Prawo administracyjne, ćwiczenia 21.10.2011

Administracja - pojęcie nie jest jednoznaczne. Pojęcie administracji pojawia się w różnych znaczeniach, w różnych dyscyplinach nauki, między innymi w nauce o administracji, ekonomii, naukach politycznych, socjologii, organizacji i zarządzaniu, prakseologii i wielu innych.

Termin administracja pochodzi od łacińskiego:

ministrare - służyć, wykonywać, zarządzać

Administracja publiczna:

1. Państwowa

• Rządowa

1. Samorządowa

Obok administracji publicznej jest jeszcze administracja prywatna.

Definicja klasyczna:

Wywodzi się z zasady trójpodziału władzy. Zgodnie z tą definicją administracja to ta działalność państwa, która pozostaje po wyłączeniu ustawodawstwa i sądownictwa. Jest to definicja negatywna, definicja wielkiej reszty.

Definicje pozytywne są dwie: od strony podmiotowej i od strony przedmiotowej.

Definicja podmiotowa:

Pewna struktura organizacyjna, system podmiotów, które wykonują administrację.

Definicja przedmiotowa:

Jest to pewna aktywność, czynnik ludzki, pewne działanie.

Definicja mieszana, podmiotowo-przedmiotowa autorstwa Huberta Izdebskiego i Michała Kuleszy):

Administracja to zespół działań, czynności i przedsięwzięć organizatorskich i wykonawczych podejmowanych na rzecz realizacji interesu publicznego przez różne podmioty, organy i instytucje na podstawie ustawy i w prawnie określonych formach.

CECHY ADMINISTRACJI

1. Działa w imieniu i na rachunek państwa, albo innego odrębnego od państwa podmiotu władzy publicznej, któremu państwo przekazało część tej władzy.

2. Działa w interesie publicznym.

3. Działa na podstawie ustaw i w granicach przez nie określonych. W odniesieniu do działania administracji nie ma zastosowania zasada “co nie jest zabronione, jest dozwolone”.

4. Działa w prawnie określonych formach, w tym ma możliwość stosowania form władczych zabezpieczonych możliwością zastosowania przymusu państwowego.

5. Ma polityczny charakter, jej cele i rezultaty oceniane są w kategoriach politycznych.

6. Jest aktywna, skierowana ku przyszłości, może podejmować działania z własnej inicjatywy.

7. Działa w sposób ciągły i stabilny.

8. Z reguły opiera się na zawodowym personelu.

9. Ma monopolistyczny charakter. Występuje jako wyłączny gospodarz w określonej kategorii spraw.

10. Administracja ma charakter bezosobowy. Decyzję wydaje wojewoda, czyli organ, a nie osoba, która tę funkcję pełni.

11. Nie działa w celu osiągnięcia zysku (co do zasady).

12. Jest strukturą jednolitą, kompleksową i posługującą się ujednoliconymi procedurami.

13. Administracja państwowa jest zorganizowana na zasadzie kierownictwa i podporządkowania.

PODZIAŁ ADMINISTRACJI I FUNKCJE

Podział ze względu na zakres działania administracji publicznej:

• Administracja państwowa (i rządowa)

• Administracja samorządowa

Podział ze względu na zasięg terytorialny działania:

• Administracja centralna

• Administracja terenowa

• Regionalna.

• Rządowa (z wojewodą)

• Samorządowa (z radą województwa i marszałkiem na czele)

• Lokalna

• Samorządowa gminna

• Samorządowa powiatowa

Podział ze względu na zakres zadań:

• Administracja ogólna

• Administracja specjalna (o wąsko zakreślonym zakresie zadań)

Podział ze względu na dziedziny prawa materialnego:

• Administracja zdrowia

• Oświaty

• Górnicza

• Gospodarcza

• Ochrony środowiska

• Finansowa

• Itd.

Podział ze względu na działy, resorty:

• Administracja spraw wewnętrznych

• Spraw zagranicznych

• Spraw wojskowych

• Skarbowa

• Sprawiedliwości

Podział ze względu na charakter działań:

• Administracja władcza

• Administracja niewładcza

Podstawowe funkcje

Administracja władcza (imperium lub reglamentacyjna) realizuje zadania reglamentacyjno-dystrybucyjne, porządkowe, przy zastosowaniu władczych form działania, głównie aktów administracyjnych (pozwoleń, zezwoleń, koncesji), zabezpieczonych możliwością użycia przymusu państwowego.

Administracja władcza ma na celu zapewnienie spokoju, bezpieczeństwa, porządku publicznego, ochrony życia i zdrowia ludzkiego. Realizują działania tej administracji podmioty określane jako służby, inspekcje i straże, np. organy policji, straż miejska, straż miejska, straż gminna, straż graniczna, inspekcja sanitarna, inspekcja farmaceutyczna, organy nadzoru budowlanego.

Funkcja niewładcza (gestia, administracja świadcząca, zawiadowcza). Celem tej administracji jest zaspokajanie podstawowych potrzeb bytowych ludności poprzez organizowanie oraz świadczenie usług publicznych w sferze infrastruktury komunalnej (zaopatrzenie w wodę, gaz, energię elektryczną, ciepło), w sferze socjalnej, oświaty, kultury itd.

Administracja ta stosuje do realizacji swoich zadań formy niewładcze, np. umowy, porozumienia, kontrakty. Realizuje funkcje służby publicznej, świadczenie usług.

BTW, W ramach tych dwóch podstawowych funkcji wyodrębnia się inne, np. zarządzanie majątkiem publicznym, rozwojem w niewładczej. We władczej regulacyjna, policyjna.

Prawo administracyjne jest to gałąź prawa, która określa:

1. Tworzy strukturę organizacyjną, zasady działania podmiotów administrujących.

2. Określa relację pomiędzy tymi podmiotami administrującymi.

3. Prawa i obowiązki podmiotów administrowanych przez podmioty administrujące.

Przepisy tego prawa dotyczą wszystkich kategorii podmiotów (osoby fizyczne-nie tylko obywateli RP, osoby prawne, jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej).

Normy prawa administracyjnego wiążą administrujących i administrowanych.

Podział ze względu na stosunek łączący administrującego z administrowanym:

• Sfera prawa wewnętrznego

• Sfera prawa zewnętrznego

Podział ze względu na zakres regulacji:

• Prawo administracyjne ogólne

• Prawo administrujące szczególne, szczegółowe

Podział

• Prawo ustrojowe. Normuje strukturę organizacyjną i zasady działania organów administracji publicznej.

• Materialne. Normuje prawa i obowiązki adresatów norm tego prawa.

• Procesowe, proceduralne. Normuje prawa i obowiązki uczestników postępowania administracyjnego, a także inne kwestie związane z tym postępowaniem, procesem.

Cechy prawa administracyjnego

1. Bardzo szeroki zakres regulacji, zróżnicowanie. Prawo administracyjne obejmuje swoim zakresem niemal wszystkie sfery życia jednostki. Przykładowe dziedziny: oświata, ochrona zdrowia, pomoc społeczna, ochrona środowiska, bezpieczeństwo i porządek publiczny, transport, komunikacja, zagospodarowanie przestrzenne, budownictwo, wywłaszczenia, dokumenty tożsamości, ewidencja ludności. Wielość aktów prawnych. Zmienność prawa administracyjnego.

