Barwniki

Wykrywanie i identyfikacja syntetycznych barwników w produktach spożywczych

  1. Wprowadzenie

    1. barwniki to substancje dodatkowe nadające lub przywracające barwę środkom spożywczym

    2. barwienie żywności ma na celu nadanie nowej barwy produktom nieposiadającym barwy lub których barwa jest nieatrakcyjna (cukierki, wyroby cukiernicze, desery, napoje bezalkoholowe, wódki gatunkowe)

    3. barwienie pozwala na otrzymanie charakterystycznych cech produktu umożliwiających jego identyfikację oraz przywracanie barwy naturalnej produktom owocowo-warzywnym, których barwa w czasie przetwarzania na skutek rozkładu naturalnych barwników ulega niekorzystnej zmianie (np. szarzenie groszku zielonego)

    4. barwniki dodaje się też w celu zamaskowania niekorzystnych przebarwień i ograniczenia strat związków zapachowych i witamin wrażliwych na działanie światła (np. intensywne zabarwienie napojów w butelkach z przezroczystego szkła zapobiega głębszemu przenikaniu promieniowania)

    5. z punktu widzenia technologicznego barwienie nie jest potrzebne

    6. budzi zastrzeżenia ze względu na możliwe szkodliwe działanie

    7. barwienie pozwala na ukrycie wad produktu

    8. barwienie zmierzające do zwiększenia atrakcyjności produktów spożywczych może sprzyjać utrzymywaniu i rozwijaniu złych nawyków żywieniowych

  2. Barwniki:

    1. naturalne

    2. syntetyczne

      • identyczne z naturalnymi

      • sztuczne

  3. Barwniki naturalne

    1. dozwolone do żywności:

      1. karotenoidy

      2. flawony

      3. betalainy

      4. barwniki porfirynowe

      5. kukruma

      6. koszelina

      7. karmel

      8. ryboflawina

    2. izoluje się je z zagęszczonych ekstraktów wodnych, alkoholowych, acetonowych lub olejowych uzyskiwanych zarówno z surowców jadalnych, jak i z takich, które nie są spożywane przez ludzi (z łupin cebuli, z owadów).

    3. pod wpływem temperatury, światła, jonów metali, utleniaczy niektóre barwniki tracą swe właściwości barwiące

    4. ich siła barwiąca zależy od pH środowiska i na ogół jest mała, co wynika z obecności substancji towarzyszących (cukry, sole)

    5. stosowanie barwników naturalnych nie daje możliwości uzyskania szerokiej gamy barw, ponadto często mają specyficzny smak i zapach oraz wysoką cenę.

    6. aby zwiększyć stabilność barwników naturalnych stosuje się stosuje się dodatki przeciwutleniaczy lub mikrokapsułkowanie

    7. poszukuje się również nowych naturalnych źródeł barwników – lepszych, tańszych (np. algi, lub hodowle tkankowe roślin wyższych np. truskawki)

  4. Barwniki sztuczne

    1. w porównaniu z naturalnymi mają standardową moc barwienia, są bardziej trwałe, łatwiejsze w użyciu i tańsze.

    2. do barwienia żywności dopuszcza się barwniki azowe, indygoidowe, chinolinowe i triarylometanowe

    3. barwniki spożywcze – mieszanina barwników syntetycznych w których podstawę stanowi: cukier, siarczany lub węglany potasowe, skrobia, dekstryny, sól kuchenna

    4. w takiej mieszaninie barwnik stanowi zwykle mniej niż 50%

  5. Bezpieczeństwo

    1. na podstawie badań szkodliwości barwników, szczególnie sztucznych, oraz z powodu braku danych o nieszkodliwości pozostałych, od dłuższego czasu istnieje tendencja do ograniczania stosowania barwników w żywności

    2. za bardziej bezpieczne uważa się barwniki naturalne – naturalne pochodzenie nie zawsze oznacza, że nie są szkodliwe, a zaufanie do nich wynika tylko z braku dowodów o ich szkodliwości

