Geografia fizyczna

1. Geografia jako dyscyplina naukowa i jej miejsce w przyrodzie i społeczeństwie

Problem badawczy współczesnej geografii fizycznej –współczesne przemiany krajobrazu w warunkach zmian klimatu i narastającej antropopresji z zachowaniem założeń ekorozwoju .Charakter integracyjny ma pogodzić różne dyscypliny, zawiera zarówno część strukturalną ( przyrodniczą)zmiany globalne i człowieka –zrównoważony rozwój.

Ocena krytyczna problemu badanego obejmuje zagadnienia:

*ocena podjętego problemu badawczego w zakresie jego nowości naukowych

*indywidualność podjętego problemu na tle aktualnego stanu wiedzy (rozpoznanie w literaturze)

*ocena zastosowanych metod badawczych oraz ich wiarygodność

*prezentacja dokumentacji ( czy przedstawiony fakt stanowi odpowiedz na postawiony problem,czy też autor odwołuje się do starszych badań)

*przedstawienie prawidłowości,które są odpowiedzią na postawiony problem badawczy ,które SA efektem przeprowadzonego badania stanowią teorię naukową

Ocena krytyczna jest wazna pod względem metodologicznym nauki ,teoria naukową jest także potwierdzenie wcześniejszych prawidłowości przez nowo zebrany materiał dokumentacyjny.

*Podsumowanie (to nie kwestia formalna ale zebranie całej zdobytej informacji w stosunku do poprzednich wiadomości.

Poprawność merytoryczna :

• Problem o charakterze kąpleksowym

• Opinia krytyczna badania

Problem

Miejsce geografii fizycznej w rozwoju historycznym nauk geograficznych . Geografia jako dziedzina powstała od momentu powstania człowieka. Zorganizowany rozwój nauk powstał w 18? W w okresie tym zebrano w sposób haotyczny bardzo duży zasób wiedzy o świecie. Okres ten wiązany z okresem opisowym, Informacje geograficzne,podboje , misje i wojny przyczyniły się do rozwoju tej nauki. Cechy charakterystyczne –wzrost zainteresowania częściami świata, Dostrzega się wartości merytoryczne ale również ,iż jest potrzebną nauką systematyzującą kierunek . Cele:

*uporządkowanie zebranych informacji geograficznych w oparciu o przyjęte kryteria wiążemy powstanie różnych dyscyplin geograficznych w tym np. geografii fizycznej.

Kierunek teoretyczno-wyjaśniający jest to kierunek naukowy wyjaśniający zebrane informacje geograficzne oraz rozwój teorii naukowej (atlas geograficzny ).

Nie wolno rozpatrywać problemu jeśli nie przeanalizujemy tego, co już inni wynaleźli .

Metoda porównawcza bardzo zaawansowała rozwój geografii.

Kierunek geograficzny- przyczynił się do rozwoju nauk geograficznych. Rozwinął się w okresie międzywojennym a jego podstawowym założeniem była koncepcja krajobrazu geograficznego oraz podział powierzchni ziemi na krajobrazy zgodnie z przyjętą zasadą…

Geografia jest dyscypliną ilościową .

Opisy jakościowe –poparte są opisami ilościowymi.

Termin krajobraz jest sankcjonowany w polskiej literaturze geograficznej w znaczeniach:

*fizjonomicznym-> oznacza różnicowanie typów krajobrazów w oparciu o jego wygląd. Może być jedynie wstępnym etapem oceny krajobrazu , nie może decydować o typie krajobrazu i stosowaniu nieobiektywnych badań( indywidualne badania)

*genetycznym- polega na wybraniu i zastosowaniu kryterium genetycznego do typologii krajobrazu, typem kryterium może być rzeźba terenu, gleby ,roślinność itd.Zaproponowanie poprawnych postaw typologii z uwzględnieniem kryterium ilościowego stanowi podstawę dobrej typologii krajobrazu

Krajobraz- uznajemy jako jednostkę przestrzenną ,część przestrzeni geograficznej ,która wydzielona została w oparciu o przyjęte kryteria podziału .

Poprawność stosowanych terminów ,pojęcie geografii ma swój zakres ,który ujmuje definicja .Definicje w geografii stanowią sformułowania określonych …,mają charakter wyjaśniający. Definicję trzeba wyuczyć się na pamięć- nie możemy zmieniać w niej przyjętych wyrażeń słownych. Należy zawsze podać autora.