2. Brak kodyfikacji tego prawa.

3. Władczość. Przepisy prawa administracyjnego najczęściej zawierają normy bezwzględnie obowiązujące (ius cogens, które są charakterystyczne dla prawa publicznego. Przeciwieństwem są ius dispositivum charakterystyczne dla prawa cywilnego). Zastosowanie tych norm i ich przestrzeganie zabezpieczone jest władztwem publicznym.

4. Upolitycznienie. Cecha ta uaktywnia się we wszystkich etapach - inicjowania, tworzenia prawa, stosowania, a także dokonywania jego wykładni, interpretacji.

EUROPEIZACJA PRAWA ADMINISTRACYJNEGO

Europeizacja prawa administracyjnego wiąże się ściśle z pojęciem prawa europejskiego, które można określać w dwóch znaczeniach: wąskim i szerokim.

W węższym znaczeniu prawem europejskim jest prawo Unii Europejskiej.

W szerszym znaczeniu prawo europejskie jest rezultatem działalności także poza unijnych organizacji zajmujących się współpracą europejską, np. Rada Europy przyjęła w 1950 roku europejską konwencję o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, europejską kartę samorządu lokalnego w 1985 roku (została ratyfikowana przez Polskę w 1993).

Europeizacja prawa administracyjnego wiąże się z potrzebą dostosowywania polskiego prawa do prawa Unii Europejskiej i potrzebą zapewnienia jego przestrzegania. Normy prawa UE są niezwykle zróżnicowane pod względem treści, formy, charakteru. Normy te mogą wiązać bezpośrednio lub pośrednio, bezwzględnie lub względnie, mogą mieć charakter generalny i abstrakcyjny, albo indywidualny i konkretny. Mogą wiązać różnych adresatów (różne podmioty): organy wspólnoty, poszczególne państwa członkowskie, różne kategorie podmiotów funkcjonujących w ramach państw (również osoby fizyczne, do osób niepełnosprawnych, do kobiet, do osób korzystających z pomocy społecznej).

Prawo UE wywiera skutki w polskim systemie prawa, w tym administracyjnego, na etapie jego tworzenia, nadawania mocy wiążącej, stosowania i dokonywania wykładni.

Pod wpływem prawa UE prawo administracyjne stało się jeszcze bardziej zróżnicowane, obszerne, dynamiczne. Na gruncie tego prawa pojawiły się nowe instytucje, nowe wyspecjalizowane podmioty. Pojawiły się też nowe procedury, nowe pojęcia prawne.

Zmienił się sam kształt systemu prawa, w tym hierarchia jego źródeł. To wiąże się z dwoma fundamentalnymi zmianami prawa UE:

• zasadą bezpośredniego skutku prawa UE,

• prymatu prawa UE nad prawem krajowym

Zasada bezpośredniego skutku prawa UE oznacza, że bezpośrednie skuteczne normy prawa UE (jasne, precyzyjne, bezwarunkowe) muszą być stosowane przez organy państw członkowskich.

Zasada prymatu prawa UE nad prawem krajowym oznacza, że w przypadku wystąpienia bezpośrednio skutecznych norm prawa UE będą one miały pierwszeństwo przed normami prawa krajowego. To znaczy, że organy państw członkowskich nie mogą stosować norm prawa krajowego, jeśli są one sprzeczne z bezpośrednio skutecznymi normami prawa UE. Oznacza to również obowiązek organów państw członkowskich zapewnienia ochrony przestrzegania takich norm prawa UE.

Te dwie zasady prawa UE mają istotne znaczenie zwłaszcza na etapie stosowania prawa i dokonywania jego wykładni. Organy państw członkowskich, także sądy krajowe mają bowiem badać, czy dany przepis prawa UE spełnia warunki bezpośredniej skuteczności i czy nie zachodzi sprzeczność.

STOSUNEK ADMINISTRACYJNO-PRAWNY I SYTUACJA ADMINISTRACYJNO-PRAWNA

Stosunek prawny jest to określona prawem relacja zachodząca między co najmniej dwoma podmiotami, gdzie zachowanie jednego podmiotu implikuje zachowanie drugiego (sytuacja prawna jednego z tych podmiotów jest powiązana z sytuacją prawną drugiego z podmiotów).

Stosunek administracyjno-prawny występuje na gruncie prawa administracyjnego. Występuje kiedy regulują tę relację normy prawa administracyjnego.

Do elementarnych cech stosunku administracyjno-prawnego należą:

• Podmiot

• Przedmiot

• Treść

• Układ prawnej sytuacji między podmiotami.

Podmiotów ma być co najmniej 2. Jeden z nich jest podmiotem administrującym (najczęściej organ administracji publicznej. Podmiot ten dysponuje określoną kompetencją, która jest odpowiednikiem cywilnej zdolności do czynności prawnej. Drugi z podmiotów tego stosunku jest podmiotem administrowanym (osoba fizyczna, prawna, jednostka organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej). W tym stosunku podmiot ten podlega kompetencji podmiotu administrującego.

Przedmiotem jest sprawa z zakresu administracji mieszcząca się w kompetencjach administracji.

Treścią stosunku są wzajemne uprawnienia i obowiązki podmiotów tego stosunku. Realizacja tych uprawnień i obowiązków jest zagwarantowana prawem.

Układ prawnej sytuacji między podmiotami: brak równorzędności. Podmiot administrujący ma pozycję nadrzędną.

W stosunku cywilno-prawnym występuje równorzędność stron., istotne znaczenie ma wola stron. Natomiast w przypadku stosunku administracyjno-prawnego istotne znaczenie ma jednostronne władcze rozstrzygnięcie.

Powstanie (ustanie, zmiana) stosunku administracyjno-prawnego następuje

• Z mocy prawa przy wystąpieniu doniosłych na gruncie prawa administracyjnego faktów zdarzeń, zachowań.

• W drodze podejmowanej czynności administracyjno-prawnej. Najczęściej w drodze aktu administracyjnego.

• Podejmowanej z urzędu

• Podejmowanej na wniosek

KLASYFIKACJA stosunków administracyjno-prawnych

Podział ze względu na charakter regulacji

1. Stosunki ustrojowe

2. Materialne

3. Procesowe

4. Sporno-administracyjne

Podział ze względu na złożoność stosunków

1. Elementarne

2. Złożone

Podział ze względu na liczbę podmiotów

1. Dwustronne

2. Wielostronne

Podział ze względu na usytuowanie podmiotów

1. Wewnętrzne

2. Zewnętrzne

Podział ze względu na kryterium zaistnienia

1. Potencjalne

2. Rzeczywiste

Podział ze względu na kryterium następstw

1. Wywołujące skutki wyłącznie w sferze prawa administracyjnego

2. Wywołujące skutki dodatkowo w innych sferach prawa

Pojemniejszym pojęciem od stosunku jest pojęcie sytuacji administracyjno-prawnej. To dlatego, że wystąpienie stosunku administracyjno-prawnego zawsze wiązać będzie się z wystąpieniem sytuacji. Natomiast przy wystąpieniu sytuacji administracyjno-prawnej nie zawsze wystąpi stosunek administracyjno-prawny.

Z sytuacją administracyjno-prawną mamy do czynienia wtedy, kiedy określony stan faktyczny regulowany jest normami prawa administracyjnego.

