Polityka regionalna
W Traktatach Rzymskich brak podstaw prawnych dotyczących polityki regionalnej. Przesłanki pojawiły się w Preambule, tj. harmonijny rozwój, wzmocnienie jedności gospodarczej, zmniejszenie różnic między poszczególnymi regionami, usuwanie opóźnień w rozwoju niektórych regionów.
Formy likwidacji opóźnień:
- dotacje, subwencje z budżetów państw, ulgi podatkowe;
Na mocy postanowień Traktatu Rzymskiego powstał Europejski Bank Inwestycyjny. Jego skuteczność okazała się niewielka, ponieważ brakowało podstaw prawnych regulujących jego działalność i zabezpieczenia kredytów ze względu na zmianę kursu walutowego.
Lata 60 – te – pogłębianie dysproporcji między regionami, wzrost bezrobocia, ubożenie społeczeństwa, niekorzystny wzrost aglomeracji miejskich, wyludnianie się obszarów „trudnych”. Parlament Europejski wraz z Komisją Europejską tworzy raporty mówiące o konieczności wprowadzenia Wspólnej Polityki Regionalnej.
V.1960 r. – raport Motte’a – proponuje on utworzenie komitetu konsultacyjnego ds. regionalnych.
XII.1960 r. – raport Birkelbacha – proponuje utworzenie centralnego biura informacyjnego. KE trzeba przekazać dyspozycje dotyczące rozdysponowania funduszami regionalnymi. Decentralizacja władzy – zwłaszcza samorządowej.
X.1964 r. – raport Rossiego – polityka regionalna nie jako polityka poszczególnych państw, ale jako wspólnoty; opracowanie centralnego planu zagospodarowania przestrzeni.
1964 – Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej. Do 1972 r. nie miał podstaw prawnych i nie mógł funkcjonować skutecznie.
KE wydaje raport o projektach indywidualnych:
- projekty indywidualne nie zmniejszyły dysproporcji – nieefektywność, nie zawsze pieniądze dostawali potrzebujący, skromne środki;
Szczyt w Paryżu – X.II.1972 r.:
- dyrektywy strukturalne;
- dyrektywy ws. rolników na obszarach szczególnie zacofanych;
1975 r. – Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego.
Reforma funduszu społecznego:
- poprawa wzrostu gospodarczego w regionach zacofanych;
- zapobieganie powstawaniu zacofaniu;
- promocja zatrudnienia, rozwój nowych gałęzi przemysłu, nowe miejsca pracy;
Zwiększanie dysproporcji spowodowane było kolejnymi rozszerzeniami UE:
1973 r. – Wielka Brytania;
1981 r. – Grecja;
1986 r. – Hiszpania i Portugalia;
1986 r. – JAE – to, co znalazło się w Preambule Traktatów Rzymskich, stało się podstawą prawną polityki regionalnej: rozdział 5 spójnośc art. 130a
- redukowanie dysproporcji;
- udzielanie funduszy;
- zabezpieczenie pożyczek z EBI;
- zapowiedź utworzenia wspólnego rynku;
1988 r. – reforma funduszy strukturalnych:
- koncentracja środków pod względem finansowym, gospodarczym i celowym;
- koordynacja podejmowanych działań;
- wsparcie obszarów górskich;
dofinansowanie można uzyskać z jednego funduszu;
- komplementarność – środki pozyskiwane ze Wspólnoty tylko częścią dofinansowania, reszta – z budżetu państwa;
- partnerstwo – współpraca władz krajowych z samorządowymi;
- planowanie działań na lata – kontrola i monitorowanie tych działań;
- wzmocnienie kontroli i monitorowania, aby środki trafiły tam, gdzie są potrzebne;
- inicjatywy wspólnotowe – instrument finansowy – działania istotne dla UE jako całości;
- niedublowanie funduszy strukturalnych;
- koordynacja środków pomiędzy funduszami, a inicjatywami wspólnotowymi;
Lata 90. – priorytetowe cele polityki regionalnej:
- wspieranie dostosowań strukturalnych regionów szczególnie opóźnionych;
- pomoc dla regionów z upadającym przemysłem, bezrobociem;
- wsparcie rynku pracy i zwalczanie bezrobocia długotrwałego, umożliwianie przeszkolenia;
- wsparcie wdrażania Wspólnej Polityki Rolnej – wspieranie obszarów wiejskich;
5A – Wspólna Polityka Rolna;
5B – strukturalne obszary rolnicze;
- wsparcie dla regionów słabo zaludnionych (mniej niż 8 mieszkańców na 100 km2);
1988 – 1993 – zasada programowania – programy wieloletnie. Obowiązek przedkładania KE projektów od 3 do 5 lat.
