1. WYMIENIĆ I SCHARAKTERYZOWAĆ UKŁADY KOSZTÓW PRODUKCJI

Koszty produkcji można analizować w układzie:

• rodzajowym,

• kalkulacyjnym,

• stanowiskowym,

• globalnym,

• jednostkowym

Rodzajowy

W układzie rodzajowym kosztów produkcji, księgowane są dwie grupy kosztów:

• koszty materialne do których zalicza się amortyzację środków trwałych, koszty materiałów i surowców, koszty energii i paliw, usługi transportowe, usługi obce oraz tzw. usługi materialne np. rachunki za rozmowy telefoniczne, wywóz śmieci.

• koszty niematerialne ( wynagrodzenia pracowników, pochodne (narzuty) od wynagrodzeń pracowników, usługi bankowe, odpis na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych, podróże służbowe, podatki i opłaty oraz usługi niematerialne np. ochrona mienia przedsiębiorstwa, dezynsekcja, dezynfekcja, koszty patentów i licencji.

Układ rodzajowy jest dla przedsiębiorstwa układem obligatoryjnym (obowiązkowym).

Kalkulacyjny

W układzie kalkulacyjnym kosztów produkcji wyróżnia się:

• koszty bezpośrednie (koszty materiałów, paliwa, energii oraz wynagrodzeń pracowników z narzutami zatrudnionych bezpośrednio przy produkcji,

• koszty pośrednie: koszty wydziałowe i koszty ogólnozakładowe.

Koszty wydziałowe są ponoszone na utrzymanie maszyn i urządzeń w gotowości ruchowej (koszty napraw, remontów, konserwacji oraz amortyzacja maszyn i urządzeń).

Koszty ogólnozakładowe to wynagrodzenia z narzutami pracowników zarządu, dyrekcji, działu gospodarczego, administracji oraz amortyzacja i remonty obiektów administracyjnych.

Suma kosztów bezpośrednich i kosztów wydziałowych stanowi tzw. techniczny koszt wytworzenia(tkw) jeżeli do tkw dodamy koszty ogólnozakładowe otrzymamy zakładowy koszt wytworzenia (zkw) jeżeli do zkw dodamy koszty reklamy, sprzedaży, marketingu, otrzymamy całkowity koszt produkcji.

Stanowiskowy

Istotą stanowiskowego układu kosztów produkcji jest wyodrębnienie w procesie produkcji charakterystycznych ogniw, węzłów, przekrojów produkcji tj. charakterystycznych miejsc powstawania kosztów.

Wydzielone stanowiska pracy stanowią miejsca odpowiedzialne za wielkość ponoszonych kosztów. Analiza kosztów w tym układzie umożliwia ich kontrolę, ocenę działalności wyodrębnionych komórek organizacyjnych (stanowisk pracy) oraz dokładne ich rozliczanie z ponoszonych kosztów.

Przykład stanowisk pracy kopalni surowców skalnych: przygotowanie terenu do eksploatacji górniczej, urabianie nadkładu, załadunek nadkładu, transport nadkładu, zwałowanie nadkładu, roboty wiertnicze w surowcu skalnym, roboty strzelnicze, załadunek surowca skalnego, transport surowca skalnego, przeróbka mechaniczna (kruszenie, rozdrabnianie, przesiewanie, klasyfikacja), składowanie wyrobów gotowych, rekultywacja

Globalny

W analizie zależności kosztów produkcji przedsiębiorstwa od wielkości produkcji polegającej na badaniu zależności funkcyjnych zmienną niezależną jest wielkość produkcji (x) zaś zmienną zależną koszty produkcji.

Istota zależności funkcyjnej jest jednoczesne przyporządkowanie wartości zmiennej niezależnej, wartości zmiennej zależnej.

W układzie globalnym całkowity koszt produkcji równa się sumie kosztów stałych i kosztów zmiennych.

Koszty stałe to koszty które nie zalezą od wielkości produkcji, przykładem kosztów stałych jest amortyzacja środków trwałych.

Koszty zmienne to koszty zależne od wielkości produkcji. Koszty zmienne mogą być:

• proporcjonalne - są to takie koszty, którym jednostkowa zmiana produkcji wywołuje jednostkową zmianę kosztów. Zmieniają się one wprost proporcjonalnie do zmiany produkcji.

• progresywne - są to takie koszty, które rosną szybciej niż wielkość produkcji. Jednostkowa zmiana produkcji powoduje większą niż jednostkową zmianę kosztów.

• degresywne - są to takie koszty, które zmieniają się wolniej niż produkcja. Oznacza to, że zmiana wielkości produkcji o jednostkę powoduje zmianę kosztów o mniej niż jednostkę. Inaczej mówiąc wraz ze wzrostem produkcji, koszty rosną coraz wolniej.