    3. o braku toksycznego działania barwników naturalnych wnioskuje się na podstawie ich wieloletniego stosowania – nawet obecnie nie dla wszystkich stosowanych barwników przeprowadzono pełne badania toksykologiczne

    4. znacznie lepiej poznana jest szkodliwość barwników syntetycznych

    5. działanie szkodliwe mogą mieć barwniki, metabolity, międzyprodukty, nieprzereagowane surowce lub katalizatory

    6. objawy toksyczne większych dawek barwników syntetycznych u zwierząt laboratoryjnych: powiększenie nerek, uszkodzenie mięśni, przebarwienia skóry, osłabienie wzrostu, zaburzenia spermatogenezy, niedokrwistość, odczyny alergiczne

    7. barwniki azowe niesulfonowane, niedopuszczone obecnie jako dodatki do żywności (np. żółcień masłowa, czerwień G2), ulegają w organizmie, we frakcji mikrosomalnej wątroby lub przewodzie pokarmowym przy udziale mikroflowy redukcji do amin aromatycznych, w wyniku reakcji redukcji mogą powstawać metabolity o działaniu rakotwórczym.

    8. pod wpływem barwników azowych, w których pierścienie aromatyczne nie są sulfonowane lub sulfonowe są tylko z jednej strony grupy azowej, mogą powstawać ciałka Heinza.

      1. są to ciemnozabarwione granulki w erytrocytach, leżące blisko błon komórkowych, z których łączą się grupami tiolowymi. Prowadzi to do zniekształceń komórek, zmiany przepuszczalności ich błon i hemolizy, w efekcie powstaje niedokrwistość.

    9. w procesie syntezy barwników stosuje się jako katalizatory lub innych celach sole i tlenki ołowiu, miedzi, selenu i chromu. Obecność tych związków jako zanieczyszczeń może wpływać na szkodliwość barwników. Dlatego też ustala się maksymalne dopuszczalne ilości zanieczyszczeń barwników syntetycznych.

    10. w czasie otrzymywania karmelu w procesie amoniakalnym powstaje jako produkt pośredni
      4-metyloimidazol. Stwierdzono, że karmel amoniakalny w ilości 4% w diecie szczurów powoduje zmiany hematologiczne, obniżenie liczby limfocytów oraz spadek masy śledziony.

      1. 4-metyloimidazol jest inhibitorem kinazy pirydoksalu, enzymu niezbędnego do przekształceń witaminy B6 w formie aktywnego estru.

    11. Szkodliwe działanie barwników może być również wynikiem ich przemian pod wpływem czynników fizycznych oraz efektem interakcji ze składnikami produktów spożywczych. Reakcje te mogą być przyczyną występowania u ludzi uczuleń skórnych, szczególnie pod wpływem światła słonecznego

    12. nową koncepcją w stosowaniu barwników syntetycznych jest wprowadzenie barwników o tak dużej masie cząsteczkowej, która uniemożliwiłaby przenikanie barwnika przez ścianę przewodu pokarmowego, a tym samym powodowałaby pełną jego nieszkodliwość.

  6. W Polsce stosowanie barwników do żywności jest uregulowane odpowiednimi rozporządzeniami Ministra Zdrowia, zgodnie z którymi barwników nie wolno dodawać między innymi do:

    1. żywności nieprzetworzonej

    2. żywności przeznaczonej dla niemowląt i małych dzieci

    3. wszelkich wód opakowanych

    4. mleka, mleka fermentowanego, maślanki i śmietanki bez dodatków smakowych i aromatów

