Czas przejścia w obrzędach kolędowania

okres przejścia: zimowy cykl obrzędowy (czas panowania zimy)

czas graniczny: zacieranie się granic między światami

czas ambiwalentny: śmierć : życie

• niecodzienność, dziwne zachowania, żarty słowne, zakaz prac z ruchem obrotowym, zakaz zabaw i odwiedzin, wróżby andrzejkowe

grupy kolędnicze:

• przebrania

• czas nocny

• demolowanie

• wulgarne obrzędy

• tańce i śpiewy

• formuły powitalne

• kolędy

• oracje

• pieśni

postacie

• obce etnicznie (przebierańcy)

• zza światów

• medialne

• łachmaniarze

• nawiązują do śmierci

• izomorficzne

• topos drogi, wędrówki, przybycia z daleka (teksty)

Gatunki parateatralne związane z Bożym Narodzeniem

• herody – skupione wokół postaci Heroda (oskarżony) i jego żony Herodiady

• jasełka – skupione wokół narodzin Chrystusa

Kolęda, kolędowanie

• rzymski zwyczaj – calendae – forma składania życzeń i wręczania prezentów

• synonimy kolędy:

  • kantyka/kantyczni – cantare – śpiewać (chrześcijańska kultura średniowiecza)

  • szczodrowanie/szczodrówki/szczedraczki

  • pieśni dunajowe – łączą się z pieśnią wiosenną

  • kolądka

• kolędy i pieśni życzące

• pucheroki – „wiosenni kolędnicy”

Chronologia

• pieśni noworoczne

  • wiosenne (kiedyś nowy rok, pod kątem folkloru przypadał na wiosnę)

  • gaikowe (najstarsze kolędy)

  • mozaikowe (najstarsze kolędy)

• kolędy noworoczne (właściwe, starsze od wiosennych)

• kolędy ludowe (pieśni najmłodsze)

1544 r. – Ludycje wieśne – zbiorek z pieśniami wydany w Krakowie, zawierający pieśni zabawowe i najstarszą kolędę gospodarską.

pieśń klocowa – związana ze środą popielcową i zwyczajem napiętnowania osób „samotnych”. Według wierzeń karnawał służył do ożenku i wyjścia za mąż. Osobę przywiązywano do kloca z drewna, co symbolizowało jej bezużyteczność na poziomie społecznym. Należało się wykupić wódką.