Definicja krajobrazu: części powierzchni ziemi, posiadające granice, różniące się jakościowo od innych oraz posiadająca wewnętrzną całość elementów, obiektów i zjawisk, które są w stałych związkach i zależnościach .

Przestrzeń: powierzchni

Czas: związki

Człowiek: obiektów

Analiza definicji obejmuje:

a) analizę wyrażeń słownych;

b) określenie wiarygodności definicji.

 

a) wyrażeń słownych nie można zmieniać:

                            - część powierzchni Ziemi- jednostka przestrzenna;

                            - różniące się- zróżnicowanie, przemiany powierzchni Ziemi;

                            - jakościowo- dotyczy różnic fizjonomicznych i genetycznych krajobrazu;

- całość- zajmujemy się jednostką przestrzenną, traktujemy ją jako system, region-> system;

- elementy- budowa geologiczna, rzeźba, gleby, klimat, wody, roślinność, zwierzęta i człowiek;

- zjawiska- procesy fizyczne i społeczne w środowisku;

- obiekty- urządzenia wprowadzone do środowiska przez człowieka, np. jeziora zaporowe;

- związki, zależności- określenie jakościowe i ilościowe.

Zapoznanie z problemem:

Ocena problemu badawczego właściwego kształtowania postawy krytycznej?

Ocena krytyczna problemu badawczego (publikacji)

*ustosunkowanie do tytułu pracy –poprawność językowa, element nowości naukowej, czy jest interesujący ze względu na rozwój współczesnej geografii.

Problemy globalne(zmiany klimatu: ocieplenie)

……

Ocena merytoryczna:

*ustosunkowanie się do sformułowanego problemu badawczego . Czy cele są interesujące z aplikacyjnego i merytorycznego punktu widzenia

*obszar badań. Czy dobrze wybrano obszar badań.(np. zmiany zasięgu pustyń i przeprowadza się badania tylko pod względem merytorycznym)

*stan badań w literaturze . Czy autor przedstawił aktualny stan badań naukowych, ktoś nie zapoznał się z literaturą i myśli że coś odkrył)

*metodyka badań (czy są zastosowane właściwe metody badań)

*analiza materiałów( charakter wizualny ,dokonania)

*ocena sformułowanych prawidłowości (uogólnień) (kierunek syntetyzujący)

*podsumowanie . Stanowi zebranie ustalonych prawidłowości, czyli stanowi nasz wkład w prawo naukowe)

Ocena formalna:

*części

*spis literatury

Współczesne nauki empiryczne obejmują problemy z formalnego punktu widzenia na pograniczu różnych nauk.

Geografia fizyczna w oparciu o historię geografii .

Rozwój myśli geograficznej

Wiarygodność definicji

Wiarygodność definicji obejmuje:

*wyjaśnienie wyrażeń słownych stosowanych w definicji

*stwierdzenie czy definicja jest wiarygodna pod względem geograficznym .

Racjonalne korzystanie z treści geograficznych. ?

Stereotyp pojęciowy różny dla geografa, chemika czy historyka. Geografia jest nauką ścisłą (geografia fizyczna) .Określenie wiarygodności definicji pod kątem merytorycznym w wiarygodności geografii.

Części powierzchni ziemi oznaczają jednostkę przestrzenną, część przestrzeni geograficznej, strukturę, przestrzeni geograficznej

Teoria wyznaczania granic:

*naturalna

*administracyjna

Charakter granic:

*linii

*pasa

Różniące się od innych jakościowo oznacza różnicę fizjonomiczna i genetyczną krajobrazu.

Całość oznacza jednostkę przestrzenną traktowaną jako system. Ma wewnętrzną treść i traktujemy to jako system.

We współczesnej geografii każdy przedmiot badań traktujemy jako system. W wewnętrznej strukturze występują elementy cechy fizycznej( przyrodniczej) krajobrazu takie jak rzeźba terenu,klimat ,gleby , wody powierzchniowe i podziemne ,rośliny ,zwierzęta ,człowiek .

Zjawiska to są procesy fizyczne ,społeczne(migracje ) w krajobrazie

Obiekty są to urządzenia wprowadzane do krajobrazu człowieka mające charakter antropogeniczny

Zwrócenie uwagi na związki ,elementy,opisy krajobrazu? Związki,zależności określamy ilościowo.