Prawo administracyjne, ćwiczenia 4.11.2011

PRAWO PODMIOTOWE

Może być określane jako korzyść, która należy się określonej jednostce i może być przez nią skutecznie realizowana. Jeśli ta korzyść jest oparta na prawie publicznym, to mamy do czynienia z publicznym prawem podmiotowym.

Odpowiednikiem uprawnienia jest obowiązek.

Istotę publicznego prawa podmiotowego stanowi zawsze odpowiadający mu obowiązek, a ochrona uprawnienia polega na możliwości wymuszenia spełnienia obowiązku.

Publiczne prawa podmiotowe są oparte na prawie publicznym. Wyłącznym źródłem publicznych praw podmiotowych są przepisy prawa powszechnie obowiązującego. Nie ma bowiem praw podmiotowych opartych na prawie wewnętrznym. Źródłem tych praw jest przede wszystkim konstytucja, która wyznacza ich granice i wskazuje wyjątki. W kwestiach szczegółowych ustawy, zwłaszcza z zakresu prawa administracyjnego oraz umowy międzynarodowe (europejska konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, międzynarodowy pakt praw politycznych i obywatelskich).

Podmiotami publicznych praw podmiotowych są:

1. Osoby fizyczne, zwłaszcza obywatele, ale w niektórych przypadkach również cudzoziemcy.

2. Osoby prawne.

3. Państwo jako takie.

Zrzeczenie się publicznych praw podmiotowych jest w zasadzie niedopuszczalne, chociaż możemy z nich nie korzystać.

Wyjątek: art. 34 ust 2 konstytucji - można zrzec się obywatelstwa.

Niemożność zrzekania się publicznych praw podmiotowych wynika z tego, że prawa te udzielane są nie tylko w interesie jednostki, ale zawsze w interesie publicznym. Ze względu na ten interes publiczny ochrona uprawnienia nie może być uzależniona od woli jednostki.

Publiczne prawa podmiotowe nie mają charakteru absolutnego, to znaczy możliwe są ich ograniczenia, ale tylko na podstawie ustawy i na zasadach określonych w art. 31 ust 3.

Lista publicznych praw podmiotowych ma charakter otwarty.

• Prawo do ochrony zdrowia i życia

• Do pracy

• Do nauki

• Do własności, do dziedziczenia

• Do wolności

• Do komunikacji i tajemnicy korespondencji

• Do wypoczynku

• Do wolności słowa

• Do informacji publicznej

• Do udziału wyborach (czynne i bierne)

• Do udziału w referendum

• Prawo nietykalności osobistej i wolności osobistej

• Prawo nienaruszalności mieszkania

• Prawo do wolności poglądów

• Wolność zrzeszania się

• Prawo do bezpiecznej pracy

Podziały publicznych praw podmiotowych

1. Pozytywne

2. Negatywne

Prawa pozytywne polegają na roszczeniu uprawnionego podmiotu wobec władzy publicznej do przyznania określonego świadczenia lub zapewnienia korzystania z uprawnień.

Prawa negatywne polegają na roszczeniu uprawnionego podmiotu władzy publicznej by ta nie wkraczała w sferę przyznanych praw i wolności.

1. Prawa wolnościowe

2. Prawa polityczne

3. Prawa do pozytywnych świadczeń ze strony władzy publicznej

Podział ze względu na siłę, moc, możliwość realizacji

1. Prawa mocniejsze

2. Prawa słabsze

Prawa mocniejsze to takie, których posiadanie gwarantuje uprawnionemu sytuację taką, jaka przysługuje wierzycielowi, tzn uprawniony może żądać określonego świadczenia pod rygorem prawa do sądu, czy odwołania od decyzji.

W przypadku praw słabszych uprawniony może jedynie żądać by zajęto się jego sprawą. Nie ma natomiast bezwzględnego roszczenia o spełnienie określonego świadczenia. Prawo do korzystania z różnych form pomocy społecznej, prawo do korzystania z instytucji publicznych.

Ochronę publicznych praw podmiotowych zapewniają przede wszystkim sądy administracyjne. Skargę do sądu może wnieść każdy, kto ma interes prawny. Oprócz tego w sprawach dotyczących interesu prawnego innych osób mogą wnieść skargę rzecznik praw obywatelskich, prokurator oraz organizacja społeczna w zakresie jej statutowej odpowiedzialności.

SANKCJA

Sankcja administracyjna - jest to zagrożenie dolegliwością, czyli tzw niekorzystnym skutkiem dla podmiotu, który podejmując działanie narusza bądź nie wykonuje obowiązującej go normy prawnej.

Celem sankcji administracyjnej jest zapewnienie przestrzegania prawa oraz wywoływanie negatywnych konsekwencji w związku z naruszeniem nakazów, czy zakazów, albo sama tylko zapowiedź wystąpienia negatywnych konsekwencji.

Sankcja administracyjna najczęściej występuje jako kara pieniężna lub jako cofnięcie określonego uprawnienia (zezwolenia, koncesji). Czasami do sankcji administracyjnych zalicza się tez sankcje karne, dyscyplinarne i egzekucyjne, ale generalnie są one wyłączone z pojęcia sankcji administracyjnej.

Zachowanie niezgodne z prawem może wiązać się z wystąpieniem określonego rodzaju sankcji (sankcja pojedyncza), albo z różnymi rodzajami sankcji (sankcja kumulatywna). Przepisy prawa często przewidują nakładanie sankcji administracyjnych w drodze aktu administracyjnego na różne podmioty (osoby fizyczne, osoby prawne, jednostki nie posiadające osobowości prawnej).

W orzecznictwie trybunału konstytucyjnego udało się ustalić cechy odróżniające sankcje administracyjne od innych.

Cechy charakteryzujące sankcję administracyjną (wskazane w orzecznictwie TK):

1. Do nałożenia sankcji musi istnieć ustawowa podstawa prawna (konkretna).

2. Sankcja stanowi zawsze konsekwencje niezgodnego z prawem zachowania.

3. Ma prewencyjno-represyjny charakter.

4. Sankcja jest nakładana najczęściej w drodze aktu administracyjnego, albo władczej czynności faktycznej.

5. Nałożenie sankcji musi być zgodne z zasadą proporcjonalności, tzn sankcja może być nałożona kiedy jest konieczna, niezbędna i nie może być nazbyt dolegliwa.

6. Nakładanie sankcji musi podlegać sądowej kontroli.

Prawo administracyjne, ćwiczenia 18.11.2011

UZNANIE ADMINISTRACYJNE

Jest przejawem szerzej rozumianej władzy dyskrecjonalnej, która jest przeciwieństwem władzy związanej. Istotą władzy związanej jest obowiązek, natomiast istotą władzy dyskrecjonalnej jest możliwość wyboru.

Uznanie administracyjne musi być określone w ustawie. Ustawodawca wprost w konkretnym przypadku musi wskazać możliwość wyboru dla jakiegoś organu.

Uznanie nie oznacza dowolności. Istnienia uznania nie można domniemywać. Sprawowanie każdej władzy administracyjnej, także władzy dyskrecjonalnej, limitowane jest prawem. To oznacza, że uznanie wskazuje przepis prawa, który wyznacza też granicę tego uznania.

