Grzech zejściem z drogi powołania Bożego i potrzeba nawrócenia
biblijny obraz grzechu
grzech ciężki i powszedni
grzechy główne
Przykłady:
Kiedy jawnogrzesznica przychodzi do Pana Jezusa, to Jezus nie mówi do niej: powinnaś zaakceptować siebie, bo są trudne czasy itd. Nie jesteś gorsza od innych, bo są jeszcze gorsze. Jezus mówi: „Idź i nie grzesz więcej”
Jezus nie akceptuje jej postawy, czynów, miała dużo czasu, żeby się zastanowić nad swoim życiem, wszyscy trzymali kamienie, miała przyśpieszoną pokutę i refleksję.
Czasami psychologowie wskazują na liczne przykłady ludzi, którzy uwikłani w jakieś wielkie zło, do końca życia nie mogą się z tego zła uwolnić. Często autentyczna spowiedź jest jedynym sposobem uwolnienia się.
Poczynając od pierwszych kart Pisma Świętego spotykamy się z rzeczywistością grzechu, tzn. chodzi o uświadomienie sobie, że człowiek jest istotą grzeszną.
Niezależnie od różnych opinii w świecie, widzimy poczucie grzechu w człowieku. Podobne przeświadczenie mamy w Księdze Rodzaju – grzech Adama i Ewy oraz Kaina. Grzech nie tyle dotyczy naruszenia prawa, co naruszenie Przymierza.
W Biblii dość często grzech jest pojmowany jakokara, szczególnie w ST. Jeśli ludzie niewłaściwie zachowują się wobec Boga, popadają w różnego rodzaju niewole (niewola asyryjska, babilońska).
Ewangelie uzupełniają i pogłębiają naukę o grzechu. Sama postać Jezusa Chrystusa rzuca nowe światło na grzech.
DEFINICJA GRZECHU KKK
Grzech jest wykroczeniem przeciw rozumowi, prawdziwe, prawemu sumieniu, jest brakiem prawdziwej miłości względem Boga i bliźniego z powodu niewłaściwego przywiązania do pewnych dóbr. Rani naturę człowieka i godzi w ludzką solidarność. Został określony jako: „słowo, czyn lub pragnienie przeciw prawu wiecznemu”.
Grzech jest obrazą Boga, przeciwstawi się miłości do Boga. Jest nieposłuszeństwem, buntem przeciw Bogu spowodowanym wolą stania się „jak Bóg”. Grzech jest „miłością siebie posuniętą aż do pogardy Boga”.
Sobór Trydencki wprowadza podział na grzechy śmiertelne i powszednie (lekkie).
W starej historii Kościoła były 3 grzechy ciężkie:
Zabójstwo
Zaparcie się Chrystusa
Cudzołóstwo
Grzech śmiertelny – okrada człowieka ze szczęścia wieczności i rzuca wieczne cierpienie. Jeśli ktoś dłuższy czas: wiele miesięcy czy lat żyje w grzechu śmiertelnym, wówczas
Traci bojaźń Bożą, która jest wewnętrzną mocą skierowaną przeciw namiętności;
Traci mądrość, która jest niezbędna dla osiągnięcia wiecznego celu
Traci światło wiary
Oprócz grzechów śmiertelnych są grzechy główne i powszednie jak przeszkody w rozwoju życia chrześcijańskiego
Grzech główne: pycha, chciwość, nieczystość, zazdrość, nieumiarkowanie w jedzeniu i piciu, gniew oraz lenistwo – grzechy te prowadzą osłabioną naturę do innych grzechów
Do grzechów powszednich zalicza: kapryśność, samowolę i upór w życiu rodzinnym
Powołanie chrześcijanina do świętości
W Starym Zakonie określenia „świętość, święty” oznaczały:
- dobrowolna przynależność do Boga
- świętymi nazywano rzeczy przeznaczone na Jego służbę (wyłączone z codziennego użytku)
Pismo Św. NT „świętymi” nazywa:
- patriarchów, apostołów, czasami daje to miano całemu zespołowi wiernych
- ludzi Bogu oddanych
Istota świętości
