Państwowy dług publiczny

Powstaje na skutek zaciągania przez podmioty sektora finansów publicznych zobowiązań, zazwyczaj w związku z koniecznością pokrycia deficytu budżetowego. Powstanie go może powodować ujemne skutki dla finansów publicznych z tego względu, że kwoty długu powinny być spłacane z zasobów finansowych sektora finansów publicznych gromadzonych w latach późniejszych. Państwowy dług publiczny może wynikać z różnych tytułów: wyemitowanych przez państwo papierów wartościowych, pożyczek bądź kredytów bankowych, a także innych wymagalnych zobowiązań wynikających przykładowo z prawomocnych wyroków sądowych lub ostatecznych decyzji adm.

Deficyt budżetowy

Może pojawić się w trakcie roku budżetowego na skutek nierównomiernego tempa gromadzenia dochodów i dokonywania wydatków budżetowych. To zadłużenie jednostek dokonujących wydatki budżetowe wobec ich dostawców lub własnych pracowników. Pokryty może być takimi źródłami jak:

-sprzedaż skarbowych papierów wartościowych na rynku krajowym i zagranicznym,

-pożyczki,

-prywatyzacja majątku skarbu państwa

-kwoty pochodzące ze spłat udzielonych kredytów i pożyczek,

-nadwyżki budżetu państwa z lat ubiegłych.

Proces budżetowy i jego fazy

Procedura budżetowa to całokształt prawnie określonych zasad postępowania z budżetem. Fazy procedury budżetowej: ustalanie budżetu, wykonywanie budżetu i kontrola wykonywania budżetu.

. Rada Ministrów – każdy z ministrów przygot. swój plan finansowy (dochody i wydatki) resortu,

2. Ministerstwo Finansów – Ministrowie przedkładają swoje plany do ministerstwa, w którym powstaje projekt budżetu państwa.

3.Wystąpienie min. Finansów w sejmie, główne założenia budżetu

4. pierwsze czytanie w sejmie na obradach plenarnych (wszyscy posłowie)

5. zgłaszanie poprawek

6. projekt trafia do komisji sejmowych – Kom. Finan. Publicznych

7.zgłasznie poprawek

8. drugie czytanie na obradach plenarnych

9. zgłaszanie poprawek

10. trzecie czyt. na obr. plena. gdzie posłowie podejmują decyzje tak lub nie za bud., Sejm ma 4 m-ce na uchwal. budżetu, który muszą otrzymać do 30.09. Jeżeli nie to sejm może mieć skróconą kadencję.

11. b. trafia do senatu – 20 dni mogą nanieść poprawki i wtedy wraca b. do sejmu i w sejmie głosują za lub przeciw (bezwzględną większością głosów) tymi poprawkami a jeżeli nie nanoszą poprawek b. trafia do prezydenta do podpisania

12. prezydent ma 7 dni na podpisanie(nie ma weta)

13.prezydent może skierować do Tryb. Konstyt. z prośbą o sprawdzenie jego zgodności z konstytucją.

Kontrola wykonania budżetu państwa
Ogólną kontrole nad wykonaniem budżetu państwa sprawuje Sejm za pośrednictwem Najwyższej Izby Kontroli oraz R. Ministrów a głównie M. Finansów, który do prac kontrolnych wykorzystuje aparat finansowy oraz informacje zawarte w sprawozdaniach GUS-owskich sporządzonych przez poszczególnych dysponentów śr. Budżetowych.
Minister Finansów dokonując kontroli wykonania budżetu sprawdza czy została zachowana zasada terminowości to znaczy terminowa realizacja dochodu określonych w budżecie i planach finansowych poszczególnych pod. Gospodarki budżetowej.
-zasada dyscypliny finansowej dokonywania wydatków budżetu
-zasada zachowania równowagi budżetowej, która zakłada, że wydatki mają pokrycie w dochodach budż.

Prowizorium Budżetowe

Budżet państwa uchwalony tymczasowo, na pewien czas przed budżetem rocznym, a także budżet roczny w formie ogólnych jego założeń. Jest to tryb awaryjny, wchodzi w życie, gdy ustawa budżetowa z pewnych względów nie może być uchwalona. Prowizorium budżetowe ma charakter tymczasowy, wygasa wraz z upływem terminu, na który zostało uchwalone, bądź też gdy ustawa budżetowa zostanie uchwalona. Określa dochody i wydatki Państwa. Tryb tworzenia prowizorium budżetowego jest taki sam jak ustawy budżetowej, czyli inicjatywa ustawodawcza przysługuje tylko Radzie Ministrów. Jedną z cech charakterystycznych prowizorium budżetowego jest to, iż jest ono uchwalane na okres krótszy niż 1 rok.

Prowizorium budżetowe:

- gdy RM z ważnych przyczyn nie mogła przedstawić Sejmowi i Senatowi projektu ustawy budżetowej we wskazanym terminie, zobowiązana jest przedstawić w tym samym terminie projekt ustawy o prowizorium budżetowym,

- prowizorium jest planem gospodarki finansowej państwa posiadającym nieco inny kształt i charakter prawny od budżetu,

- prowizorium jest planem mniej szczegółowym, uchwalane jest na czas krótszy niż budżet,

- przestaje obowiązywać z chwilą wejścia w życie ustawy budżetowej,

- cel prowizorium: to zapobieżenie by gospodarka finansowa państwa nie była prowadzona bez żadnego planu,

Regionalne Izby Obrachunkowe

Są państwowymi organami nadzoru i kontroli gospodarki finansowej jednostek samorządu terytorialnego, podmiotów samorządowych i innych podmiotów korzystających z dotacji z budżetów jednostek samorządu terytorialnego.