Koszty całkowite w układzie globalnym G(x):G(x) = K_s + K_z

• charakterze proporcjonalnym

G(x) = a₀^K_s + a₁x

• charakterze progresywnym

G(x) = a₀ + a₁x + a₂x²

• charakterze degresywnym

G(x) = a₀ + a₁x − a₂x²

Układ jednostkowy

W układzie jednostkowym otrzymujemy koszty o charakterze proporcjonalnym, progresywnym i degresywnym, dzieląc koszty całkowite przez wielkość produkcji. $g\left( x \right) \frac{G(x)}{x}$

Całkowity koszt jednostkowy o charakterze proporcjonalnym

$g\left( x \right) \frac{G(x)}{x} = \frac{a_{0}}{x} + a_{1}$

Całkowity koszt jednostkowy o charakterze progresywnym

$$g\left( x \right) \frac{G(x)}{x} = \frac{a_{0}}{x} + a_{1} + a_{2}x$$

Jeżeli występują koszty jednostkowe o charakterze progresywnym to możemy mówić o optymalizacji kosztu jednostkowego (możemy szukać kosztu minimalnego).

Całkowity koszt jednostkowy o charakterze degresywnym

$$g\left( x \right) \frac{G(x)}{x} = \frac{a_{0}}{x} + a_{1} - a_{2}x$$

2. PRZEDSTAWIĆ GRAFICZNIE WYZNACZENIE PROGU RENTOWNOŚCI PRODUKCJI W PRZYPADKU KOSZTÓW PRODUKCJI ZMIENNYCH PROPORCJONALNIE I PROGRESYWNIE

Wyznaczanie progu rentowności dla kosztów globalnych o charakterze proporcjonalnym.

Koszty całkowite o charakterze proporcjonalnym: G(x) = a₀ + a₁x

w(x) = c_j * x

BEP′ - ilościowy próg rentowności produkcji

$\text{BEP}"$ – wartościowy próg rentowności produkcji

k_x – produkcja krytyczna, czyli taka wielkość produkcji przy której nie osiągamy ani straty ani zysku

Wyznaczanie progu rentowności dla kosztów globalnych o charakterze progresywnym.

Koszty całkowite o charakterze progresywnym: G(x) = a₀ + a₁x + a₂x²

BEP₁′ - ilościowy próg rentowności o charakterze ekstensywnym

BEP₂′ - ilościowy próg rentowności o charakterze intensywnym

BEP₁″ - wartościowy próg rentowności o charakterze ekstensywnym

BEP₂″ - wartościowy próg rentowności o charakterze intensywnym

x_e - produkcja ekstensywna, czyli najmniejsza produkcja przy której nie ma straty ani zysku

x_o - produkcja optymalna, czyli taka przy której zysk jest maksymalny

x_i - produkcja intensywna, czyli największa produkcja przy której nie ma straty ani zysku

3. WYMIENIĆ I ZDEFINIOWAĆ KLASYCZNE WSKAŹNIKI TECHNICZNO-EKONOMICZNE

Wskaźnikiem techniczno-ekonomicznym jest każda cecha mentalna, którą można wyrazić za pomocą liczb. Są różne kryteria podziału wskaźników techniczno ekonomicznych. Wyróżnia się:

• wskaźniki geologiczne (wielkość zasobów, miąższość złoża, obszar górniczy kopalni, jakość kopaliny użytecznej)

• wskaźniki górnicze (jednostkowe zużycie materiałów użytkowych, ilość ścian eksploatacyjnych, długość ściany eksploatacyjnej, kąt nachylenia od ociosów, skarpy)

• wskaźniki techniczne (wydajność pracy koparki, pracownika, maszyny urządzenia, stopień amortyzacji produkcji, akceleracja (przyspieszenie) produkcji, dezakceleracja (hamowanie) produkcji

• wskaźniki ekonomiczne (stopień wykorzystania surowca mineralnego, jednostkowy koszt produkcji)

• wskaźniki finansowe ( wskaźnik sprawności działania, wskaźnik rentowności, wskaźnik zadłużenia)

Wskaźniki techniczno-ekonomiczne mogą być wyrażone w jednostkach naturalnych [m², m³] oraz w jednostkach pieniężnych np. [PLN, EUR, USD]. Charakterystyczną grupą wskaźników techniczno-ekonomicznych są tzw. klasyczne wskaźniki techniczno-ekonomiczne, do których zalicza się:

• wskaźniki kapitałochłonności (k)

$k = \frac{I}{P}$,I – wartość nakładów inwestycyjnych, P – wartość rocznej produkcji

• wskaźniki materiałochłonności (m)

$m = \frac{K_{m}}{P}$, K_{m –}koszty materiałów podstawowych

• wskaźniki czasochłonności (t)

$t = \frac{T}{x}$, T-czas realizacji procesu produkcyjnego w godzinach, x-wielkość produkcji

• wskaźniki pracochłonności(p)

$p = \frac{N}{x}$, N – nakład pracy ludzkiej

4. SCHARAKTERYZOWAĆ ANALIZĘ TECHNICZNO-EKONOMICZNĄ PRZEDSIĘBIORSTWA

Analiza ekonomiczna jest metodą badania zjawisk związanych z gospodarowaniem w rozbiorze na czynniki elementarne we wzajemnym powiązaniu ze sobą oraz ich wpływie na efekt końcowy, którym może być zysk, dochód, rentowność. Częścią analizy ekonomicznej jest analiza finansowa zajmująca się sytuacją finansową przedsiębiorstwa na podstawie analizy bilansu, rachunku przepływów pieniężnych i rachunku zysków i strat itd.

Funkcje analizy ekonomicznej są następujące:

• funkcja poznawcza,

• funkcja informacyjna,

• funkcja kontrolna,

• funkcja oceniająca.