Z uznaniem administracyjnym mamy do czynienia wtedy, gdy norma prawna w swej dyspozycji wyposaża organ w określoną kompetencję, pozostawiając temu organowi możliwość wyboru konsekwencji prawnych.

Uznanie administracyjne może być także określane jako swoboda działania, swobodne uznanie, luz decyzyjny. Uznanie administracyjne bardzo często występuje na gruncie prawa administracyjnego zarówno w prawie ustrojowym, procesowym, a najczęściej w prawie materialnym.

O uznaniu administracyjnym w tekście ustawy świadczą charakterystyczne zwroty, wyrażenia typu “może”, “ma prawo”, “jest uprawniony”, “przysługuje mu”, “organ może”.

Uznanie administracyjne może dotyczyć różnych aspektów działania organu.

Może to być wybór co do:

• samego podjęcia działania, jego zasadności

• czasu podjęcia działania

• formy podjęcia działania

• co do treści działania

• co do podmiotów, które mają podjąć działanie

Czasami ustawodawca wyposaża organ w kompetencje wyboru między konkretnymi, co najmniej dwoma rozwiązaniami. To jest uznanie typowe, sensu stricto.

((Znaczenie szersze pojawia się, gdy mamy do czynienia z pojęciami nieostrymi (“ktoś może postąpić w ten sposób z ważnych powodów“), wtedy organ może interpretować je według uznania.))

O uznaniu administracyjnym w szerokim rozumieniu świadczy wystąpienie w przepisach prawa pojęć nieostrych, niedookreślonych, np. “ważne powody”, które mogą uzasadniać zmianę imienia lub nazwiska. “interes publiczny”, “dobro wspólne”.

Do najważniejszych standardów, jakimi powinien kierować się organ, realizując kompetencję uznaniową należą:

• Zasady dobrej i skutecznej administracji

• Interes osób trzecich

• Ważny interes publiczny

Realizacja władzy dyskrecjonalnej, kompetencji uznaniowej podlega kontroli, w tym kontroli sądowej.

ZASADY PRAWA ADMINISTRACYJNEGO

Nie istnieje jeden obowiązujący, powszechnie akceptowany katalog prawa administracyjnego.

Zasady te są zróżnicowane pod wieloma względami.

• Różnice nawet w sferze nazewnictwa (np. “klauzule generalne“).

• Jedne z tych zasad mają bardzo ogólny charakter (często są to zasady o charakterze ustrojowym), inne natomiast mają charakter bardziej szczegółowy (np. właściwe tylko dla prawa administracyjnego, nie są systemowe, nie dla całego systemu prawa). Często szczegółowe są wyprowadzane z ogólnych.

• Jedne są określone expressis verbis (=wprost. Mają charakter wiążący, normatywny), inne nie są wyraźnie określone w ustawie czy w przepisach prawa.

Zasada demokratycznego państwa prawnego

Została wprowadzona do polskiego porządku prawnego w 1989 roku. Obecnie ma podstawę prawną w konstytucji w art. 2. Jest to zasada konstytucyjna o normatywnym charakterze, ustrojowa. Nie odnosi się tylko do działań administracji publicznej i do relacji państwo-jednostka, ale ma szerokie zastosowanie. Samo pojęcie “demokratyczne państwo prawne” ma charakter prawny, prawniczy, etyczny, polityczny, społeczny, moralny.

Zasada ta traktowana jest jako bardzo ogólna, generalna klauzula, z której wywodzi się różne inne zasady, np. zasada prawa do sądu, zasada sprawiedliwości społecznej, zasada niedziałania prawa wstecz (lex retro non agit), zasada równości wobec prawa, zasada trójpodziału władzy, zasada ochrony praw słusznie nabytych, zasada zaufania do państwa, zasada jawności administracyjnej i wiele innych. Jest to chyba najbardziej ogólna zasada, wszystko co wiąże się z ustrojem możemy kojarzyć z tą zasadą.

Zasada ta bardzo często jest powoływana w orzecznictwie trybunału konstytucyjnego, sądu najwyższego, także sądów administracyjnych (NSA, WSA).

Z tej zasady wynikają pewne wartości, jakie powinno spełniać prawo. Stabilne, przejrzyste, jasne. Nie powinno zaskakiwać obywatelami nagłymi rozwiązaniami. Nie powinno działać wstecz. Powinno być ogłoszone w dziennikach urzędowych. Powinien być zachowany okres vacatio legis.

Dla organów administracji publicznej zasada ta wiąże się z obowiązkiem zachowania prymatu (pierwszeństwa) prawa, zapewnienia ochrony praw i wolności jednostki, obowiązek poddania się kontroli sądów.

Zasada legalności (praworządności, legalizmu)

Jest zasadą systemu prawa, jak również jedną z podstawowych zasad prawa administracyjnego. Jest to zasada konstytucyjna sformułowana wprost w art. 7 konstytucji, który stanowi, że organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa.

Realizacja tej zasady polega na spełnieniu łącznie dwóch przesłanek:

1. Działanie organu administracji publicznej powinno być podjęte na podstawie prawa.

2. Działanie organu administracji publicznej powinno być utrzymane w granicach prawa.

Zasada legalności rodzi określone obowiązki dla organów administracji publicznej

1. W procesie stanowienia prawa

2. W procesie stosowania prawa

Gdy chodzi o proces stanowienia prawa z zasady tej wynika obowiązek zachowania prymatu konstytucji oraz ustaw w systemie źródeł prawa. Wszelkie akty prawotwórcze pochodzące od organów administracji publicznej powinny być zgodne z konstytucją i ustawami, opierać się na wyraźnej podstawie ustawowej i wyraźnie określać tę podstawę, na której są oparte.

W tym samym procesie istnienie tej zasady wiąże się z koniecznością zapewnienia skutecznych środków kontroli, badania zgodności aktów organów z konstytucją i ustawami oraz koniecznością do wprowadzenia skutecznych sposobów uchylania mocy obowiązującej aktu niezgodnego z konstytucją lub ustawami.

W procesie stosowania prawa zasada legalności oznacza dla organów administracji publicznej obowiązek przestrzegania prawa ustrojowego, materialnego i procesowego oraz obowiązek przestrzegania swojej właściwości rzeczowej, miejscowej i instancyjnej.

Zasada równości wobec prawa

Związana jest z zasadą legalności, również z zasadą sprawiedliwości społecznej. Dotyczy praw i wolności jednostki. Jest w art. 32 i art. 33 konstytucji (równość płci). Jest to zasada konstytucyjna.

Zasada równości wobec prawa ma szerokie zastosowanie, z jednej strony oznacza równość stosowania prawa (równość wobec prawa sensu stricto). Z drugiej strony oznacza równość w prawie, tzn., że prawo nie może zawierać w swojej treści postanowień, które by dyskryminowały i faworyzowały określone grupy obywateli.

Prawo administracyjne, ćwiczenia 25.11.2011

Zasada jawności administracyjnej

(Zanim pojawiła się w konstytucji funkcjonowała jako zasada jawności proceduralnej)

Art. 61. Ta zasada wynika wprost z konstytucyjnego prawa obywatela do uzyskiwania informacji publicznej o działalności organów władzy publicznej oraz osób pełniących funkcję publiczne. Korelatem (odpowiednikiem) tego uprawnienia jest obowiązek informacyjny organów władzy publicznej, w tym organów administracji publicznej.

