Niefarmakologiczne metody leczenia nadciśnienia tętniczego

Co to jest nadciśnienie tętnicze?

Nadciśnienie tętnicze można określić jako chorobę, która cechuje się zwiększeniem całkowitego oporu obwodowego wskutek Skurczu tętniczek i zgrubienia ich ścian, co prowadzi do podwyższenia ciśnienia układowego. Użyteczniejszą definicje można by ująć następująco: jest to taka wysokość ciśnienia, przy której diagnostyka i wdrożenia leczenia czyni więcej pożytku niż szkody.

Klasyfikacja nadciśnienia tętniczego:

Polskie Towarzystwo Nadciśnienia Tętniczego (PTNT) przyjęło w 2003 klasyfikację nadciśnienia tętniczego zgodną z opublikowanymi w tym samym roku wytycznymi European Society of Hypertension (ESH) i European Society of Cardiology (ESC). Za nadciśnienie uznano wartości przekraczające 140 dla ciśnienia skurczowego lub 90 dla ciśnienia rozkurczowego. Arbitralne wydzielenie wartości progowych jest uzasadnione ze względów praktycznych - ułatwia postępowanie diagnostyczne, lecznicze oraz rzutuje na rokowanie.

KATEGORIA	CIŚNIENIE SKURCZOWE	CIŚNIENIE ROZKURCZOWE
Ciśnienie optymalne	< 120	< 80
Ciśnienie prawidłowe	120 - 129	80 - 84
Ciśnienie wysokie prawidłowe	130 - 139	85 - 89
Nadciśnienie stopień 1 (łagodne)	140 - 159	90 - 99
Nadciśnienie stopień 2 (umiarkowane)	160 - 179	100 - 109
Nadciśnienie stopień 3 (ciężkie)	≥ 180	≥ 110
Nadciśnienie izolowane skurczowe	≥ 140	< 90

Etiologia i patogeneza

Około 90% przypadków choroby to nadciśnienie pierwotne (samoistne lub inaczej idiopatyczne), a więc bez uchwytnej przyczyny. Patogeneza jest prawdopodobnie wieloczynnikowa, a obecność zaburzeń fizjologicznych procesów kontroli ciśnienia tętniczego uwarunkowana jest środowiskowo i genetycznie. U pozostałych 10% osób nadciśnienie tętnicze ma charakter wtórny, ale być może ten odsetek jest faktycznie większy. Do najczęstszych przyczyn nadciśnienia wtórnego należą przewlekłe choroby nerek (5% wszystkich HA), do innych zalicza się zwężenie naczyń nerkowych (< 1%), zespół Cushinga, guz chromochłonny, zespół Conna (wszystkie po < 0,2%) American Association of Clinical Endocrinologists (AACE) przedstawiło w swoich wytycznych z 2006 roku pogląd, iż sam tylko zespół Conna (hiperaldosteronizm pierwotny) odpowiada za 15% wszystkich przypadków nadciśnienia.

Objawy nadciśnienia tętniczego

Niestety najczęściej nadciśnienie przebiega bezobjawowo lub na tyle skąpo objawowo, że pacjent często przez wiele lat nie wie o tym, że jest chory. O jego istnieniu dowiaduje się zwykle przypadkowo, nierzadko podczas wizyty u lekarza z innego powodu. Jedynie u części osób już na początku choroby, lub w czasie pewnych sytuacji, np. w czasie stresu czy zmęczenia, pojawiają się następujące objawy: napady zaczerwienienia twarzy, nagłe pocenie się, uczucie braku powietrza, ucisk w klatce piersiowej, spadek tolerancji wysiłku, bóle, zawroty głowy, krwawienia z nosa, nadpobudliwość nerwowa, odczuwanie pracy własnego serca w pozycji leżącej.

Leczenie Niefarmakologiczne nadciśnienia tętniczego

Zastosowanie metod niefarmakologicznych lub modyfikacja trybu życia w leczeniu nadciśnienia tętniczego jest entuzjastycznie propagowane przez niektórych lekarzy i autorów. Jednocześnie w oficjalnych zaleceniach zazwyczaj proponuje się metody Niefarmakologiczne jako początkowe leczenie u większości pacjentów a również sami lekarze zalecają je coraz częściej. Głównym problemem leczenia niefarmakologicznego leży w tym ze nie ma pewności czy chory będzie na dłuższą metę przestrzegał koniecznych zmian w trybie życia.

