanie sporów między Radą Europy a jej personelem.

Działalność Rady Europy

• Podstawowym zadaniem Rady Europy, zgodnie z art. 1 statusu Rady, jest stworzenie „większej jedności państw członkowskich, w celu obrony i urzeczywistniania ideałów i zasad, które stanowią ich wspólne dziedzictwo, oraz popieranie rozwoju gospodarczego i społecznego”.

• Z czasem Rada skoncentrowała się na trzech dziedzinach:

• obronie praw człowieka i demokracji,

• na kwestiach kultury,

• na sprawach społecznych.

• Ponieważ organy Rady Europy nie zostały wyposażone (za sprawą Wielkiej Brytanii i krajów skandynawskich) w żadne kompetencje i w konsekwencji nie mogą wdawać żadnych bezpośrednio wiążących norm prawnych, sięgnęły po konwencje i układ częściowe, które po ratyfikacji przez państwa członkowskie wchodzą w życie jako wspólne quasi-prawo. Dotychczasowa liczba konwencji wynosi ponad 150.

Działalność Rady Europy – ochrona podstawowych praw i wolności człowieka

• Najważniejszą spośród konwencji jest podpisana w 1950 r. Europejska Konwencja Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, do której przystąpić mogą tylko państwa członkowskie.

Poddaje ona prawa i wolności obywatelskie chronione przez system kontroli składający się z Europejskiej Komisji Praw Człowieka i Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z siedzibą w Strasburgu.

Obok państw (skargi państw) oskarżenia mogą wnosić poszczególne osoby (skargi indywidualne), jeżeli uważają, że ich prawa uległy naruszeniu, a środki prawne w ich kraju zostały wyczerpane. Wówczas odpowiednie organy podejmują w imieniu państw członkowskich wiążące decyzje w ramach polityki praw człowieka. Pierwszy krok prowadzący ku prewencyjnej ochronie tych praw stanowi europejska konwencja w sprawie stosowania tortur.

Działalność Rady Europy – działalność w dziedzinie kultury, nauki i oświaty

• Działalność Rady Europy w dziedzinie kultury, nauki i oświaty polega:

• z jednej strony na popieraniu, inicjowaniu i zgłaszaniu postulatów do rządów o podjęcie działań prowadzących do zacieśniania współpracy między krajami członkowskimi w tych dziedzinach,

• z drugiej zaś – na przygotowaniu projektów konwencji w tym zakresie, na tworzeniu ośrodków i funduszy kulturalno – naukowych, na samodzielnym realizowaniu niektórych programów, a także na prowadzeniu pracy wydawniczej.

• Rada Europy wstępowała z wieloma postulatami do krajów członkowskich i organizacji międzynarodowych, w tym:

• o zwiększenie wymiany ludzi nauki, kultury i sztuki;

• o zwiększenie wymiany materiałów naukowych i kulturalnych między krajami członkowskimi oraz innymi państwami europejskimi;

• o zwiększenie liczby międzynarodowych konferencji, sympozjów, seminariów, poświęconych nauce, kulturze i sztuce;

• o tworzenie wspólnych funduszy kulturalno – naukowych, przyznawania stypendiów dla studentów i naukowców z krajów słabiej rozwiniętych;

• o harmonizowanie przez państwa członkowskie programów nauczania w szkołach średnich i wyższych;

• o podejmowanie przez te państwa prac badawczych w poszczególnych dziedzinach

• Działalność Rady Europy w tym zakresie zaowocowała zawarciem (w jej ramach) wielu konwencji, a wśród nich m.in.:

• ogólnej konwencji kulturalnej (1954 r.);

• konwencji w sprawie równoważności dyplomów dających prawo wstępu na uniwersytety (1954 r., protokół, 1964 r.);

• konwencji w sprawie równoważności okresu studiów uniwersyteckich (1954 r.);

• uznania praw akademickich uniwersytetów (1959 r.);

• ochrony programów telewizyjnych (1960 r. i 1965 r.);

• wypłacania stypendiów studentom studiującym za granicą (1969 r.).

• W 1962 r. Rada Europy powołała do życia Radę Współpracy Kulturalnej, której przekazała część swych uprawnień w dziedzinie kultury. Jej zadaniem jest realizowanie programu kulturalno – oświatowego Rady Europy. Rada Współpracy zarządza też Funduszem Kulturalnym (utworzonym w 1959 r.), którego celem jest finansowanie tego programu. Źródłem dochodu Funduszu są dobrowolne wpłaty państw członkowskich, międzynarodowych organizacji niepaństwowych, a także osób fizycznych.

• W 1964 r. Rada Europy utworzyła Ośrodek Dokumentacyjny w Zakresie Oświaty.

• W 1971 r. powołano w Strasburgu Ośrodek Młodzieży Europejskiej, który prowadzi seminaria i szkolenie młodzieży w dziedzinie problemów europejskich i języków współczesnych.

• W 1973 r. został utworzony Europejski Fundusz Młodzieży, którego zadaniem jest udzielanie pomocy finansowej dla działalności organizacji młodzieżowych w dziedzinie współczesnych problemów europejskich.

Działalność Rady Europy – działalność w dziedzinie społecznej i zdrowia

• Minimalne normy praw ekonomicznych i społecznych zawarte są w Europejskiej Karcie Społecznej.

Mają one jednak charakter jedynie zobowiązań docelowych. Od 1961 r. Komitet Ministrów ani razu nie udzielił nagany żadnemu z państw sygnatariuszy, mimo że komitet niezależnych ekspertów i komitet rządowy stwierdzały naruszenia traktatów.

• Działalność Rady Europy w dziedzinie społecznej polega na popieraniu oraz wsuwaniu wobec rządów państw członkowskich postulatów dotyczących podejmowania akcji, mających na celu doprowadzenie do odpowiednich konwencji regulujących poszczególne zagadnienia socjalne.

• Przez wiele lat dominujące miejsce w działalności Rady Europy w tym zakresie zajmowały ubezpieczenia socjalne, szczególnie zagadnienia rent starczych, zdrowotnych, sierocych, pomocy lekarskiej, zasiłków podczas chwilowej niezdolności do pracy, bezrobocia, odszkodowań za wypadki.

• Od początku lat 60. Rada Europy położyła w swej działalności duży nacisk na sprawy związane z przeludnieniem w niektórych regionach państw członkowskich i na problemy związane z migracją siły roboczej.

• W dziedzinie zdrowia Rada Europy koncentruje się na przygotowaniu projektów konwencji ułatwiających współpracę instytucji medycznych z państw członkowskich.

• Utworzony w ramach Rady Europy Europejski Fundusz Rozwoju Społecznego, służy wspieraniu projektów z zakresu ochrony zdrowia, a także zajmuje się problematyką uciekinierów, zatrudnienia bezrobotnych i budowy mieszkań socjalnych.

Działalność Rady Europy – ujednolicanie prawa państw członkowskich

• Działalność Rady Europy w dziedzinie prawa polega przede wszystkim na inicjowaniu, postulowaniu i popieraniu przedsięwzięć, mających na celu ujednolicenia prawa państw członkowskich i wypracowanie konkretnych projektów konwencji unifikujących poszczególne dziedziny prawa.

• W wyniku działalności Rady Europy doszło do podpisania przez większość państw członkowskich około 100 konwencji międzynarodowych, z których większość weszła w życie.

• Komitet Prawny Rady Europy opracowuje ponadto słowniki (komentarze) – terminów prawnych, używanych w państwach członkowskich i dąży do ich unifikacji.

• Z inicjatywy Rady odbywają się prawie corocznie (od 1960 r.) konferencje ministrów sprawiedliwości państw członkowskich. Zadaniem tych konferencji jest ustalenie ogólnych kierunków unifikacji poszczególnych dziedzin prawa tych państw oraz omawianie metod i środków służących temu celowi. Problemy te są następnie szczegółowo opracowywane przez Komitet Prawny Rady i przedstawiane Komitetowi Ministrów.

Działalność Rady Europy – współpraca w dzie3dzinije samorządów lokalnych i planowania regionalnego

• Działalność Rady Europy w dziedzinie współpracy między samorządami lokalnymi państw członkowskich została zapoczątkowana w 1952 r. przez Zgromadzenie Doradcze (obecnie Parlamentarne).

• W 1957 r. po raz pierwszy zwołano Europejską Konferencję Samorządów Lokalnych.

Następne odbyły się w 1958 r. i 1960 r.

W 1961 r. Komitet Ministrów uchwalił statut Konferencji, przekształcając ją w stały organ działający w ramach Rady.

• Od 1967 r. działał Komitet Współpracy do Spraw Municypalnych i Regionalnych (utworzony przez Komitet Ministrów), składający się z wysokich urzędników państw członkowskich, zajmujących się w swych państwach powyższymi sprawami.

Działalność Rady Europy – ochrona środowiska naturalnego

• Działalność Rady Europy w dziedzinie ochrony środowiska naturalnego polega na inicjowaniu, postulowaniu i popieraniu wszelkich przedsięwzięć związanych z tą ochroną.

• Oprócz Komitetu Ministrów i Zgromadzenia Parlamentarnego, działalnością tą w Radzie zajmuje się przede wszystkim Komitet Ochrony Przyrody i Zasobów Naturalnych (utworzony w 1962 r.) i Komitet Ekspertów do Spraw Zanieczyszczenia Powietrza (utworzony w 1966 r.)

• W 1967 r. Rada Europy utworzyła Europejski Ośrodek Informacyjny do Spraw Ochrony Środowiska , który prowadzi kampanie informacyjne na temat szkód już wyrządzonych i nowo powstających zagrożeń środowiska naturalnego, a także środków, jakie powinny być podjęte w celu jego ochrony.

• W 1968 r. pod patronatem Rady Europy została opracowana i opublikowana Europejska karta ochrony zasobów wodnych, a na rzecz jej realizacji prowadzona jest kampania.

EUROPEJSKA WSPÓLNOTA WĘGLA I STALI

Geneza utworzenia EWWiS

• Europejska Wspólnota Węgla i Stali (EWWiS), utworzona na podstawie traktatu paryskiego, podpisanego przez kraje Beneluksu Francję, Niemcy Zachodnie i Włochy 18 IV 1951 r.

• EWWiS oficjalnie związana jest z postacią Roberta Schumana – ówczesnego ministra spraw zagranicznych Francji, który w imieniu rządu tego kraju wystąpił 9 V 1950 r. do rządów krajów (późniejszych sygnatariuszy traktatu paryskiego) z propozycją połączenia posiadanych przez nie zasobów węgla i stali, i poddania ich pod jurysdykcję Wysokiej Władzy EWWiS.

• Jednakże sama myśl i koncepcja takiej integracji „sektorowej, która w miarę powodzenia byłaby poszerzana również na inne dziedziny gospodarki, zrodziła się w gronie innych wybitnych postaci tamtych czasów, a przede wszystkim wiąże się z osobą Jeana Monneta.

• Już w 1914 r. Jean Monnet, mając 26 lat, doszedł do wniosku, że wygranie wojn przez aliantów wymaga nie pomocy udzielanej sobie wzajemnie przez Francję i Wielką Brytanię, ale połączenia ich zasobów materialnych.

Powstał też plan koordynacji gospodarki obu tych krajów do celów wojennych, który to plan przedstawił ówczesnemu premierowi rządu francuskiego. Nie była to jeszcze koncepcja integracji anglo-francuskiej, skierowanej w swej intencji przeciw niemieckiej ekspansji.

• Dopiero w czasie II wojny światowej ta troska o jedność działań naprowadziła J. Monneta na konkretną myśl zjednoczenia Europy. Realizacji tej myśli poświęcił całe swoje dalsze życie.

• W tym kontekście, zasługuje na przypomnienie fakt, że Konrad Adenauer już na początku lat dwudziestych XX w. był zwolennikiem jakiejś formy integracji Niemiec i Francji. Opracował wówczas plan związku Francji i Niemiec, właśnie w dziedzinie wydobycia węgla i produkcji stali, a w 1925 r. złożył ówczesnemu rządowi Niemiec projekt niemiecko-francuskiej unii celnej.

• Myśl o utworzeniu unii niemiecko-francuskiej nie opuszczała Adenauera. Z propozycją taką wystąpił on do rządu francuskiego na początku 1950 r., ale wówczas sugestia ta została przez R. Schumana odrzucona.

• Rok 1950 był więc datą przełomową i krytyczną w procesie budowy integracji zachodnio-europejskiej. Utworzenie EWWiS (1951 r.) oraz EWG i Euroatomu (1957 r.) było w pewnym stopniu realizacją jego koncepcji.

• Powołanie do życia EWWiS miało znaczenie przełomowe – zarówno dla dalszych procesów integracji zachodnioeuropejskiej, jak i dla rozwoju całości współpracy międzynarodowej w tym regionie.

• Przełomowość ta dotyczyła trzech kwestii:

• pierwszą – najważniejszą – było zasadnicze przełamanie wielowiekowej nieufności, a nawet nienawiści, przede wszystkim między Niemcami a Francuzami, a także między Niemcami a innymi narodami i państwami w Europie Zachodniej;

• drugą – stworzenie pewnej, ważnej, choć jeszcze niewątpliwie wstępnej, infrastruktury ekonomicznej (stal i węgiel) dla zachowania pokoju w tym regionie, bowiem poddanie kontroli zasobów węgla i stali oraz gospodarowanie nimi przez Wspólną Wysoką Władzę EWWiS miało uniemożliwić wykorzystanie ich w celach innych niż pokojowe;

• trzecie – stworzenie bazy i mechanizmu do poszerzania i pogłębiania integracji na inne dziedziny gospodarki i życia społecznego Europy Zachodniej.

Podstawy prawne funkcjonowania EWWiS

• Postawą prawną funkcjonowania EWWiS był przede wszystkim układ w sprawie EWWiS z dnia 18 IV 1951 r., zawarty na 5o lat.

• W 1991 r. Komisja Wspólnot Europejskich zaproponowała, by przed wygaśnięciem układu w 2002 r. włączyć jego postanowienia do układu w sprawie Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (1957 r.).

• Zadania, które zostały postawione przed EWWiS, w zasadzie już zrealizowano i dlatego też uważa się, że nie ma sensu, by zasady produkcji i zbytu węgla i stali, w ramach wspólnego rynku państw członkowskich Wspólnot Europejskich, były regulowane odrębnymi postanowieniami.

• Wraz z układem podpisano jednocześnie trzy protokoły w sprawie:

• przywilejów i immunitetów EWWiS,

• statutu Trybunału Sprawiedliwości,

• stosunków z Radą Europy.

• Układ w sprawie EWWiS został zmodyfikowany lub uzupełniony m.in. przez następujące umowy:

• umowę w sprawie wspólnych organów dla Wspólnot Europejskich, podpisaną 25 III 1957 r., na podstawie której Parlament Europejski i Trybunał Sprawiedliwości stały się wspólnymi organami EWWiS, EWG i Euroatomu;

• umowę w sprawie ustanowienia jednej Rady Wspólnot Europejskich i jednej dla nich Komisji, podpisaną 8 IV 1965 r., która weszła w życie 1 VII 1967 r. (Traktat Fuzyjny);

• protokół w sprawie przywilejów i immunitetów Wspólnot Europejskich, podpisany 8 IV 1965 r., który wszedł w życie 1 VII 1967 r.;

• Jednolity Akt Europejski (JAE), podpisany 17 II 1986 r. w Luksemburgu przez dziewięć państw członkowskich, a 28 II 1986 r. w Hadze przez pozostałe trzy państwa członkowskie, który wszedł w życie 1 VII 1987;

• układ w sprawie utworzenia Unii Europejskiej, podpisany w Maastricht 7 II 1992 r., który wszedł w życie 1 XI 1993 r.