Może być realizowana w różnych stanach życia w Kościele i w świecie, na różnych drogach życia, powołania i zawodu
Jej jedność sprowadza się do miłości Boga bliźnich, choć miłość ta może przybierać różne oblicza
Świętym nie jest się więc dlatego, że żyję się w takim stanie życia, ale dlatego, że życie w swoim stanie życia i powołania zamienia się na funkcje miłowania Boga i bliźnich
Świętość moralno-duchowa chrześcijan otwiera niezwykle twórcze dowartościowanie nawet najbardziej świeckiej drogi życia (świecki) i świeckich czynności w tym życiu (laikatu duchowości)
Ostatecznie i zawsze istota chrześcijańskiej świętości polegać będzie na odzwierciedleniu bytowania Trójcy Przenajświętszej i Chrystusa na sposób Daru, na sposób Miłości do Ojca, ludzi i całego stworzenia
Bóg uzdolnił wszystkich ludzi do życia świętego i pragnie świętości wszystkich
Świętość chrześcijan, mająca za źródło wybranie Boże, domaga się od nich całkowitego zerwania z grzechem i obyczajami pogańskimi
Warunki świętości
Oddalenie się od rzeczy zwyczajnych, czyli oczyszczenie, bez tego nie można zbliżyć się do Boga ani, tym bardziej, z Nim się jednoczyć. Czystość konieczna jest do tego, aby duch mógł przylgnąć do Boga. Duch ludzki, łącząc się z rzeczami niższymi od niego, ulega zanieczyszczeniu, brzydnie
Utrwalenie łączności z Bogiem. Im dobro, do którego lgniemy, jest trwalsze samo w sobie, tym łączność z nim, brana przedmiotowo, jest większa. Stopień utrwalania podmiotowego nie zawsze i niekoniecznie musi iść w prze z doskonałością przedmiotu, z którym się łączy. Można bowiem z większym napięciem podmiotowym kochać dobro z natury mniej pociągające, i n odwrót. Na szczycie wszelkiej niezależność, wyniesienia i trwałości stoi Bóg, Akt Czysty, nie mający w sobie żadnej złożoności, niezmienny w swej naturze. Bóg nie tylko w najwyższym stopni święty, ale będący samą świętością, jest źródłem, celem oraz sprawcą świętości innych bytów.
II powszechne powołanie do świętości
Świętość Boża jest źródłem świętości stworzeń
-stworzenia stają się święte o tyle i wtedy, o ile uczestniczy w pełni świętości istniejącej w Bogu
-nie dorówna ono nigdy świętości Boga, może jednak uczestniczyć w niej coraz bardziej przez coraz głębsze zjednoczenie z Nim
-łączność z Bogiem stanowi o świętości stworzeń
-jakość tego zjednoczenia decyduje o jakości uświęcenia
-łączność, polegająca tylko na wyłączeniu danej rzeczy z codziennego użytku i zastrzeżeniu jej kultu dla Pana Bożego, udziela -świętości czysto zewnętrznej, która w niczym samej rzeczy nie zmienia. Taką świętość mogą posiadać nawet istoty martwe i nierozumne
-natomiast świętość właściwa polega na łączności z Bogiem wewnętrznej i rzeczywistej. Może to nastąpić wówczas, gdy Bóg pociągnie stworzenie do siebie, udzielając mu czegoś ze swej Boskiej natury i sprawiając w nim przez to wewnętrzną przeminę
-wewnętrzna duchowa przemiana może stać się udziałem tylko stworzeń rozumnych i tylko Bóg może ją sprawić
-świętość w znaczeniu ścisłym jest doskonałością nadprzyrodzoną. O własnych siłach żadne stworzenie nabyć jej nie może
takiej właśnie nadprzyrodzonej świętości domaga się od nas Bóg, kiedy przez usta pisarzy natchnionych odzywa się do ludzkości: „Bądźcie świętymi, bo ja jestem święty, Jahwe Bóg wasz!”