Ten obowiązek informacyjny obciąża ponadto wszystkie osoby i jednostki organizacyjne w zakresie, w jakim realizują one zadania władzy publicznej i gospodarują mieniem komunalnym lub majątkiem skarbu państwa.

Konstytucyjne prawo do informacji publicznej obejmuje:

1. Dostęp do dokumentów

2. Wstęp na posiedzenia kolegialnych organów władzy publicznej pochodzących z wyborów powszechnych. Przede wszystkim na posiedzenia rad gmin, rad powiatów i sejmików województw.

Prawo do informacji publicznej nie ma charakteru bezwzględnego. Konstytucja dopuszcza w tym zakresie wyjątki, ale jakiekolwiek ograniczenia tego prawa muszą wynikać z ustawy i spełniać wymogi, o których mowa w art. 61 ust 3 konstytucji.

Z art. 74 ust 3 konstytucji wynika prawo każdego do informacji o stanie i ochronie środowiska.

Ograniczenia prawa do informacji publicznej wprowadzone zostały przepisami ustawy o ochronie danych osobowych, ustawy o ochronie informacji niejawnych, również przepisami wskazującymi na tajemnicę ustawowo chronioną (np. tajemnica zawodowa, tajemnica giełdowa, tajemnica statystyczna, tajemnica bankowa, tajemnica pomocy społecznej, tajemnica skarbowa).

W zakresie szczegółowego trybu i zasad udzielania informacji publicznej konstytucja odsyła do ustaw oraz do regulaminów sejmu i senatu. Podstawowym aktem w tym zakresie jest ustawa z dnia 6 września 2001 roku o dostępie do informacji publicznej.

Prawo do informacji o działalności organów administracji publicznej wynika ponadto z ustaw samorządowych. Chodzi o ustawę z 8 marca 1990r. o samorządzie gminnym, ustawę z 5 czerwca 1998r. o samorządzie powiatowym, ustawę z 5 czerwca 1998r. o samorządzie województwa, także z ustawy o ograniczaniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne. Z tej ustawy wynika obowiązek tych osób do składania oświadczeń majątkowych, zamieszczanych przez Państwową Komisję Wyborczą w “Rejestrze korzyści“, który jest jawny.

Informacja publiczna w rozumieniu ustawy o dostępie do informacji publicznej, jest to każda informacja o sprawach publicznych.

(((((((((((((______

Prawo do informacji publicznej przysługuje każdemu (z zastrzeżeniem art. 5 o ochronie danych osobowych, ochrony informacji niejawnych itd.) co do zasady. Osoba nie musi wykazywać jaki ma interes prawny w informacji, którą chce uzyskać (jeśli informacja nie podlega ograniczeniom, o których mówiliśmy).

Podstawowe drogi udostępniania i pozyskiwania informacji.

• Biuletyn informacji publicznej. Stronę główną biuletynu tworzy minister do spraw informatyzacji.

• Udostępnianie na wniosek, albo bez wniosku, jeśli nie ma w biuletynie. W drodze wyłożenia, wywieszenia w miejscach ogólno dostępnych.

• Wstęp na posiedzenia organów

Czy udzielenie informacji publicznej jest bezpłatny? Co do zasady jest bezpłatny art. 7 ust 2. Ustawodawca odsyła też do art. 15, z którego wynika, że jeśli sposób udzielenia informacji wymagałby dodatkowych kosztów, to może nie być.

Czy organ, który jest zobowiązany do udzielenia informacji ma jakiś termin na odpowiedź? Ma to nastąpić bez zbędnej zwłoki. Górną granicą jest 14 dni. W formie zgody z wnioskiem.

Odmowa udzielenia informacji

• Odmowa postępowania administracyjnego

• Odmowa postępowania cywilnego

Jeśli odmawia organ administracji to odmawia w formie decyzji administracyjnej.

Jeśli miałaby to być odmowa związana z ochroną danych osobowych, albo z prawem do prywatności, wówczas przysługuje prawo wniesienia powództwa do sądu powszechnego, czyli cywilnego.

Czy są jakieś sankcje dla podmiotów, które bezprawnie nie udzielą informacji?

Sankcje typowo karne (grzywna).

____))))))))))

Dostęp do informacji przysługuje każdemu (z zastrzeżeniem art. 5)

Do udostępniania informacji publicznej obowiązane są władze publiczne oraz inne podmioty wykonujące zadania publiczne.

Udostępnieniu podlega informacja dotycząca:

1. Polityki wewnętrznej i zagranicznej.

2. Podmiotów wykonujących zadania publiczne.

3. Zasad funkcjonowania tych podmiotów.

4. Danych publicznych.

5. Majątku publicznego.

Katalog ten nie jest zamknięty.

Udostępnianie informacji publicznych następuje w drodze:

1. Ogłoszenia w Biuletynie informacji publicznej lub Centralnym repozytorium tworzonych przez ministra właściwego do spraw informatyzacji.

• Na wniosek.

• Bez pisemnego wniosku, jeśli informacja może zostać niezwłocznie udzielona.

• Poprzez udostępnienie w miejscach ogólnie dostępnych.

• Poprzez zainstalowanie odpowiednich urządzeń.

1. Wstęp na posiedzenia organów kolegialnych pochodzących z wyborów powszechnych.

Dostęp do informacji publicznej co do zasady jest bezpłatny. Jeśli informacja publiczna ma być udostępniona na wniosek, to bez zbędnej zwłoki, nie później jednak niż w terminie 14 dni od dnia złożenia wniosku, również w sposób i w formie zgodnych z wnioskiem, co do zasady.

Odmowa udostępnienia informacji publicznej może nastąpić w drodze decyzji administracyjnej. Jeśli odmowa udostępnienia informacji związana jest z powołaniem się na ochronę danych osobowych, czy prawo do prywatności, zainteresowanemu przysługuje wówczas prawo wniesienia powództwa do sądu powszechnego, czyli cywilnego.

Ustawodawca przewiduje również nałożenie sankcji karnych na podmioty, które wbrew obowiązkowi na nich ciążącemu nie udostępniają informacji publicznej (grzywna, kara ograniczenia wolności, kara pozbawienia wolności do roku).

Prawo administracyjne, ćwiczenia 2.12.2011

Zasada proporcjonalności

Ma zastosowanie zarówno na etapie tworzenia i stosowania prawa.

Zasada ta odnosi się do rozsądnej i racjonalnie uzasadnionej ingerencji państwa w sferę konstytucyjnie gwarantowanych praw i wolności jednostki. W szerokim rozumieniu zasada ta oznacza, że między celem a stosowanymi środkami postępowania zachowane są właściwe proporcje, relacje.

Zasada ta ma służyć ochronie jednostki przed nieuzasadnioną, nadmiernie dotkliwą ingerencją w sferę jej praw i wolności.

Na treść tej zasady nakładają się 3 zasady

1. Przydatności. Aby środek był przydatny do zakładanego celu.

2. Konieczności. Ograniczenie ingerencji do niezbędnego minimum przy uwzględnieniu czterech wyznaczników: podmiotu, przedmiotu, czasu i przestrzeni.

3. Proporcjonalności (tutaj sensu stricto). Aby między celem ingerencji a zastosowanymi środkami były zachowane właściwe proporcje, tzn aby cel był odpowiedni do ciężaru i dolegliwości tych środków.