• Ponadto EWWiS działa na podstawie aktów prawnych, tworzących tzw. prawo wewnętrzne Wspólnot Europejskich, oraz niektórych uchwał organów tych Wspólnot.

Wykład III 8 listopada 2009 r.

Organy EWWiS – Specjalna Rada Ministrów

• Główny organ decyzyjny EWWiS.

• Plan Shumana nie przewidywał ustanowienia w EWWiS takiego organu. Został on utworzony na żądanie państw Beneluksu, w toku opracowywania przez sześć państw układu w sprawie EWWiS, w celu osłabienia ponadpaństwowego, charakteru uprawnień Wysokiej Władzy*.

• Specjalna Rada Ministrów miała własny, niezależny sekretariat, składający się z funkcjonariuszy międzynarodowych. Siedziba Rady Ministrów i jej sekretariatu znajdowała się w Luksemburgu.

Organy EWWiS – Wysoka Władza

• Do lipca 1967 r. głównym organem zarządzającym EWWiS była Wysoka Władza.

• Składała się z dziewięciu członków, nominowanych na sześć lat, o wysokich kwalifikacjach zawodowych i moralnych. Ośmiu członków wybierały jednomyślnie, a w razie braku jednomyślności – większością 5/6, rządy państw członkowskich. Wybrani zaś z kolei – większością pięciu głosów – wybierali dziewiątego członka.

• Członkami Wysokiej Władzy mogli być tylko obywatele państw członkowskich, w tym najwyżej dwóch z jednego państwa.

• Mieli oni status funkcjonariuszy międzynarodowych.

• Obowiązującą zasadzą było powstrzymywanie się od wszelkiej działalności sprzecznej z ponadnarodowym charakterem ich funkcji.

• Państwa członkowskie były zobowiązane do poszanowania tych wymogów (m.in. nieudzielania im instrukcji).

• Członkowie Wysokiej Władzy nie mogli prowadzić żadnej działalności zawodowej płatnej ani bezpłatnej, nie mogli też nabywać lub posiadać bezpośrednio albo pośrednio żadnego udziału w przedsiębiorstwach przemysłu węglowego lub stalowego, w czasie sprawowania swych funkcji i przez trzy lata od chwili ich zakończenia.

• Układ w sprawie EWWiS przyznawał Wysokiej Władzy duże uprawnienia w razie kryzysu w przemyśle węglowym lub stalowym.

Uprawnienia Wysokiej Władzy (od 1967 r. KE)

• Może ona, po konsultacji z Komitetem Doradczym i za zgodą Rady, ustanowić system kontyngentów produkcyjnych – w razie nadprodukcji; przydziałów węgla i stali – w razie deficytu produkcji.

• Do Wysokiej Władzy należało zwalczanie praktyk ograniczających wolną konkurencję. Była upoważniona do przeprowadzania bezpośredniej kontroli przedsiębiorstw przemysłu stalowego i węglowego.

• Wysoka Władza, a później Komisja Europejska, mogła wobec państw, które nie wykonują swych zobowiązań stosować następujące sankcje:

• zawieszenie przekazania środków finansowych należnych im od EWWiS;

• wydanie zarządzeń w celu naprawienia szkód wyrządzonych w wyniku nieprzestrzegania przez państwo zobowiązań, albo upoważnienie innych państw do podjęcia w tym celu odpowiednich akcji.

• Ma ona ponadto prawo nakładania grzywien pieniężnych na przedsiębiorstwa nie wykonujące postanowień układu albo decyzji organów Wspólnoty, a decyzje WW (KE) o nałożeniu grzywny podlegają automatycznemu wykonaniu przez odpowiednią władzę narodową, zgodnie z procedurą obowiązującą w danym kraju.

• Wysoka Władza miała własny niezależny sekretariat, składający się z funkcjonariuszy międzynarodowych.

• Siedziba Wysokiej Władzy i jej sekretariatu mieściła się w Luksemburgu.

Organy EWWiS – Wspólne Zgromadzenie

• Do końca 1957 r. organem parlamentarnym EWWiS było Wspólne Zgromadzenie.

• Składało się z 78 delegatów, wybieranych na jeden rok przez parlamenty państw członkowskich spośród swych członków: z Francji, RFN i Włoch – po 18; Belgii i Holandii – po 10; oraz z Luksemburga – 4.

• Układ o EWWiS przewidywał też możliwość ich wyboru w głosowaniu powszechnym i bezpośrednim, zgodnie z procedurą ustanowioną przez każde państwo członkowskie.

• Od 1 I 1958 r. Wspólne Zgromadzenie zostało zastąpione wspólnym zgromadzeniem międzyparlamentarnym dla Trzech Wspólnot Europejskich, zwanym obecnie Parlamentem Europejskim. Nastąpiło to na mocy dodatkowej umowy do traktatów rzymskich, podpisanej równocześnie z nimi, tj. 25 marca 1957 r.

• Wspólne Zgromadzenie, a następnie Parlament Europejski mogły – do chwili powstania wspólnej Komisji dla Trzech Wspólnot Europejskich, tj. do 1 VII 1967 r. - tylko raz w roku, podczas dyskusji nad rocznym raportem Wysokiej Władzy z działalności EWWiS, odwołać Wysoką Władzę z urzędu, wyrażając jej wotum nieufności.

• Z chwilą powstania wspólnej Komisji, Parlament Europejski może uchwalić wotum nieufności wobec niej w każdej chwili.

• Siedzibą Wspólnego Zgromadzenia, a obecnie Parlamentu Europejskiego jest Strasburg, sekretariat natomiast znajduje się w Luksemburgu.

Organy EWWiS – Trybunał Sprawiedliwości

• Trybunał Sprawiedliwości jest organem EWWiS, powołanym w układzie o utworzeniu tej organizacji.

• Na mocy konwencji (w sprawie niektórych wspólnych instytucji dla Wspólnot Europejskich) podpisanej wraz z traktatami rzymskimi, Trybunał jest od 1.01.1958 r. wspólnym organem trzech Wspólnot.

• Przy Trybunale Sprawiedliwości działa również Trybunał Pierwszej Instancji, utworzony na podstawie uchwały Rady Wspólnot Europejskich z 28 X 1988 r.

Cele EWWiS i zasady ich realizacji

• W myśl układu o utworzeniu EWWiS, celem tej organizacji jest:

• przyczynianie się do szybkiego i zrównoważonego rozwoju gospodarczego,

• zwiększania zatrudnienia oraz podnoszenia stopy życiowej społeczeństw krajów członkowskich.

• Jej istotę stanowi utworzenie dla państw ugrupowania wspólnego rynku surowców i produktów przemysłu węglowego oraz stalowego.

• W myśl układu EWWiS powinna w szczególności:

• zapewnić wszystkim nabywcom ze wspólnego jednakowe warunki dostępu do źródeł produkcji, tj. węgla i stali;

• zapewnić wspólnemu rynkowi regularne dostaw ilości węgla i stali, a także rud żelaza, złomu i koksu;

• zapewnić najniższe ceny na węgiel i stal, przy utrzymaniu normalnych dochodów z inwestycji kapitałów;

• stworzyć warunki zachęcające do rozwijania i doskonalenia produkcji przy racjonalnej eksploatacji surowców:

• popierać dążenie do stworzenia sile roboczej lepszych warunków życia i pracy, zmierzając do zrównania ich na najwyższym poziomie we wszystkich gałęziach produkcji, znajdujących się pod jej kontrolą;

• popierać rozwój wymiany międzynarodowej i zapewnić poszanowanie słusznych limitów cen na rynkach międzynarodowych;

• popierać rozwój i modernizację produkcji przeciwdziałając jednocześnie próbom protekcjonalizmu, preferencji i subwencji dla zakładów przemysłowych.

• Cele te miały być realizowane przez:

• stopniowe obniżanie ceł i innych opłat o podobnych skutkach oraz znoszenie ograniczeń ilościowych w obrocie surowcami i produktami przemysłu węglowego i stalowego między państwami członkowskimi,

• zniesienie miedzy państwami członkowskimi przeszkód w swobodnym przepływie siły roboczej zatrudnionej w tych przemysłach;

• ustanowienie w ramach EWWiS jednolitych taryf transportowych na surowce i produkty przemysłu węglowego oraz stalowego;

• zapewnienie wolnej konkurencji we wspólnym rynku przez zakaz stosowania wszelkich praktyk, które by ją ograniczały, jak subsydia rządowej kartele itp.

• Układ w sprawie EWWiS nie przewidywał natomiast ustanowienia przez państwa członkowskie wspólnej taryfy celnej wobec państw trzecich.

• Mówił się jedynie, że Rada Ministrów może - z własnej inicjatywy lub na żądanie jednego z państw członkowskich – ustalić minimalną stopę opłat celnych, poniżej której państwa członkowskie nie mają prawa obniżać swych taryf celnych.

• W granicach określanych przez decyzje Rady Ministrów, każdy z rządów ustala taryfy obowiązujące w jego kraju. Wysoka Władza – z własnej inicjatywy lub na żądanie jednego z państw członkowskich – może wydawać opinie zmierzające do zmodyfikowania taryf danego kraju.

• EWWiS ma

• nadzorować działalność przedsiębiorstw przemysłu węglowego i stalowego,

• zajmować się ich finansowaniem,

• miała możliwość wpływu na politykę inwestycyjną i politykę cen,

• mogła stosować sankcje wobec tych przedsiębiorstw i państw, które nie przestrzegają postanowień układu lub decyzji jej organów,

• EWWiS powinno zbierać informacje, popierać technologiczne i ekonomiczne prace badawcze nad produkcją i konsumpcją węgla i stali, problemami niebezpieczeństwa pracy w przemyśle węglowym i stalowym, oraz organizować konsultacje w tym zakresie.

Działalność EWWiS

• Stworzenie zintegrowanego rynku węgla i stali – przez zniesienie wszelkich przeszkód w obrotach wzajemnych oraz przez ustalenie wspólnych jednolitych taryf przewozowych – wzmocniło działanie mechanizmu konkurencji na terenie Wspólnoty.

• Zakłady mniej rentowne musiały ulec reorganizacji lub zostać zlikwidowane. Wzmogło to tendencje do koncentracji produkcji, tj. tworzenia dużych przedsiębiorstw, mogących rozwijać produkcję na wielką skalę, szybko wdrażać nowe osiągnięcia techniki technologii oraz rozwijać badania nad postępem technicznym.

• Tendencje te (do koncentracji) powodowały równocześnie wzmożoną skłonność do zawierania cichych porozumień, typu gentleman’s agreements, mających na celu osłabienie konkurencji. Aby nie dopuścić do zawierania takich porozumień, wprowadzono w EWWiS, a później w EWG, ustawodawstwo antykartelowe.

• Wspólny rynek węgla, rud żelaznych i złomu został utworzony w ramach EWWiS w II 1953 r.; stali w V 1953 r.; stali specjalnych w VII 1954 r.

• Na mocy konwencji w sprawie okresu przejściowego Włochy utrzymywały do końca tego okresu (do 9 II 1958 r.) pewne ograniczenia ilościowe na import koksu oraz opłaty importowe na surówkę, stal zwykłą i specjalną.

• Mimo uzyskiwania przez EWWiS, w różnych okresach, pozytywnych efektów w dziedzinie regulacji rynku oraz ochrony konkurencji, okazało się w toku działalności Wspólnoty, że z powodu sprzeczności interesów państw członkowskich nie jest ona w stanie w pełni regulować funkcjonowania przemysłu węglowego i stalowego w okresie zakłóceń koniunktury gospodarczej, pomimo posiadania szerokich uprawnień w tej dziedzinie.

• Na duże trudności natrafiła również realizacja postanowień układu o EWWiS w sprawie ustanowienia swobodnego przepływu siły roboczej w przemyśle stalowym i węglowym państw członkowskich Wspólnoty.

• Działalność EWWiS w dziedzinie społecznej rozwinęła się dopiero pod koniec 1957 r. i dotyczyła przede wszystkim tworzenia odpowiednich instytucji i funduszy na rzecz readaptacji bezrobotnych pracowników przemysłu węglowego i stalowego.

• Wysoka Władza, a obecnie Komisja Europejska, prowadzi ożywioną działalność w dziedzinie badań ekonomicznych. Może zawierać umowy z organizacjami międzynarodowymi oraz państwami. Zawarła umowę o współpracy z Radą Europy, której przedkłada roczne sprawozdania ze swej działalności, a Parlament Europejski odbywa corocznie dwudniowe posiedzenia ze Zgromadzeniem Parlamentarnym Rady Europy.

• Komisja Europejska współpracuje z:

• Organizacją Współpracy i Rozwoju Gospodarczej (OECD).

• Komisją Gospodarczą ONZ ds. Europy (EKG ONZ).

• Międzynarodową Organizacją Pracy,

• Układem Ogólnym w Sprawie Ceł i Handlu (GATT),

• Światową Organizacja Handlu (WTO)

!w literaturze ocenia sic, że działalność EWWiS przyniosła swym państwom członkowskim znaczne korzyści.

Podsumowanie

• Utworzenie EWWiS miało przełomowe znaczenie dla dalszych procesów integracyjnych w Europie Zachodniej, a także dla wewnątrz-europejskich stosunków międzynarodowych w ogóle.

• W 2002 r. organizacja ta, powołana do życia na 50 lat przestała istnieć a wszystkie zagadnienia związane z dotychczasowa jej działalnością przejęła w całości Wspólnota Europejska.

• Przełomowe znaczenie utworzenia EWWiS – jak się powszechnie podkreśla w literaturze – polegało na przełamaniu między Francją a Niemcami ponadwiekowej wrogości, która była groźnym zarzewiem konfliktów w Europie.

• Integracja francusko-niemiecka oraz pozostałych krajów - założycieli EWWiS stała się impulsem i baza nie tylko w realizacji kolejnych etapów wewnątrz-integracyjnych Europy Zachodniej, ale również u integracji krajów Europy Środkowej i Wschodniej z Europą Zachodnią.

• Utworzenie EWWiS miało również ważne znaczenie w innym wymiarze.

• W sytuacji nie wyposażenia Rady Europy w jakiekolwiek poważniejsze uprawnienia władcze przez kraje członkowskie, w sytuacji niepowodzeń związanych z próbami integracji w dziedzinie politycznej i militarnej, doświadczenia praktyczne EWWiS miały doniosłe znaczenie.

• Dowiodły one przede wszystkim potrzeby rozpoczynania integracji europejskiej od integracji ekonomicznej, a tej – od integracji węgla i stali (wówczas najważniejszych branż).

• Doświadczenia te pozwoliły następnie rozszerzyć integrację na i pozostałe dziedziny gospodarcze, czego efektem było utworzenie w 1957 r. EWG oraz Euroatomu.

Europejska Wspólnota Gospodarcza

Geneza powstania EWG

• Genezę powstania Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej należy wiązać zarówno z:

• utworzeniem Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali (EWWiS) w 1951 r.

• jak i z niepowodzeniem realizacji planów powołania do życia Europejskiej Wspólnoty Obronnej* (EWO) oraz Europejskiej Wspólnoty Politycznej** (EWP).

• Oba fakty (sukces i porażka) zdeterminowały dalszy kierunek integracji który wyrazi się:

• z jednej strony – w rezygnacji z integracji politycznej i militarnej,

• z drugiej (w wyniku sukcesu EWWiS) - w poszerzeniu integracji docelowo na wszystkie dziedziny gospodarki, i w pogłębieniu tej integracji.

*Europejska Wspólnota Obrona

• Była to francuska propozycja utworzenia wspólnej a przedstawiona w planie Plevena z 24 października 1950 r. zrealizowana* w traktacie podpisanym 27 maja 1952 roku w Paryżu na 50 lat przez Francję, RFN, Włochy, Belgię, Holandię i Luksemburg.