• Unikanie palenia tytoniu.

Od dawana wiadomo ze palenie tytoniu szkodzi na wszystko. Zwłaszcza na serce i płuca. Substancje zawarte w papierosach wpływają częściowo na wzrost ciśnienia tętniczego. Udowodnione jest poprzez zmierzenie ciśnienia osobie która wypaliła krótko przed badaniem papierosa. Palenie tytoniu przy nadciśnieniu tętniczym zmniejsza efekt leczenia farmakologicznego. Dlatego chorym na nadciśnienie tętnicze należy nakazać zaprzestania palenia. Pomocne są plastry zawierające nikotynę ponieważ nie podnoszą ciśnienia tętniczego.

• Zmniejszenie masy ciała

Otyłość zwłaszcza związana z górna częścią ciała jest często związana z nadciśnieniem tętniczym. Wiadomo ze osoby z duża otyłością SA narażone na wiele chorób a nawet większa śmiertelność. Osoby z nadwaga i otyłością szybciej się męczą i dlatego serce zaczyna szybciej pracować co wiąże się z podwyższeniem ciśnienia tętniczego. Zasadniczym celem zmniejszenia masy ciała jest regulacja tkanki tłuszczowej w okolicy brzusznej. Jednak niektóre diety stosowane w tym celu są nie skuteczne ponieważ chorzy stosują ja przez krótki czas a później wracają do swoich przyzwyczajeń kulinarnych. Osoba z nadciśnieniem tętniczym całkowicie musi zmienić swoje nawyki kulinarne i stosować się do zasad spożywaniu pokarmów. Pomocne przy redukcji masy ciała jest aktywność fizyczna. Chory z nadciśnieniem powinna przestrzegać zasadę jeść cześto w małych ilościach czyli 5 posiłków dziennie w równych odstępach (3godz)

Dzienne zapotrzebowanie energetyczne przeciętnego dorosłego mężczyznę wynosi 2500kcal, kobiety zaś 2100kcal. U wszystkich ludzi otyłych obserwuje się redukcje nadwagi na diecie zawierającej 1000kcal.

Proponowane diety:

1. Dieta wegetariańska- dieta ściśle wegetariańska obniża ciśnienie krwi o około 5 mmHg. Nie wiadomo jaki składnik zapewnia ten efekt.

2. Dieta bogato błonnikowa- dieta ta zmniejsza chorobowość związane z układem krążenia.

• Ryby i oleje rybne

W ostatnim czasie głośno mówi się ze ryba wpływa na wszystko. Udowodniono ze wpływa także na serce, zmniejsza częstość powtórnego zawału serca, i choroba wiecowych. Dlatego powinno się jeść ryby 3 razy w tygodniu.

• Ograniczenie podaży soli

Sól w naszym życiu jest wszędzie. Stosowana jest do każdej potrawy, znajduję się w każdym produkcie kupowanym. Jednak sól jest bardzo szkodliwa. Udowodniono ze sól zwiększa skurczowe ciśnienie tętnicze. Zmniejszenie spożywania soli spowoduje zmniejszenie ciśnienia tętniczego o 2,2mmHg i rozkurczowego 0,1 mmHg. Nie ma to za dużo znaczenia w zmniejszeniu cienienia tętniczego ale takie małe rzeczy w większej ilości dadzą duży efekt. W diecie powinno się znajdować do 6g/d soli. Zmniejszanie podażu soli pozwala na redukcje leków hipotensyjnych.

• Uzupełnianie zasobów potasu

Uzupełnienie potasu w diecie może obniżyć cienienie tętnicze i chronić przed uszkodzeniem narządowym np. udarami mózgu. Chorym należy zalecić zwiększenie spożycia owoców i warzyw.

Zdrowe odżywanie wskazówki

1. Spożywać regularnie:

• Produkty zbożowe: mąka pszenna i owsiana, chleb z pełnej mąki pszennej, płatki owsiane, pieczywo chrupkie, ryz brązowy, ciastka ryżowe

• Owoce i warzywa: wszystkie świeże i mrożone, suszone i niesłodzone warzywa i owoce

• Orzechy: włoskie, orzeszki piniowe

• Ryby: wszystkie świeże i mrożone ryby np. dorsz.