Analiza ekonomiczna zalicza się do jednego z ważniejszych instrumentów zarządzania przedsiębiorstwem.

Metody badawcze analizy ekonomicznej

Do metod badawczych analizy ekonomicznej zalicza się:

• Metody ogólne,

• Metody szczegółowe.

Metody ogólne oparte są na zasadach logiki (poprawnego myślenia i wnioskowania). Zalicza się do nich:

1. Metodę indukcyjną polegającą na badaniu zjawisk szczegółowych elementarnych i przyczynowych, a następnie nastopniowym przechodzeniu do pewnych ogólnych wniosków zwana jest ona metodą od szczegółu do ogółu.

2. Metodę dedukcyjną polegającą na analizowaniu zjawisk ogólnych, całościowych jako skutków przechodząc stopniowo do szczegółów w poszukiwaniu przyczyn i ich związków ze skutkami, potocznie tą metodę nazywa się od ogółu do szczegółu.

Do szczegółowych metod badawczych analizy ekonomicznej należą:

1. Metoda bilansowa- polegająca na zestawieniu i analizowaniu dwóch grup elementów przeciwstawnych np. nakładów i efektów, przychodów i kosztów;

2. Metoda porównań - stosowana przy porównywaniu danych ekonomicznych w czasie (przez wskaźniki dynamiki) lub w przestrzeni (dane przedsiębiorstwa na tle innych przedsiębiorstw podobnych w Polsce lub regionie np. porównywanie planów produkcji).

3. Metoda kolejnych podstawień- pozwala ona na badanie wpływu kolejnych czynników na efekt końcowy. Może być stosowana w przypadku gdy analizowane wielkości tworzą zależność bilansową (addytywną, sumaryczną) bądź zależność wynikową czyli saldową, bądź też zależność funkcyjną (multiplikatywną, iloczynową).

4. Metoda trendu- polegająca na badaniu zjawisk ekonomicznych wskaźnika w czasie, określenie tendencji rozwojowych w czasie.

5. Metoda indeksowa - służy do rozliczeń danych z różnych okresów poprzez doprowadzenie do porównywalności, szczególnie przydatna przy zmianach kursów walut, cen towarów, stawek podatkowych.

6. Metoda różnicowania - podobna do metody kolejnych podstawień, a obie są metodami izolacji czynników w badaniu ich wpływu na dany efekt w metodzie tej wykorzystuje się różnicę tj. przyrosty, spadki w powiązaniu z bazą porównawczą.

7. Metoda różnic cząstkowych - metoda ta należy również do grupy metod izolacji czynników w badaniu przyczynowo – skutkowym podobnie jak metoda różnicowania. W tej metodzie bada się wpływ każdego dowolnego czynnika odrębnie jakby pozostałe nie ulegały zmianie. Prowadząc w kolejnych krokach badanie dwóch czynników, trzech itd.

Analiza ekonomiczna obejmuje:

1. Analizę otoczenia przedsiębiorstwa

2. Właściwa analizę ekonomiczną

Analiza otoczenia przedsiębiorstwa dotyczy bieżących i przyszłych warunków jego funkcjonowania ma na celu rozpoznanie szans i uwzględnienie ryzyka związanego z otoczeniem oraz określenie na tej podstawie silnych i słabych punktów przedsiębiorstwa, a także szans i zagrożeń (analiza SWOT)

Przez właściwą analizę ekonomiczną rozumie się: analizę finansową oraz analizę techniczno-ekonomiczną (techniczno -organizacyjno- ekonomiczną)

• Analiza finansowa obejmuje wstępną i rozwiniętą (szczegółową) analizę bilansu, analizę RZiS, ustalenie i ocenę przepływów pieniężnych, analizę źródeł przodów i rozchodów, badanie wyniku finansowego i czynników go kształtujących, ocenę sytuacji finansowej przedsiębiorstwa.

• Analiza techniczno -organizacyjno- ekonomiczna obejmuje:

- analizę produkcji w ujęciu ilościowych i wartościowych

- analizę zatrudnienia, wydajności oraz wynagrodzeń pracowników

- badanie wykorzystania środków trwałych

- analizę gospodarki materiałowo- magazynowej

- analizę postępu technicznego

5. WYMIENIĆ I ZDEFINIOWAĆ WSKAŹNIKI I METODY OCENY EKONOMICZNEJ EFEKTYWNOŚCI INWESTYCJI

Rachunek opłacalności inwestycji można przeprowadzić obliczając tzw. wskaźniki niedyskontowane, do których zalicza się wskaźnik prostej stopy zysku oraz okres zwrotu nakładów lub wykorzystując metody (modele) oparte na zdyskontowanych miarach efektywności, a to zaktualizowanej wartości netto i wewnętrznej stopy zwrotu.