    5. mleka zagęszczonego, mleka w proszku, śmietanki w proszku

    6. serów dojrzewających i niedojrzewających bez dodatków smakowych

    7. olejów, tłuszczów zwierzęcych lub roślinnych

    8. jej i przetworów z jaj

    9. mąki, chleba, makaronów i innych produktów przemiału zbóż

    10. cukrów, miodu pszczelego

    11. wyrobów z kakao i czekoladowych

    12. przecierów, past i koncentratów pomidorowych, sosów na bazie pomidorów, pomidorów w konserwach

    13. soków i nektarów owocowych oraz soków warzywnych

    14. owoców, warzyw, ziemniaków, grzybów w konserwach i suszonych

    15. dżemów i galaretek ekstra

    16. ryb, mięczaków i skorupiaków, mięsa, drobiu i dziczyzny oraz ich przetworów

    17. kawy palonej, herbaty, cykorii, herbatek owocowych i ziołowych

    18. wyrobów z kakao, polew kakaowych, mas czekoladowych i czekoladopodobnych

    19. soli, przypraw naturalnych (ziołowych i korzennych)

    20. niektórych wyrobów winiarskich i alkoholi

    21. octu winnego

    22. niektóre barwniki można stosować na zasadzie quantum satis:

      1. ryboflawina

      2. chlorofile i chlorofiliny

      3. kompleksy miedziowe

      4. karmel

      5. karmel siarczynowy

      6. karmel amoniakalny

      7. karmel amoniakalno-siarczynowy

      8. węgiel roślinny

      9. karoteny

      10. ekstrakty z papryczki

      11. czerwień buraczana

      12. antycyjany

      13. węglan wapnia

      14. dwutlenek tytanu

      15. tlenki i wodorotlenki żelaza

  7. Wykaz barwników dopuszczonych do stosowania w Polsce

    1. barwniki organiczne naturalne

      1. kukrumina

      2. koszelina

      3. chlorofile i chlorofiliny

      4. chlorowili i chlorofilin kompleksy miedziowe

      5. karmel

      6. węgiel roślinny

      7. karoteny

      8. annato

      9. ekstrakt z papryki

      10. likopen

      11. luteina

      12. kantaksantyna

      13. betanina, czerwień buraczana

      14. antocyjany

    2. barwniki syntetyczne identyczne z naturalnymi

      1. ryboflawina

      2. karmel siarczynowy

      3. karmel amoniakalny

      4. karmel amoniakalno-siarczynowy

      5. beta-apo 8’ – karotenal

      6. ester etylowy kwasu beta-apo8’-karotenowego

    3. barwniki organiczne syntetyczne (sztuczne)

      1. tatrazyna

      2. żółcień chinolinowa

      3. żółcień pomarańczowa

      4. azurbina

      5. amarant

      6. czerwień koszenliowa

      7. erytrozyna

      8. czerwień Allura AC

      9. błękit patentowy V

      10. indygotyna

      11. błękit brylantowy FCF

      12. zieleń S

      13. czerń brylantowa BN

      14. brąz FK

      15. brąz HT

      16. czerwień litolowa

    4. barwniki nieorganiczne

      1. węglan wapnia

      2. dwutlenek tytanu

      3. tlenki i wodorotlenki żelaza

      4. aluminium

      5. srebro

      6. złoto

  8. W rozporządzeniu wymienione są również produkty spożywcze, które można barwić tylko niektórymi dozwolonymi barwnikami:

    1. chleb słodowy – karmele (quantum satis)

    2. masło – karoteny

    3. margaryny – karoteny, kurkumina (quantum satis), annato

    4. ser dojrzewający pomarańczowy – karoteny, ekstrakty z papryki (quantum satis)

    5. analogi serów dojrzewających (produkty seropodobne) – karoteny, ekstrakt z papryki (quantum satis), annato

    6. whisky, rum, brandy, arak, winiak, starka, koniak – karmele (quantum satis)

    7. miody pitne – karmele (quantum satis)

    8. warzywa w occie, solance lub oleju (z wyjątkiem oliwek) – ryboflawina, karmele, chlorofile, karoteny, betanina, antocyjany (quantum satis)