• Koncepcja EWO stanowiła odpowiedź na głosy wzywające do remilitaryzacji RFN w obliczu postrzeganego zagrożenia inwazją radziecką na Europę Zachodnia i przewidywała podporządkowanie niezależnej kontroli ponadnarodowej potencjału łych państw uczestniczących.

• Zgodnie z traktatem o EWO wspólna armia europejska sumie 40 dywizji narodowych pod jednym mundurem i jedną flagą. Armia europejska EWO miała posiadać strukturę instytucjonalną na wzór EWWiS - z Komisja wybieraną na zasadzie kompetencji, Radą Ministrów, Zgromadzeniem i Trybunałem.

• Traktat o EWO został ratyfikowany przez RFN i państwa Beneluksu. ale upadła gdy francuskie Zgromadzenie Narodowe odmówiło ratyfikacji traktatu paryskiego 30 sierpnia 1954 r.

!nastąpiło to w zmienionej sytuacji międzynarodowej po śmierci radzieckiego dyktatora Józefa Stalina i zakończeniu wojny koreańskiej w 1953 roku_, aczkolwiek decydujący był układ sił politycznych we Francji, niekorzystny dla zwolenników integracji europejskiej, z przewagą rzeczników francuskiej suwerenności i oponentów uzbrojenia Niemiec.

!Oznaczało to zarazem fiasko powiązanego z EWO projektu Europejskiej Wspólnoty Politycznej** (EWP).

**Europejska Wspólnota Polityczna

• Plan Spaaka – była to inicjatywa podjęta w 1952 r. przez Zgromadzenie Parlamentarne EWWiS pod kierownictwem Paula-Henriego Spaaka zakładająca właśnie powołanie nowego europejskiego ugrupowania integracyjnego, mającego zastąpić EWWiS i EWO - Europejskiej Wspólnoty Politycznej.

• Projekt statutu tej organizacji zakładał funkcjonowanie wspólnoty w oparciu o bikameralny parlament (Izba Narodów i Senat). Europejską Radę Wykonawczą, Radę Ministrów Państw Członkowskich, Trybunał Sprawiedliwości oraz Radę Gospodarczą i Społeczną.

• Jej zadaniem byłaby koordynacja polityki zagranicznej oraz utworzenie wspólnego rynku.

• W związku z odrzuceniem projektu EWO przez francuskie Zgromadzenie Narodowe koncepcja EWP poniosła fiasko.

• Jean Monnet - który byt twórcą nie tylko koncepcji utworzenia EWWiS (plan Schumana)_; ale również koncepcji utworzenia EWO*- po odrzuceniu w 1954 r. przez Zgromadzenie Narodowe Francji traktatu o powołaniu EWO, przystąpił do pracy na rzecz utworzenia ugrupowania integracyjnego, które obejmowałoby wszystkie dziedziny gospodarcze.

• W tym celu, 1 X 1955 r. utworzył Komitet Akcji na Rzecz Utworzenia Stanów Zjednoczonych Europy. Praktyczna działalność Komitetu zaczęła się z początkiem 1956 r. i zmierzała do spopularyzowania idei gospodarczego zjednoczenia sześciu państw - członkó EWWiS.

• Równolegle pracowała grupa ekspertów pod kierunkiem Paula Henriego Spaaka – ministra spraw zagranicznych Belgii powołana na konferencji w Messynie 1 VI 1955 r. do skonkretyzowania przygotowanego na początku 1955 r. przez rząd holenderski planu przewidującego utworzenie wspólnoty gospodarczej.

• W maju 1956 r, na konferencji ministrów spraw zagranicznych w Wenecji przyjęto raport Spaaka jako podstawę dalszych rokowań.

• W celu opracowania ostatecznych zasad wspólnego rynku powołano roboczą komisję Rządową, która rozpoczęta prace w czerwcu 1956 r.

• Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą został podpisany jednocześnie z traktatem powołującym do życia Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (Euratom) 25 III 1957 r. w Rzymie przez ministrów spraw zagranicznych, a ze strony Luksemburga, RFN i Włoch – również przez szefów rządów tych państw.

• Traktat po ratyfikacji przez parlamenty krajów członkowskich, wszedł w życie 1 I 1958 r.

Cele i środki. Tworzenie wspólnego rynku

• Wspólnota Europejska miała w swych założeniach przede wszystkim przyczyniać się do:

• harmonijnego rozwoju działalności gospodarczej na swym całym terenie,

• wzmożonej stabilizacji, szybszego podwyższania poziomu stopy życiowej ludności,

• zacieśniania stosunków między państwami członkowskimi, przez utworzenie wspólnego rynku i stopniowe ujednolicanie polityki gospodarczej tych państw.

• Cele te miały zostać osiągnięte za pomocą:

• stopniowego znoszenia w obrocie między państwami członkowskimi ceł i ograniczeń ilościowych w przywozie i wywozie oraz wszelkich innych środków o podobnych skutkach;

• ustanowienia wspólnej taryfy celnej i wspólnej polityki handlowej wobec państw trzecich;

• zniesienia między państwami członkowskimi przeszkód w swobodnym przepływie osób, usług i kapitałów;

• wprowadzenia wspólnej polityki w dziedzinie rolnictwa;

• zapewnienia wolnej konkurencji we wspólnym rynku przez ustanowienie zakazu wszelkich ograniczanych ją praktyk:

• wprowadzenia wspólnej polityki w dziedzinie transportu;

• stosowania procedury umożliwiającej koordynację polityki gospodarczych państw członkowskich oraz zapobiegania zachwianiu równowagi w ich bilansach płatniczych;

• ujednolicenia ustawodawstwa poszczególnych państw w zakresie niezbędnym do działania wspólnego rynku;

• utworzenia Europejskiego Funduszu Społecznego w celu zwiększenia możliwości zatrudnienia pracowników i przyczyniania się do podnoszenia poziomu ich życia;

• utworzenia Europejskiego Banku Inwestycyjnego, mającego ułatwić rozwój gospodarczy Wspólnoty, przez utworzenie nowych zasobów;

• stowarzyszenia krajów i terytoriów zamorskich w celu zwiększenia wymiany oraz osiągnięcia wspólnym wysiłkiem ich rozwoju gospodarczego i społecznego.

Zasady ustawiania wspólnego rynku i jednolitej polityki gospodarczej

Uwagi wstępne:

• 1. Zakres przedmiotowy wspólnego rynku.

Wspólny rynek przewidziany przez traktat o EWG obejmuje całokształt produktów, z wyjątkiem materiałów wojskowych.

• 2. Etapy wprowadzania w życie zasad wspólnego rynku.

Traktat rzymski rozłożył pełną realizację zasad wspólnego rynku na trzy etapy, każdy z nich po cztery lata, do końca 1970 r. Każdy z etapów mógł być skrócony lub przedłużony, z tym że łącznie nie mogły one trwać dłużej niż 15 lat, tzn. nie dłużej niż do końca 1973 r.

Liberalizacja handlu.

• Eliminacja ceł między państwami członkowskimi

W pierwszym i drugim etapie miały być przeprowadzone po trzy, ściśle określone przez traktat rzymski, obniżki ceł importowych, w ten sposób, aby przy końcu pierwszego etapu obniżka ceł na każdy produkt osiągnęła co najmniej 25% a przy końcu drugiego etapu - co najmniej 50%. Pozostałe obniżki miały być przeprowadzone w trzecim etapie.

Cła eksportowe i podobne w skutkach środki miały być zniesione najpóźniej z upływem pierwszego etapu. Cła skarbowe (fiskalne) miały być zredukowane jednocześnie z cłami importowymi.

• Ustanowienie wspólnej taryfy celnej.

Stawki wspólnej taryfy celnej zostały określone na podstawie średniej arytmetycznej ceł stosowanych 1 I 1957 r., na terenie krajów Beneluksu, Francji RFN i Włoch.

Zgodnie z traktatem EWG, wspólna taryfa celna powinna być wprowadzona w całości najpóźniej po upływie okresu przejściowego, tzn. 1 I 1971 r. W rzeczywistości została ona zrealizowana już w 1968 r.

• Eliminacja ograniczeń ilościowych miedzy państwami członkowskimi.

Miały one być zniesione najpóźniej do końca okresu przejściowego (1970 r.).

Swoboda przepływu osób, usług i kapitałów

• Przepływ osób.

Swoboda przepływu pracowników na terenie Wspólnoty miała być zapewniona najpóźniej do końca okresu przejściowego (1970 r.).

Traktat o EWG przewidywał zniesienie wszelkiej dyskryminacji pracowników z państw członkowskich, stosowanej ze względu na obywatelstwo, w dziedzinie zatrudnienia, płac oraz innych warunków pracy.

Postanowienia powyższe nie odnoszą się do pracy w administracji.

Ograniczenia dotyczące swobodnego osiedlania się obywateli jednego państwa Wspólnoty na terenie innych państw członkowskich miały być zniesione w okresie przejściowym.

• Przepływ usług.

Ograniczenia w odniesieniu do swobody wykonywania usług przez obywateli państw członkowskich, osiadłych w innym niż kraj osoby korzystającej ze świadczeń krajów Wspólnoty, miały być zniesione w okresie przejściowym.

Podsumowanie

• Znaczenie Wspólnoty Europejskiej dla krajów członkowskich polega przede wszystkim na integracji, realizowanej w ramach tej organizacji dzięki czemu pozycja gospodarcza państw, które po II wojnie światowi gwałtownie się obniżyła, poprawia się sukcesywnie na taka skalę, iż obecnie Wspólnota jest poważną siłą w gospodarce i polityce światowej.

• Pozytywne wyniki gospodarcze, społeczne i polityczne uzyskiwane przez kraje członkowskie w ramach Wspólnoty Europejskiej oraz przez tę organizację jako całość, w relacji do wyników światowych są efektem objęcia procesami integracji prawie wszystkich dziedzin gospodarki, a także znacznego zakresu zagadnień społecznych, w powiązaniu z harmonijną –na ogół – współpracą polityczną.

• Wspólnota Europejska nie wprowadziła do mechanizmów wspólnotowych rozwiązań ponadnarodowych zgłaszanych przez federalistów, zrezygnowała nawet z niektórych uprawnień, w jakie była wyposażona Wysoka Władza EWWiS.

• Jedynie Trybunał Sprawiedliwości (od 1958 r. wspólny dla trzech Wspólnot) zachował w pełni uprawnienia w zakresie zadań i obowiązków nałożonych na niego przez traktat paryski i traktaty rzymskie.

• W traktacie o utworzeniu EWG bardzo ostrożnie podchodzi się do uprawień ponadnarodowych (takiego terminu w ogóle się nie używa) podkreślając zasadę respektowania suwerenności narodowej państwa. W traktacie przyjmuje się jednak nie tylko możliwość wprowadzenia pewnych elementów rozwiązań ponadnarodowych, np. zasadę większościowego głosowania w odniesieniu do coraz poważniejszych spraw wspólnotowych, ale nawet zakłada konieczność realizacji tej polityki, choćby w związku z realizacją unii celnej i polityki wspólnego rynku.

• Unia celna w EWG została zrealizowana z wyprzedzeniem (1968 r.) w stosunku do planowanego terminu (1970 r.).

• Stanowiła znaczny sukces w realizacji integracji w zakresie:

dynamizacji procesów gospodarczych, zwiększenia obrotów handlowych i podniesienia konkurencyjności Wspólnot na swoim rynku i na rynkach gospodarki światowej.

• Jednakże tym, początkowo bardzo pozytywnym efektom ekonomicznym i integracyjnym towarzyszyły narastające sprzeczności, które doprowadzają do tzw. kryzysu instytucjonalnego* w 1966 r.. spowodowanego sprzeciwem Francji wobec (przewidzianego w traktacie) przejścia od zasady jednomyślności w głosowaniu do zasady głosowania większościowego.

Wkład IV 22 listopada 2009 r.

PRAWO WE/UE

Pojęcie dorobku prawnego WE/UE (acquis communautaire)

• Acquis communautaire oznacza w dosłownym tłumaczeniu „dorobek wspólnotowy". Większość znawców prawa europejskiego opowiada się za objęciem tym terminem całości dorobku prawnego powstałego w ramach Unii Europejskiej, a więc prawa pierwotnego i prawa wtórnego regulującego integrację we wszystkich trzech filarach UE, czy też, jak jest to określane „całe dotychczasowe prawo UE, wraz z ukształtowanymi sposobami jego rozumienia i stosowania, polityki wspólnotowe, orzecznictwo sądowe, zwyczaje, a także wartości tkwiące u podstaw funkcjonowania UE".

• Bardziej klarowne wydaje się rozróżnienie między trzema porządkami prawnymi obowiązującymi państwa członkowskie

• prawo wspólnotowe (acquis communautaire sensu stricto), obejmujące zasady prawa obowiązujące w I filarze (Wspólnotach Europejskich) wraz z orzecznictwem ETS;

• prawo Unii Europejskiej, zawierające międzyrządowe regulacje w II i III filarze, a także elementy prawa międzynarodowego publicznego, gospodarczego, materialnego i karnego, przyjętego przez państwa członkowskie UE w ramach porozumień międzynarodowych;

• prawo europejskie, obejmujące swym zakresem standardy prawne przyjęte przez Radę Europy.

• Śledząc acquis commautaire można dostrzec tendencję do zintegrowania:

• wewnętrznych źródeł prawa Wspólnot z prawem krajowym w celu wzmocnienia UE;

• prawa państw stowarzyszonych z prawem Wspólnot w celu rozszerzenia obszaru UE.

• Mówiąc o źródłach prawa możemy przyjąć kryteria funkcjonowania, które pozwolą nam na podział owych źródeł na:

• źródła niepisane – zaliczamy tu zasady ogólne prawa wspólnotowego, orzecznictwo sadów europejskich oraz praktykę. W zakresie zasad ogólnych prawa wspólnotowego znajdują się prawa fundamentalne oraz zasady strukturalne odzwierciedlające strukturę instytucjonalną ekonomiczną i społeczną Wspólnoty;

• źródła pisane – wyróżniają się tutaj źródła wewnętrzne i zewnętrzne. W ramach źródeł wewnętrznych mieści się wspólnotowe prawo pierwotne, wspólnotowe prawo wtórne, wspólne akty nietypowe oraz prawo komplementarne. W ramach źródeł zewnętrznych znajdują się umowy zawierane przez Wspólnotę oraz umowy wiążące Wspólnotę.

Prawo pierwotne i prawo wtórne

• Główny podział źródeł prawa unijnego to podział na prawo pierwotne i prawo wtórne.

• Prawo pierwotne obejmuje → traktaty założycielskie, traktaty akcesyjne, umowy dotyczące ustroju Wspólnot oraz zasady ogólne.

• Prawo pochodne (wtórne) to akty poszczególnych organów WE oraz umowy zawierane przez Wspólnoty albo przez państwa członkowskie. Normy prawa pochodnego muszą być zgodne z prawem pierwotnym. Czuwa nad tym Trybunał Sprawiedliwości.

Prawo pierwotne

• Prawo pierwotne w hierarchii stoi na najwyższej pozycji. Zasadę tą potwierdza fakt, że instytucje wspólnotowe mogą ustalać prawo wspólnotowe w zakresie w jakim pozawalają na to traktaty założycielskie.

• Zasada wyższości prawa pierwotnego wyklucza możliwość unieważnienia prawa pierwotnego przez prawo wtórne oraz możliwość nowelizacji prawa pierwotnego z mocy aktów prawnych przez instytucje lub państwa członkowskie przy pominięciu procedur przewidzianych dla nowelizacji traktatów.

