antyk, polski, lektura+notatki, Antyk


STAROŻYTNOŚĆ - od IX w. p.n.e. (przyjęcie pisma w Grecji) do V w. n.e.

GRECJA

PERIODYZACJA (podział na okresy): VIII w. p.n.e. - wiek EPIKI; VII-VI w. p.n.e. - epoka LIRYKI; V w. p.n.e. - wiek DRAMATU; IV w. p.n.e. - wiek FILOZOFÓW; III w. p.n.e. - epoka EPIGRAMATU

ZŁOTY WIEK - Ateny, V i IV w. p.n.e. - wspaniała dawna epoka, rozkwit kultury, sztuki, literatury, filozofii, demokracja ateńska; przenośnie: wspaniały etap, który ludzkość utraciła i do którego dąży, o którym marzy

MITY - opowieści, które wyrażają i systematyzują wierzenia danej społeczności, opowiadają o początkach istnienia świata, powstawaniu bogów i ludzi, wyrażają emocje itd.

FUNKCJE

RODZAJE

WAŻNE MITY

HOMER - twórca starożytnych eposów Iliady i Odysei (istnienie H. i autorstwo eposów podważane - tzw. kwestia homerycka)

EPOS - epicki utwór wierszowany ukazujący dzieje legendarnych lub historycznych bohaterów na tle wydarzeń przełomowych dla danej społeczności

CECHY STAROŻ. EPOSU: inwokacja; świat bogów i ludzi; narrator obiektywny, wszechstronny; styl podniosły, patetyczny; szczegółowy, realistyczny opis; opisy scen batalistycznych; porównania homeryckie; epizodyczność akcji; pisany heksametrem (6 stóp metrycznych)

ILIADA - epos o wojnie i czynach bohaterskich:

ODYSEJA - tułaczka Odyseusza spod Troi do Itaki, ojczyzny

BOGOWIE JAK LUDZIE, LUDZIE JAK BOGOWIE - bogowie mają cechy ludzkie, pod względem etycznym nie przewyższają ludzi (zazdrość, intrygi, przekupność, zemsta, miłość, nienawiść); ludzie czasem obdarzeni boskimi właściwościami (np. herosi)

LIRYKA (nazwa od liry, poezja liryczna wywodzi się z muzyki), rodzaj literacki; utwory liryczne w formie wierszowanej wyrażają uczucia, a nie opis

DRAMAT - rodzaj literacki, wywodzi się ze świąt Dionizosa (obrzędów, procesji, dytyrambów)

Dionizje Małe komedia (kończy się dobrze); Dionizje Wielkie tragedia (kończy się źle)

BUDOWA TRAGEDII - zapowiedź, wejście chóru, wydarzenia przeplatane komentarzami chóru, wyjście chóru

REGUŁY tragedii: zasada 3 jedności (czasu, miejsca, akcji), konflikt tragiczny, nie więcej niż 3 aktorów na scenie, sami mężczyźni, maski, peruki, buty na koturnach

IRONIA TRAGICZNA - nieszczęśliwe zbłądzenie bohatera - zderzenie rzeczywistej sytuacji bohatera z tym, co wie on na własny temat

KATHARSIS - oczyszczenie - funkcja oczyszczająca tragedii (wg Arystotelesa); wstrząs uczuciowy, oczyszczenie duszy widza z win, wyzwolenie; widz przeżywa litość i trwogę

FATUM - los, przeznaczenie decydujące o dziejach bohaterów; życie jest z góry zaplanowane (fatalizm)

ANTYGONA - musi ona dokonać wyboru: czy podporządkować się prawu boskiemu i obowiązkom wobec brata i pochować go należycie, czy być wierną prawu ludzkiemu - Kreon zabronił pod karą śmierci pochować Polinejkesa, uznając go za zdrajcę; Antygona przeciwstawia się Kreonowi; Kreon musi wybierać między sumieniem a utrzymaniem autorytetu władcy; wybiera dobro społeczne, okazuje się silnym władcą, ale lekceważy prawo religijne, boski nakaz; tragedia uniwersalna - aktualny problem: prawo boskie a ludzkie itp.

FILOZOFIA

EPIGRAMAT - wywodzi się z napisów na pomnikach lub grobach; zwięzły utwór poetycki, wyraża prawdy moralne, filozoficzne, psychologiczne, dowcipny, zakończony puentą; źródło - Antologia Palatyńska (3700 epigramatów); twórcy: Kallimach, Teokryt

W DZISIEJSZYM JĘZYKU - pięta Achillesa, puszka Pandory, syzyfowa praca, męki Tantala, koń trojański, nić Ariadny, stajnie Augiasza, paniczny strach, węzeł gordyjski

KLASYCYZM - twórczość starożytnych artystów, także późniejsze prądy artystyczne odwołujące się do antyku (łac. classicus `wzorowy, doskonały, pierwszorzędny')

AKTUALNE POSTAWY I UCZUCIA: miłość (macierzyńska, siostrzana, kobiety i mężczyzny), dążenie do osiągnięcia ideału, poświęcanie się, podstęp, patriotyzm, zazdrość, wierność małżeńska, walka o władzę