Wskaźnik prostej stopy zysku P_s oblicza się ze wzoru:

$$P_{s} = \frac{P_{s}}{I}\ \lbrack\%\rbrack$$

Z_n - roczny zysk netto

I – nakłady finansowe poniesione na realizację przedsięwzięć inwestycyjnych

Okres zwrotu nakładów (n) jest to czas niezbędny do odzyskania poniesionych nakładów finansowych na realizację inwestycji z nadwyżek finansowych uzyskanych z zysku netto i amortyzacji. Okres ten można obliczyć:

$$n = I - \sum_{i = 1}^{n}{CF_{i}} = 0$$

I – nakłady finansowe poniesione na realizację przedsięwzięć inwestycyjnych

CF_i- roczne nadwyżki finansowe osiagane w kolejnych latach, licone do momentu zrównoważenia z nakładami

Do obliczenia zaktualizowanej wartości przyszłych wpływów i wydatków służy współczynnik dyskontujący zwany dyskontem a_t będący odwrotnością procesu składanego P_s gdzie:

$$P_{s} = {(1 + r)}^{t}a_{t} = \frac{1}{{(1 + r)}^{t}}$$

r - stopa procentowa

t –kolejny rok okresu obliczeniowego n

Procent składany (P_s) służy do obliczenia wartości przyszłej (W_p) po (n) latach zainwestowanego kapitału I

W_p = I * (1 + r)^t

W_p = I * P_s

Dyskontowanie polega na mnożeniu wartości przyszłej W_p przez współczynnik dyskontujący, który w zależności od poziomu stopy procentowej r i liczby lat n redukuje przyszłą wartość W_p do jej aktualnego ekwiwalentu K_w. otrzymana w ten sposób zaktualizowana wartość (wielkość teoretyczna) spełnia role wspólnego mianownika do porównań i oceny opłacalności inwestycji

Wartość bieżącą zainwestowanego kapitału I można obliczyć ze wzoru:

$$I = W_{p}*\frac{1}{{(1 + r)}^{t}}$$

Przy założeniu ze odsetki są dodawane do kapitału na koniec każdego roku.

Przy podziale roku na (m) okresów wartość przyszła (W_p) równa się:

$$W_{p} = I*{(1 + \frac{r}{m})}^{m*t}$$

Wartość bieżącą zainwestowanego kapitału (I) oblicza się ze wzoru:

$$I = W_{p}*{(1 + \frac{r}{m})}^{- m*t}$$

A żeby określić zaktualizowana wartość NPV (Net Present Value) konieczna jest znajomość trzech wartości:

1. Sum przyszłych wpływów i wydatków w poszczególnych latach użytkowania, eksploatacji inwestycji w celu określenia przepływów gotówkowych

2. Okresu przepływu środków pieniężnych wyznaczającego horyzont czasowy analizy

3. Znajomość własnej stopy dyskontowej

Wartość zaktualizowana netto NPV inwestycji jest równa sumie zdyskontowanych przepływów gotówkowych netto w kolejnych latach procesu inwestycyjnego

$$\text{NPV} = \sum_{t = 0}^{n}{\frac{D_{t}}{{(1 + r)}^{t}} - \sum_{t = 0}^{n}\frac{I_{t}}{{(1 + r)}^{t}}}$$

Jeśli okres realizacji inwestycji równy jest rok to NPV równa się

$$\text{NPV} = \sum_{t = 0}^{n}{\frac{D_{t}}{{(1 + r)}^{t}} - \sum_{t = 0}^{n}I_{t}}$$

Gdzie:

D_t – przepływy pieniężne netto bez nakładów inwestycyjnych w kolejnych latach okresu obliczeniowego n

I_t – nakłady inwestycyjne w kolejnych latach okresu obliczeniowego n

r – stopa procentowa

t – kolejny rok okresu obliczeniowego n

Jeżeli obliczona wartość NPV jest dodatnia lub równa 0 (NPV≥0) – inwestycja jest opłacalna, bo stopa rentowności jest wyższa od stopy granicznej przyjętej w analizie stopy procentowej w przypadku ujemnej wartości (NPV<0) stopa rentowności inwestycji jest niższa niż stopa graniczna. Jeżeli dokonuje się wyboru jednego z kilku projektów (wariantów) to należy wybrać ten, dla którego NPV ma wartość najwyższą.

Do porównania różnych z punktu widzenia nakładów kapitałowych inwestycji tj. projektów alternatywnych wykorzystuje się wskaźnik wartości zaktualizowanej netto NPVR

$$\text{NPVR} = \frac{\text{NPV}}{\text{PVI}}$$

PVI – zaktualizowana wartość koniecznego nakładu inwestycyjnego

Najefektywniejszą inwestycję charakteryzuje najniższy wskaźnik NPVR.

Stopa dyskontowa r winna być zbliżona do średniej stopy oprocentowania kredytów długoterminowych na rynku kapitałowym bądź stopy procentowej płaconej przez kredytobiorcę i odpowiadać minimalnej stopie zysku poniżej której inwestorowi nie opłaca się inwestować w danej dziedzinie. Przy wyborze stopy dyskontowej do określenia NPV należy uwzględnić następujące warunki

1. Część pozbawioną ryzyka odpowiadający stopie zysku otrzymywanej z inwestycji tzw. Nieryzykowanych np. obligacje skarbu państwa

2. Oczekiwana dodatnia premię z tytułu podjęcia ryzyka inwestycji

3. Uwzględniająca inflację w przypadku występowania inflacji.

Metoda wewnętrznej stopy zwrotu

IRR jest stopą dyskontową przy której zaktualizowana wartość wydatków pieniężnych jest równa zaktualizowanej wartości wpływów pieniężnych. W całym okresie inwestowania osiągnięcie IRR zapewnia zrównanie zaktualizowanej wartości efektów z zaktualizowaną wartością nakładów co oznacza, że NPV=0.

