Antyk-Starożytność

1. Granice chronologiczne:

początek IX wiek p.n.e. - Grecy za pośrednictwem Fenicjan1 przejęli alfabet prasemicki

przełom VIII w. p.n.e. - Homer

koniec IV n.e. upadek cesarstwa zachodnio-rzymskiego (476 n.e.)

wiek V–IV okres klasyczny – przewaga poezji dramatycznej, rozwój prozy literackiej i naukowej (filozofii,historiografii, wymowy),

• wiek III–I okres hellenistyczny – retoryzowanie prozy, nasycenie literatury uczonością i erudycją,

ale i narodziny literatury popularnej skierowanej do szerokich kręgów odbiorców,

• wiek I–II okres rzymski – przewaga wtórnej, naśladującej, ale wysoce artystycznej prozy, narodziny literatury chrześcijańskiej, szeroko adresowanej, popularnej i moralizującej,

• wiek II–V okres chrześcijański – schyłek literatury pogańskiej i jej ostatnie osiągnięcia poetyckie (epopeja,epigram), rozwój literatury popularnej (romans), rozwój artystyczny i filozoficzny literatury

chrześcijańskiej, pojawienie się literatury pastiszu

2.Politeizm - wiara w istnienie wielu bogów

W religiach politeistycznych bogowie mają zdefiniowane osobowości i sfery, którymi się zajmują.

Antropomorfizacja - Politeistyczne bóstwa mogą w mitach rodzić się, zakochiwać, walczyć między sobą. Zazwyczaj nie są wszechwiedzące ani wszechmogące, choć są o wiele bardziej potężne od ludzi i nieśmiertelne.

Występowanie panteonów, czyli hierarchii bóstw. Bogów w obrębie panteonu łączą zazwyczaj więzi pokrewieństwa czy też małżeństwa.

Archetyp – prawzorce postaw i zachowań ludzkich głęboko zakorzenionych e zbiorowej świadomości

Mitologie - historie opisujące czyny bogów i przy okazji wyjaśniające naturę świata lub przekazujące prawdy psychologiczne.

Mit- opowieść o otaczającym ludzkość świecie, opisująca historię bogów, demonów, legendarnych bohaterów oraz historię stworzenia świata i człowieka. Próbowała ona wyjaśnić odwieczne zagadnienia dotyczące bytu ludzkiego, mistyki, życia i śmierci, dobra i zła, jak również istnienie zjawisk przyrody.

Rodzaje mitów

kosmogoniczne – o stworzeniu świata i kosmosu

teogoniczne – o narodzinach i życiu bogów

antropogeniczne – o stworzeniu człowieka

genealogiczne – o rodach starożytnych

kalendarzowe – o podziale roku

soteriologiczne – o zbawieniu człowieka

eschatologiczne – o życiu pośmiertnym

ajtiologiczne - o powstaniu tradycji

Funkcje mitów

poznawcza – poprzez mity ludzie starali się wyjaśnić niezrozumiałe dla nich zjawiska przyrody;

światopoglądowa – mity jako podstawa wierzeń religijnych;

sakralna – w mitologiach odnajdujemy wzorce rytualnych obrzędów oraz wskazówki, jak należy czcić bogów;

literacka – inspiracja dla twórców kolejnych epok;

motywacyjna – mity jako uzasadnienie ludzkiego losu.

4. Homer- epika - Iliada i Odyseja

Kwestia homerycka – polemika dotycząca autorstwa Ilady i Odysei

Epos – epika - Obejmuje utwory najczęściej poetyckie, rzadziej tworzone prozą, ukazujące dzieje życia legendarnych, częściowo lub całkiem historycznych bohaterów, na tle wydarzeń przełomowych dla danego narodu, lub też opowieść o prapoczątkach tego narodu lub grupy etnicznej, a także omawia początki kultów religijnych. Często opowiadają nie tylko o postaciach ludzkich, ale też boskich, magicznych czy demonicznych.

Inwokacja– rozbudowana apostrofa otwierająca utwór literacki, zazwyczaj poemat epicki, w której zwykle autor zwraca się do muzy, bóstwa lub duchowego patrona z prośbą o natchnienie, pomoc w tworzeniu dzieła.

Topos– powtarzający się motyw, który często występuje w obrębie literatury i sztuki danej kultury, cywilizacji. Wskazuje na jedność kulturową danego kontynentu czy na istnienie pierwotnych wzorców myślenia człowieka.

Homo viator (łac. podróżny, pielgrzym) — średniowieczny symbol doli człowieczej, topos człowieka w drodze, podróży, tułaczce.

Heksametr - metrum (rytm) poezji epickiej.

Heroizm - zdolność dokonywania wielkich czynów przez bohaterów wyróżniających się wyjątkową świadomością swojej misji historycznej, często utożsamiany z męstwem.

Porównanie homeryckie charakteryzuje się bardzo rozbudowanym członem porównującym i służy plastycznemu obrazowaniu postaci, w szcxzególności oddaniu stanów psychicznych bohaterów.

Epitet stały - określenie zawsze odnoszone do tego samego zjawiska. Epitety stałe to powtarzające się określenia, które uwypuklają główną cechę bohatera lub zjawiska.

Patos - podniosłe, uroczyste przedstawienie rzeczywistości stosowane w opisie zjawisk wyjątkowych ważnych monumentalnych lub bohaterskich. Wyraża się w tonie wypowiedzi, środkach stylistycznych (epitetach, porównaniach) środkach składniowych (anaforach, inwersjach)

Patos ma na celu wywołanie u odbiorcy podniosłych uczuć, zwłaszcza wzruszenia.

Mimesis (imitacja, podobieństwo) – zasada twórczego naśladownictwa natury bądź dzieł mistrzów, którym udało się tę naturę odtworzyć.

Fantastyka – typ twórczości epickiej, w której w świat przedstawiony wkraczają postacie nadnaturalne, cudowne lub budzące grozę, nieistniejące.

Retrospekcja –przywołanie wcześniejszych wydarzeń przez bohatera bądź bohaterów.