Zasada proporcjonalności nie została wprost wyrażona w prawie polskim, ale wyprowadza się ją z treści różnych przepisów (konstytucji. art. 2, art. 31 ust 3., przepisy KPA).

W prawie UE zasada ta jest traktowana jako zasada ogólna. Została wyrażona w następujących aktach prawnych - karta praw podstawowych, powszechna deklaracja praw człowieka, europejski kodeks dobrej administracji, międzynarodowy pakt praw politycznych i obywatelskich, europejska konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, europejska karta samorządu lokalnego i inne.

Zasada ta ma również znaczenie w orzecznictwie, zwłaszcza ETS-u. W Polsce to orzeczenia TK (od początku lat 90).

Zasada pomocniczości Inaczej: subsydiarności (łac. Subsydium - pomoc, wsparcie)

Jest to tzw “zasada w ruchu”.

Oznacza, że nigdy nie należy jednostce większej tego, co może równie wydajnie zrobić jednostka mniejsza. Uzasadnione jest powierzenie określonych zadań jednostce większej tylko wtedy, gdy ta jednostka wykonałaby te zadania w sposób bardziej efektywny niż mniejsza. Istotą tej zasady jest dążenie do jak najbardziej racjonalnego podziału władzy na podstawie kryterium efektywności. Ta zasada często jest odnoszona do samorządu terytorialnego, ale nie tylko, w ogóle do całości prawa administracyjnego i do relacji państwo-jednostka. W szerszym aspekcie oznacza ona, że wszystkie decyzje dotyczące obywateli powinny być podejmowane na szczeblach jak najniższych i jak najbliższych tym obywatelom.

Zasada ta jest wyrażona w preambule.

Umiejscowienie zasady pomocniczości w preambule konstytucji nie oznacza, że zasada ta nie ma prawnie wiążącego charakteru.

Nawiązuje do tej zasady cały rozdział VIII.

Oprócz konstytucji nawiązują do niej: ustawy samorządowe, ustawa o pomocy społecznej, ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie.

Przez UE jest uznana jako ogólna. Na szczeblu europejskim zostala wprowadzona traktatem z machstrit. Wyraża ją również europejska karta samorządu lokalnego. art. 4 ust 3 tej karty stanowi, że generalnie odpowiedzialność za sprawy publiczne powinny ponosić te organy władzy, które znajdują się najbliżej obywateli.

Zasada centralizacji, decentralizacji, koncentracji, dekoncentracji

Decentralizacja władzy publicznej jest wprost w art. 15.

Formą decentralizacji jest samorząd terytorialny, który w myśl art. 16 ust 2 uczestniczy w sprawowaniu władzy wykonując istotną część zadań publicznych we własnym imieniu i na własną odpowiedzialność.

Typ układu scentralizowanego polega na prawnym związaniu organów niższego szczebla dyrektywami organów nadrzędnych. Te właśnie organy nadrzędne mogą ingerować w sferę działania organów niższego szczebla w formie zarządzeń, poleceń służbowych. Charakterystyczne są tu więzi kierownictwa i podporządkowania, czego nie ma w decentralizacji.

Typ układu zdecentralizowanego polega na prawnym ustanowieniu pewnego stopnia samodzielności w wykonywaniu zadań przez jednostkę zdecentralizowaną.

Ta samodzielność jednostki zdecentralizowanej nie jest bezwzględna. Granice samodzielności ograniczają środki nadzoru.

Równolegle obok zjawiska centralizacji i decentralizacji występuje koncentracja i dekoncentracja.

Koncentracja polega na skupieniu kompetencji do podejmowania decyzji w rękach nielicznej grupy organów.

Dekoncentracja polega na rozproszeniu kompetencji na rzecz większej grupy organów. Jeśli są rozproszone na rzecz organów tego samego szczebla, to jest to dekoncentracja rzeczowa. Jeśli na rzecz niższego szczebla, to mówimy o dekoncentracji terytorialnej.

Zasada kompetencyjności

Kompetencja to prawnie określony zakres uprawnień i obowiązków przypisany danemu organowi administracji publicznej.

Zasada kompetencyjności oznacza, że do załatwienia określonej sprawy w określonej formie prawnej może być kompetentny tylko jeden organ administracji publicznej odznaczający się właściwością rzeczową, miejscową i instancyjną.

Zgodnie z tą zasadą wszystkie organy administracji publicznej muszą działać tylko i wyłącznie w granicach przyznanych im kompetencji i przestrzegać swoich właściwości. Właściwość ta wynika wprost z ustawy, więc jest to właściwość ustawowa.

Każda zmiana kompetencji wymaga wyraźnego upoważnienia ustawowego.

Organ, który przekroczy swoją kompetencję w jakikolwiek sposób działa nielegalnie, niezgodnie z prawem. Na gruncie KPA decyzja wydana z naruszeniem przepisów o właściwości jest nieważna.

Zasada zespolenia administracyjnego

Ma zastosowanie w województwie i w powiecie.

W województwie mówimy o wojewódzkiej zespolonej administracji rządowej. Natomiast w powiecie o powiatowej administracji zespolonej.

W województwie zespolenie jest jednorodne, tylko rządowe, dlatego, że zespolone służby, inspekcje i straże będące organami administracji rządowej działają pod zwierzchnictwem wojewody (organu administracji rządowej).

Z kolei w powiecie zespolenie jest niejednorodne, mieszane. Rządowo-samorządowe, bo zespolone służby, inspekcje i straże, które są organami administracji rządowej działają pod zwierzchnictwem starosty reprezentującego administrację samorządową.

Zasada zespolenia administracyjnego ma również zastosowanie w samorządzie terytorialnym. W województwie, w powiecie i w gminie.

W województwie cała administracja samorządowa skupiona jest w urzędzie marszałkowskim i działa pod zwierzchnictwem marszałka województwa. Marszałek województwa jest kierownikiem tego urzędu, jest zwierzchnikiem służbowym jego pracowników, również zwierzchnikiem kierownikiem samorządowych jednostek organizacyjnych (tych, które działają na szczeblu województwa).

W powiecie cała administracja samorządowa jest skupiona w starostwie powiatowym i działa pod zwierzchnictwem starosty. Starosta będzie kierownikiem starostwa, zwierzchnikiem służbowym pracowników starostwa i kierowników służbowych jednostek na szczeblu powiatowym.

W gminie administracja samorządowa jest skupiona w urzędzie gminy lub miasta. Działa pod zwierzchnictwem wójta/burmistrza/prezydenta miasta.