• Zasada prymatu prawa pierwotnego odnosi się także do umów zawartych przez Wspólnoty z państwami trzecimi na podstawie art. 300 TWE. Ewentualna sprzeczność między tymi dwoma źródłami eliminowana jest za pomocą procedur przewidzianych dla nowelizacji traktatów.

• Akty prawa pierwotnego

1. traktaty założycielskie

• Traktat ustanawiający Europejska Wspólnotę Węgla i Stali (18 IV 1951, wszedł w życie 25 VII 1952) – podpisany na 5O lat;

• Traktaty rzymskie (25 III 1957, weszły wżycie 1 I 1958) – Traktat ustanawiający Europejska Wspólnotę Gospodarcza (EWG), Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (Euratom);

• Jednolity Akt Europejski (17/28 II 1986, wszedł wżycie 1 VII 1987);

1. zmiany w Traktatach założycielskich

• Traktat o Unii Europejskiej (7 II 1992, wszedł w życie 1 XI 1993);

• Traktat Amsterdamski (2 X 1997, wszedł w życie 1 V 1999)

• Traktat Nicejski (26 II 2001, wszedł w życie 1 II2003)

• Traktat Lizboński (13 XII 2007, planowane wejście w życie 1 XII 2009)

• umowy dotyczące kwestii ustrojowych:

• Konwencja o wspólnych instytucjach Wspólnot Europejskich (25 III 1957, weszły w życie 1 I 1958) uchylona mocą Traktatu Nicejskiego);

• Traktat o Fuzji Instytucji (8 IV 1965 – wszedł w życie 1 VII 1967, uchylony mocą Traktatu Nicejskiego), ustanawiał wspólną Radę (Ministrów) i wspólną Komisję Wspólnot Europejskich;

• Traktaty budżetowe: Traktat Luksemburski z 22 IV 1970 (wprowadzenie własnych dochodów WE), Traktat Brukselski z 22.VI1.1975 (ustanowienie Trybunału Obrachunkowego).

• traktaty akcesyjne:

• Pierwsze rozszerzenie – 1972 (weszły w życie w 1973) – z Wielką Brytanią, Irlandią i Danią;

• Drugie rozszerzenie – 1979 (weszły w życie w 1981) – z Grecją;

• Trzecie rozszerzenie – 1985 (weszły w życie w 1986) – z Hiszpanią i Portugalią;

• Czwarte rozszerzenie – 1994 (weszły w życie w 1995) – ze Szwecją, Finlandią i Austrią;

• Piąte (największe) rozszerzenie – 2003 (weszły w życie w 2004) – z Republika Czeską, Estonią, Cyprem, Łotwa, Litwą, Węgrami, Maltą, Polską, Słowenią i Słowacją;

• Ostatnie rozszerzenie – 2006 (weszły w życie w 2007) – z Rumunią i Bułgarią.

• zasady ogólne:

• zawarte w traktatach zasady określane w wyniku orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości;

• standardy praworządności oraz demokracji

• podstawowe prawa jednostek (wolności indywidualne, swobody obywatelskie, prawa człowieka);

• Wśród zasad ogólnych wchodzących w zakres acąuis communautaire (sformułowanych w TWE) należy wymienić:

• zakaz dyskryminacji

• zasada solidarności (lojalności)

• zasada subsydiarności (pomocniczości)

• zasada proporcjonalności

• zasada równowagi instytucjonalnej

• Zasady dotyczące praworządności i demokracji są następujące:

• zasada pewności prawa i ochrony zaufania (w tym nieretroaktywność prawa i poszanowanie praw nabytych)

• zasada proporcjonalności

• ogólna zasada równości

• zasada zgodności działania organów WE z traktatami

• zasada demokratyzmu

• zasada jawności (przejrzystości)

!!! Nie należy zapominać, że protokoły i załączniki do protokołów założycielskich mają tę samą moc co traktaty założycielskie. Zgodnie z traktatem o utworzeniu Wspólnoty Europejskiej protokoły załączone do tego traktatu za zgodą państw członkowskich stanowią jego integralną część.

Prawo wtórne

• Prawo wtórne wspólnotowe obejmuje jednostronne akty prawne wydawane przez instytucje wspólnotowe w ramach stosowania traktatów założycielskich.

• Na prawo wtórne składają się następujące kategorie aktów prawnych: rozporządzenia, dyrektywy, decyzje, zalecenia i opinie. Prawo wtórne musi być zgodne z traktatami założycielskimi i innymi źródłami prawa wspólnotowego, które obowiązują instytucje Wspólnoty.

• Akty prawa wtórnego

I filar: wiążące: rozporządzenia, dyrektywy, decyzje

niewiążące: zalecenia, opinie

Prawo wtórne – rozporządzenia

• Rozporządzenie - ma zastosowanie ogólne, obowiązuje w całości i stosuje się bezpośrednio we wszystkich państwach członkowskich. Adresowana do państw członkowskich, osób fizycznych i prawnych. Służy ujednoliceniu prawa na terytorium WE.

• Zasięg ogólny rozporządzenia oznacza, że jego przepisy mają charakter generalny i abstrakcyjny. Rozporządzenia nie są kierowane do konkretnych osób; są one stosowane do kategorii adresatów określonych w sposób abstrakcyjny, całościowy.

• Rozporządzenia obowiązują w całości – pociąga to za sobą zakaz wybiórczego lub niekompletnego stosowania rozporządzenia przez państwa członkowskie.

• Dzięki rozporządzeniom Wspólnota może wykonywać faktyczną władzę ustawodawczą. Może ona nakazać osiągnięcie jakiegoś celu przy jednoczesnym narzuceniu sposobu stosowania i wykonywania rozporządzenia.

• Wykonywanie rozporządzeń zostało powierzone rządom państw członkowskich, które mają za zadanie podjęcie wszelkich działań w celu całkowitego ich wykonania, nie wykluczając usunięcia wszelkich luk prawnych we własnym systemie prawa.

Prawo wtórne – dyrektywy

• Dyrektywa – wiążąca co do zamierzonego celu każde państwo, do którego jest skierowana, pozostawia wybór form i środków.

• Adresowana do państw członkowskich, służy harmonizacji ustawodawstw krajowych.

• Jest ona wiążąca jeśli chodzi o skutek, do władz członkowskich należy wybór form i metod służących osiągnięciu określonego skutku we wskazanym terminie. Państwa członkowskie są zobowiązane informować Komisję Europejska o środkach powziętych w celu stosowania dyrektywy. Państwa członkowskie wybierają rodzaj aktu prawnego, za pomocą którego dokonują przełożenia dyrektywy na prawo krajowe i wyznaczają organ odpowiedzialny za jego stosowanie.

• W rzeczywistości pojawia się tendencja, zgodnie z która dyrektywy stają się coraz bardziej precyzyjne, pozostawiając państwom członkowskim coraz mniejszą swobodę w dążeniu do zrealizowania wyznaczonego w dyrektywie rezultatu.

• Formy i metody przyjmowane przy realizowaniu wskazanego w dyrektywie celu muszą odpowiadać zasada bezpieczeństwa prawnego i ochrony praw jednostek. Podejmowane w związku z tym akty muszą dawać podmiotom prawa możliwość zapoznana się z dotyczącymi je prawami i obowiązkami. Akty te winny być wystarczająco jasno i precyzyjnie sformułowane, a zasady krajowe powinny zapewnić ich przestrzeganie.

• Państwa członkowskie są zobowiązane zapewnić pełne i skuteczne stosowanie postanowień dyrektywy.

Prawo wtórne – decyzje

• Decyzja – obowiązuje w całości tych, do których jest skierowana.

• Adresatami mogą być państwa, osoby fizyczne lub osoby prawne.

• W swej istocie decyzja może być bardzo szczegółowa i określać nawet metody osiągnięcia założonego celu.

Prawo wtórne – zalecenia i opinie

• Zalecenie i opinia - wyraża stanowisko organu wspólnotowego w pewnej dziedzinie lub konkretnej sprawie, ale nie ma mocy wiążącej. Nie stanowią więc one źródeł prawa w pełnym znaczeniu.

• Adresatami mogą być inne organy wspólnotowe, państwa członkowskie lub inne podmioty prawa.

• Zalecenia i opinie służą instytucjom wspólnotowym do wyrażenia ich zdania lub do udzielenia informacji w dziedzinach, w których nie maja one kompetencji normatywnych.

• Zalecenia i opinie nie podlegają sądowej kontroli legalności, a wiec ETS z reguły nie wypowiada się na ich temat. Z reguły zalecenia i opinie w celu większej skuteczności publikowane są w Dzienniku Urzędowym Wspólnot.

Akty prawa wtórnego w II filarze

• Zasady i ogólne wytyczne – dotyczą wspólneju polityki zagranicznej i bezpieczeństwa.

• Wspólne strategie – podejmowane w dziedzinach, w których państwa członkowskie mają wspólne ważne interesy.

• Wspólne działania – wiążące dla państw członkowskich, uchwalane w sytuacjach, gdy konieczne są działania operacyjne Unii.

• Wspólne stanowisko – określają podejście Unii do poszczególnych zagadnień o charakterze geograficznym lub tematycznym.

Akty prawa wtórnego w III filarze

• Konwencja – umowa międzynarodowa, wymaga ratyfikacji przez państwa członkowskie, jest wiążące dla stron.

• Decyzja ramowa – służy zbliżaniu uregulowań prawnych w poszczególnych państwach członkowskich, jest wiążąca co do celu, ale pozostawia swobodę wyboru form i środków. Przypomina dyrektywę.

• Decyzja – podejmowana w jakimkolwiek celu zgodnym z zadaniami przewidzianymi w III filarze.

• Wspólne stanowisko – analogicznie, jak w II filarze.

Akty nietypowe prawa wtórnego WE/UE

• Wynikają one zarówno z przepisów prawa pierwotnego (które nie zabrania wydawania innych aktów oprócz już wymienionych) jak i z praktyki, która potwierdza, iż różnego rodzaju, inne akty są tworzone.

• Wśród aktów nietypowych wyróżniamy:

• akty jednostronne wydane przez instytucje wspólnotowe,

• akty umowne będące wyrazem porozumienia zawartego między instytucjami wspólnotowymi.

• Przykładem aktów nietypowych mogą być: uchwały, deklaracje, rezolucje, programy, projekty, plany, schematy, porozumienia, terminarze, regulaminy. Często są to wewnętrzne akty instytucji regulujące ich funkcjonowanie.

Metody integracji prawa wspólnotowego

• Metody integracji prawa wspólnotowego określają sposoby zbliżania i ujednolicania prawa obowiązującego wewnątrz Unii Europejskiej.

• Na szczeblu krajowym mają one na celu synchronizację poszczególnych krajowych systemów prawa.

• Natomiast na szczeblu europejskim mają niwelować różnice między prawem krajowym i wspólnotowym, bowiem oba te systemy współistnieją jednocześnie na tym samym terytorium.

• Wśród metod integracji prawa wspólnotowego wyróżnia się: wzajemne uznanie, koordynację, harmonizację i substytucję.

Metody integracji prawa wspólnotowego – wzajemne uznanie

• Wzajemne uznanie polega na honorowaniu norm i kwalifikacji wydanych w tym samym celu w różnych państwach członkowskich. Podstawę prawną tej metody stanowi norma ogólna zawarta w art. 10 TWE. Przepis ten zobowiązuje państwa członkowskie do podjęcia wszelkich zobowiązań wynikających z traktatu albo działań podejmowanych przez organy Wspólnoty.

• Przykładem przepisu szczególnego jako podstawy dla wzajemnego uznania jest art. 47 TWE. Przepis ten upoważnia Radę UE do wydania dyrektyw dotyczących wzajemnego uznania dyplomów, świadectw i innych dowodów posiadania kwalifikacji.

• W przypadku wzajemnego uznania nie mamy do czynienia z modyfikacją standardów krajowych, lecz jedynie z tolerancją norm przyjętych przez pozostałe państwa członkowskie. Każde państwo zachowuje więc swoje wewnętrzne regulacje w danej dziedzinie prawa, a w zamian zobowiązuje się akceptować odmienne od swoich regulacje przyjęte w tej dziedzinie przez inne państwa członkowskie.

Metody integracji prawa wspólnotowego – koordynacja

• Koordynacja jest współdziałaniem w celu zbliżania przepisów prawnych.

• Formy współdziałania w dążeniu do zamierzonego celu określa Wspólnota za pomocą dyrektyw koordynujących. Podstawę prawną wydawania takich dyrektyw stanowi art. 94 TWE. Rada UE, działając jednomyślnie, wydaje dyrektywy w celu zbliżenia tych ustaw, rozporządzeń i przepisów administracyjnych państw członkowskich, które bezpośrednio wpływają na utworzenie lub funkcjonowanie wspólnego rynku. W tej procedurze RUE działa na wniosek KE oraz po zasięgnięciu opinii PE i Komitetu Ekonomiczno – Społecznego.

• Państwa członkowskie są związane dyrektywami koordynującymi. Odmowa skoordynowania swoich norm zgodnie z wymogami Wspólnoty może być uzasadniona jedynie ważnymi względami.

• Poza dyrektywami koordynującymi dopuszczalnymi środkami koordynacji są m.in. zalecenia, konsultacje i programy.

• Metoda koordynacji została wykorzystana m.in. w celu neutralizacji skutków różnic w systemach ubezpieczeń społecznych poszczególnych państw członkowskich.

• Koordynacja nie zakłada ujednolicenia systemów prawa obowiązujących wewnątrz Unii Europejskiej, a jedynie ich zbliżenie. W tym celu państwa członkowskie podejmują współpracę

Metody integracji prawa wspólnotowego – harmonizacja

• Harmonizacja polega na dążeniu do ujednolicenia prawa poprzez uzgadnianie, wzajemne dostosowywanie i zespalanie poszczególnych elementów w pewną całość. Wspólnota w drodze dyrektyw harmonizacyjnych zobowiązuje państwa członkowskie do zlikwidowania najbardziej znaczących różnic występujących między ich systemami prawnymi. W wyniku stosowania dyrektyw harmonizacyjnych państwa członkowskie modyfikują swoje wewnętrzne przepisy prawne. W zależności od tego, czy dyrektywa dotyczy tylko części określonej dziedziny prawa, czy jej całości wyróżniamy harmonizację pełną lub częściową.

• Podstawę prawną wydawania dyrektyw harmonizacyjnych stanowi art. 94 TWE. RUE, działając zgodnie z procedurą wskazaną w traktacie, wydaje dyrektywy mające na celu zbliżenie tych aktów prawnych państw członkowskich, które bezpośrednio wpływają na utworzenie lub funkcjonowanie wspólnego rynku. Gdy po przyjęciu przez Radę lub Komisję środków zmierzających do harmonizacji, państwo członkowskie uzna za konieczne utrzymanie postanowień krajowych usprawiedliwionych ważnymi czynnikami, to państwo to informuje Komisję o tych regulacjach, podając jednocześnie uzasadnienie ich utrzymania.

• Dotyczy to również uregulowań z dziedziny ochrony środowiska naturalnego lub środowiska pracy. W ten sam sposób państwo poinformuje Komisję o zastosowaniu postanowień krajowych na podstawie nowych dowodów naukowych dotyczących ochrony środowiska naturalnego lub środowiska pracy.

• Wprowadzenie regulacji krajowych odmiennych od wskazanych w środkach przyjętych przez Radę lub Komisję może być usprawiedliwione problemem charakterystycznym dla samego państwa członkowskiego. W ciągu 6 miesięcy od poinformowania Komisja po zbadaniu sprawy zatwierdza bądź odrzuca odnośne regulacje krajowe.