Definicja aby była wiarygodna musi pod względem geograficznym uwzględniać funkcje czasu,przestrzeni,człowieka

Funkcja czasu:

*zróżnicowanie w czasie

*zachodzące związki w czasie

Przestrzeń:

*części powierzchni

*człowiek: obiekt

Konkluzja:

Definicja jest wiarygodna pod względem geograficznym , ponieważ uwzględnione tu zostały czas,przestrzeń ,człowiek. Nie ma opisu bez uwzględnienia tych 3 pktów.

Typy krajobrazów z uwzględnieniem stopnia ingerencji człowieka (znaczenie uniwersalne). Nie ma krajobrazu bez uwzględnienia człowieka.

*krajobraz pierwotny-są to te części ziemi,które nigdy nie były odwiedzane przez człowieka lub bardzo rzadko, niekiedy typ ten określany jest jako naturalny

* krajobraz zmieniony-to te części powierzchni ziemi,które w sposób żywiołowy , niezorganizowany zostały zmienione przez człowieka -> określany jako krajobraz rabunkowy, człowiek nie liczy się z przyrodą np.wypalanie puszczy równikowej ,wycinanie tajgi syberyjskiej itd.

*krajobraz przekształcony-to te części ziemi ,które w sposób zorganizowany ,planowy, zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju (geopolityki) zostały przekształcone przez człowieka.Jest to typ krajobrazu ,który powinien być obserwowany przez geografów fizycznych, nie naruszają równowagi środowiskowej.

*krajobraz antropogeniczny-brak elementów naturalnych występuja tylko elementy sztuczne

Nowy przedmiot badań fizyczno-geograficzny. Np.układ kręty rzeki, ważnym jest aby go takim zachować.

Renaturalizacja- zbliżenie krajobrazu antropogenicznego do obszarów krajobrazu pierwotnego ( naturalnego)

Wielkie znaczenie człowieka we współczesnym środowisku. Organizacja struktur ziemi jest zadaniem geografa fizycznego.

Progi przyrodnicze,geograficzne w rozwoju środowiska:

Def. Ograniczenie progowe są to określone uwarunkowania środowiska geograficznego ,które ograniczają albo uniemożliwiają włączenie środowiska, jako całości poszczególnych jego…. Do użytkowania przez człowieka.

Progi w krajobrazie

*nachylenie terenu ( wys. N.p.m)

*ekspozycja

Progi roślinności :

*wilgotność

*głębokość do lustra wody gruntowej

Kierunki krajobrazowe:

*kierunek kontrowersyjny współcześnie. Krajobraz we współczesnej geografii jest w oparciu o kryterium genetyczne (kryterium typologii krajobrazu) . Kryterium fizjonomiczne opiera się na opinii zewnętrznej (wstępne kryterium krajobrazu).

Okres międzywojenny w rozwoju nauk geograficznych zaznaczył się przede wszystkim rozwojem tzw. Nurtu syntetyzującego oznacza syntetyczne podejście do opisu środowiska geograficznego. Polska geografia osiągnęła poziom rozwoju porównywalny do krajów zachodniej Europy. Nawiązanie do Pawłowskiego –stworzył on Kongres Międzynarodowej Unii Geograficznej. Romer,Pawłowski ,Naukowski,Lewiński-> W prowadzili Polską geografię do rangi światowej.

Przejawem stosowania kierunku syntetyzującego jest powstanie kierunku antropogeograficznego, wprowadzonego przez Pawłowskiego

Założenia antropogeograficzne:

*geografia nie zajmuje się opisem procesów wyłącznie procesów społeczno-ekonomicznych ,ale powinna zajmować się zależnościami między tymi zależnościami fizycznymi i społecznymi z punktu człowieka

*kierunek antropogeograficzny jest ważny gdyż nie można opisywać części fizycznej bez obecności człowieka.

Inny kierunek syntetyzujący to kierunek ekologiczny: w ramach geografii wyraz bardzo ważny podkreślający nowoczesność geografii w okresie międzywojennym:

*ziemię należy traktować jako siedzibę człowieka oznacza to że wszystkie badania w środowisku fizyczno-geograficznym należy prowadzić z uwzględnieniem obecności człowieka w środowisku i z uwzględnieniem jego potrzeb.