Nawiązania do antyku, np. Jarosław Iwaszkiewicz - opowiadanie Ikar, Leopold Staff - wiersz Odys

SZTUKA

Style: 1) geometryczny; 2) orientalizujący; 3) archaiczny (dorycki i joński; styl mokrych szat; okres hellenizmu; okres rzymski) - rzeźba oddająca ruch, monumentalne malarstwo ścienne, akty, freski, mozaiki; twórcy: Fidiasz, Poliktet (kanon postaci ludzkiej), Lizyp

RZYM

PERIODYZACJA: III/II w. p.n.e. - początek POEZJI; I w. p.n.e. - WERGILIUSZ (np. Eneida), HORACY; I w. n.e. - OWIDIUSZ (np. Metamorfozy, Sztuka kochania), SENEKA, TACYT; II w. n.e. - MAREK AURELIUSZ (pisma filozoficzne); III-V w. n.e. - rozwój i ekspansja KULTURY CHRZEŚCIJAŃSKIEJ

HORACY

SZTUKA - rzeźba: wilczyca kapitolińska, posąg Aulusa Metellusa; sarkofag cesarza Balbinusa

BIBLIA

Biblia - święta księga społeczeństw chrześcijańskich, Stary Testament - także judaizmu. Jest świętością, autorytetem religijnym, źródłem kultury moralnej, wzorcem postępowania, kodeksem. Nazwa - dosł. oznacza księgi.

PODZIAŁ:

Ważne POSTACIE: Adam i Ewa, Kain, żona Lota, Noe, Abraham, Izaak, Mojżesz, Dawid, Salomon, Hiob, Jezus, apostołowie, Judasz, ewangeliści

WYRAZY I WYRAŻENIA o pochodzeniu biblijnym: jabłko Adama, Kainowe znamię, żona Lota, arka Noego, Sodoma i Gomora, wieża Babel, krzak gorejący, patriarcha, manna z nieba, miska soczewicy, hiobowe wieści, Armagedon, jeźdźcy Apokalipsy

KSIĘGA KOHELETA (Kaznodziei) - marność nad marnościami

PSALMY - błagalne, pochwalne, dziękczynne, patriotyczno-religijne, królewskie, mądrościowe; człowiek - istota silna, bo stworzona przez Boga, ale zależna od swego Stwórcy i zdająca się na Niego

PRZYPOWIEŚĆ - utwór narracyjny, w którym treść nie jest ważna ze względu na nią samą, lecz jako uniwersalny przykład

APOKALIPSA - proroctwo, zapowiedź przyszłych losów; groźby i przestrogi, ale też pocieszenie

Przekłady Biblii: Septuaginta (przekład „siedemdziesięciu”, na grecki), Wulgata (na j. łac.); od reformacji - w j. narodowych. Polskie: Biblia królowej Zofii, Biblia Leopolity, B. Jakuba Wujka; B. brzeska (kalwińska), B. nieświeska (ariańsko-socyniańska), B. gdańska (luterańska); w 1965 B. Tysiąclecia

Biblia - dzieło wielogatunkowe (psalmy, pieśni, przypowieści, saga rodu, epos, poemat, nowela, dialogi filozoficzne, hymny, modlitwy, dialogi i in.)

NAWIĄZANIA do Biblii: Bogurodzica; J. Kochanowski, Pieśni, Psalmy; Piotr Skarga, Kazania; Daniel Naborowski, Krótkość żywota; Franciszek Karpiński, kolędy; A. Mickiewicz, Księgi narodu i pielgrzymstwa polskiego; Dziady; Jan Kasprowicz, Hymny

2



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Lohfink Rozumieć Biblię, polski, lektura+notatki, Antyk, Notatki
Homer Iliada, polski, lektura+notatki, Antyk, Notatki
Kochanowski Satyr, polski, lektura+notatki, Renesans, Notatki
Kochanowski Psałterz Dawidów, polski, lektura+notatki, Renesans, Notatki
toposy, polski, lektura+notatki
Kołłątaj Listy Anonima, polski, lektura+notatki, Oświecenie, Notatki
Kochanowski Odprawa posłów greckich, polski, lektura+notatki, Renesans, Notatki
Dmochowski Sztuka rymotwórcza, polski, lektura+notatki, Oświecenie, Notatki
Proza wczesnego renesansu, polski, lektura+notatki, Renesans, Notatki
Kronika polska Anonima Galla - opracowanie, polski, lektura+notatki, Średniowiecze
Molier Świętoszek, polski, lektura+notatki, Barok, Notatki
Pieśń o Rolandzie, polski, lektura+notatki, Średniowiecze, Notatki
Teatr i dramat w baroku, polski, lektura+notatki, Barok, Notatki
Poeci polskiego oświecenia, polski, lektura+notatki, Oświecenie
Wczesna poezja polsko-łacińska, polski, lektura+notatki, Renesans
Naruszewicz, polski, lektura+notatki, Oświecenie, Notatki

więcej podobnych podstron