Prawo zobowiązań.

1. Omów podmioty, przedmiot, treść i sposoby powstawania zobowiązań cywilnoprawnych.

Zobowiązanie – stosunek prawny dwustronny którego podmiotami są dłużnik i wierzyciel. Przedmiotem zobowiązania jest świadczenie które w ogólności polegać może na działaniu albo na zaniechaniu.

Treścią zobowiązania są prawa i obowiązki jego stron – na dłużniku ciąży dług za który ponosi on majątkową odpowiedzialność, natomiast wierzycielowi przysługuje tzw. wierzytelność (która jest majątkowym prawem zbywalnym) upoważniająca wierzyciela do żądania spełnienia świadczenia.

Wierzyciel – jest podmiotem uprawnionym

Dłużnik – jest podmiotem zobowiązanym

Wierzyciel może domagać się świadczenia, a dłużnik powinien je spełnić.

Po stronie uprawnionej bądź po stronie zobowiązanej może występować więcej niż jeden podmiot.

Przedmiotem zobowiązania jest świadczenie, przez które należy rozumieć zachowanie się dłużnika, zgodne z treścią zobowiązania, polegające na zadośćuczynieniu godnemu ochrony prawnej interesowi wierzyciela.

Wierzytelność – zespół uprawnień wierzyciela przysługujących mu w ramach stosunku zobowiązaniowego, to prawo podmiotowe, to majątkowe prawo zbywalne (można podarować, sprzedać, jest częścią spadku), jest prawem podmiotowym względnie skutecznym (zobowiązanie jest skuteczne tylko między stronami, a wierzytelność jest skuteczna tylko względem dłużnika). Wierzytelność podlega ochronie sądowej, a wierzycielowi przysługuje prawo przymusowego wyegzekwowania od dłużnika świadczenia.

Dług- zespół odpowiadających wierzytelności obowiązków dłużnika, które ciążą na nim w ramach stosunku zobowiązaniowego.

Źródła zobowiązania:

1) umowa

2) jednostronne oświadczenie woli (np. przyrzeczenie publiczne to jednostronna czynność prawna)

3) decyzja administracyjna (np. decyzja o wywłaszczeniu nieruchomości – skutkuje pozbawieniem lub ograniczeniem prawa własności oraz powstaniem obligacyjnego obowiązku zapłaty odszkodowania)

4) orzeczenie sądu (orzeczenie sądu ma charakter konstytutywny)

5) Bezpodstawne wzbogacenie

6) Czyn niedozwolony (delikt)

7) Przepis ustawy

1. Co to jest świadczenie pieniężne?

Świadczenie – zachowanie się dłużnika zgodne z treścią zobowiązania i czyniące zadość godnym ochrony interesom wierzyciela. Świadczenie może polegać na działaniu i zaniechaniu.

Przedmiot świadczenia – zachowanie się dłużnika dotyczy różnego rodzaju dóbr materialnych lub niematerialnych.

Klasyfikacja świadczeń – a) jednorazowe (następuje w drodze jednego aktu zachowania się dłużnika np. wydanie rzeczy), ciągłe (dłużnik zobowiązany jest do przedsięwzięcia zachowania trwającego przez pewien odcinek czasu np. świadczenie usług), okresowe (powinność przedsiębrania przez dłużnika w określonych, regularnych odstępach czasu – pewnego zachowania się np. czynsz najmu).

b) świadczenie podzielne (może być spełnione częściowo bez istotnej zmiany przedmiotu lub wartości np. świadczenie pieniężne) i niepodzielne (np. wydanie oznaczonej złożonej rzeczy np. samochód)

c) świadczenia oznaczone co do tożsamości (przedmiotem tego świadczenia jest rzecz zindywidualizowana, niedająca się zastąpić inną rzeczą) i co do gatunku (przedmiotem tego świadczenia jest rzecz określona wg cech rodzajowych). Treść umowy rozstrzyga z jakim świadczeniem mamy do czynienia.

ŚWIADCZENIE PIENIĘŻNE – przedmiotem tego świadczenie nie jest ani rzecz oznaczona co do tożsamości ani rzecz oznaczona co do gatunku, przedmiotem jest określona wartość ekonomiczna umownie przypisana określonym znakom pieniężnym, będącym środkiem płatniczym na mocy odpowiednich przepisów prawa.

Zobowiązanie pieniężne – dłużnik zobowiązany jest spełnić świadczenie pieniężne.