Prawo administracyjne, ćwiczenia 9.12.2011

Zasady w orzeczeniach sądów

Przykłady:

Wyrok NSA z dnia 3.02.2011r., IIGSK 88/10 - zasada proporcjonalności

Wyrok WSA we Wrocławiu z dnia 27.07.2010r., SA/Wr 59 2/10 - zasada jawności, proporcjonalności

Wyrok NSA z dnia 6.10.2011r., I FSK 15 74/10 - zasada proporcjonalności

Wyrok TK z dnia 31.01.1996, K 9/95 - zasada równości

Wyrok NSA z dnia 26.07.2005, FSK 2015/04 - zasada demokratycznego państwa prawnego, proporcjonalności

Wyrok NSA z dnia 30.09.2011, IOSK 739/11 - zasada pomocniczości

Wyrok NSA z dnia 24.11.2011, IGSK 655/10 - zasada proporcjonalności

Wyrok WSA w Warszawie z dnia 16.11.2011, II SA/Wa 1332/11 - zasada jawności

Uchwała składu 7 sędziów NSA z dnia 12.10.1998, OPS 5/98, ONSA 1999/1/1 - zasada równości wobec prawa

Wyrok NSA z dnia 17.02.2000, ISA 2212/99, Lex nr 53935 - zasada pomocniczości i ochrony godności człowieka

Wyrok z dnia 7.10.1982, IISA 1119/82, ONSA 2/1982, poz. 95 - zasada kompetencyjności

Wyrok WSA w Gliwicach z dnia 11.10.2011, IV SA/Gl131/11 - zasada pomocniczości

Wyrok WSA w Warszawie z dnia 31.03.08, IISAB/Wa 4/08 - zasada jawności

Wyrok NSA z dnia 19.06.05, FSK 1660/05 - zasada równości, legalności

Wyrok WSA w Warszawie z dnia 29.09.2011, II SA/Wa 1330/11 - zasada jawności i proporcjonalności

Wyrok WSA w Olsztynie z dnia 20.09.2011, II SAB/01 33/11 - zasada jawności

Wyrok TK z dnia 20.11.1996, K 27/95, OTK ZU 1996/6/50 - zasada proporcjonalności

Wyrok NSA z dnia 25.03.2003, IISA 4059/02 Lex nr 78063 - zasada jawności administracyjnej

Wyrok NSA z dnia 19.10.2011, IIFZ 686/11 - zasada demokratycznego państwa prawnego

Wyrok WSA w Krakowie z dnia 24.02.2009, IISA/KR 1270/09 - zasada legalności, kompetencyjności

Wyrok NSA z dnia 8.06.2006, II OSK 410/06 - zasada legalności, jawności administracji

Wyrok NSA z dnia 8.06.2011, IOSK 285/11 - zasada jawności administracyjnej

Wyrok WSA w Olsztynie z dnia 20.09.2011, IISAB /Ol 33/11 - zasada jawności

Wyrok WSA w Gdańsku z dnia 9.11.2011, IISA/Gd 709/11 - zasada pomocniczości

Wyrok NSA z dnia 4.11.2011, IFSK 15/11 - zasada praworządności

Wyrok WSA we Wrocławiu z dnia 18.08.2011, IVSA/Wr 373/11 - legalizmu, proporcjonalności, jawności, dwuinstancyjności

Wyrok WSA w Krakowie z dnia 24.02.2009, IISA /Kr 1270/09 - zasada legalności, kompetencyjności; IIOSK 1684/10-NSA - zasada równości wobec prawa

Wyrok NSA wydział zamiejscowy we Wrocławiu z dnia 20.03.2011 IISA/Wr 444/99 - zasada decentralizacji, koncentracji

Wyrok NSA z dnia 2.07.2009, IOSK 815/09 - zasada sprawiedliwości proceduralnej

Wyrok NSA z dnia 19.12.2008, IIFSK 1233/07 - zasada równości

Prawo administracyjne, ćwiczenia 16.12.2011

(…)

…dodatkowymi właściwościami, które pozwalają odróżnić ten system od systemów źródeł innych gałęzi prawa.

• Na ten system składa się grupa najliczniejszych i najbardziej urozmaiconych źródeł, w znacznej mierze pochodzących od samej administracji.

• Zróżnicowaną grupę stanowią akty prawa wewnętrznego.

• Szczególną rolę w tym systemie pełnią akty prawa miejscowego stanowione przez organy samorządu terytorialnego oraz terenowe organy administracji rządowej (zespolone i niezespolone).

• Doniosłe znaczenie mają takie akty, które nie zostały wprost włączone do konstytucyjnej kategorii źródeł prawa. To są akty typu statuty, regulaminy, akty planowania, normy techniczne.

System źródeł prawa polskiego uznaje się zasadniczo za zamknięty, ale tylko w odniesieniu do aktów powszechnie obowiązujących wskazanych w art. 87 konstytucji.

Ustawodawca nie określił natomiast zamkniętego katalogu źródeł prawa wewnętrznego.

Po przystąpieniu Polski do UE mamy do czynienia w pewnym stopniu z dualistycznym systemem źródeł prawa polskiego.

W ramach źródeł prawa Unii Europejskiej wyróżniamy

• prawo pierwotne

• prawo wtórne (pochodne)

Prawo pierwotne znajduje się najwyżej w hierarchii źródeł prawa UE. Jako takie nie podlega kontroli ETS (Europejski Trybunał Sprawiedliwości).

W ramach prawa pierwotnego wyróżniamy:

• Traktaty założycielskie i akcesyjne wraz z ich modyfikacjami, uzupełnieniami. Normy traktatowe adresowane są do organów wspólnot, do państw członkowskich, a także jednostek w ramach tych państw funkcjonujących (osób fizycznych, prawnych)

• Prawo niepisane. Tzw zasady ogólne. Zasada proporcjonalności, zasada legalności, zasada subsydiarności.

• Prawo zwyczajowe.

Prawo wtórne (pochodne) pochodzi od prawa pierwotnego, jest oparte na prawie pierwotnym. W związku z tym podlega kontroli legalności ETS.

• Prawo wiążące

• Rozporządzenia. Przepisy powszechnie obowiązujące, generalne i abstrakcyjne. Wiąże bezpośrednio nie tylko państwa członkowskie, ale również poszczególne jednostki w ramach tych państw.

• Dyrektywy. Wiążą tylko państwa członkowskie, najczęściej wszystkie. Celem dyrektywy jest ujednolicenie prawa w określonej dziedzinie. Charakterystyczną cechą jest to, że wiąże tylko co do samego skutku, rezultatu, natomiast metody i formy osiągnięcia skutku pozostawia się uznaniu państw członkowskich.

• Decyzje. Decyzja jest swoistym aktem administracyjnym. Wiąże określony krąg podmiotów, np. odnosi się do określonej grupy osób fizycznych lub prawnych, albo jakiejś grupy wybranych państw członkowskich.

• Prawo niewiążące (soft law).

• Akty typu opinie, zalecenia, rezolucje, wytyczne, komunikaty, noty informacyjne. Akty prawa niewiążącego zawierają wskazówki interpretacyjne dla organów państw członkowskich, określające sposób dokonywania wykładni prawa UE oraz jego stosowanie.

W ramach prawa UE mieści się również prawo międzynarodowe publiczne, zwłaszcza umowy międzynarodowe, których stronami są organy wspólnot.

Polskie prawo administracyjne jest wyodrębniane ze względu na kryterium zakresu obowiązywania.