• Mięso; kurczak, indyk (bez skóry) cielęcina, królik.

• Jajka i nabiał; chude i sojowe mleko. Serek wiejski

• Tłuszcze; tylko niewielkiej ilości.

• Gotowe żywności; galaretki

• Napoje; świeżo zaparzona herbata, kawa woda mineralna, soki owocowe

1. Unikać spożywania:

• Mleko pełnotłuste, śmietana, mleko zgęszczone

• Wszystkie margaryny mieszanki i oleje, masło, smalec

• Ciasta, puddingi, kluski ze skwarkami, zupy kremowe

• Pasta czekoladowa, czekoladki, krówki, batony

• Napoje z pełnotłustego mleka, likiery

• Majonez

• Alkohol

Alkohol następna używa współczesnego świata. Podwyższenia Ciśnienia tętniczego powoduje etanol znajdujący się w napojach alkoholowych. Dalego abstynencja powoduje obniżenie ciśnienia. Zaleca się żeby chorzy z nadciśnieniem, spożywali mniej niż 40g/d. a optymalnie 1-2 jednostki alkoholowe na dobę tj. dla kobiet 10-20g/d a dla mężczyzn 30g/d .Najlepiej gdyby ograniczyli całkowicie spożywanie alkoholu. Należy pamiętać ze unikanie spożywania napoi alkoholowych spowoduje o 80% obniżenie wartości ciśnienia skurczowego o 5mmHg a rozkurczowego o 3mmHg. Mówi się ze korzystanie działanie alkoholu jest 3 drinków na dobę. Wypijanie większej ilości alkoholu grozi rozwojem nadciśnienia tętniczego u osób predysponowanych.

Jednostki alkoholowe w popularnych napojach alkoholowych:

1. Piwo: standardowe 4-5%, mocne 8-9%

2. Wino 9-10%

3. Sherry, Porto, Vermut 15-17,5 %

4. Wódki ( whisky, gin, wódka czysta) 40%

• Wysiłek fizyczny i aktywność fizyczna

Nie ulega wątpliwości ze u osób prowadzących mało aktywny tryb życia należących do grupy podwyższonego ryzyka rozwoju nadciśnienia tętniczego, otyłości i cukrzycy. Osoby chore na nadciśnienie powinny uprawić regularnie sport. Wysiłek powinien być dostosowany do możliwości i aktualnego stanu zdrowia. Zalecane sporty to: jazda na rowerze, pływanie, jogging spacery ponieważ pobudza to redukcje nadwagi, łagodnie obniża ciśnienie tętnicze. Polecane jest ćwiczyć trzy raz na tydzień przez 40minut. Nie zaleca się ćwiczeń wysiłkowych oraz sportów ekstremalnych.

Podsumowując zaleceń dotyczących modyfikacji stylu życia dla osób z nadciśnieniem tętniczym i bez nadciśnienia:

• Rzucić palenie

• Odchudzać się tak aby utrzymać masę ciała w przedziale BMI 20-25 kg/m

• Ograniczyć spożycie alkoholu do 10-30g/d mężczyźni i 10-20g/g kobiety

• Chodzić na szybkie 45-minutowe spacery

• Stosować zdrową dietę aby zmniejszyć ryzyko choroby wieńcowej

• Ograniczyć dobowe spożycie soli < 6 g

• Ograniczenie ilości tłuszczu

• Jeść rybę przynamniej 3 razy w tygodniu

Bibliografia:

1. „Nadciśnienie tętnicze” N.M. Kaplan, wydanie I polskie pod redakcja M. Witkowskiej Urban&Partner ISBN 83-85842-84-5

2. „Nadciśnienie tętnicze” B.J. Sobel, B.L. Bakris wyd. Medycyna Praktyczna ISBN 83-86657-22-7

3. „ Jak zmniejszyć ryzyko chorób układu krążenia” R. Szczęch. K. Narkiewicz wyd. VIA Medica ISBN 83-89493-73-X

4. „ Nadciśnienie tętnicze i choroby współistniejące” F. Leyva A. Coats wyd. VIA Medica ISBN 83-915194-1-4

5. „Nadciśnienie tętnicze „ poradnik klinicysty L.Hansson, D.G. Beebers, J.H. Laragh, T.G. Pickerin wyd. PZWL ISBN 83-200-1839-0