Spełnienie świadczenia pieniężnego polega na transferze z majątku dłużnika do majątku wierzyciela określonej wartości majątkowej pod postacią sumy pieniężnej.

Zasada walutowości - zobowiązania w ramach których dłużnik zobowiązany jest do świadczenia określonej kwoty pieniędzy (zobowiązania pieniężne) mogą być na terenie Rzeczypospolitej Polskiej wyrażone tylko w pieniądzu polskim.

Zasada nominalizmu – jeżeli przedmiotem zobowiązania od chwili jego powstania jest suma pieniężna, spełnienie świadczenia następuje przez zapłatę sumy nominalnej, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej (dłużnik ma spełnić zobowiązanie pieniężne przez zapłatę tej samej sumy pieniężnej, na jaką opiewał dług w chwili jego powstania) .

Waloryzacja świadczenia pieniężnego – wyjątek od zasady nominalizmu, polega na zmianie nominalnej wysokości należnego wierzycielowi od dłużnika świadczenia pieniężnego, uzasadnionej szczególnymi okolicznościami. Możliwa jest waloryzacja w drodze umowy (art.358¹ § 2 – strony mogą zastrzec w umowie, że wysokość świadczenia pieniężnego zostanie ustalona wg innego niż pieniądz miernika wartości, ta waloryzacja polega na dodaniu do umowy klauzuli waloryzacyjnej np. klauzula złota ) albo w drodze orzeczenia sądu (art. 358¹ § 3 i 4 – w razie istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza po powstaniu zobowiązania sąd może po rozważeniu interesów stron, zgodnie z zasadami współżycia społecznego zmienić wysokość lub sposób spełnienia świadczenia pieniężnego, chociażby były ustalone w orzeczeniu lub umowie; strona stosunku zobowiązaniowego powinna skierować do sądu żądanie opiewające na waloryzację świadczenia).

ODSETKI – świadczenie w postaci wynagrodzenia, obliczanego wg pewnej stopy procentowej, za korzystanie z cudzych pieniędzy lub rzeczy oznaczonych według cech rodzajowych. Rozmiar odsetek zależy od: stopy procentowej oraz czasu korzystania przez dłużnika z przedmiotów świadczenia głównego. Są odsetki ustawowe (określa RM w drodze rozporządzenia) i umowne (określa umowa).

Odsetki od sumy pieniężnej należą się tylko wtedy, gdy wynika to z czynności prawnej, albo z ustawy, z orzeczenia sądu lub z decyzji innego właściwego organu. Jeżeli wysokość odsetek nie jest w inny sposób określona, należą się odsetki ustawowe.

Prawo zakazuje anatocyzmu – ustanawiania z góry odsetek od zaległych odsetek.

Termin płatności odsetek określa się w czynności prawnej, w ustawie, orzeczeniu sądowym lub decyzji innego właściwego organu.

Roszczenie o świadczenie z tytułu odsetek przedawnia się po upływie terminu 3 lat.

1. Na czym polega solidarna odpowiedzialność dłużników?

Solidarność w zobowiązaniu oznacza, że całość świadczenia jest należna każdemu z wierzycieli od każdego z dłużników. Zobowiązanie jest solidarne jeżeli to wynika z ustawy lub z czynności prawnej.

SOLIDARNOŚĆ DŁUŻNIKÓW art. 366 k.c (solidarność bierna)- kilku dłużników może być zobowiązanych w ten sposób, że wierzyciel może żądać całości lub części świadczenia od wszystkich dłużników łącznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna, a zaspokojenie wierzyciela przez któregokolwiek z dłużników zwalnia pozostałych. Aż do zupełnego zaspokojenia wierzyciela dłużnicy solidarni pozostają zobowiązani. Źródło solidarności dłużników wynika z ustawy (np. art. 614, art. 843, art. 846) albo z treści czynności prawnej np. zapisane w umowie (art. 369 KC). Zasada solidarności biernej daje wierzycielowi prawo swobodnego wyboru dłużnika, od którego zażąda spełnienia świadczenia w całości lub w części.

Roszczenia regresowe- prawo i obowiązek wzajemnych roszczeń między dłużnikami solidarnymi – w sytuacji gdy jeden bądź kilku dłużników zaspokoiło w całości uprawnionego wierzyciela. Jeżeli jeden z dłużników solidarnych spełnił świadczenie, treść istniejącego między współdłużnikami stosunku prawnego, rozstrzyga o tym, czy i w jakich częściach może on żądać zwrotu od współdłużników.