-zależnie od rodzaju i stopnia łączności stworzenia z Bogiem będziemy mieli do czynienia z różnymi odmianami świętości
-istotą każdej z nich będzie uczestnictwo w czystości i wzniosłości natury Bożej. Taką łączność sprawia łaska uświęcająca, zawiera ona w sobie nadprzyrodzoną energię, która skierowuje dusze ku Bogu
-jest to łączność habitualna, czyli stałe zwrócenie się ku Bogu zarówno istoty duszy jak i władz, np. dziecko po chrzcie
-przez wiarę i miłość dokonywa się aktualne zjednoczenie między duszą a Bogiem…
-zjednoczenie między duszą a Bogiem, jakie powoduje łaska uświęcająca jest poniekąd zjednoczeniem substancjalnym, ponieważ polega na bezpośrednim zjednoczeniu się dwóch substancji (duszy i Boga), bez pośrednictwa jakichkolwiek przypadłości naturalnych, także dusza znajduje się w naturalnym posiadaniu substancji Bożej
-świętość jest więc dla człowieka nie tylko możliwa, ale ma być przez niego osiągalna
-dusza złączona z Bogiem uczestniczy w Jego majestacie i czci należnej Bogu
Wezwanie do świętości osób konsekrowanych
Powołania indywidualne chrześcijan mają za podstawę odmienność bogactwa darów nadprzyrodzonych, są jednak zakotwiczone w indywidualnych darach otrzymanych od Stwórcy
Przeszkody w realizacji świętości:
Grzech
Pożądliwość
Szatan
Przywiązanie do świata
Każdy ma prawo do zatrzymania tajemnic wewnętrznych, intymnych, a także ma obowiązek nie wydawać tajemnic powierzonych przez drugich. Nie możemy wyjawiać tajemnic, które naruszałyby sprawiedliwość.Dobro i bezpieczeństwo drugiego człowieka, czy dobro wspólne są wystarczającymi powodami do przemilczenia tego, co nie powinno być znane. Zdobywanie podstępem cudzych sekretów, a także wykorzystywanie ich w celu zaszkodzenia bliźniemu jest naganne. Chodzi przede wszystkim o tajemnicę w odniesieniu do życia osobistego, czy rodzinnego; których wyjawienie mogłoby przynieść mu szkodę. Obowiązek zachowania sekretu może być wzmocniony przez wyraźną deklarację zachowania milczenia co do jego treści. Należy rozpatrywać mówienie prawdy w perspektywie miłości bliźniego lub też sprawiedliwości, czy pewnej przyzwoitości.
Osądzanie-Trzeba odróżnić dwie sprawy, pozornie sprowadzające się do tej samej kwestii: osądzenie człowieka i osądzenie jego czynu. Na pozór mowa jest o tym samym, a jednak osąd osoby i osąd jej działania zasadniczo różnią się między sobą. Jak uczy teologia moralna (por. ks. St. Olejnik, Dar. Wezwanie. Odpowiedź. Teologia moralna, Warszawa 1990, t. 6, s. 266-268), każdy człowiek ma prawo do tego, aby o nim dobrze mówić, chyba że ktoś się przekona, iż dana osoba nie zasługuje na pozytywną ocenę. Nie należy więc uprzedzać się do nikogo, z góry zakładać, że on jest zły. Nie wolno niekorzystnie, na przykład z powodu uprzedzenia, interpretować faktów, słów, wydarzeń, chyba że inaczej nie można tego zrobić, bo wykroczyłoby się przeciw prawdzie.
Hipokryzja-hipokryzja jest kłamstwem, i stąd też wszelkie potępienie moralne, na jakie kłamstwo zasługuje, również należy się hipokryzji. Jako taka, hipokryzja jest grzechem, który Bóg w całej Biblii potępia jak najmocniej. hipokryzja jest nie tylko istotnym brakiem wiary, lecz także brakiem miłości bliźniego, w tym sensie, że redukuje ludzi do admiratorów
Norma ludzkiej moralności – sumienie
sumienie w przekazie biblijnym
funkcje sumienia
rodzaje sumienia
formacja sumienia
Sumienie w nauczaniu Magisterium Kościoła
„W głębi sumienia człowiek odkrywa prawo, którego sam sobie nie nakłada, lecz któremu winien być posłuszny i którego głos wyzywający go zawsze tam, gdzie trzeba, do miłowania i czynienia dobra a unikania zła, rozbrzmiewa w sercu nakazem: czyń to, tamtego unikaj.”