Wielkość IRR ustala się metodą kolejnych przybliżeń tj. obliczenia przeprowadza się dla kilku różnych wartości stopy dyskontowej r do momentu aż znajdzie się jej taką wartość dla której NPV=0.

Wyznaczenie IRR wymaga:

1. Przygotowania tabel przepływów pieniężnych,

2. Przyjęcia dowolnej wartości stopy dyskontowej r,

3. Obliczenie wartości zaktualizowanej netto poprzez zdyskontowanie przepływów pieniężnych dla przyjętej stopy dyskontowej,

4. Przeprowadzenia obliczenia dla wyższej wartości poziomu stopy dyskontowej jeżeli otrzymana wartość zaktualizowana netto w poprzednim etapie była dodatnia.

5. Jeżeli przy wyższej wartości stopy dyskontowej NPV jest nadal dodatnie należy podnosić wartość stopy dyskontowej do momentu aż uzyska się ujemną wartość NPV,

6. Ustalenia wartości IRR jeżeli ujemne i dodatnie zaktualizowane wartości netto obliczone dla różnych wartości stopy dyskontowej są zbliżone do 0 korzystając z następującej formuły:

$$\text{IRR} = i_{1} + \frac{\text{PV}*(i_{2}{- i}_{1})}{\text{PV}| + |\text{NV}}$$

gdzie:

i₁-wartość stopy dyskontowej przy której NPV>0.

i₂-wartość stopy dyskontowej przy której NPV<0.

PV-zaktualizowana wartość netto dodatnia dla stopy dyskontowej r.

NV- zaktualizowana wartość netto ujemna dla stopy dyskontowej r.

Stopy dyskontowe oraz i₁ oraz i₂ nie powinny się różnić więcej niż o 1 lub 2 punkty procentowe ponieważ przy większej pomiędzy nimi różnicy nie uzyska się prawidłowego wyniku ponieważ związek między stopą dyskontową i wartością zaktualizowaną netto nie ma charakteru liniowego.

IRR można wyznaczyć graficznie w następujący sposób:

IRR przedstawia rzeczywistą stopę zysku danej inwestycji można ją wykorzystać do ustalenia warunków kredytowych ponieważ określa ona maksymalną stopę oprocentowania kredytu jako inwestor może zapłacić bez spowodowania straty planowanej inwestycji. Gdy kredyt jest niżej oprocentowany od IRR to wystąp nadwyżka wpływów nad wydatkami z tytułu spłaty zaciągniętego kredytu- kapitał+odsetki.

6. WYMIENIĆ I ZDEFINIOWAĆ WSKAŹNIKI WYKORZYSTANIA ŚRODKÓW TRWAŁYCH

1. Wskaźnik wykorzystania ekstensywnego

$$_{e} = 100*\frac{T_{e}}{T_{k}}\ \ \lbrack\%\rbrack$$

gdzie:

T_e-efektywny czas pracy ŚT [h],

T_k-kalendarzowy czas pracy (constance, 24h*365 dni= const.)

1. Wskaźnik wykorzystania intensywnego

$$_{Q} = 100*\frac{Q_{e}}{Q_{k}}\ \ \lbrack\%\rbrack$$

gdzie:

Q_e-wydajność efektywna ŚT (np. m³/min, szt./h, jedn/h),

Q_k-wydajność teoretyczna ŚT (maksymalna wydajność możliwa do wykorzystania, wskazana przez producenta).

1. Wskaźnik wykorzystania integralnego

_i=_e*_Q  [%]

1. Wskaźnik rentowności

$$_{r} = 100*\frac{Z_{n}}{M_{b}}\ \ \lbrack\%\rbrack$$

gdzie:

Z_n-zysk netto na koniec roku,

M_b-wartość brutto ŚT na koniec roku

1. Wskaźnik zużycia ŚT

$$_{z} = 100*\frac{U}{M_{b}}\ \ \lbrack\%\rbrack$$

gdzie:

U-wartość umorzenia (wartość odpisów amortyzacyjnych)

1. Wskaźnik technicznego uzbrojenia pracy

$$_{\text{tup}} = 100*\frac{M_{b}}{Z}\ \ \lbrack\%\rbrack$$

gdzie:

Z- ilość etatów, ilość pracowników zatrudnionych przeliczona na liczbę etatów

1. Wskaźnik produktywności ŚT

$$_{p} = 100*\frac{P}{M_{b}}\ \ \lbrack\%\rbrack$$

gdzie:

P-wartość produkcji rocznej.

7. WYMIENIĆ I ZDEFINIOWAĆ WSKAŹNIKI SZYBKOŚCI KRĄŻENIA ŚRODKÓW OBROTOWYCH.

Szybkość krążenia ŚO to czas całkowitego ich zużycia czyli czas w którym ŚO zmieniają swoją postać czyli dokonują obrotu.