    9. dżemy, galaretki – kurkumina, chlorofile i chlorofiliny, karmele, karoteny, ekstrakty z papryki, betanina, antocyjany (quantum satis), żółcień pomarańczowa, zieleń S, koszelina, czerwień koszelinowe, likopen, luteina

    10. kiełbasy, pasztety – ekstrakt z papryki, kurkumina, karoteny, koszelina, karmele, bełtaniną

    11. groszek w puszkach – błękit brylantowy FCF, zieleń S, tatrazyna

    12. fermentowane napoje winiarskie – kurkumina, likopen, luteina, koszelina,

  9. Niektóre barwniki mają ograniczone zastosowanie, można je dodawać tylko do pewnych produktów spożywczych w określonych dawkach:

    1. amarant – napoje alkoholowe z wyjątkiem wina i piwa

    2. erytrozyna – wiśnie koktajlowe i kandyzowane

    3. kantaksantyna – kiełbasa strasburska

    4. brąz FK – śledzie wędzone

    5. aluminium – zewnętrzne powłoki wyrobów cukierniczych, dekoracje ciast i pasztecików

    6. srebro, słoto – zewnętrzne powłoki wyrobów cukierniczych, dekoracje czekolad, likiery

    7. czerwień litowa BK – jadalne powłoki serów

    8. annato – margaryny, ryby wędzone, pieczywo cukiernicze i wyroby ciastkarskie, likiery, desery, sery topione, ser dojrzewający pomarańczowy i żółty, lody spożywcze, smakowe, dekoracje, jadalne powłoki serów
      ________________________________________________________________________________

Wybrane barwniki dozwolone w Polsce

  1. Annato

    1. barwnik karotenoidowy,

    2. otrzymywany poprzez ekstrakcję olejową lub wodną nasion drzewa Bixa orellana

    3. ekstrakt olejowy o barwie pomarańczowo-żółtej zawiera biksynę, a wodny – pomarańczowo-czerwoną norbiksynę

    4. może występować w formie cieczy, pasty lub proszku

    5. jest odporny na ogrzewanie, światło, utlenianie, stabilny w środowisku alkalicznym, a niestabilny w kwaśnym

    6. w obecności SO2 w stężeniu powyżej 100mg/kg może się odbarwiać

    7. nie wykazano wpływu na płodność, ani właściwości rakotwórczych

    8. stwierdzono jedynie, że może hamować wydzielanie soku żołądkowe

  2. Antocyjany

    1. glikozydy antycyjanidyn zaliczanych do barwników flawonowych

    2. otrzymywany z ciemnych winogron oraz czerwonej kapusty w wyniku ekstrakcji, zagęszczania i suszenia

    3. ich barwa zależy od pH: czerwone w pH kwaśnym, wraz ze wzrostem pH zmieniają barwę na niebieską

    4. stabilność antycyjanów zależy od odczynu środowiska (najbardziej stabilne przy 3,5), a mało trwałe przy zasadowym

    5. są odporne na działanie światła i utlenianie, wrażliwe na jony cynku, żelaza i glinu, a pod wpływem temperatury brunatnieją

  3. Betanina

    1. otrzymywana z korzeni buraka ćwikłowego poprzez koncentrację i suszenie po redukcji cukrów

    2. należy do barwników betalainowych

    3. czerwono-purpurowe zabarwienie

    4. rozpuszcza się w wodzie i etanol

    5. jest stabilna w środowisku kwaśnym (pH 3,5-5,0)

    6. bardzo wrażliwa na dzianie światła tlen, środowisko alkaliczne i obecność SO2

    7. jej niestabilność w procesach technologicznych ogranicza zastosowanie

    8. wymaga limitowania

  4. Chlorofil

    1. barwnik porfirynowy

    2. otrzymywany w wyniku ekstrakcji lucerny, trawy, pokrzywy i innych roślin

    3. barwa oliwkowozielona

    4. nierozpuszczalny w wodzie, a rozpuszcza się w olejach i etanolu

    5. najmniej stabilny barwnik naturalny, jest wrażliwy na światło, temperaturę, zmiany pH, utlenianie, działanie drobnoustrojów i środowisko zasadowe

