1764-1795- początki monarchii konstytucyjnej ( za panowania Stanisława Augusta) –czasy stanisławowskie

1764-1768—początki ważnych przemian ustrojowych (dokonały się na fali przejęcia władzy)

a)próba reformy władzy wykonawczej oraz sejmu

-utworzenie komisji wielkich (skarbowa, wojskowa(pod koniec zlikwidowana) —oddzielnie korona i litewska(1764), edukacji narodowej,(1773) komisja policji (1791)—sprawuje nadzór nad samorządem miejskim

-zarządzanie administracja przez organy kolegialne (w założeniu) (członków komisji wyłaniano z pośród członków sejmu na 2 lata –odpowiadali oni przed sejmem)(nie była to administracja biuraktyczna nie była stała) komisje ograniczały władzę podskarbich i hetmanów

-(komisja skarbowa —ministerstwo finansów i gospodarki w jednym ( propozycje zmian przedkładanych przed sejm miały być uchwalane większością głosów( nie udało się po interwencji rosyjskiej ambasady) na jej barkach spoczywało zaplanowanie budżetu państwa

*zasady budżetowe

-zasada powszechności budżetu (zupełność budżetu) oznacza ona że z budżetu nie wydziela się oddzielnych funduszy

-szczegółowość budżetu łączy się z jawnością budżetu (1768- 1 polski budżet)

-zasada równowagi budżetowej (zmniejszać czy niwelować deficyt budżetowy)

-komisja edukacji narodowej posiadała własny fundusz (fundusz edukacyjny) na jej czele osoba duchowna, dłuższa kadencja (6 lat) członkami byli nie tylko posłowie) w Polsce szkolnictwo było tworzone od góry (szkoły główne- dziś studia , szkoły wydziałowe-dziś licea , szkoły podwydziałowe-dziś gimnazjum)

-próba reformy sejmu (ograniczenie liberum veto, próbowano zreformować obrady)

-1768 caryca Katarzyna zdestabilizowała sytuację w Polsce doprowadziła do przyjęcia przez polski parlament praw kardynalnych (prawo zawiasowe , podstawowe)

Były 3 redakcje praw kardynalnych 1768 –główne prawa , 1775 –dodane 2 nowe prawa (np.. następcą króla nie mógł być an syn ani wnuk byłego króla) całość prawa w Polsce podzielono za 3 części 1 – prawa kardynalne (stałe nie zmienne raz na zawsze) 2- materie państwowe ( sprawy rozstrzygane przez sejm jednogłośnie albo większością głosów w przypadku sejmu skonfederowanego 3-materie ekonomiczne ( rozpatrywane większością głosów ale mogły rozpatrywać tylko sprawy o niewielkie wydatki państwa)

W DZIEDZINIE USTROJOWYM NIE MA PRAW STAŁYCH I NIEZMIENNYCH

*pozytywy prawa kardynalnego

-jednolita kara za zabójstwo człowieka bez względu na pochodzenie

-chłop jest własnością pana jest od niego zależny lecz pan niema prawa zabić chłopa

W prawie kardynalnym

-religia katolicka jest religią państwową (na żądanie carycy Katarzyny równouprawnienie dysydentów)

- królem polskim może być tylko katolik a królową katoliczka

-zasada wolnej elekcji

-potwierdzenie przywilejów szlacheckich

- potwierdzenie ustrojowego związku z Litwą

-stosowanie liberum veto

-nienaruszalność dóbr kościelnych

-termin 2 tygodniowy na sejm zwyczajny i 6 tygodniowy na sejm nadzwyczajny

Materie państwowe (uchwalane jednomyślnie bądź większością głosów w przypadku sejmów skonfederowanych)

-uchwalanie podatków

-zwiększanie liczby wojska

- zawieranie pokoju i wojny

-nadawanie itugenatów i nobilitatów

-ustalanie kursu monety

-określanie kompetencji ministrów RP

-Porządek sejmowania i sejmikowania

-określenie kompetencji sądów

- zwoływanie pospolitego ruszenia

Światopogląd prawniczy – prawo kształtuje rzeczywistość

1773- utworzenie rady nieustająca -kolegialny organ administracji centralnej który miał kompetencje koordynacji całej polityki państwa (miała się składać z 36 konsyliarzy i króla) byli wybierani na czas 2 lat, była możliwość prelekcji 1/3 starych członków zostawało. Członkowie rady odpowiadali prawnie, konstytucyjnie za złamanie prawa w czasie sprawowania urzędu.

Rada dzieliła się na 5 departamentów

- departament interesów cudzoziemskich liczył 4 konsyliarzy

-policji (8)

-Skarbowy (8) (podzielono Polskę na 10 prowincji skarbowych ale utrzymano istnienie komisji skarbowych)

-sprawiedliwości (8)

-wojskowy (8)

Kompetencje zabrane królowi a dane radzie

-Rada przedstawiała 3 kandydatów na stanowiska senatorskie z którego król wybierał jednego

-rada nadzorowała królewszczyzny (zakaz rozdawania królewszczyzn)

-rada mianowała oficerów

Reszta kompetencji rady

-opracowywać projekty ustaw (rada nie miała mieć najmniejszej władzy ustawodawczej ani sądowej)

- mogła nakazywać „ażeby prawa egzekucją miały” władza wykonawcza

-miała opracować nowy kodeks prawa

-miała wysyłać ambasadorów i posłów

-miała wskazywać kandydatów na opróżnione urzędy

-rada była odpowiedzialna za politykę zagraniczną zachowanie sojuszów i traktatów

-porządkował prawo wydawał w tym celu rezolucje (dokonywał wykładni legalnej prawa)

(król zdominował departamenty interesów cudzoziemskich i departament wojskowy)

1773-1775 –reformy dotyczące sejmu

1788-1792 –przekształcenia ustrojowe czasy sejmu wielkiego

-zlikwidowanie rady nieustającej