Szybkość krążenia ŚO można określić następującymi wskaźnikami:

1. Wskaźnikiem szybkości krążenia ŚO

$$d = \frac{\overset{\overline{}}{S}*T}{R}\ \ \ \lbrack\text{dni}\rbrack$$

gdzie:

S- średni stan ŚO w danym okresie (miesiąc, kwartał).

R- wartość sprzedaży zrealizowana w analizowanym okresie.

T- liczba dni w analizowanym okresie (np. miesiąc- T=30, kwartał T=90).

Wskaźnik szybkości krążenia ŚO informuje ile dni trawa jeden obrót ŚO

1. Wskaźnik częstotliwości obrotu:

$$\text{cz} = \frac{R}{\overset{\overline{}}{S}}$$

Wskaźnik częstotliwości obrotu mówi ile razy trzeba było odnowić zapasy ŚO o średnim stanie S, aby pokryć sprzedaż o wartości R

1. Wskaźnik związania ŚO

$$z = \frac{1}{\text{cz}} = \frac{\overset{\overline{}}{S}}{R}$$

Wskaźnik związania ŚO oznacza że dla dokonania sprzedaży wyrobów o wartości 1 PLN przedsiębiorstwo musiało dysponować ŚO o wartości z. Np. z=6, dla sprzedaży 1PLN przedsiębiorstwo musiało dysponować ŚO o wartości 60 gr.

8. PRZEDSTAWIĆ GRAFICZNIE RODZAJE TRENDÓW PRODUKCJI ORAZ NAPISAĆ RÓWNANIA TYCH TRENDÓW Z OBJAŚNIENIAMI

Do podstawowych rodzajów trendów należą:

• liniowy,

• paraboliczny,

• dwuekstremalny

• wykładniczy,

• logistyczny,

• trygonometryczny.

Do trendów wielomianowych zalicza się trend liniowy, paraboliczny, dwuekstremalny.

Trend liniowy Trend liniowy określa poniższe równanie: yi = a + bti Gdzie: a-stała trendu, b-współczynnik kierunkowy trendu. y = f(t)
Trend paraboliczny Trend paraboliczny dany jest wzorem: yi = a + bti + cti^2
Trend dwuekstremalny Trend dwuekstremalny dany jest wzorem: yi = a + bti + cti^2 + dti^3 Gdzie: a,b,c,d- stałe trendu.
Trend wykładniczy Trend wykładniczy o równaniu: y = ab^ti
Trend logistyczny Trend logistyczny dany jest równaniem: $$y_{i} = \ \frac{a}{1 + b^{e - \text{ak}t_{j}}}$$ Gdzie: a-poziom nasycenia.
Trend trygonometryczny Trend trygonometryczny o równaniu: y = Acos(ωt ± ⌀) Gdzie: ⌀- przesunięcie fazowe. Trend trygonometryczny=trend sezonowy, bo służy do badań zjawisk sezonowych.

9. PRZEDSTAWIĆ I OPISAĆ SYSTEMATYKĘ ANALIZ EKONOMICZNYCH

Analizę ekonomiczną w przedsiębiorstwie możemy podzielić wg. różnych kryteriów

1. Biorąc pod uwagę kryterium przeznaczenia analizy wyróżnia się:

1. Analizę zewnętrzną

Analiza zewnętrzna jest określana jako sprawozdanie roczne, jest przeznaczone dla właścicieli, akcjonariuszy, udziałowców, inwestorów, kosztów, klientów, dostawców, kooperantów, dziennikarzy, ludzi zajmujących się zagadnieniami ekonomii. Obejmuje: bilans, RZiS, rachunek przepływów środków pieniężnych Cash Flow, sprawozdanie z działalności zarządu, informacji dodatkowej

1. Analizę wewnętrzną

Analiza wewnętrzna uwzględnia potrzeby decyzyjne kierowników, dyrekcji, zarządu i innych szczebli, poziomów, komórek organizacyjnych. Jest to samoocena.

Zawiera analizę osiąganych przez przedsiębiorstwo współczynników techniczno-ekonomicznych badania sprawozdania finansowego i w konsekwencji dokonanie oceny kondycji finansowej przedsiębiorstwa

1. Kryterium ze względu na czas:

1. Analizę retrospektywną

Analiza retrospektywna zawiera ocenę czynników działań, decyzji podejmowanych w przeszłości

1. Analizę bieżącą

Analiza bieżąca zwana analizą operatywną ma na celu bieżącą ocenę przebiegu podejmowanych zadań i ….. o negatywnych skutkach zdarzeń gospodarczych oraz zakłócenia w realizacji zadań produkcyjnych i to w takim czasie by było jeszcze możliwe dokonanie niezbędnych korekt

1. Analizę prospektywną

Analiza prospektywna obejmuje ustalenie i ocenę różnych wariantów rozwiązań jeszcze przed podjęciem decyzji przy równoczesnym zastosowaniu rachunku ekonomicznego. Jest ona wykonywana podczas opracowania planów produkcyjnych (zarówno krótko, średnio jak i długookresowych). A zatem służy wytyczeniu celów i określeniu środków ich realizacji

1. Z uwagi na zastosowanie metody badawczej wyróżnia się:

1. Analizę funkcjonalną

Analiza funkcjonalna polega na badaniu oddzielnych zjawisk występujących w działalności gospodarczej przedsiębiorstwa przez osoby lub komórki organizacyjne, funkcjonalne, odpowiedzialne za kształtowanie się i rozwój tych zjawisk. Analizę kosztów produkcji, dochodów wykonuje główny księgowy. Analizę wykorzystania środków trwałych – dział techniczny przedsiębiorstwa.