    6. nie wymaga limitowania

  5. Kompleks miedziowy chlorofilu

    1. barwa oliwkowo-zielona

    2. rozpuszczalny w oleju i etanolu

    3. bardziej trwały niż sam chlorofil – poprzez wprowadzenie miedzi w miejsce magnezu do cząsteczki chlorofilu

    4. nie niszczy go światło, podwyższona temperatura, zmiany pH, utlenianie, drobnoustroje

    5. w środowisku kwaśnym może się wytrącać

    6. powoduje nieznaczny wzrost stężenie miedzi w osoczu, natomiast nie wykazano kumulacji miedzi w tkankach po podawaniu barwnika

  6. Karmele

    1. produkty termicznego rozkładu węglowodanów w kontrolowanych warunkach temperatury, ciśnienia w obecności substancji przyspieszających karmelizację

    2. w zależności od stosowanych przyspieszaczy wyróżnia się:

      1. karmel naturalny (przyspieszacz – NaOH)

      2. karmel siarczynowy (przyspieszacz – SO2)

      3. karmel amoniakalny (przyspieszacz – amoniak)

      4. karmel siarczynowo-amoniakalny (przyspieszacz siarczan amonu)

    3. ciecz lub zestalona masa

    4. barwa od ciemnobrązowo-czerwonej do czarnej

    5. przyjemny gorzkawy smak i zapach przypalonego cukru

    6. oporne na działanie światła, temperaturę, utlenianie i pH środowiska

    7. stosowanie wymaga limitowania (do 150mg/kg barwnika)

  7. Karoteny

    1. barwnik naturalny

    2. otrzymywany w procesie ekstrakcji jadalnych warzyw

    3. ma barwę od żółtej czerwonej i słaby marchewkowy posmak

    4. rozpuszczalny w tłuszczach i rozpuszczalnikach organicznych

    5. odporny na działanie temperatury, zmiany pH środowiska, SO2 i światło

    6. łatwo utlenia się (w celu zwiększenia stabilności dodaje się olej jadalny)

    7. badań toksyczności tego związku nie przeprowadzono

    8. β-karoten

      1. syntetyczny analog karotenu naturalnego

      2. pomarańczowy do ciemnoczerwony z żółtym odcieniem

      3. rozpuszcza się w tłuszczach, jest stabilny w pH kwaśnym i obojętnym

      4. produkty zabezpiecza się przed utlenianiem dodając przeciwutleniacze

      5. może powodować przebarwienia skóry

      6. po podawaniu tego związku stwierdzono również wzrost stężenia karotenu w surowicy oraz zwiększoną zawartość witaminy A

      7. nie wykazano wpływu na płodność, nie powodował też zmian histopatologicznych w narządach i we krwi

    9. β-apo-8-karotenal

      1. barwnik powszechny w owocach i warzywach, szczególnie w pulpie i skórce owoców cytrusowych

      2. do barwienia stosuje się syntetycznie otrzymywany barwnik, o barwie pomarańczowej do pomarańczowoczerwonej

      3. rozpuszczalny w tłuszczach i etanolu, nie rozpuszcza się w wodzie

      4. jest wrażliwy na utlenianie, odporny na pH, światło i temperaturę

      5. często stosowany z β-karotenem dla osiągniecia intensywnej pomarańczowej barwy

      6. w organizmie nie ulega wchłanianiu i jest wydalany w formie niezmienionej

  8. Koszelina

    1. ekstrakt wodny wysuszonych z owadów Dactylopius coccus

    2. barwnik chinolinowy, czerwony z odcieniem pomarańczowym w pH < 5, fioletowy w pH wyższym, wytrąca się w środowisku zasadowym

    3. rozpuszczalny w wodzie i etanolu

    4. nie rozpuszcza się w tłuszczach,

    5. odporny na działanie światła, temperatury i utlenianie

    6. stabilny w środowisku kwaśnym

    7. brak zmian hematologicznych i histopatologicznych po podawaniu tego barwnika

  9. Kurkuma

    1. otrzymywana z rozłogów roślin Curcuma longa L.