*Podejście ekologiczne w Polskiej geografii pojawiło się już w okresie międzywojennym. To geografowie poruszyli ten temat ale później zaniedbali ten kierunek. We współczesnej systematyce ekologię przypisuje się biologii. Geografowie akcentują zainteresowanie ekologią dlatego też wprowadzili ekologię krajobrazu i geoekologię.

kierunek syntetyzujący- to kierunek regionalny (rozwój ,okres międzywojenny) Jako podstawowy problem przyjmował koncepcję regionu geograficznego oraz podział ziemi na regiony geograficzne w terenie jest …. (tępie?) miejsce na geografię fizyczną.

Geografia fizyczna w rozwoju historycznym określała swój przedmiot badań, który określany jako:

*fizyczny opis powierzchni ziemi

*geografia fizyczna określiła podstawy metodologiczne uznając że jest nauką empiryczną.

*geografia fizyczna określiła swoje metody badań, które przede wszystkim polegają na syntetycznym opisie środowiska przyrodniczego

*geografia fizyczna określiła swoje miejsce w systemie nauk przyrodniczych

*geografia jest nauką dwu obszarową: część fizyczna i ekonomiczna a nawet trój obszarową: + społeczna .

Uwarunkowania rozwoju geografii w Polsce :

Rozwija się we współpracy międzynarodowej. Uwarunkowania obejmują:

-priorytety państwa w polityce społecznej i gospodarczej ( dziś nie może rozwijać się nauka aby się nie dopasowała do priorytetu państwa w polityce społecznej i gospodarczej.

-priorytety państwa w polityce naukowej-> rada nauki-przedstawia ministrowi priorytety nauki w zgodności z polityką społeczną i gospodarczą.

-priorytety dziś to bijo-nauki o życiu, nauki informatyczne i inżynieria środowiska.

Geografia obejmuje swym zasięgiem te trzy dziedziny nauk

*zmiany struktur systemu edukacji

Ostatnie lata w systemie wyższym :

-ciągłe zmiany w systemie edukacji

-autonomiczny trzy stopniowy system nauczania

Geografia fizyczna jest samodzielną dyscypliną ,która rozbija się na różne specjalności np. klimatologia, meteorologia, hydrologia ,inżynieria środowiska.)

Coraz częściej geografia fizyczna zastępowana jest przedmiotami analitycznymi, to że znika geografia fizyczna to nie oznacza ze zginie całkiem. Zanikanie hasła nie oznacza że zginie ta dyscyplina czy zostanie zastąpiona inną. Wszystkie specjalizacje wychodzą od geografii fizycznej.

Geografia fizyczna a także inne dyscypliny cechuje proces fragmentacji ciągłego powstawania nowych specjalności

Dezintegracja przedmiotu:

-kształcenie kadry –zobowiązanie dla ośrodków edukacyjnych. Absolwenci mają mieć określony profil zawodowy. Trudność wszystkich dyscyplin , nie mamy ściśle określonego statusu zawodowego. Obowiązkiem geografii fizycznej jest wprowadzenie nowych przedmiotów.

- autorytet społeczny i naukowy geografów

-kontakt z nauką światową

Nauka nie rozwija się sama muszą rozwijać się dziedziny : społeczne, gospodarcze, polityczne państwa

Ideogramy-> są to diagramy pojęciowe wyrażone przez autora o określonej koncepcji naukowej. Ideogram można traktować jako pewne ujęcie hipotetyczne ,które ulega (podlega) weryfikacji. Zweryfikowany ideogram w trakcie postępowania badawczego jest wtedy diagramem ( diagram jest wynikiem).

Podejście: interdyscyplinarne,zintegrowane,holistyczne

(zebranie (sformuł-

Dokumentacji) owanie

(przyjęcie hipotez (opracowanie stanowi-

W postępowaniu (opracowanie dokumentacji ska na

Badawczym) dokumentacji zgodnie z określone

Przy użyciu przyjętym zaporze-

Różnych metod) przeznaczeniem) bowanie

Rozpoznanie stanu środowiska fizyczno-geograficznego można stanowić podstawą sporządzenia różnych planów zagospodarowanie środowiska i decyzji planistycznych

Ideogram interakcji człowiek-środowisko