1. Analizę kompleksową

Analiza kompleksowa polega na przeprowadzeniu oceny działalności gospodarczej i stanu ekonomicznego z punktu widzenia powiązań i zależności występujących między zjawiskami gospodarczymi. Zawiera całościowe spojrzenie na działalność gospodarczą przedsiębiorstwa. Dostarcza uporządkowanych obserwacji, wyników, zjawisk gospodarczych, wyróżnionych we wskaźnikach techniczno- ekonomicznych oraz zależnościami przyczynowo- skutkowymi miedzy tymi zjawiskami.

1. Analizę decyzyjną

Analiza decyzyjna sprowadza się do badań … grupujących zjawiska gospodarcze wokół zamierzonej lub zrealizowanej decyzji. Liczebność zjawisk gospodarczych przypisywanych danej decyzji zależy od jej rodzaju z czasu w jakim określone działania przebiegają, tj. od rozpoczęcia do zakończenia. Przy rozpatrywaniu analizą zjawisk gospodarczych uwzględnia się powiązania współzależne w obrębie danej decyzji. W tym celu tworzy się ciągi zjawisk gospodarczych w układzie przyczynowo skutkowym i chronologicznych, a więc od uzyskanych rezultatów do przyczyn pierwotnych.

1. Kryterium szczegółowości opracowania

1. Analizę ogólną

Analiza ogólna obejmuje całokształt działalności przedsiębiorstwa. Oparta jest na wybranych najważniejszych wskaźnikach syntetycznych. Uważa się za przydatną do wstępnej, przybliżonej oceny działalności gospodarczej. Ekonomiści uważają, je za mało przydatną ze względu na brak wnikliwych badań, rozwiązań.

1. Analizę szczegółową

Przeciwieństwem analizy ogólnej, przybliżonej, wstępnej jest analiza szczegółowa. Polega na badaniu konkretnych zagadnień w sposób dokładny w szerokim zakresie informacji i wskaźników umożliwiających wychwycenie zależności przyczynowo- skutkowych między badanymi skutkami. Jest pracochłonna lecz w wielu przypadkach konieczna dla usprawniania działalności gospodarczej przedsiębiorstwa oraz poprawy stanu ekonomicznego przedsiębiorstwa.

10. WYMIENIĆ I SCHARAKTERYZOWAĆ WSKAŹNIKI PROGNOZY UPADŁOŚCI PRZEDSIĘBIORSTWA.

Wskaźniki punktowe

Quick- test to metoda badania sytuacji ekonomiczno – finansowej przedsiębiorstwa przy wykorzystaniu czterech wskaźników:

• Wskaźnik udziału kapitału własnego w aktywach,

• Wskaźnik zadłużenia,

• Wskaźnik relacji zysku brutto i amortyzacji do przychodów,

• Wskaźnik relacji zysku brutto z odsetkami do aktywów.

Metoda ta pozwala na syntetyczną ocenę płynności finansowej, rentowności i sytuacji rynkowej przedsiębiorstwa. Bowiem wskaźniki udziału kapitału własnego w aktywach jest odzwierciedleniem źródeł finansowania działalności przedsiębiorstwa. Zaś wskaźnik zadłużenia wyrażony w latach ocenę płynności finansowej. Obydwa pierwsze wskaźniki informują o stabilności finansowej przedsiębiorstwa. Wskaźnik zwrotu aktywów określa zyskowność działalności oraz efektywność wykorzystania majątku przedsiębiorstwa. Związek między zyskiem i amortyzacją a przychodami wyraża zdolność przedsiębiorstwa do generowania nad wyżek pieniężnych (cashflow).

Metoda Weinricha jest analizą czynnikową bazującą na ośmiu wskaźnikach (w₁ do w₂):

Każdemu z wyżej wymienionych wskaźników zależnie od jego wartości jest przypisywana ocena liczbowa od 1 do 5, przy czym 1- ocena bardzo dobra, a 5- ocena bardzo zła. Następnie wszystkie punkty są sumowane, stąd najkorzystniejsza ocena wynosi 8, a najmniej korzystna 40.

Charakterystyczną cechą metody Weinricha jest to, że każdy z ośmiu wskaźników w jednakowym stopniu waży na ogólną czyli sumaryczną ocenę przedsiębiorstwa.

Jednozmienny model Beavera

Model ten oparty jest o następujące założenia:

1. Im wyższy jest stan aktywów płynnych przedsiębiorstwa tym mniejsze jest ryzyko niewywiązania się z zobowiązań,

2. Im większa jest różnica między wpływami a wypływami środków pieniężnych tym ryzyko niewypłacalności przedsiębiorstwa jest mniejsze.

3. Im większy jest udział kapitału obcego w finansowaniu działalności przedsiębiorstwa tym ryzyko niewypłacalności większe.

4. Im wyższe są koszty operacyjne (bez uwzględnienia amortyzacji ŚT) tym większe jest ryzyko niewypłacalności przedsiębiorstwa.