• Harmonizacja znalazła zastosowanie przy unifomizacji norm technicznych. W 1985 roku Komisja Europejska wprowadziła zasady „nowego zbliżania” w dziedzinie harmonizacji technicznej i normatywnej, po to, aby szczegóły techniczne mogły być określane przez Wspólnoty Europejskie, a w ich imieniu przez specjalne komisje.

Metody integracji prawa wspólnotowego – substytucja

• Substytucja zakłada całkowite ujednolicenie prawa w wyniku zastąpienia norm krajowych przez normy wspólnotowe. Metoda ta zapobiega powstawaniu w przyszłości ewentualnej regulacji krajowej dotyczącej dziedzin prawa już uregulowanych za pomocą substytucji. Podstawowym instrumentem substytucji są rozporządzenia. W świetle Traktatu WE rozporządzenia mają zasięg ogólny, obowiązują w całości i stosuje się je bezpośrednio we wszystkich państwach członkowskich bez konieczności wydawania aktów transformacji oraz bez potrzeby ogłaszania zgodnego z przepisami prawa krajowego.

• Efektem substytucji jest znikniecie normy krajowej i wprowadzenie w jej miejsce normy wspólnotowej. W tym przypadku mamy do czynienia z przekazaniem części kompetencji ustawodawczych z państw członkowskich do Wspólnoty. Dzięki tym kompetencjom Wspólnota jest konstruktorem substytucyjnej normy prawnej. Zapewniając całkowite ujednolicenie systemu prawa wspólnotowego, substytucja staje się wyrazem najbardziej zaawansowanej integracji europejskiej w dziedzinie prawa.

Zasady strukturalne prawa wspólnotowego/ zasady regulujące stosunek pomiędzy prawem wspólnotowym a prawem krajowym

• Porządek prawny Wspólnoty ma cechy oryginalnego i autonomicznego systemu, jak z resztą sama Wspólnota.

• W ogólnych zarysach Wspólnota jest pomyślana jako federacja. Stąd porządek prawny Wspólnoty jest, w założeniach, porządkiem państwa federalnego.

• Jednak przepisy prawa Wspólnoty są stosowane w praktyce przez instytucje narodowe, tak jakby to było prawo narodowe. W tym systemie tzw. acquis communautaire uważa się jako dorobek wspólny, rezultat wspólnych osiągnięć, a ETS jest w zasadzie jedynie trybunałem konstytucyjnym.

• Traktaty, z wyjątkiem procedury wydawania orzeczeń wstępnych, nie regulują stosunków między prawem Wspólnoty a prawem narodowym, ani też między ETS a judykaturą państwową.

• Jednak regulacja taka okazała się konieczna, żeby rozwiązać problemy praktyczne, dlatego ETS zamknął lukę w Traktacie i w szeregu orzeczeń sformułował zasady regulujące stosunek pomiędzy prawem krajowym a wspólnotowym.

1. zasada wyłączności;

2. zasada autonomii;

3. zasada bezpośredniego stosowania;

4. zasada pierwszeństwa w przypadku konfliktu miedzy tymi dwoma systemami.

Zasada wyłączności

• Zasadę ta podkreślił ETS stanowiąc, że nie wszystkie dziedziny prawne zostały objęte Traktatem, ale te działy, które zostały zastrzeżone dla prawa Wspólnoty, już nie podlegają prawu i instytucjom narodowym, lecz podlegają prawu i instytucjom Wspólnoty.

• W tej sytuacji także i obywatel stał się podmiotem prawa traktatowego na równi z państwami – pierwotnymi podmiotami prawa międzynarodowego.

• Koncepcja prawa Wspólnoty w tej definicji przypomina teorie państwa federalnego. ETS stwierdził, że Wspólnota nie jest wcieleniem żadnej ideologii politycznej, ale obejmuje pragmatyczny system współpracy między państwami oparty na wspólnym prawie, a to prawo obejmuje państwa i ich obywateli.

Autonomia prawa wspólnotowego

• Zasada autonomii głosi, że prawo Wspólnoty jest niezależne od ustaw państwowych.

• Doktrynalna podstawa zasady autonomii leży w konstytucji Wspólnoty i podziale funkcji pomiędzy Wspólnotą a państwami członkowskimi a także między ETS a judykaturą państw członkowskich.

• Jak już wiemy państwa członkowskie nie przeniosły swych pierwotnych praw suwerennych we wszystkich dziedzinach, ale upoważniły instytucje Wspólnoty do regulowania poszczególnych dziedzin gospodarczych.

• ETS nie jest natomiast sądem apelacyjnym w stosunku do sądów narodowych. Jego funkcja jest ograniczona do interpretacji i stosowania prawa Wspólnoty. ETS nie ma prawa unieważniania ustawodawstwa krajowego.

• Z drugiej strony, wiemy już, że zobowiązania państw członkowskich są wiążące z mocy prawa, tzn. że państwo musi nie tylko stosować, ale także wiernie wprowadzać w życie we własnym systemie dany przepis prawa Wspólnoty (uchwalony zgodnie z procedurą traktatową).

Krajowe organy ustawodawcze czy sadowe nie mają prawa zmieniania czy uchylania prawa Wspólnoty.

• Zasada autonomii ma praktyczne zastosowanie w sytuacjach, w których spójność systemu Wspólnoty mogła być podważona lub w sytuacji konkurencji, gdzie należy odróżnić zasady Wspólnoty od zasad narodowych, gdyż te dwa systemy wciąż współistnieją.

• ETS uzasadniając zasadę autonomii orzekł, że skuteczność Traktatu byłaby nadwyrężona, jeśliby w ramach częściowej integracji z prawem narodowym specyficzne zadania powierzone Wspólnocie nie były interpretowane jako całkowicie niezależne. Dlatego właśnie państwa członkowskie nie mają prawa stosowania środków jednostronnych gdy wprowadzają w życie przepisy prawa Wspólnoty.

Zasada bezpośredniego stosowania

• Na początek należy sobie przypomnieć, iż Traktaty założycielskie nie są tylko umowami, ale także umowami ustanawiającymi autonomiczny system prawny. Z treści traktatów wynika, że zawierają one postanowienia umowne (zobowiązania państw członkowskich) i postanowienia normatywne (prawa jednostek z mocy samego traktatu) W interpretacji każdego przepisu trzeba wziąć pod uwagę jego treść, zasięg oraz jakość jako źródła zobowiązań czy praw. Kluczową kwestią jest, aby sobie uzmysłowić, że Wspólnota jako porządek prawny, obejmuje nie tylko państwa członkowskie, ale także jednostki.

• Zasada bezpośredniego stosowania wywodzi się z monistycznej doktryny prawa międzynarodowego i samo wykonalnych klauzul traktatów. Wszystkie państwa członkowskie przyjęły czy w swoich konstytucjach czy w drodze nowelizacji konstytucji opartych na dualistycznej teorii prawa międzynarodowego, czy też w drodze specjalnych ustaw zasadę bezpośredniego stosowania.

• Na tej zasadzie opiera się Wspólnota. To znaczy, że zasady prawa Wspólnoty wywodzące się z obcego źródła stały się automatycznie częścią corpus juris państw członkowskich; stąd mają moc wiążącą na terytorium państw Wspólnoty bez potrzeby inkorporacji czy transformacji na normy prawa wewnętrznego. To samo odnosi się do ustawodawstwa Wspólnoty, które nie musi być ogłaszane w krajowych gazetach urzędowych; wystarcza publikacja w Dzienniku Oficjalnym Wspólnoty.

• Skutek bezpośredni jest konsekwencją zasady stosowania bezpośredniego, ale samo sformułowanie zasady skutku bezpośredniego opiera się na orzecznictwie ETS. Orzecznictwo informuje nas, czy dana norma jest jedynie zasadą programową, czy stanowi nakaz, czy też ustanawia uprawnienia na korzyść jednostki, lub nakłada zobowiązania.

• Orzecznictwo precyzuje kryteria zasady bezpośredniego stosowania: dana norma musi nakładać na państwo członkowskie wyraźne i dokładne zobowiązanie; to zobowiązanie musi być bezwarunkowe, tj. bez żadnego zastrzeżenia, ... a stosowanie normy prawa Wspólnoty nie może być warunkowane przez jakikolwiek przepis wydany przez instytucje Wspólnoty czy też państwo członkowskie; i nie może uniemożliwiać stosowania normy według swobodnego uznania...

• Takie określenie zasady bezpośredniego stosowania prowadzi do wniosku, że treść danej normy musi obejmować zobowiązania bądź uprawnienia jednostki wobec państwa. Prawa narodowe nie powinny utrudniać realizacji takich praw czy zobowiązań.

• Zasada bezpośredniego stosowania czy bezpośredniego skutku odnosi się także do ustawodawstwa Wspólnoty. Tutaj musimy odróżnić rozporządzenia od dyrektyw.

• Rozporządzenia , jak już wiemy, mają zastosowanie ogólne, obowiązują w całości i stosuje się je bezpośrednio we wszystkich państwach członków. Nie ma wątpliwości co do ich bezpośredniego skutku. Państwa członkowskie nie posiadają prawa swobodnego uznania, jeśli chodzi o stosowanie rozporządzeń

• Dyrektywy, z kolei, w zasadzie nie mają zastosowania bezpośredniego, ale mogą mieć wyjątkowo także taki efekt, jeśli to wynika z ich celu i treści. ETS podkreślił, że porządek prawny Wspólnoty, będąc niezależnym od ustawodawstwa państw członkowskich ustala prawa i obowiązki dla jednostek, które są podmiotami porządku prawnego państw członkowskich. Te prawa i obowiązki wynikają nie tylko z wyraźnych przepisów Traktatu, ale także z jasno sprecyzowanych zobowiązań nałożonych na obywateli państw członkowskich, na same państwa i na instytucje Wspólnoty.

• Jednostki mogą odwoływać się do przepisów dyrektyw przed sądami krajowymi, po to by instytucje narodowe w wyborze środków do ich dyspozycji trzymały się formy i metod realizacji w granicach określonych w dyrektywie.

Pierwszeństwo prawa Wspólnoty

• Zasada prymatu prawa wspólnotowego nad prawem krajowym została wprowadzona do obszaru porządku prawnego państw członkowskich UE przez ETS.

• Trybunał powoływał się na ta zasadę wielokrotnie w kontekście wszystkich wiążących aktów prawa europejskiej integracji i wszystkich aktów prawa krajowego. W razie konfliktu prawa wspólnotowego z prawem krajowym organ stosujący prawo ma obowiązek zastosowania prawa wspólnotowego i „zignorowania" sprzecznego z nim przepisu prawa krajowego.

• ETS orzekła, że żaden przepis narodowy jakiejkolwiek natury nie może mieć pierwszeństwa wobec prawa Wspólnoty, gdyż w przeciwnym wypadku przepis wspólnoty byłby pozbawiony cechy charakterystycznej prawa Wspólnoty i sama podstawa Wspólnoty byłby zachwiana. Ważność aktu Wspólnoty lub jego zastosowania w państwach członkowskich pozostaje nienaruszona, nawet jeśli się twierdzi, że podstawowe prawa konstytucyjne byty złamane.

• Zasadę pierwszeństwa można również wyprowadzić z praw konstytucyjnych państw członkowskich, które uznają, zwykle nie expressis verbis, ale przez dyskretne założenie, że zasada ta jest logiczną konsekwencją federalnej struktury Wspólnoty.

Wykład V 6 grudnia 2009 r.

Instytucje WE/UE

Komisja Europejska

• Stanowiąca jedno z podstawowych ogniw systemu instytucjonalnego Unii Komisja Europejska jest instytucie o niespotykanych, jak dotychczas, rozwiązaniach, zarówno w odniesieniu do jej statusu prawnego, struktury, jak i - w szczególności - kompetencji.

• Liczba członków Komisji zmieniała się wraz z liczbą państw członkowskich Wspólnot i UE.

• Od 1 stycznia 2007r. w jej skład wchodzi 27 osób, zwanych komisarzami. Każde państwo członkowskie jest uprawnione do posiadania w tej instytucji jednego swojego obywatela jako jej członka.

• Członkowie Komisji są mianowani ze względu na swoje ogólne kompetencje.

• Procedura ich powoływania wyglądała różnie w poszczególnych okresach. Obecnie jest ona następująca:

• Rada UE, na szczeblu głów państw lub rządów, kwalifikowaną większością wyznacza osobę, którą zamierza mianować Przewodniczącym Komisji. Nominacja ta podlega zatwierdzeniu przez Parlament Europejski;

• Rada UE, w porozumieniu z nowo desygnowanym Przewodniczącym, zatwierdza sporządzoną, zgodnie z propozycjami każdego z państw członkowskich, listę osób, które zamierza mianować członkami Komisji;

• wyznaczeni w ten sposób: Przewodniczący i członkowie Komisji podlegają, jako kolegium, zatwierdzeniu przez Parlament Europejski;

• po zatwierdzeniu Przewodniczący i pozostali członkowie Komisji zostają mianowani przez Radę UE kwalifikowaną większością.

• Komisarze, mający status funkcjonariuszy międzynarodowych nie mogą podejmować w czasie pełnienia swego urzędu żadnej działalności zawodowej, bez względu na fakt, czy jest to działalność odpłatna, czy też nie.

• Również po upływie kadencji zobowiązują się do „roztropności i uczciwości" w przyjmowaniu pewnych funkcji i korzyści oraz przestrzegania tajemnicy zawodowej.

• Kadencja Komisji Europejskiej wynosi obecnie 5 lat i jest zsynchronizowana z okresem mandatu członków Parlamentu Europejskiego.

• Mandat członka Komisji jest odnawialny.

• Członkowie Komisji są niezależni w wykonywaniu swych obowiązków i działają w ogólnym interesie Unii.

• Strukturę Komisji określa jej regulamin wewnętrzny. W sposób ogólny wyodrębnia on jej podstawowe jednostki administracyjne jakimi są Dyrekcje Generalne. Te zaś dzielą się z kolei na Dyrekcje, a Dyrekcje na Komisje i Wydziały. Nadzór merytoryczny nad pracą każdej DG sprawują poszczególni komisarze.

• Niezwykle istotną rolę w strukturze administracyjnej Komisji Europejskiej odgrywa Sekretariat Generalny z Sekretarzem Generalnym na czele.

• Siedziba główna Komisji znajduje się w Brukseli, a niektóre jej jednostki administracyjne są usytuowane w Luksemburgu.

• W celu realizacji swoich licznych i różnorodnych zadań Komisja ma do dyspozycji rozbudowany i dobrze wykwalifikowany personel administracyjny

• Komisja jest organem kolegialnym. Oznacza to, że wszelkiej jej decyzje są decyzjami wspólnymi, a za działalność komisarzy odpowiedzialność ponosi Komisja jako instytucja, nie zaś jej poszczególni członkowie.

• Podobnie w stosunkach Komisji z innymi instytucjami i organami UE występuje ona jako całość, mimo ze jest w nich – najczęściej – reprezentowana jednoosobowo.

• Posiedzenia Komisji, zwoływane przez jej Przewodniczącego, odbywają się zasadniczo raz w tygodniu (oprócz sesji zwykłych mogą być tez nadzwyczajne). Wciągu roku odbywa ona 45-48 posiedzeń.

• Każdy członek Komisji dysponuje jednym głosem, a decyzje są podejmowane bezwzględną większością głosów. Od 2 stycznia 2007r. stanowi ona 14 głosów.

• Obrady Komisji są tajne. Możliwe są 3 procedury stanowienia decyzji, ustna, pisemna i delegacja uprawnień.