Maastricht:
- harmonijny i zrównoważony rozwój ekonomiczny i społeczny;
- fundusz spójności – ułatwia dostanie się do unii walutowej najmniej rozwiniętym (pod względem gospodarczym) państwom UE;
- Komitet Regionów (wówczas 222 członków z państw członkowskich) – instytucja opiniotwórcza i doradcza Rady i KE ws. polityki regionalnej;
Lizbona:
- zwiększono liczebność członków Komitetu Regionalnego do 344, kadencja 5 – letnia, prezydium zmieniane co 2.5 roku;
- wzmocnienie roli PE w zakresie decydowania w zakresie decyzji dotyczących polityki regionalnej;
- zobowiązanie KE do tworzenia raportów dotyczących dokonań z zakresu polityki regionalnej;
Traktat Amsterdamski:
- osiągnięcie spójności ekonomicznej i społecznej;
- do Traktatu dodano rozdział o zatrudnieniu;
- równouprawnienie kobiet i mężczyzn;
Agenda 2000 (w życie 01.01.2002 r.):
- zwiększenie efektywności wykorzystania obszarów;
- uproszczenie działania;
- skupienie się na prognozowaniu;
- zmiany w polityce rolnej;
- zmiana i puls środków;
- poprawa efektywności wykorzystania funduszy;
- lepsze administrowanie funduszami;
- Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, Europejski Fundusz Gwarancji i Orientacji Rybiłówstwa;
- fundusz rolny;
Cele polityki regionalnej (2000 – 2006):
- wspieranie regionów opóźnionych w rozwoju i słabo zaludnionych (regiony z obszaru 6);
- wspieranie gospodarcze i społeczne regionów o trudnościach regionalnych – strefy przemysłowe, wiejskie, zależne od rybołówstwa;
- wspieranie walki z bezrobociem;
- równość praw kobiet i mężczyzn;
- pomoc przejściowa (od 3 do 5 lat);
- 37 % budżetu Unii na politykę strukturalną;
- KE, rozdzielając pomoc na poszczególne państwa, brała pod uwagę wielkość pomocy – nie mogła ona przekroczyć 4 % PKB;
- okres programu – 7 lat;
Programy pomocy przedakcesyjnej:
- PHARE – poprawa spójności społeczno – ekonomicznej, popraw infrastruktury najbiedniejszych regionów, ochrona środowiska naturalnego, infrastruktury dotyczącej rozwoju przedsiębiorczości w regionie, wartość projektu powyżej 2 mln euro, promocja gospodarki rynkowej, wspieranie integracji procesu Polski z UE, rozwój zasobów ludzkich, przeciwdziałanie bezrobociu;
- ISPA – program w dziedzinie środowiska, transportu, programy powyżej 5 mln euro;
- SAPART – pomoc strukturalna dla rolnictwa, wyrównywanie różnic z krajami starej Unii, poprawa promocji produktów rolnych i rybnych, poprawa produkcji, szkolenia zawodowe;
IPA (2007) – Instytucja Pomocy Przedakcesyjnej – wzmocnienie instytucji demokratycznych, zastąpienie poprzednich programów, skierowany do krajów posiadających status kandydatów (Turcja, Chorwacja, Macedonia), potencjalnych kandydatów (Albania, Czarnogóra, Serbia, Kosowo, Bośnia i Hercegowina), dotyczy zwiększenia pomocy przedakcesyjnej;