FILOZOFIA

Filozofia (gr. philosophia, dosł. umiłowanie mądrości) – wiedza racjonalna i jednocześnie nauka. Filozofia jest formą świadomości społecznej, która wyraża ogólne poglądy na świat i człowieka.

Filozofia czerpała wiedzę z: obserwacji, doświadczenia i rozumu. W przeciwieństwie do mitów i religii nie nawiązywała do źródeł fantazji.

Pojęcia związane z filozofią:
filozofować	interesować się lub zajmować filozofią, a w znaczeniu potocznym: snuć ogólne refleksje o życiu
idea	myśl przewodnia, pomysł, koncepcja, wyobrażenie
sens	prawidłowa, trafna wymowa jakieś myśli lub wypowiedzi

Pierwsi filozofowie – filozofowie przyrody:

Tales z Miletu (620-540 p.n.e.):

• woda – pierwotna materia świata, źródło życia, z którego wszystko powstało.

Heraklit z Efezu (540-480):

• zmienność – główna cecha świata, którą najlepiej odzwierciedla ogień – pierwsze jego tworzywo.

Anaksymenes z Miletu (585-525 p.n.e.):

• pierwotna materią świata jest powietrze.

Demokryt z Abdery (460-370 p.n.e.):

• świat składa się z atomów i nie istnieje poza materią

3 głównych starożytnych filozofów greckich i ich poglądy:

Sokrates (469-399 p.n.e.):

• zło jest wynikiem nieznajomości dobra, nieświadomości;

• zdobycie wiedzy = osiągnięcie szczęścia;

• szczęście jest nagrodą za cnotliwe życie;

• cnota moralna – największe dobro, którego warunkiem jest dostateczna wiedza etyczna.

Jedno wiem, że nic nie wiem – sformułowanie wyrażające istotę tzw. niewiedzy sokratejskiej – gotowości do poszukiwania prawdy.

Sokrates jako pierwszy uznał istnienie stałej, bezwzględnej prawdy i dobra

Środkiem poznania była według niego metoda rozmowy złożona z 2 części: elenktycznej i majeuntycznej.

metoda elenktyczna	metoda majeuntyczna
zbijanie argumentów rozmówcy – zadawanie naiwnych pytań kompromitujących rozmówcę (ironia sokratejska)	zbudowanie nowego pojęcia, wspólne dotarcie do prawdy za pomocą wydobycia z dyskusji „wiedzy prawdziwej”

Platon (427 – 347 p.n.e.) uczeń Sokratesa, twórca pierwszego systemu filozoficznego, założyciel Akademii Platońskiej:

• idea dobra (piękna) – najwyższa wartość, do jakiej człowiek powinien dążyć by osiągnąć szczęście;

• dusza ludzka przebywa w świecie idei i łączy z nimi świat realny;

• człowiek chcąc osiągnąć szczęście powinien rozwijać takie cnoty, jak:

  • mądrość,

  • męstwo,

  • panowanie nad sobą;

• miłość powinna być główną motywacją działań człowieka;

• rzeczywistość ma charakter dwoiczny – każda rzecz realna jest tylko odbiciem swojego odpowiednika w abstrakcyjnym świecie idealnym;

• świat, w którym żyjemy jest marnym naśladownictwem świata idealnego;

• natura ludzka jest dwoista – materialne ciało więzi materialną i nieśmiertelną duszę pokrewną światu idei;

• możliwości poznania prawdy przez człowieka można porównać do ludzi uwięzionych w jaskini, którzy widzą tylko cienie tego, co na zewnątrz;

• rację bytu mają tylko 3 grupy społeczne:

  • zarządcy państwa – mędrcy i filozofowie,

  • obrońcy – żołnierze,

  • rzemieślnicy;

• artyści – marnie naśladują świat realny;

• teoria 4 cnót kardynalnych porządkujących działanie 3 części duszy.

cnota	część duszy
mądrość męstwo umiarkowanie sprawiedliwość	rozumna impulsywna pożądliwa wszystkie 3 części

Platon upodobał sobie formę dialogu filozoficznego (Uczta, Fajdros, Państwo). Stworzył pojęcia: fatum (nieodwracalny los, przeznaczenie) i katharsis (oczyszczenie).

Arystoteles (384-322 p.n.e.) – uczeń Platona, nauczyciel Aleksandra Wielkiego Macedońskiego:

• szczęście jest najwyższym dobrem;

• człowiek powinien postępować z zasadą złotego środka;

• szczęście – wybór tego, co znajduje się między skrajnościami, np. odwaga (między brawurą a tchórzostwem), duma (między próżnością a pokorą), hojność (między rozrzutnością a skąpstwem);

• szczęście może osiągnąć każdy obywatel, bo cnoty są wrodzone, a zachowania można wyćwiczyć;

• zrezygnował z platońskiej teorii idei uznając, że istnieje tylko świat realny;

• stworzył metafizykę (naukę badającą własności bytu) i logikę (naukę o sposobach poprawnego rozumowania)

• dokonał systematyki nauk

Starożytne kierunki filozoficzne:

Cynizm – warunkiem osiągnięcia szczęścia jest odrzucenie powszechnie obowiązujących norm i wartości. Boogactwo, sława i inne pragnienia zniewalają człowieka i tym samym uniemożliwiają mu osiągnięcie szczęścia. Rezygnacja z tego, co zniewala, jest warunkiem dobrego życia.

Stoicyzm – aby osiągnąć szczęście, należy zachować równowagę duchową, spokój i jasność umysłu. Człowiekiem powinien rządzić rozum , a nie namiętności. Stoik to ktoś, kto żyje zgodnie z naturą i dzięki temu osiąga szczęście.

Epikureizm – człowiek osiąga szczęście, gdy z radością potrafi przeżyć każdy dzień. Należy postępować rozsądnie, wierzyć zmysłom, odrzucić przesądy i wiarę w siły nadprzyrodzone. Przyjemność sprawia człowiekowi życie w harmonii ciała i umysłu, płynącej z prostego bytowania, niezakłóconego strachem przed bogami i śmiercią.