Kompetencje Komisji Europejskiej

• Komisja, zgodnie z art. 211 TWE, pełni następujące zadania:

• czuwa nad stosowaniem postanowień TWE oraz postanowień powziętych przez instytucje na jego podstawie;

• formułuje zalecenia lub opinie w sprawach stanowiących przedmiot TWE, jeśli ten wyraźnie to przewiduje lub jeśli ona sama uzna to za niezbędne;

• podejmuje decyzje oraz uczestniczy w formułowaniu aktów stanowionych przez Radę i Parlament;

• realizuje kompetencje przekazane jej przez Radę w celu wykonania przepisów przez nią stanowionych.

• Bardzo szerokie kompetencje przyznane Komisji można, w ogólnym zarysie, sprowadzić do 4 zasadniczych funkcji:

• funkcje legislacyjne (inicjatywy ustawodawczej i stanowienia uchwał)

• funkcje wykonawcze i zarządzania,

• funkcje kontrolne,

• funkcje reprezentowania interesów UE na zewnątrz.

Funkcja legislacyjna

• Komisja inicjuje i przygotowuje większość uchwał Rady UE, czego wyrazem jest treść wielu artykułów traktatów europejskich stwierdzających „(...) Rada, na propozycję Komisji (...)".

• Proces stanowienia uchwał w DE rozpoczyna się więc, w przeważającej większości przypadków, od sformułowania przez Komisję Europejską propozycji aktu prawnego.

• Wyłączne prawo inicjatywy ustawodawczej Komisji, którym dysponuje ona w zakresie spraw dotyczących rynku wewnętrznego jest zarazem jej statutowym obowiązkiem, a jego niewykonanie (w określonym przez traktaty terminie) może stanowić podstawę zaskarżenia Komisji przed ETS13.

• Opracowując propozycje uchwał Komisja jest w pełni niezależna i kieruje się jedynie wspólnym interesem. Jednocześnie jednak dąży do poznania stanowiska wszystkich zainteresowanych stron: rządów państw członkowskich, czynników pozarządowych, środowisk politycznych i zawodowych, innych instytucji UE

• Komisja ma również prawo do podejmowania samodzielnych uchwal w przypadku aktów prawnie wiążących może jednak to uczynić tylko wówczas, gdy jest do tego wyraźnie upoważniona przez postanowienia traktatowe.

• Natomiast w odniesieniu do uchwał pozbawionych mocy wiążącej może to robić zawsze, jeśli uzna to za celowe i niezbędne do rozwoju WE/UE.

Funkcje wykonawcze i zarządzania

• Zadanie wykonywania prawa wspólnotowego traktaty powierzają państwom członkowskim i instytucjom UE.

• Komisja pełni te funkcje nie tylko na podstawie postanowień traktatowych ale również w wyniku przekazywania jej tych uprawnień przez Radę UE.

• Realizując funkcje wykonawcze i zarządzania Komisja podejmuje o czym już wspomniano, zarówno liczne uchwały nazwane (art. 249 TWE) jak i uchwały nietypowe, nienazwane w postanowieniach traktatowych.

• Zakres sprawowania przez Komisję funkcji wykonawczo-zarządzających jest bardzo szeroki. Obejmuje on zarówno zarządzanie budżetem UE, zarządzanie Funduszami Strukturalnymi, zatwierdzanie środków ochronnych (klauzule ochronne i derogacyjne), jak i wiele innych, w zakresie tych funkcji Komisja dysponuje prerogatywami zbliżonymi do uprawnień rządów w państwach członkowskich i chociaż formalnie nie używa się tego określenia, jest ona swego rodzaju rządem UE.

Funkcja kontrolna

• Funkcje te sprowadzają się do nadzoru i czuwania nad właściwym przestrzeganiem prawa wspólnotowego przez państwa członkowskie, osoby prawne i fizyczne oraz instytucje i organy UE.

• Pełniąc funkcję „strażniczki traktatów" lub – jak to określa się mniej elegancko – „psa łańcuchowego", Komisja dysponuje wieloma instrumentami prawnymi.

Najłagodniejszy z nich to sugerowanie podmiotom naruszającym prawo podjęcie określonych działań, likwidujących zaistniałe zagrożenie prawa, a znacznie ostrzejszy, to możliwość występowania Komisji przed Trybunałem ze skargami o naruszenie porządku prawnego obowiązującego w UE.

W odniesieniu do osób fizycznych może także stosować sankcje pieniężne lub inne środki przymusu.

Funkcje reprezentowania interesów UE na zewnątrz

• Funkcje te są realizowane przez Komisję Europejską przede wszystkim poprzez współudział w utrzymywaniu niezwykle rozbudowanych i zdywersyfikowanych, co do formy, stosunków WE i UE ze światem zewnętrznym.

• Negocjuje ona wszystkie umowy zawierane przez Wspólnoty z państwami trzecimi i organizacjami międzynarodowymi, a także reprezentuje UE na forum wielu organizacji międzynarodowych.

• Ponadto pełni także niezwykle ważną rolę w nawiązywaniu i utrzymywaniu stosunków dyplomatycznych Wspólnot, realizując w ten sposób przysługujące im bierne i czynne prawo legacji.

Parlament Europejski

• W toku funkcjonowania tej instytucji dokonały się istotne zmiany zarówno w jej składzie, strukturze, a w szczególności w uprawnieniach Parlamentu Europejskiego.

• Zmiany te są głównie konsekwencją pogłębiania się i rozszerzania zakresu przedmiotowego oraz terytorialnego integracji europejskiej a także zmian w koncepcjach rozwoju tej integracji.

• Są one jednak również w dużym stopniu wyrazem zdeterminowanej polityki samego Parlamentu, który od samego początku swej działalności konsekwentnie działał na rzecz wzrostu swego znaczenia w systemie instytucjonalnym Wspólnot i UE, argumentując to często potrzebą zmniejszenia deficytu legitymacji demokratycznej.

• Żadna inna instytucja współtworząca ten system nie doświadczyła takiej ewolucji.

• Parlament Europejski (PE), reprezentuje interesy obywateli Unii przez których jest bezpośrednio wybierany.

! Od 1979 roku jego posłowie są wybierani w wyborach bezpośrednich przez obywateli, których reprezentują,

• Wybory do parlamentu odbywają się raz na pięć lat. Każdy obywatel Europy ma czynne i bierne prawo wyborcze, niezależnie od miejsca zamieszkania w UE.

• Parlament jest wyrazicielem demokratycznej woli obywateli Unii (która liczy ich już blisko 500 milionów), dbając o ich interesy w dialogu z pozostałymi instytucjami Unii.

• Ostatnie wybory do PE miały miejsce w czerwcu 2009 obecny skład zgromadzenia liczy 736 członków ze wszystkich 27 krajów UE.

• Posłowie nie zasiadają w PE według kraju pochodzenia, lecz według przynależności do jednego z siedmiu ogólnoeuropejskich ugrupowań politycznych.

• Posłowie reprezentują cały wachlarz poglądów na temat integracji europejskiej, od skrajnego federalizmu po otwarty eurosceptycyzm.

• Ugrupowanie polityczne:

Grupa Europejskiej Partii Ludowej (Chrześcijańscy Demokraci) Grupa Postępowego Sojuszu Socjalistów i Demokratów w Parlamencie Europejskim Grupa Porozumienia Liberałów i Demokratów na rzecz Europy: Grupa Zielonych /Wolne Przymierze Europejskie; Europejscy Konserwatyści i Reformatorzy; Konfederacyjna Grupa Zjednoczonej Lewicy Europejskiej / Nordycka Zielona Lewica; Europa Wolności i Demokracji oraz Niezrzeszeni.

!!! Parlament Europejski ma trzy siedziby: w Brukseli (Belgia), w Luksemburgu oraz w Strasburgu (Francja). Luksemburg jest siedzibą administracji Parlamentu (jego Sekretariatu Generalnego). Posiedzenia całego Parlamentu. zwane sesjami plenarnymi, odbywają się w Strasburgu a czasem w Brukseli. Komisje parlamentarne spotykają się natomiast w Brukseli.

• Parlament pełni trzy podstawowe funkcje:

1. Przyjmuje akty prawa europejskiego – w wielu obszarach polityki wspólnie z Radą. Fakt, że członkowie Parlamentu są wybierani bezpośrednio przez obywateli, jest jednym z czynników gwarantujących demokratyczne umocowanie prawa europejskiego.

2. Parlament sprawuje nadzór demokratyczny nad pozostałymi instytucjami UE, w szczególności nad Komisja.. Do jego kompetencji należy zatwierdzanie lub odrzucanie kandydatur komisarzy. Parlament dysponuje też prawem odwołania Komisji na podstawie wotum nieufności.

3. Kompetencje budżetowe. Parlament sprawuje pieczę nad budżetem UE Wraz z Rada przyjmuje on budżet UE, a zatem wywiera wpływ na wydatki Unii Zwieńczeniem procedury budżetowej jest całkowite przyjęcie lub odrzucenie budżetu przez Parlament.

• Prace w Parlamencie zasadniczo przebiegają dwuetapowo

1. Przygotowanie do sesji plenarnej.

Zajmują się tym posłowie z poszczególnych komisji parlamentarnych, specjalizujących się w konkretnych dziedzinach działalności UE. Zagadnienia, które będą przedmiotem debaty w czasie sesji podlegają również dyskusji w ramach ugrupowań politycznych.

1. Sesja plenarna.

Sesje plenarne odbywają się zwykle w Strasburgu (jeden tydzień w miesiącu), a czasami w Brukseli (sesje dwudniowe). Podczas sesji Parlament debatuje nad wnioskami legislacyjnymi i głosuje do nich poprawki przed podjęciem ostatecznej decyzji co do całego aktu.

• Inne punkty porządku dziennego mogą dotyczyć komunikatów Komisji, Rady albo też pytań dotyczących wydarzeń w Unii Europejskiej i na świecie.

Rada UE

• Rada UE jest instytucją międzyrządową Wspólnot i Unii Europejskiej.

• Ma ona charakter organu przedstawicielskiego stojącego na straży interesów państw członkowskich UE.

• W jej skład wchodzą przedstawiciele wszystkich państw członkowskich, po jednym z każdego państwa. Rada UE liczy więc 27 członków.

• Początkowo ranga przedstawicieli państw członkowskich nie była bliżej określona i dopiero TUE uściślił te kwestię. Tak więc członkami Rady UE są przedstawiciele szczebla ministerialnego, którzy mają pełnomocnictwa do działania w imieniu rządu w danym państwie.

• Członkowie Rady w trakcie pełnienia swoich funkcji działają na podstawie mandatu swego rządu i są związani jego instrukcjami.

• Fakt, że są oni członkami Rady, która jest instytucją Wspólnot i UE, nie zmienia w niczym ich statusu prawnego, chociaż jednocześnie zobowiązuje do działań, zmierzających do osiągnięcia celów wspólnych, wyznaczonych przez postanowienia traktatów europejskich.

• Członkowie Rady UE, będąc rzecznikami interesów państw członkowskich, za całokształt swej działalności są odpowiedzialni wyłącznie przed swoimi rządami.

• Z drugiej jednak strony istnieje pewien rodzaj odpowiedzialności Rady UE jako instytucji Wspólnot i UE przed Europejskim Trybunałem Sprawiedliwości. Istota tej odpowiedzialności tkwi w tym, że zgodnie z prawem pierwotnym – ETS może wypowiadać się w sprawie legalności i ważności aktów prawnych stanowionych przez Radę UE.

Kompetencje Rady UE

• Rada UE jest tą instytucją w kompetencji której znalazły się najbardziej istotne dla rozwoju Wspólnot i UE zadania przewidziane przez traktaty europejskie.

• W sposób ramowy (a jednocześnie niezbyt jasny) określa je art. 202 TWE:

• zapewnia ona koordynację ogólnej polityki gospodarczej państw członkowskich i ma prawo podejmowania decyzji oraz przekazuje Komisji uprawnienia do realizacji przepisów, które sama ustanawia;

• w określonych przypadkach może zastrzec sobie prawo do samodzielnego wykonania ustanowionych przez siebie aktów prawnych:

!Szczegółowe uprawnienia Rady Unii zostały sformułowane w postanowieniach innych artykułów TWE (np. art. 98-104 dotyczące funkcjonowania UGiW).

• Rada UE jest jedyną instytucją Wspólnot i UE, której kompetencje legislacyjne zostały sformułowane ogólnie poprzez stwierdzenie, ze „ma prawo podejmowania decyzji" (art. 202 TWE).

• W gestii Rady UE, jako głównej instytucji ustawodawczej, leży więc podejmowanie wszystkich, za równo wiążących, jak i pozbawionych mocy wiążącej aktów prawnych określonych w art. 249 TWE czyli rozporządzeń, dyrektyw, decyzji oraz zaleceń i opinii.

!!! W wielu przypadkach przyjęcie aktu prawnego przez Radę UE jest uzależnione od uprzedniego przedłożenia propozycji tego aktu przez Komisję Europejską.

• Rada UE swoje funkcje koordynacyjne w zakresie ogólnej polityki gospodarczej; realizuje je głównie poprzez podejmowanie decyzji niewiążących, czyli opinii i zaleceń. Nie może ona bowiem stosować innych narzędzi prawnych w tych obszarach, w których państwa członkowskie zachowują ciągle swoje kompetencje.

• Realizując swe funkcje koordynacyjne w zakresie ogólnej polityki gospodarczej Rada UE, na zalecenie Komisji, sporządza projekt ogólnych wytycznych polityk gospodarczych państw członkowskich i Wspólnoty, a także przyjmuje zalecenie definiujące te ogólne wytyczne.

• Nadzoruje również rozwój gospodarczy w każdym państwie członkowskim i we Wspólnocie oraz zbieżność polityk gospodarczych z przyjętymi przez siebie ogólnymi wytycznymi.

• Rada UE jest także instytucją uprawnioną do zawierania umów międzynarodowych w imieniu Wspólnoty, co z zastrzeżeniem innych postanowień - czyni przy współudziale Komisji Europejskiej i Parlamentu Europejskiego (art. 300TWE).

• Chodzi tu zarówno o umowy o stowarzyszeniu państw trzecich ze Wspólnotami i ich państwami, jak i inne umowy z państwami trzecimi i organizacjami międzynarodowymi.

• Negocjacje we wszystkich tych przypadkach prowadzi natomiast Komisja Europejska, na podstawie mandatu udzielonego jej przez Radę UE, współdziałając ze specjalnymi komitetami wyznaczonymi przez Radę UE i w ramach wytycznych, które może ona wydać.

Rada UE

• Rada UE nie jest instytucją pracująca permanentnie ale obraduje na sesjach zwoływanych z inicjatywy Przewodniczącego (Prezydencji), bądź też z inicjatywy jednego z członków Rady lub Komisji.

• Kalendarz posiedzeń jest ustalany przez jej Przewodniczącego jeszcze przed objęciem urzędu, podobnie jak półroczny program jej prac legislacyjnych i innych działań, stanowiący prowizoryczną agendę spotkań Rady Unii.

• Rada zbiera się w zależności od potrzeb, średnio 1-2 w tygodniu, jej obrady są tajne, chyba że Rada podejmie inną decyzję.

• Od strony organizacyjnej pracę Rady UE nadzoruje jej Sekretariat Generalny, z Sekretarzem Generalnym na czele.

• Siedziba Sekretariatu Rady Unii znajduje się w Brukseli.

Rada UE – organy pomocnicze

• Komitet Stałych Przedstawicieli, znany bardziej jako COREPER został wyposażony przez Radę w niezwykle szerokie kompetencje.

• COREPER wywodzi się ze stałych przedstawicielstw dyplomatycznych państw członkowskich, akredytowanych przy siedzibie Wspólnot w Brukseli.

