Finanse - (pochodzi z łaciny) oznaczało wtedy świadczenia pieniężne (kary)

• współcześnie:

• XVI w. - pieniężne przychody skarbu państwa

• XVIII/XIX w. - finanse jako dyscyplina naukowa (wydatki państwa, dochody i dług publiczny); później dodano kredyt i finansową gospodarkę przedsiębiorstwa

Finanse - ogół zjawisk ekonomicznych związanych z gromadzeniem i podziałem zasobów pieniężnych:

1. stosunki społeczne i gospodarcze (w szczególności finansowe), którym towarzyszy pieniądz w postaci realnej (podmioty<--->osoby)

2. nie wszystkie zjawiska pieniężne są objęte w finansach np. pieniądz bierny (planistyczna miara procesów produkcyjnych lub spożycia - tym zajmuje się księgowość)

Feudalizm:

• budżet

• podatki

Finanse od zawsze spełniają dwie role:

1. rozdzielcza (instrument podziału i wymiany)

2. parametryczna (instrument oddziaływania na podejmowane decyzje gospodarcze)

Wszystkie procesy mają charakter:

• społeczny (odbicie istniejących stosunków społecznych)

• polityczny (realizowana polityka społeczno-gospodarcza)

Nauka finansów bada strumienie pieniężne przepływające w toku:

• produkcja

• podział

• wymiana

• konsumpcja i akumulacja

Bada zasoby pieniężne gromadzone i rozdysponowane w trakcie tych procesów oraz bada i wyjaśnia treść ekonomiczną tych zjawisk:

• związki i zależności między przepływem strumieni pieniężnych, dóbr, usług, a pracy żywej (jak przy pomocy pieniądza kierować procesami gospodarczymi)

• formułuje normy i zasady, jakimi powinny kierować się organy wykonawcze, ustawodawcze i kontrolne w tworzeniu i organizowaniu instrumentów regulujących ruch pieniądza i podporządkowujących ten ruch realizowanym celom polityki społeczno-gospodarczej państwa np. jak skonstruować podatek

Stosunki ekonomiczne

produkcja podział wymiana konsumpcja

działają

oddziałują (za pośrednictwem instrumentów finansowych)

np. opłacanie lokat -> zwiększenie oprocentowania -> zwiększenie akumulacji -> .......

• zwiększona stawka podatku dochodowego to zmniejszenie konsumpcji

Finanse to jedna z form podziału i wymiany.

W gospodarce narodowej występuje wiele zjawisk finansowych, dlatego dokonuje się jej klasyfikacji.

Klasyfikacja zjawisk:

1. przedmiotowa (kryterium dla tej kategorii jest związek między ruchem pieniądza a ekwiwalentu):

• rynkowe (materialne, pierwotne, ekwiwalentne) -> ruch pieniądza + ruch ekwiwalentu (np. akt kupna-sprzedaży)

• redystrybucyjne (transferowe) czyli wtórny podział pieniądza; wprowadzanie, wyprowadzanie pieniądza z obiegu -> ruch pieniądza (np. podatki)

• kredytowe (wprowadzanie/wyprowadzanie pieniądza do/z obiegu) -> ruch pieniądza (np. pożyczki)

W redystrybucyjnych i rynkowych przychód 1 strony jest wydatkiem 2 strony.

Dla banku udzielanie kredytu nie jest wydatkiem, ponieważ wprowadza się nowy pieniądz do obiegu, a przy zwrocie się go wycofuje. Odsetki w tym wypadku są odrębnym strumieniem pieniężnym - zjawisko redystrybucyjne

1. podmiotowa (kryterium jest podmiot - rodzaj jednostek gospodarczych, pomiędzy którymi przepływają strumienie pieniężne i które gromadzą zasoby pieniężne)

Ogniwa finansów:

• publiczne (państwo, samorządy terytorialne, ubezpieczenia społeczne)

• banków (instytucje finansowe)

• przedsiębiorstw

• ludności (gospodarstwa domowe)

• ubezpieczeń

Funkcje finansów:

• rozdzielcza (redystrybucyjna) - dokonywanie podziału produkcji społecznej i dochodu narodowego drogą odpowiedniego kształtowania dochodów i wydatków pieniężnych uczestników tego podziału (w praktyce: kształtowanie funduszy nabywczych)

Fn= Pm + Pr +Pk - Wk - Wr +/- O

Fn – fundusz nabywczy

Pm - przychody materialne (np. wynagrodzenie)

Pr – przychody redystrybucyjne

Pk – przychody kredytowe/emisyjne

Wk –wydatki kredytowe

Wr - wydatki redystrybucyjne (np. odestki)

O - oszczędności (odwrotnie proporcjonalne do Fn)

Fundusz nabywczy - część przychodów pieniężnych, którą poszczególne podmioty przeznaczają na zakup dóbr i usług materialnych (ma charakter celowy).

Fn=(P-W)*t

W - wydatki bezpośrednio nieekwiwalentne

ds=dFn/dc

ds - zmiany siły nabywczej ludności

dc - zmiana cen

Realizacja tej funkcji może następować metodą zwrotną (czasowe ukształtowanie Fn) lub bezzwrotną (trwałe ukształtowanie Fn);

• kontrolna (informacyjna, sygnalizacyjna) - wykorzystanie związków między ruchem pieniądza, a ruchem wartości materialnej by uzyskać informacje o przebiegu procesów gospodarczych

* powstają sygnały finansowe (szybkość, ogólność, bezpośredniość) np. brak spłaty raty-> akcja w banku (przebieg informacji), następuje kontrola finansowa;

• bodźcowa (stymulacyjna) - wykorzystywanie przepływów strumieni pieniężnych towarzyszących procesom produkcji, podziału, wymiany, konsumpcji i akumulacji jako narzędzia aktywnego oddziaływania na postępowanie podmiotów włączonych do tych procesów;

Kategoryzowanie zjawisk finansowych czyli nadanie im cech wspólnych, pozwala na wyodrębnienie kategorii finansowych.

Kategorie finansowe umożliwiają poznanie istoty i treści ekonomicznej, społecznej, politycznej zjawisk finansowych.

Kategorie finansowe mogą występować w postaci konkretnej (np. stawki podatkowe, ulgi podatkowe, cena towaru, oprocentowanie kredytu) lub abstrakcyjnej (cena procent podatek kredyt).

Kategorie finansowe grupują zjawiska finansowe wg określonych cech wspólnych, a wspólnym mianownikiem różnych kategorii finansowych jest pieniądz:

• Kat. Przychodowe

• Kat. Dochodowe

• Kat. Wydatkowo-kosztowe

• Kat. Podatkowe

• Kat. Dłużne

Kategorie finansowe:

a. Przychodowe: cena, przychód pieniężny

b. Dochodowe: dochód, zysk, procent, rata pieniężna

c. Wydatkowo-kosztowe: wydatek, koszt, amortyzacja

d. Podatkowe

e. Dłużne: pożyczka pieniężna, kredyt pieniężny, deficyt finansowy, dług finansowy