    2. w środowisku kwaśnym – jasnożółta, w alkoholu czerwonobrązowa

    3. rozpuszcza się w oleju i etanolu, nie rozpuszcza się w wodzie

    4. wrażliwa na światło szczególnie w środowisku wodnym, odporna na temperaturę i w mniejszym stopniu na utlenianie i zmiany pH

    5. badania na zwierzętach nie wykazały toksycznego działania

    6. badania in vitro wykazały, że może być przyczyną uszkodzeń chromosomów

  10. Kapsantyna, kapsorubina

    1. barwnik karotenoidowy

    2. otrzymywany ze strąka owocu papryki

    3. ekstrakt stanowi mieszaninę kapsantyny, kapsorubiny i β-karotenu

    4. barwa czerwona do pomarańczowej

    5. nierozpuszczalny w wodzie, rozpuszcza się w tłuszczach

    6. odporny na temperaturę, wrażliwy na utlenianie – dodaje się do niego przeciwutleniacze

    7. ostry smak ekstraktu z papryki ogranicza jego zastosowanie

  11. Likopen

    1. barwnik karotenoidowy

    2. występuje w pomidorach oraz niektórych owocach, oraz grzybach Blakeslea trispora

    3. posiada właściwości przeciwutleniające

    4. odporny na utlenianie, światło oraz kwaśne i zasadowe pH

    5. ekstrakt barwnika ma smak pomidorów co ogranicza jego zastosowanie

    6. likopen syntetyczny otrzymuje się z produktów pośrednich wykorzystywanych powszechnie do produkcji innych karotenoidów stosowanych w żywności

    7. barwa ciemnoczerwona lub ciemnofioletowa

  12. Ryboflawina

    1. żółty barwnik, występuje w komórkach roślin, drożdżach, mleku)

    2. otrzymywany syntetycznie – gorzki proszek o barwie żółtopomarańczowej

    3. w wodzie i etanolu tworzy fluorescencyjne roztwory o zielonkawożółtym zabarwieniu

    4. nie jest oporna na działanie światła i środowiska alkalicznego

    5. stabilna w wysokiej temperaturze

  13. Czerwień koszelinowa

    1. barwnik monoazowy

    2. barwa czerwona

    3. dobrze rozpuszcza się w wodzie

    4. odporny na działanie temperatury, światła, kwasów i zasad

    5. wrażliwy na SO2

    6. w żołądku przekształca się na żółty metabolit

    7. powoduje wzrost stężenia hemoglobiny we krwi, transaminaz w osoczu oraz liczby erytrocytów

    8. zmian histopatologicznych nie stwierdzono

  14. Czerń brylantowa PN

    1. barwnik diazowy

    2. barwa czarna

    3. rozpuszcza się w wodzie

    4. mało odporny na działanie zasad i SO2

    5. odporny na światło i działanie kwasów

    6. nie ma wpływu na reprodukcję, nie wykazuje działania mutagennego i kancerogennego

  15. Indygotyna

    1. barwnik indygoidowy

    2. ciemnoniebieski kolor

    3. odporny na światło i ogrzewanie

    4. wrażliwa na zasady, kwas benzoesowy i SO2

    5. wchłanianie przez przewód pokarmowy jest minimalne – 80% niezmienione zostaje wydalone