Sumienie jako „ośrodek i sanktuarium człowieka”
Rozróżnia się dwa podstawowe znaczenia sumienia:
Sumienie jako trwałe uzdolnienie człowieka, czyli sprawność (habitus) do uznania konkretnych wartości i zobowiązań moralnych
Sumienie jako konkretne przeżycie normatywne (actus), które określa się jako głos sumienia.
Rdzeń sumienia jako sprawności określa się terminem „syndereza” – trwałe uzdolnienie naturalne człowieka do poznania podstawowych zasad ładu moralnego jako zobowiązujących norm postępowania.
Bezpośrednio oczywistym przejawem działania synderezy jest naczelna norma moralna: „Dobro należy czynić, zła należy unikać”.
Habitualne stany sumienia określają sumienie jako:
Prawidłowe, gdy ocenia i nakazuje zgodnie z obiektywnym stanem rzeczy
Delikatne, gdy przejawia szczególną wrażliwość na wartości moralne. Natomiast sumienie przytępione lub rozluźnione nie rozpoznaje właściwe dobra i zła oraz za łagodnie ocenia postępowanie, zwłaszcza własnej osoby, lekceważąc zobowiązania moralne
Szerokie (w znaczeniu pozytywnym), które polega na zdolności osądzania moralnego bez ciasnoty i sztywności, podczas gdy sumienie ciasne lub sztywne upatruje grzech tam, gdzie go nie ma, albo go wyolbrzymia
Faryzejskie lub przewrotne, gdy ocenia surowo w małych sprawach, a ważne lekceważy
Mocne lub słabe. W zależności od tego, w jakim stopniu radzi sobie z wątpliwościami nierozsądnymi i niedobrowolnymi
Bezradne lub zawikłane, gdy nie jest zdolne do rozwiązywania sytuacji moralnej
Szczególną postacią takiego stanu jest sumienie skrupulancie. Polega ono na męczących objawach chorobliwego lęku, które z obawy przed popełnieniem grzechu paraliżują postępowanie moralne.
Wolność sumienia jest prawem każdego człowieka, to głos Boży w człowieku.
Prawo naturalne-to zbiór norm, które obowiązują całe społeczeństwo i władzę państwową bez względu na to, czy są one przez tą władzę ustanawiane i uznawane, czy nie. - Powszechne prawo moralne dane przez Boga w samym akcie stworzenia istot ludzkich i możliwe do poznania w świetle rozumu. Grzech utrudnia rozpoznanie prawa moralnego i podporządkowanie się mu
Prawo objawione- prawo zawarte w Piśmie Świętym i w Tradycji Kościoła
Prawo stanowione- to zbiór norm, które zostały ustanowione przez organy państwowe, ustawodawcze, uwzględniając normy ogólne przyjęte w danym społeczeństwie. Państwo gwarantuje przestrzeganie tego typu prawa za pomocą przymusu. Prawo stanowione niektórzy określają jako prawo pozytywne, gdyż jest wolne od ocen moralnych i tylko jego należy przestrzegać.
Stosunek chrześcijanina do dóbr materialnych-Pismo św. nie proponuje określenia konkretnych systemów ekonomicznych wiążących. W objawieniu zawartym w Piśmie św., Bóg nie daje nam technicznych lekcji ekonomii, ale raczej usiłuje doprowadzić nas do przyjęcia właściwej relacji do dóbr materialnych, na szerokim tle istniejących sytuacji ekonomicznych i społecznych. Nasz stosunek do dóbr materialnych jest właściwy, kiedy mieści się on w ramach naszej relacji z Bogiem i z innymi ludźmi. W Starym Testamencie Bóg objawił się jako Stworzyciel i jako partner przymierza z narodem wybranym; według etyki ekonomicznej starotestamentalnej w zarządzaniu dobrami materialnymi człowiek powinien zachowywać się jak te dane faktycznie boskie tego żądały. Nowy Testament przynosi element nowy: Bóg wzywa ludzi do swojego królestwa ostatecznego; wspólnota z Nim w Jego królestwie jest dobrem największym, które relatywizuje rzeczy tego świata. W królestwie Boga nabierają one ważności drugorzędnej, jednak właściwy stosunek w ich względzie jest współdeterminujący do przynależenia do tego królestwa