Beaver wykazał że największą zdolność do prognozowania upadku przedsiębiorstwa ma sześć wskaźników.

Modele wielozmienne

Model Altmana 1968

Formuła ta jest oparta na kilku cechach, a konkretnie opiera się na pięciu cechach analitycznych. Rzeczywiste wielkości liczbowe tych wskaźników pomnożone przez odpowiednie współczynniki korygujące, a następnie zsumowane dają syntetyczny, globalny wskaźnik służący ocenie sytuacji finansowej przedsiębiorstwa.

Wskaźnik ten ( Z₆₈) kształtujący się na poziomie niższym niż 2,675 świadczyć może o poważnych trudnościach i zagrożeniach finansowych przedsiębiorstwa.

Według Altmana, przedsiębiorstwo dla którego wskaźnik Z₆₈ wynosi powyżej 2,99 charakteryzuje się dobrą kondycją finansową, natomiast Z₆₈ mniejsze od 1,81 oznacza bankruta.

Formuła Altmana model 1983

Ponieważ formuła z 1968 nie dawała możliwości analizy potencjalnego zagrożenia upadłością przedsiębiorstw notowanych na giełdzie w 1983 roku Altman zmodyfikował formułę z 1968 roku. Formuła ma następującą postać funkcji dyskryminacyjnej: (Z83=5w)

Z₈₃> 2,9 charakteryzuje dobrą kondycję finansową przedsiębiorstwa

Z₈₃< 1,2 oznacza bankruta.

Model Koha - Killouqha (1990)

Funkcja dyskryminacyjna opracowana przez K-K ma następujacą postać: (Z68=4w)

Model Mad

Oparty jest na funkcji dyskryminacyjnej multiplikatywnej. Ma następującą postać (Fmulti=6w)

Model Beermanna

Bieżę pod uwagę dużą ilość parametrów wielkości ze sprawozdań finansowych i poddaje przedsiębiorstwo analizie dyskryminacyjnej przy wykorzystaniu 10 wskaźników, co daje podstawę do twierdzenia, że metoda jest wiarygodna i dostatecznie dokąłdna. Natomiast nie jest to model uniwersalny tylko wyłącznie w odniesieniu do przedsiębiorstw produkcyjnych. Nie nadaje się do przedsiębiorstw handlowych. Wskaźnik syntetyczny modelu B ( Z_B) oblicza się z następującej formuły (Zb=10w)

Model Bleiera

Model ten również jest przeznaczony do analizy przedsiębiorstw przemysłowych i ma następującą postać (Zbl=6w)

Model Fulmera

Oblicza się z następującego wzoru (Mf=9w)

Model CA – Score

Jest to model opracowany z wykorzystaniem wieloczynnikowej analizy dyskryminacyjnej. Wskaźnik syntetyczny tego modelu to (Zca=3w)

Model CA – Score również jest przydatny tylko w przedsiębiorstwach produkcyjnych.

Model Springatea

W modelu tym (Z_s) wskaźnik syntetyczny oblicza się z następującej formuły (Zs=4w)

Z_s< 0,862 upoważnia do stwierdzenia, że przedsiębiorstwu grozi upadłość lub jest upadłe.

Model Weibla

W modelu tym mamy 6 wskaźników uznawanych za przydatne do zidentyfikowania przedsiębiorstw niewypłacalnych.

Wartości określonych wskaźników porównuje się z wartościami krytycznymi ustalonymi w wyniku badań empirycznych, na wykresach sporządzanych dla każdego wskaźnika określa się przedziały oznaczające duże i małe ryzyko, wyodrębnia się przedział wartości, w których występują dobre i złe przedsiębiorstwa.

Oparty jest na 6 wskaźnikach.

Model Mączyńskiej

Uzyskuje się w nim syntetyczny wskaźnik Zm w oparciu o pojedyncze wskaźniki (6). Odbywa się to przy wykorzystaniu danych empirycznych oraz rachunku statystyki matematycznej.

Zm<0 – wskazuje na p. zagrożone upadłością

0<Zm<1 – wskazuje na p. o słabej kondycji, ale nie zagrożone upadłością

1<Zm<2 – wskazuje na p. nie zagrożone upadłością

Zm>2 – p. w bardzo dobrej kondycji, nie zagrożone upadłością

Model Hołdy

Badał 28 wskaźników finansowych, ale doszedł do wniosku, że wystarczy 13, a po kolejnych badaniach uznał, że w zupełności wystarczy 5 elementarnych wskaźników. (Zh=5w)

Model Poznański

Badali 100 p., z czego połowa stanowiła przedsiębiorstwa zagrożone upadłością. Poczatkowo badali 31 wskaźników, następnie uznali, że dla oceny upadłości p. wystarczą 4. (Zp=4w)

Zp>0 – p. nie zagrożone upadłością

Zp<0 – p. zagrożone upadłością

Model Gajdki-Stosa

Powstał po analizie 20 p. niezagrożonych i 20 p. upadłych. Autorzy badali 20 wskaźników finansowych, ale ostatecznie najistotniejszych dla ich funkcji jest 5 (Zg-s=5w)

Zg-s=0,45 – wartość graniczna

Zg-s<0 – upoważnia do stwierdzenia, że p. grozi upadłość

Zg-s>0 – p. nie jest zagrożone upadłością