  16. Żółcień pomarańczowa

    1. barwnik monoazowy

    2. barwa żółta z odcieniem pomarańczowym

    3. rozpuszcza się w wodzie

    4. odporna na temperaturę i kwasy

    5. mniej wrażliwa na zasady i SO2

    6. w obecności jonów wapnia może się wytrącać

  17. Żółcień chinolinowa

    1. barwnik chinolinowy

    2. barwa zielonkawożółta

    3. dobrze rozpuszcza się w wodzie, słabo w etanolu

    4. odporna na światło, ogrzewanie, kwasy i SO2

    5. wrażliwa na działanie zasad i kwasu benzoesowego

    6. nie powoduje zmian w masie narządów i obrazie krwi

  18. Błękit patentowy

    1. barwnik triarylometanowy

    2. barwa ciemnoniebiesko-fioletowa

    3. rozpuszcza się w wodzie, nierozpuszczalny w etanolu

    4. odporny na temperaturę i światło

    5. rozkłada się pod wpływem kwasów

    6. barwi mocz na niebiesko

    7. nie ma wpływu na przeżywalność, rozrodczość i skład krwi

    8. w miejscach iniekcji może powodować zmiany histopatologiczne i mięśniaki

  19. Azurbina

    1. barwnik monoazowy

    2. barwa niebieskoczerwona

    3. dobrze rozpuszczalny w wodzie

    4. odporny na temperaturę, kwasy i światło

    5. wrażliwy na zasady i SO2

    6. nie ma działanie kancerogennego i mutagennego

  20. Erytrozyna (tetrajodofluoresceina)

    1. barwnik ksantenowy

    2. barwa czerwono-brunatna

    3. dobrze rozpuszcza się w wodzie i etanolu

    4. powoduje uszkodzenia DNA w żołądku, jelicie grubym i pęcherzu moczowym

    5. zmniejsza ilość wytwarzanej spermy oraz powoduje zmiany w budowie plemników – negatywnie wpływa na reprodukcję

    6. może powodować uczulenia

  21. Dwutlenek tytanu

    1. intensywnie biały barwnik

    2. otrzymywany z ilemnitu (FeTiO3)

    3. nie rozpuszcza się w wodzie, kwasach i zasadach

    4. odmowny na obróbkę termiczną i światło

    5. nie wymaga limitowania

  22. Złoto

    1. metaliczne złoto w postaci listków lub proszku

    2. nierozpuszczalny w wodzie, kwasach, zasadach i etanolu

    3. nadaje charakterystyczny połysk i odcień

  23. Tlenki żelaza

    1. jeden z najbardziej odpornych barwników

    2. w zależności od rodzaju tlenku barwnik może być

      1. czarny – tlenek żelazowo-żelazawy

      2. żółty – tlenek uwodorniony

      3. czerwony – tlenek bezwodny


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Barwniki naturalne i syntetyczne w żywności
SKORA ZMIANY BARWNIKOWE
Zaburzenia barwnikowe i zaburzenia rogowacenia., Dermatologia
Pytania z AROMATU-barwniki, 2 rok, OGÓLNA TECHNOLOGIA ŻYWNOŚCI, cw, pytania
barwniki endogenne i egzogenne zwierząt
barwniki i pigmenty 2 id 80454 Nieznany
BiochŻyw(Biotech)Ćw1 Barwniki tkanki mięsnej
BARWNIKI1
Chemi Kosmetyczna, Konserwanty i barwniki preparatów kosmetycznych
Witaminy. hormony, barwniki, ILOŚCIOWE OZNACZANIE CHLOROFILI I KAROTENOIDÓW
NOWOTWORY TKANKI BARWNIKOWEJ, Medycyna, PATOMORFOLOGIA, Nowotwory
Barwniki naturalne
barwienie Barwniki
barwniki id 80442 Nieznany (2)
ZNAMIONA BARWNIKOWE
4 barwniki foto
BARWNIKI wyklad

więcej podobnych podstron