• Szefowie tych przedstawicielstw, w randze ambasadora są jednocześnie członkami COREPER, a ich zastępcy pełnią funkcję zastępców w tym Komitecie.

• Organ ten, wspomagany przez Komisję Europejską i liczne grupy robocze dąży do zbliżenia poglądowi wypracowania wspólnego stanowiska państw członkowskich i osiągnięcia porozumienia w odniesieniu do możliwie najszerszego spektrum spraw które znajdują się na porządku obrad posiedzenia Rady Unii.

Rada UE – tryb podejmowania decyzji

• Jest on określony w sposób ogólny przez postanowienia art. 205 TWE który stwierdza, że Rada podejmuje decyzje zwykłą większością głosów, większością kwalifikowaną lub też jednomyślnie.

• W przypadku głosowania jednomyślnego lub zwykła większością głosów, każde państwo członkowskie dysponuje jednym głosem

• Zwykłą większością głosów Rada Unii decyduje o sprawach proceduralnych i organizacyjnych (np. zatwierdzenie swego regulaminu wewnętrznego, procedura udzielania odpowiedzi na pytania Parlamentu Europejskiego).

• Tryb podejmowania decyzji kwalifikowaną większością jest obecnie stosowany najczęściej, a tendencja do jego większość rozszerzania jest już stała.

• Liczba przynależnych poszczególnym państwom członkowskim głosów jest wówczas zróżnicowana i zależy, ogólnie rzecz biorąc, od siły politycznej państwa, mierzonej jego potencjałem ekonomicznym, terytorialnym i demograficznym (PL - 27),

• łączna liczba głosów, którymi dysponują państwa wynosi 345,

• większość kwalifikowaną stanowi 255 głosów,

• mniejszość blokująca to 91 głosów,

• jeśli decyzja jest podejmowana bez propozycji Komisji, to potrzebne są 232 głosy, oddane przez co najmniej 2/3 państw członkowskich,

• jeśli decyzja jest podejmowana na propozycję Komisji, to potrzebne są 232 głosy, oddane przez większość państw członkowskich,

• każde państwo może zażądać sprawdzenia, czy ludność państw opowiadających się za decyzją stanowi co najmniej 62% ogólnej populacji UE.

• Jednomyślność członków Rady UE (każdy z nich dysponuje wówczas jednym głosem) konieczna jest natomiast przy podejmowaniu decyzji o kluczowym dla Unii znaczeniu (min. rozszerzenie składu członkowskiego Unii, rewizja traktatów. stowarzyszenie państw trzecich, harmonizacja podatków).

• Jednomyślność jest również dominującą zasadą podejmowania decyzji w sprawach II i III filara UE, stanowiących domenę współpracy międzyrządowej, otrzymanie się od głosowania nie jest traktowane" jako głos „przeciw" i me stanowi przeszkody w podjęciu decyzji wymagającej jednomyślności.

Rada Europejska

• Rada Europejska to ciekawa relatywnie nowa próba zinstytucjonalizowania pewnych działań w ramach Wspólnot i Unii.

• Rada Europejska była długo poza traktatową strukturą, której utworzenie nie było przewidziane w traktatach ustanawiających Wspólnoty. Wykształciła się wtoku funkcjonowania Wspólnot w wyniku realnych potrzeb wynikających z logiki rozwoju procesów integracyjnych.

• Rada Europejska składa się z głów państw lub rządów państw członkowskich oraz Przewodniczącego Komisji Europejskiej. Towarzysza im ministrowie zagranicznych państw członkowskich. Każde państwo ma dwa miejsca (głowa państwa lub rządu + minister spraw zagranicznych). Natomiast skład delegacji każdego państwa członkowskiego nie może liczyć więcej niż 20 osób.

• ma fundamentalną i nie dającą się zastąpić rolę w formułowaniu ogólnych wytycznych i zapewnieniu woli politycznej rozwoju Unii.

• W art. 4 TUE stwierdza się, że „Rada Europejska nadaje Unii impuls niezbędny do jej rozwoju i określa ogólne kierunki jej polityki" postanowienie to nie pozostawia żadnych wątpliwości co do nadrzędnego charakteru Rady Europejskiej w systemie instytucjonalnym Wspólnot i UE.

• Częstotliwość obrad Rady Europejskiej początkowo ustalono na dwa spotkania wciągu roku, z możliwością organizowania posiedzeń nadzwyczajnych. Co najmniej jedno spotkanie odbywało się w państwie przewodniczącym pracom Rady (sprawującym Prezydencie). Poczynając od spotkania Rady Europejskiej w Sewilli (21-22 czerwca 2002 r.) zbiera się ona na czterech posiedzeniach w ciągu roku, z możliwością zwołania posiedzenia nieoficjalnego.

• Oświadczenia końcowe (konkluzje, wnioski) stanowiące decyzje Rady Europejskiej są wyrażeniem kompromisu, i są przyjmowane na zasadzie konsensusu. Nie mają one mocy prawnej i nie wiążą z prawnego punktu widzenia. Mają charakter decyzji politycznych.

• Skład członkowski Rady Europejskiej przesądza jednak o tym, że stają się one wiążące głównie dla Rady UE i innych instytucji – upoważnionych do stanowienia prawa, które tym politycznym decyzjom nadają walor prawny

• Rada Europejska nie ma swojej stałej siedziby, żadnych organów pomocniczych, nie posiada też odrębnego sekretariatu.

• Organizacją jej prac zajmuje się, przede wszystkim Sekretariat Rady UE, przy współpracy MSZ państwa sprawującego Prezydencję.

• Obradom Rady Europejskiej przewodniczy głowa państwa lub rządu tego państwa członkowskiego, które wdanym czasie sprawuje urząd Przewodniczącego (Prezydencji) Rady UE.

• Rada Europejska składa Parlamentowi Europejskiemu coroczny raport na temat postępu w budowie UE oraz sprawozdanie z przebiegu każdej swojej sesji.

Trybunał Sprawiedliwości

• Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich (częściej zwany „Trybunałem") utworzono na mocy Traktatu EWWiS w 1952 r. Jego siedzibą jest Luksemburg.

• Zadaniem Trybunału jest zapewnienie jednolitej interpretacji i stosowania prawa europejskiego we wszystkich krajach Unii-tak by prawo było jednakowe dla wszystkich. Trybunał zapewnia na przykład, aby sądy krajowe nie wydawały rozbieżnych wyroków w podobnych sprawach.

• Trybunał czuwa również nad tym, by wszystkie państwa członkowskie i instytucje unijne wypełniały nałożone na nie zobowiązania prawne. Trybunał jest uprawniony do rozstrzygania sporów prawnych między państwami członkowskimi, instytucjami UE, osobami prawnymi i fizycznymi.

• W skład Trybunału wchodzi po jednym sędzi z każdego państwa członkowskiego, dzięki czemu reprezentowane są w nim krajowe systemy prawne wszystkich 27 krajów Unii. Tym niemniej, ze względów praktycznych, Trybunał rzadko zasiada w pełnym składzie. Zazwyczaj zasiada jako „Wielka Izba" złożona z 13 sędziów lub jako izby liczące po pięciu lub trzech sędziów.

• Trybunał wspomaga ośmiu „rzeczników generalnych". Ich rolą jest przedstawianie uzasadnionych opinii w sprawach wniesionych do Trybunału. Zadanie to pełnią publicznie i bezstronnie.

• Sędziowie i rzecznicy generalni to osoby o niekwestionowanej bezstronności Posiadają kwalifikacje i kompetencje wymagane w ich krajach do zajmowania najwyższych stanowisk sądowych. Są mianowani do Trybunału Sprawiedliwości za wspólnym porozumieniem przez rządy państw członkowskich na sześcioletnią odnawialną kadencję.

• W celu wsparcia Trybunału Sprawiedliwości w rozpatrywaniu dużej liczby spraw do niego wnoszonych, jak również dla zapewnienia obywatelom lepszej ochrony prawnej, w 1988 r. powołano Sąd Pierwszej Instancji.

• Sąd ten (działający przy Trybunale Sprawiedliwości) odpowiada za wydawanie orzeczeń w określonych rodzajach spraw, zwłaszcza wnoszonych przez osoby fizyczne, firmy oraz niektóre organizacje, jak również spraw związanych z prawem konkurencji. Zasiada w nim po jednym sędzi z każdego kraju Unii.

• Sąd do spraw Służby Publicznej Unii Europejskiej rozstrzyga spory między Unią Europejską a urzędnikami jej służby publicznej. Sąd ten liczy siedmiu sędziów i funkcjonuje przy Sądzie Pierwszej Instancji.

• Sędziowie Trybunału Sprawiedliwości, Sądu Pierwszej Instancji oraz Sądu do Spraw Służby Publicznej Unii Europejskiej wybierają spośród siebie sędziów przewodniczących na odnawialną trzyletnią kadencję.

• Trybunał orzeka we wnoszonych do niego sprawach. Pięć najbardziej powszechnych rodzajów spraw to:

• odesłania prejudycjalne,

• skargi na uchybienie zobowiązaniom,

• skargi o unieważnienie,

• skargi na zaniechanie działania,

• powództwa o odszkodowanie.

Trybunał Sprawiedliwości – orzeczenia w trybie prejudycjalnym

• Sądy krajowe każdego państwa UE odpowiadają za zapewnienie właściwego stosowania prawa europejskiego w ich kraju. Istnieje jednak ryzyko różnego interpretowania tego prawa przez sądy w różnych krajach.

• Do uniknięcia takiej sytuacji służy procedura „orzeczenia w trybie prejudycjalnym". Jeżeli sąd krajowy ma jakiekolwiek wątpliwości co do wykładni lub stosowania aktu prawa europejskiego, może on - a czasami nawet jest zobowiązany -zwrócić się o poradę do Trybunału Sprawiedliwości, Porada ta jest udzielana w formie „orzeczenia w trybie prejudycjalnym”.

Trybunał Sprawiedliwości – Skargi na uchybienie zobowiązaniom

• Komisja może wszcząć takie postępowanie, jeśli ma podstawy by sądzić, że państwo członkowskie nie wypełnia zobowiązań, które nakłada na nie prawo europejskie. Postępowanie takie może również wszcząć inne państwo członkowskie UE.

• W obu przypadkach Trybunał rozpatruje domniemane uchybienie i wydaje wyrok. Jeśli Trybunał uzna oskarżone państwo członkowskie za winne uchybienia, jest ono zobowiązane do natychmiastowego naprawienia sytuacji. Jeśli w dalszej kolejności Trybunał stwierdzi, że państwo członkowskie nie zastosowało się do jego wyroku, może nałożyć na to państwo karę grzywny.

Trybunał Sprawiedliwości – Skargi o unieważnienie

• Jeśli którekolwiek z państw członkowskich. Rada Komisja lub (pod pewnymi warunkami) Parlament uważają, ze dany akt prawny jest niezgodny z prawem, mogą zwrócić się do Trybunału o jego unieważnienie.

• „Skargę o unieważnienie" może również wnieść osoba fizyczna, która wnioskuje o unieważnienie przez Trybunał konkretnego aktu prawnego, ponieważ ma on bezpośredni negatywny wpływ na nią osobiście.

• Jeśli Trybunał stwierdzi, że dany akt prawny został przyjęty w niewłaściwy sposób lub nie posiada odpowiedniej podstawy w traktatach, może orzec o jego nieważności.

Trybunał Sprawiedliwości – Skargi na zaniechanie działania

• Traktat zobowiązuje Parlament Europejski, Radę oraz Komisję do podejmowania określonych decyzji w określonych warunkach. Jeśli tego nie robią, państwa członkowskie lub pozostałe instytucje Wspólnoty, jak również (pod pewnymi warunkami) osoby fizyczne lub firmy mogą wnieść do Trybunału skargę w celu oficjalnego odnotowania faktu tego zaniechania.

Trybunał Sprawiedliwości – Powództwa o odszkodowanie

• Każda osoba fizyczna lub prawna, która doznała szkody w wyniku działania lub zaniechania działania Wspólnoty czy też jej funkcjonariuszy może wnieść powództwo do Trybunału Pierwszej Instancji, domagając się odszkodowania

Trybunał Sprawiedliwości – procedura postępowania

• Skargi wnoszone są do Trybunału przez jego sekretariat Do sprawy przydzielany jest konkretny sędzia i konkretny rzecznik generalny.

• Postępowanie Trybunału składa się z dwóch etapów procedury pisemnej oraz procedury ustnej.

• W ramach pierwszej, pisemnej procedury wszystkie strony sprawy przedkładają pisemne oświadczenia. Sędzia przydzielony do sprawy opracowuje sprawozdanie podsumowując te oświadczenia i przedstawiając prawne tło sprawy.

• Kolejny etap stanowi jawna rozprawa. W zależności od wagi i stopnia złożoności sprawy, rozprawa może odbywać się przed izba składająca się z trzech, pięciu lub trzynastu sędziów, ewentualnie przed pełnym składem Trybunału. Podczas rozprawy adwokaci stron wykładają swoje argumenty przed sędziami i rzecznikiem generalnym, którzy z kolei maja prawo zadawać im pytania. Następnie rzecznik generalny wydaje swoja opinie po czym sędziowie odbywają naradę i ogłaszają wyrok.

• Od 2003 roku rzecznicy generalni muszą wydać opinię w sprawie jedynie wówczas, gdy Trybunat uzna, że dana skarga dotyczy nowego zagadnienia prawnego

• Trybunał nie ma również obowiązku zastosowania się do opinii rzecznika generalnego,

• Wyroki Trybunału przyjmuje się zwykła większością, głosów i ogłasza na rozprawach jawnych. Zdania odrębne nie są publikowane. Decyzje publikuje się w dniu ich ogłoszenia.

• Postępowanie przed Sądem Pierwszej Instancji przebiega podobnie, z wyjątkiem braku opinii rzecznika generalnego.

Europejski Komitet Ekonomiczno – Społeczny

• Powołany Traktatem Rzymskim w 1957 roku Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny (EKES) jest organem doradczym reprezentującym pracodawców, związki zawodowe rolników instrumentów oraz pozostałe grupy interesu, które razem tworzą zorganizowane społeczeństwo obywatelskie". Komitet przedstawia ich opinie i broni ich interesów w debatach politycznych z Komisją Rada i Parlamentem Europejskim.

• EKES jest zatem pomostem między Unią a jej obywatelami, przyczyniającą się do uczestnictwa, aktywniejszego włączenia, a tym samym dalszej demokratyzacji życia społeczności Europy.

• Komitet jest nieodzownym uczestnikiem procesów decyzyjnych UE. Konsultacji z nim wymagają wszystkie decyzje dotyczące polityki gospodarczej i społecznej. Z własnej inicjatywy lub na wniosek innej instytucji UE Komitet może też wydawać opinie w innych kwestiach.

• EKES liczy 344 członków, przy czym liczba członków z poszczególnych krajów w przybliżeniu odzwierciedla ich liczbę ludności. Miejsca w Komitecie rozdzielone są na kraje w następujący sposób:

1. Francja, Niemcy, Wielka Brytania i Włochy: 24

2. Hiszpania i Polska: 21

3. Belgia, Bułgaria, Czechy, Grecja i Węgry, Austria Niderlandy, Portugalia i Szwecja:12

4. Dania, Finlandia, Irlandia, Litwa i Słowacja: 9

5. Estonia, Łotwa i Słowenia:7

6. Cypr i Luksemburg: 6

7. Malta: 5

OGÓŁEM: 344

• Członkowie Komitetu są nominowani przez rządy państw Unii jednak w ramach Komitetu są całkowicie niezależni politycznie Powoływani są na odnawialną kadencję trwająca cztery lata.