• Prawo powszechnie obowiązujące (art. 87 konstytucji)

• Konstytucja

• Ratyfikowane umowy międzynarodowe

• Ustawy

• Rozporządzenia

• Akty prawa miejscowego na obszarze działania organów, które je ustanowiły

• Prawo wewnętrznie obowiązujące

Wyrok TK z 1 grudnia 1998 roku K21/98

Wyrok TK z 28 czerwca 2000 roku K25/99

Prawo administracyjne, ćwiczenia 13.01.2012

Konstytucja jest aktem najwyższej rangi w hierarchii źródeł prawa. Sama określa miejsce każdego aktu w systemie źródeł prawa. Odnosi się do praw i wolności obywateli. Określa zasady kontroli działalności administracji publicznej. Wprowadza zasady ustrojowe państwa, przede wszystkim ten ustrój opierając na zasadzie podziału i równowagi władzy. Działanie każdego organu władzy publicznej można wywodzić z przepisów konstytucji choćby w pośredni sposób. Bezpośrednio konstytucja odnosi się do pozycji ustrojowej i kompetencji między innymi prezydenta RP, Rady Ministrów, Prezesa Rady Ministrów, ustala pozycję ministrów kierujących działaniem administracji rządowej i innych członków rządu, także wojewodów. Określa organizację i funkcjonowanie samorządu terytorialnego, określając gminę w art. 164.1 jako podstawową jednostkę tego samorządu oraz wypowiadając się potencjalnie o innych jednostkach samorządu terytorialnego.

Warunkiem wejścia w życie Konstytucji (po uchwaleniu) jest jej ogłoszenie poprzez opublikowanie w Dzienniku Ustaw RP.

Ustawa reguluje najistotniejsze kwestie dotyczące między innymi funkcjonowania organów władzy publicznej, ograniczania praw i wolności obywateli. Do uchwalania ustaw uprawniony jest sejm, natomiast inicjatywa ustawodawcza przysługuje radzie ministrów, prezydentowi RP, grupie 15 posłów, senatowi, grupie co najmniej 100 000 obywateli mających prawo wybierania do sejmu.

W systemie źródeł prawa obowiązuje zasada prymatu ustawy. Oznacza ona, że wszystkie podstawowe akty muszą być formalnie zgodne z ustawą i materialnie służyć jej wykonaniu. Badanie zgodności, konstytucyjności ustaw oraz zgodności aktów podustawowych z ustawą należy do Trybunału Konstytucyjnego.

Umowa międzynarodowa staje się źródłem powszechnie obowiązującego prawa po jej ratyfikacji i opublikowaniu w Dzienniku Ustaw RP. Ratyfikacja rodzi skutki prawne w postaci zobowiązania państwa do przestrzegania postanowień danej umowy. Ratyfikacja należy do Prezydenta RP. Konstytucja wyróżnia dwie grupy umów międzynarodowych ratyfikowanych. Po pierwsze, umowy, których ratyfikacja wymaga zgody uprzednio wyrażonej w ustawie. Po drugie, umowy, które mogą być ratyfikowane bez tej zgody. W przypadku kolizji umów ratyfikowanych za zgodą wyrażoną w ustawie, a ustawą pierwszeństwo ma umowa, a w przypadku kolizji umów, których ratyfikacja takiej zgody nie wymaga, z ustawą, pierwszeństwo zachowuje ustawa.

Rozporządzenie jest aktem wykonawczym do ustawy, wydawanym przez organy wskazane w konstytucji na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania. Organy kompetentne do stanowienia rozporządzeń to:

• Prezydent RP,

• Rada ministrów,

• Prezes Rady Ministrów,

• ministrowie kierujący działami administracji rządowej (bez teki nie),

• przewodniczący określonych w ustawie komitetów,

• Krajowa Rada Radiofonii i TV.

Katalog tych organów jest wyczerpujący, zamknięty.

Każdorazowo szczegółowe upoważnienie ustawowe ma zawierać:

• Właściwy organ do wydania rozporządzenia

• Szczegółowy przedmiot rozporządzenia (materia regulacji)

• Wytyczne co do treści aktu

Rozporządzenie wymaga ogłoszenia w Dzienniku Ustaw RP.

Rozporządzenie z mocą ustawy stanowione jest przez Prezydenta RP na wniosek Rady Ministrów w czasie stanu wojennego, kiedy Sejm nie może zebrać się na posiedzenie. Akt ten wymaga zatwierdzenia na najbliższym posiedzeniu Sejmu. Moc tego aktu jest taka jak ustawy.

Rozporządzenie z mocą ustawy może dotyczyć zakresu i zasad działania organu władzy publicznej, zakresu ograniczeń praw i wolności obywateli oraz zasad wyrównywania szkód powstałych w związku z tymi ograniczeniami.

Akty prawa miejscowego zgodnie z art. 87.2 są źródłami powszechnie obowiązującego prawa na obszarze działania organów, które je ustanowiły. Akty prawa miejscowego mają ograniczony zasięg terytorialny. Obowiązują powszechnie, ale nie na obszarze całego państwa, tylko na obszarze jego części, będącej terytorialną właściwością działania organu stanowiącego dany akt.

Zasady dotyczące stanowienia aktów prawa miejscowego zawarte są w “ustawach samorządowych”, w ustawie z 23 stycznia 2009 o wojewodzie i administracji rządowej w województwie, a także w ustawach związanych z funkcjonowaniem terenowych organów administracji niezespolonej.

Stanowione są przez organy samorządu terytorialnego (gminnego, samorządowego, wojewódzkiego), organy administracji niezespolonej (rządowej terenowej).

Podział aktów prawa miejscowego

Ze względu na organ stanowiący dany akt

• Akty stanowione przez organy samorządu terytorialnego

• Akty stanowione przez terenowe organy administracji rządowej (wojewodę oraz organy administracji niezespolonej)

Ze względu na rodzaj upoważnienia ustawowego, na podstawie którego wydawany jest dany akt.

• Akty wydawane na podstawie upoważnienia generalnego

• Akty wydawane na podstawie upoważnienia szczególnego

Ze względu na przedmiot regulacji.

• Akty zawierające statuty

• Akty zawierające przepisy wykonawcze

• Akty zawierające przepisy porządkowe

Akty zawierające statuty dotyczą wewnętrznego ustroju gminy, powiatu, samorządu województwa, ich wewnętrznej organizacji. To również statuty określające ustrój wewnętrzny jednostek pomocniczych. statut sołectwa, osiedla, dzielnicy.

Statuty są wydawane na podstawie upoważnienia generalnego.

Akty zawierające przepisy wykonawcze wydawane są na podstawie upoważnienia szczególnego.

Akty zawierające przepisy porządkowe są wydawane na podstawie upoważnienia generalnego zawartego w ustawie. Mogą być wydawane w zakresie nieuregulowanym w ustawie lub w innym akcie powszechnie obowiązującego prawa, jeżeli jest to niezbędne dla ochrony życia, zdrowia ludzkiego, dla zapewnienia porządku spokoju, bezpieczeństwa publicznego, a w powiecie również dla ochrony mienia i środowiska naturalnego. Przepisy porządkowe stanowione są przez organy samorządu lokalnego (tylko gmina i powiat). Przepisy porządkowe w województwie wydaje wojewoda. Samorząd województwa nie stanowi przepisów porządkowych.

Gminne przepisy porządkowe stanowione są wtedy, gdy stan zagrożenia nie przekracza obszaru gminy. Powiatowe przepisy porządkowe wydawane są, gdy skala zjawiska przekroczy obszar gminy. Wojewoda wydaje przepisy porządkowe, gdy skala zjawiska przekroczy obszar powiatu. Co do zasady samorząd terytorialny stanowi akty prawa miejscowego w formie uchwały, a wojewoda w formie rozporządzenia.

Akty prawa miejscowego są ogłaszane w wojewódzkich dziennikach urzędowych