Izby kontrolują gospodarkę finansową, w tym realizację zobowiązań podatkowych oraz zamówienia publiczne podmiotów na podstawie kryterium zgodności z prawem i zgodności dokumentacji ze stanem faktycznym.

Budżet j.s.t.

-Projekt uchwały przygotowuje zarząd jednostki samorządu terytorialnego. Taki projekt do 15 listopada poprzedzającego rok budżetowy jest przekazywany organowi stanowiącemu i przekazywany do zaopiniowania regionalnej izbie obrachunkowej.

-Organ stanowiący nie może uchwalić budżetu dopóki nie otrzyma opinii od RIO.

-Budżet powinien zostać uchwalony do końca roku poprzedzającego rok budżetowy, a w szczególnych przypadkach do końca stycznia.

-W przypadku nieuchwalenia budżetu do końca stycznia, budżet nadaje RIO.

-Może wystąpić instytucja prowizorium budżetowego, przy czym może ono wystąpić tylko wtedy, gdy budżet państwa opiera się o prowizorium.

-Wykonanie budżetu należy do organu zarządzającego jednostką samorządu terytorialnego.

-Obsługą bankową zajmuje się bank wybrany w drodze procedury udzielenia zamówienia publicznego, przy czym nie może to być NBP.

-Do końca marca sporządzane jest sprawozdanie z wykonania budżetu, które jest przesyłane do RIO i organu stanowiącego, do końca kwietnia powinno zostać uchwalone absolutorium.

Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych

Organami właściwymi w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych są:

-Rzecznicy dyscypliny finansów publicznych oraz Główny Rzecznik Dyscypliny Finansów Publicznych – pełniący funkcję oskarżycieli,

-Komisje orzekające o instancji w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych

-Główna Komisja Orzekająca – pełniące funkcję organów orzekających.

Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych ponosi osoba, która popełniła czyn naruszający dyscyplinę finansów publicznych określony przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia. Podstawową przesłanką odpowiedzialności jest wina sprawcy. Odpowiedzialność ponosi zarówno osoba, która popełniła czyn stanowiący naruszenie, jak też osoba, która wydała polecenie dokonania takiego czynu.

Jednostka budżetowa

-pokrywa swoje wydatki bezpośrednio z budżetu, a pobrane dochody odprowadza na rachunek dochodów państwa w przypadku państwowych j. b. lub do budżetu j. s. t. jeśli chodzi o samorządowe j. b.

- ma dużą przewagę wydatków nad dochodami

-nie ma prawa wykorzystywania gromadzonych dochodów na wydatki

- jej działalność opiera się na jej planie finansowym

-tworzy, przekształca, łączy, likwiduje: ministrowie, kierownicy urzędów centralnych, wojewoda, organy wskazane w ustawach. W przypadku samorządowych j. b. organy stanowiące samorządu.

Samorządowy zakład budżetowy

-wykonuje jedynie zadania własne gminy, powiatu lub województwa w zakresie

- gospodarki mieszkaniowej i gospodarowania lokalami użytkowymi,

-dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego,

-wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, -utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz,

-lokalnego transportu zbiorowego,

-targowisk i hal targowych,

-zieleni gminnej i zadrzewień,

-kultury fizycznej i sportu, w tym utrzymywania terenów rekreacyjnych i urządzeń sportowych,

-pomocy społecznej, reintegracji zawodowej i społecznej oraz rehabilitacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych,

-utrzymywania różnych gatunków egzotycznych i krajowych zwierząt, w tym w szczególności prowadzenia --hodowli zwierząt zagrożonych wyginięciem, w celu ich ochrony poza miejscem naturalnego występowania,

-cmentarzy.

-wykonuje zadania odpłatnie, pokrywając koszty swojej działalności z przychodów własnych

-może otrzymywać z budżetu jst dotacje podmiotowe i celowe.

-Podstawą jest roczny plan finansowy

-likwiduje itd. Organ, który go stanowi

-tworząc określa się jego: nazwę i siedzibę, źródła przych. Własn., stan wyposażenia w środki obrotowe i składniki majątkowe, terminy i sposób ustalania zaliczkowych wpłat.

Agencja wykonawcza

-to państwowa osoba prawna, tworzona na podstawie odrębnych ustaw w celu realizacji zadań państwa

-jej podstawą jest roczny plan finansowy, zatwierdzony przez sprawującego nad nią nadzór ministra.

-może zaciągać zobowiązania na okres realizacji danego zadania przekraczający rok budżetowy, jeżeli plan przewiduje także obsługę kosztów z tego tytułu w ramach pozycji wydatków

-zobowiązana jest odprowadzić do budżetu państwa uzyskaną na koniec nadwyżkę finansową

-przykłady: Agencja mienia wojskowego, a. nieruchomości rolnych, a. mieszkaniowa, a. rynku rolnego, narodowe centrum nauki, narodowe centrum badań.

Instytucja gospodarki budżetowej

- tworzona w celu realizacji zadań publicznych

-wykonuje odpłatnie wyodrębnione zadania

-pokrywa koszty swojej działalności oraz zobowiązania z uzyskiwanych przychodów

-może otrzymywać dotacje z budżetu państwa, pod warunkiem, że tak stanowią odrębne ustawy

-uzyskuje osobowość prawną z chwilą wpisania do KRS

-Prawo do tworzenia instytucji gospodarki budżetowej mają:

-minister lub Szef Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, którzy mogą utworzyć instytucję gospodarki budżetowej za zgodą Rady Ministrów, udzieloną na swój wniosek;

-organ lub kierownik jednostki, wobec których Minister Finansów ma obowiązek włączenia dochodów i wydatków na rok następny do projektu ustawy budżetowej.