• Komitet zbiera się w ramach Zgromadzenia Plenarnego, którego debaty są przygotowywane przez sześć podkomitetów. zwanych sekcjami, z których każda zajmuje się określonymi obszarami polityki.

• Komitet wybiera spośród swych członków przewodniczącego i dwóch wiceprzewodniczących na okres dwóch lat.

• Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny realizuje trzy podstawowe zadania:

• doradza Radzie, Komisji i Parlamentowi Europejskiemu – na ich wniosek lub z własnej inicjatywy,

• zachęca społeczeństwo obywatelskie do większego zaangażowania w kształtowanie polityki UE,

• wspiera role społeczeństwa obywatelskiego w krajach poza Unia i pomaga w tworzeniu w nich struktur doradczych.

• Członkowie Komitetu, pracujący głównie w swoich państwach członkowskich, tworzą trzy grupy reprezentujące pracodawców pracowników oraz różne gospodarcze i społeczne grupy interesów.

• W skład Grupy Pracodawców wchodzą członkowie wywodzący się z prywatnych i publicznych sektorów przemysłu, małych i średnich przedsiębiorstw, izb handlowych, handlu detalicznego i hurtowego bankowości i ubezpieczeń, transportu i rolnictwa.

• Grupa Pracowników reprezentuje wszystkie kategorie pracowników, od robotnika po prezesa. Członkowie tej grupy wywodzą się z krajowych organizacji związkowych.

• Trzecia grupa reprezentuje szeroki wachlarz grup interesów: organizacje pozarządowe organizacje rolników, małe przedsiębiorstwa, rzemieślników

Komitet Regionów

• Powołany na mocy Traktatu o Unii Europejskiej w 1994 roku Komitet Regionów (KR) jest organem doradczym składającym się z przedstawicieli władz regionalnych i lokalnych w krajach członkowskich.

• Konsultacji z Komitetem wymagają wszelkie decyzje DE związane z zagadnieniami takimi jak polityka regionalna, środowisko, edukacja i transport - wszystkie one dotyczą bowiem władz lokalnych i regionalnych.

• Komitet Regionów liczy 344 członków. Liczba członków z poszczególnych państw w przybliżeniu odzwierciedla ich liczbę ludności i przedstawia się tak samo jak w EKES

• Członkowie Komitetu są członkami wybieralnych władz regionalnych lub lokalnych, często zwierzchnikami władz regionalnych, burmistrzami czy prezydentami miast.

• Nominują ich rządy państw Unii, jednak w ramach Komitetu są całkowicie niezależni politycznie. Powoływani są przez Radę Unii Europejskiej na czteroletnią, odnawialna kadencje. Członkowie Komitetu muszą także posiadać mandat władz, które reprezentują lub muszą być przed nimi politycznie odpowiedzialni.

• Zadaniem Komitetu Regionów jest wyrażanie poglądów na temat aktów prawnych UE z perspektywy lokalnej i regionalne). Komitet czyni to poprzez wydawanie opinii dotyczących wniosków legislacyjnych Komisji.

Komitet Regionów – komisje wyspecjalizowane

• Komisja ds. Polityki Spójności Regionalnej (COTER)

• Komisja ds. Polityki Gospodarczej i Społecznej (ECOS)

• Komisja ds. Zrównoważonego Rozwoju (DEVE)

• Komisja ds. Kultury i Edukacji (EDUC)

• Komisja ds. Konstytucyjnych i Sprawowania Rządów w Europie (CONST)

• Komisja ds. Stosunków Zewnętrznych (RELEX)

Trybunał Obrachunkowy

• Trybunał Obrachunkowy powstał w 1975 roku Jego siedziba jest Luksemburg. Zadanie Trybunału polega na sprawdzaniu czy fundusze UE, pochodzące od podatników, są właściwie pozyskiwane i wydawane zgodnie z prawem, w sposób gospodarny i na zamierzone cele.

• Jego misja sprowadza się do zapewnienia podatnikowi optymalnej jakości za uczciwą cenę. Trybunał jest uprawniony do kontroli każdej osoby lub organizacji, dysponującej środkami unijnymi.

• W skład Trybunału wchodzi po jednym członku z każdego państwa Unii Członkowie są mianowani przez Radę na sześcioletnia odnawialną kadencję. Członkowie wybierają spośród siebie Prezesa na trzyletnią odnawialną kadencję

• Głównym zadaniem Trybunału jest kontrola właściwego wykonania budżetu UE – innymi słowy, zapewnia on prawidłowość i zgodność z prawem wszystkich wydatków Unii oraz należyte zarządzanie finansami. Działania Trybunału przyczyniają się zatem do zapewnienia skutecznego i przejrzystego funkcjonowania systemu unijnego.

• W celu realizacji tych zadań, Trybunał bada dokumentację osób i organizacji mających do czynienia z dochodami lub wydatkami UE. Trybunał często dokonuje kontroli na miejscu. Swoje wnioski zamieszcza w sprawozdaniach, które zwracają uwagę Komisji i rządów państw U E na wszelkie występujące problemy.

• Aby działać w sposób skuteczny, Trybunał Obrachunkowy musi zachowywać całkowitą niezależność; od pozostałych instytucji, jednocześnie utrzymując z nimi stałe kontakty.

• Trybunał Obrachunkowy zatrudnia około 800 osób a wśród nich tłumaczy, personel administracyjny oraz kontrolerów Kontrolerzy, podzieleni na „grupy kontroli”, przygotowują projekty sprawozdań, które zatwierdza następnie Trybunał.

• Kontrolerzy często dokonują inspekcji w pozostałych instytucjach DE, państwach członkowskich oraz krajach otrzymujących pomoc od Unii. Chociaż zasadniczo praca Trybunału w znacznej mierze związana jest z funduszami, za które odpowiada Komisja, w praktyce aż 80% tych dochodów i wydatków pozostaje w gestii organów krajowych.

• Sam Trybunał Obrachunkowy nie posiada uprawnień w zakresie egzekwowania prawa. Jeśli kontrolerzy odkryją nadużycia lub nieprawidłowości, informują o tym OLAF - Europejski Urząd ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych

Europejski Bank Inwestycyjny

• (EBI) powstał w 1958 roku na mocy Traktatu Rzymskiego jako bank WE udzielający długoterminowych pożyczek. Bank zajmuje się udzielaniem pożyczek dla sektora publicznego i prywatnego na projekty europejskie w dziedzinach takich jak:

• Spójność i konwergencja regionów UE,

• Wsparcie dla małych i średnich przedsiębiorstw,

• Programy ochrony środowiska,

• Badania, rozwój i innowacje,

• Transport,

• Energia,

• Bank działa na terenie UE oraz w około 140 krajach na całym świecie, z którymi UE zawarła umowy o współpracy.

• EBI jest instytucją o charakterze niezarobkowym, której działalność jest oparta na przesłankach politycznych W odróżnieniu od banków komercyjnych EBI nie zajmuje się prowadzeniem kont osobistych, transakcji bezpośrednich czy udzielaniem rad z zakresu prywatnych inwestycji. EBI udziela długoterminowych pożyczek na finansowanie projektów inwestycji kapitałowych (głównie środki trwałe), ale nie udziela dotacji.

• Bank jest własnością państw członkowskich Unii Europejskiej Wspólnie obejmują one udziały w kapitale banku – każde według udziału swojej gospodarki w gospodarce Unii. EBI nie wykorzystuje funduszy z budżetu UE. Działalność EBI jest finansowana za pomocą pożyczek na rynkach finansowych.

• Ze względu na fakt, że udziałowcami EBI są państwa członkowskie UE, EBI ma najwyższy możliwy rating kredytowy (AAA) na rynkach pieniężnych. Dzięki temu EBI może zgromadzić bardzo wysokie kwoty kapitału na bardzo korzystnych warunkach.

• Jako że EBI jest bankiem o charakterze niezarobkowym, warunki udzielania pożyczek są równie korzystne. EBI nie udziela jednak pożyczek przekraczających 50 proc. całkowitego kosztu danego projektu.

• Projekty, w które inwestuje bank, są starannie wybierane na podstawie następujących kryteriów:

• muszą przyczyniać się do realizacji celów UE,

• muszą być rozsądne z punktu widzenia ekonomicznego, finansowego i technicznego oraz bezpieczne dla środowiska

• powinny przyciągać fundusze z innych źródeł.

• EBI wspiera także zrównoważony rozwój w krajach kandydujących i potencjalnie kandydujących, krajach sąsiadujących z Unią od wschodu i południa oraz w pozostałych krajach partnerskich.

• EBI jest większościowym udziałowcem w Europejskim Banku Inwestycyjnym.

• EBI jest instytucją autonomiczną. Samodzielnie podejmuje decyzje w sprawach udzielania i zaciągania pożyczek-wyłącznie na podstawie jakości projektów oraz możliwości, jakie oferują rynki finansowe. W celu zapewnienia przejrzystości bank często składa sprawozdania ze swojej działalności.

• EBI ściśle współpracuje z innymi instytucjami UE, aby zagwarantować realizację celów polityki Wspólnoty. Na przykład jego przedstawiciele uczestniczą w posiedzeniach komisji Parlamentu Europejskiego i posiedzeniach rady ministrów finansów (Rada ECOFIN).

Europejski Bank Centralny

• EBC powstał w 1998 r. Jego siedzibą jest Frankfurt nad Wiener (Niemcy). Jego rolą jest zarządzanie euro – wspólną walutą UE – oraz chronienie stabilności cen, które dotyczą bezpośrednio ponad dwóch trzecich obywateli UE, używających euro. EBC odpowiada również za kształtowanie i wdrażanie polityki pieniężnej w strefie euro.

• Swą misję EBC wypełnia współpracując z Europejskim Systemem Banków Centralnych (ESBC), który obejmuje wszystkie 27 państw członkowskich Unii.

• EBC jest instytucją absolutnie niezależną. Ani on, ani żaden inny narodowy bank Eurosystemu, ani też żaden z członków ich organów decyzyjnych nie może zwracać się do żadnej instytucji o instrukcje, ani takich instrukcji przyjmować. Instytucje UE oraz rządy państw członkowskich musza szanować tę zasadę i me starać się wywierać wpływu na EBC ani na swój rodzimy bank centralny.

• EBC blisko współpracuje z krajowymi bankami centralnymi oraz przygotowuje i wprowadza w życie decyzje podejmowane przez organy decyzyjne Eurosystemu - Radą Prezesów, Zarządem i Radą Ogólną.

• Jednym z głównych zadań EBC jest zapewnienie stabilności cen w obszarze euro, aby siła nabywcza euro nie osłabła wskutek inflacji. W perspektywie średnioterminowej EBC dąży do utrzymania rocznego wzrostu cen dóbr konsumenckich nieznacznie poniżej 2%.

• Czyni to na dwa sposoby:

• po pierwsze poprzez kontrolowanie podaży pieniądza. Nadmierna podaż pieniądza w stosunku do podaży towarów i usług prowadzi bowiem do inflacji,

• po drugie poprzez monitorowanie tendencji cen i ocenę ryzyka, jakie niosą one dla stabilności cen w strefie euro.

Instytucja Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich

• Instytucja Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich 7o«tata powołana Traktatem o Unii Europejskiej (Maastricht, 1992 r.).

• Rzecznik pełni rolę pośrednika między obywatelami a władzami UE Jest instancją właściwą do przyjmowania i badania skarg obywateli firm i organizacji z terenu Unii Europejskiej, jak również od osób zamieszkałych lub posiadających zarejestrowaną siedzibę w kraju Unii.

• Rzecznik jest wybierany przez Parlament Europejski na odnawialna pięcioletnią kadencję, odpowiadająca kadencji Parlamentu.

• Rzecznik pomaga w ujawnianiu „złych praktyk administracyjnych" w instytucjach i organach UE. Zła praktyka administracyjna oznacza mierne lub niewłaściwe działanie administracji. Oznacza to sytuacje, w których dana instytucja działa niezgodnie z prawem, lub nie przestrzega zasad dobrej administracji, lub też łamie prawa człowiek

• Rzecznik prowadzi dochodzenia na podstawie skarg lub z własnej inicjatywy. Działa całkowicie niezależnie i bezstronne. Nie zwraca się ani nie przyjmuje instrukcji od żadnego rządu ani organizacji.

• Pierwszym krokiem przy składaniu skargi na złą praktykę administracyjną w instytucji lub organie UE jest skontaktowanie się z tą instytucja lub organem zwykłymi kanałami administracyjnymi i zwrócenie się doń o naprawienie sytuacji.

• Jeśli działanie to nie skutkuje, można złożyć skargę do Rzecznika.

• Skargę należy wnieść w ciągu dwóch lat od momentu, gdy dany przypadek złej administracji jest nam znany. Skarżący musi ujawnić swoja tożsamość, jednoznacznie wskazać, której instytucji lub organu starga dotyczy oraz opisać na czym polega problem – może jednak zastrzec traktowanie skargi jako poufnej.

• Jeśli Rzecznik nie jest uprawniony do rozpatrzenia danej skargi – bo na przykład skarga ta była już przedmiotem postępowania sadowego – będzie czynił starania, by skierować skarżącego do właściwego organu, który może mu pomóc. Jeśli jednak Rzecznik posiada kompetencje dla rozpatrzenia danej sprawy – na pewno ją rozpatrzy,

• Rozwiązanie problemu skarżącego może jedynie wymagać poinformowania o nim przez Rzecznika instytucji lub organu którego dotyczy skarga, Jeśli w trakcie dochodzenia problemu nie da się rozwiązać, Rzecznik będzie dążył do polubownego rozwiązania problemu, które satysfakcjonuje skarżącego i naprawia zaistniałą sytuację,

• Jeśli jednak działanie to nie poskutkuje, Rzecznik ma prawo do wystosowania zaleceń w celu rozwiązania problemu. Jeśli natomiast skarżona instytucja nie przyjmie jego zaleceń, Rzecznik może przedłożyć Parlamentowi Europejskiemu specjalne sprawozdanie, prowadzące do podjęcia przez Parlament niezbędnych działań na szczeblu politycznym.

• Co roku Rzecznik składa do Parlamentu sprawozdanie ze swojej działalności.

Instytucja Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich – złe praktyki administracyjne

• niesprawiedliwość,

• dyskryminację,

• nadużywanie władzy,

• brak lub odmowę udzielenia informacji,

• nieuzasadnioną opieszałość,

• niepoprawność procedur

Europejska Sieć Rzeczników

• Europejska Sieć Rzeczników składa się z blisko 90 biur w 31 krajach europejskich. W Unii obejmuje rzeczników i podobne organy na poziomie europejskim, krajowym i regionalnym, zaś na poziomie krajowym w jej skład wchodzą również Norwegia, Islandia oraz kraje ubiegające się o członkostwo w UE. Każdy z krajowych rzeczników i podobnych organów w państwach członkowskich UE jak również Norwegii i Islandii, powołał urzędnika łącznikowego działającego jako punkt kontaktowy dla innych członków sieci.

• Sieć została utworzona w 1996 r. i stopniowo rozwinęła się w potężne narzędzie współdziałania rzeczników i ich personelu, służąc jako skuteczny mechanizm współpracy przy rozstrzyganiu spraw. Dla Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich ma ona szczególne znaczenie, ponieważ umożliwia szybkie i skuteczne rozstrzyganie skarg wykraczających poza jego kompetencje. Wymiana doświadczeń i najlepszych praktyk odbywa się podczas seminariów i spotkań, na łamach okresowego biuletynu, na elektronicznym forum dyskusyjnym i w codziennym elektronicznym serwisie informacyjnym. Wizyty Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich organizowane przez rzeczników w państwach członkowskich i przystępujących także okazały się bardzo skuteczne w rozwijaniu sieci.