Umowa poręczenia np. art. 881

SOLIDARNOŚĆ WIERZYCIELI art. 367 k.c (solidarność czynna) – polega na tym, że każdy z wierzycieli osobno, albo kilku z nich, albo wszyscy razem mogą żądać od dłużnika spełnienia świadczenia w całości lub w części, a spełnienie świadczenia do rąk któregokolwiek z wierzycieli powoduje, że zobowiązanie wygasa. Dłużnik może spełnić całe świadczenie do rąk jednego z wierzycieli, przez zaspokojenie któregokolwiek z wierzycieli dług wygasa względem wszystkich. Jej źródłem może być tylko czynność prawna. Jeden z wierzycieli solidarnych przejął świadczenie, treść istniejącego między współwierzycielami stosunku prawnego rozstrzyga o tym, czy i w jakich częściach jest on odpowiedzialny względem współwierzycieli.

Np. Kowalski i Nowak udzielają Malinowskiemu pożyczki na kwotę 10 tys. złotych.

1. Omów pojęcie, warunki ważności i praktyczne zastosowanie umowy przedwstępnej.

-Umowa przedwstępna (porozumienie przedkontraktowe) – jest to umowa o umowę, świadczeniem dłużnym jest inna umowa, każda umowa może być poprzedzona umową przedwstępną.

-Przedmiotem umowy przedwstępnej jest umowa przyrzeczona, umowa przedwstępna to umowa zobowiązująca do zawarcia innej umowy tzw. przyrzeczonej, której warunkiem ważności jest określenie najważniejszych postanowień umowy przyrzeczonej. (np. przedmiot i cena przy przedwstępnej umowie sprzedaży nieruchomości).

- Dziś określenie terminu nie jest warunkiem ważności umowy przedwstępnej.

-3 postaci umowy przedwstępnej (np. umowy przedwstępnej sprzedaży):

• Jeden przyrzeka że kupi

• Jeden przyrzeka że sprzeda

• Jeden przyrzeka że kupi, drugi przyrzeka że sprzeda

- Po roku od zawarcia umowy przedwstępnej wygasa prawo zawarcia umowy przyrzeczonej.

- Umowa przedwstępna to umowa, przez którą jedna ze stron lub obie zobowiązują się do zawarcia oznaczonej umowy przyrzeczonej.

-Umowa przedwstępna stanowi instytucję ułatwiającą i zapewniającą stronom zawarcie umowy przyrzeczonej w określonym terminie (w przyszłości).

- Umowa przedwstępna może występować w postaci umowy jedno – lub dwustronnie zobowiązującej.

a) umowa jednostronnie zobowiązująca – złożenia oświadczenia woli koniecznego do zawarcia umowy przyrzeczonej żądać może tylko strona uprawniona

b) umowa dwustronnie zobowiązująca – z żądaniem tym mogą wystąpić obie strony

Ważność umowy przedwstępnej (art. 389 KC): określenie w jej treści istotnych postanowień umowy przyrzeczonej oraz zobowiązanie do zawarcia.

Termin zawarcia umowy przyrzeczonej – nie stanowi ważności umowy przedwstępnej oznaczenie w jej treści terminu, w ciągu którego ma być zawarta umowa przyrzeczona.

Jeżeli termin, w ciągu którego ma być zawarta umowa przyrzeczona, nie został oznaczony, powinna ona być zawarta w odpowiednim terminie wyznaczonym przez stronę uprawnioną do żądania zawarcia umowy przyrzeczonej.

Jeżeli obie strony są uprawnione do zawarcia umowy przyrzeczonej i każda z nich wyznaczyła inny termin, strony wiąże termin wyznaczony przez stronę, która wcześniej złożyła stosowne oświadczenie.

Jeżeli w ciągu roku od dnia zawarcia umowy przedwstępnej nie został wyznaczony termin do zawarcia umowy przyrzeczonej, nie można żądać jej zawarcia.

Skutki uchylenia się od zawarcia umowy przyrzeczonej:

a) jeżeli strona zobowiązana do zawarcia umowy przyrzeczonej uchyla się od jej zawarcia, druga strona może żądać naprawienia szkody, którą poniosła przez to, że liczyła na zawarcie umowy przyrzeczonej. Gdy zobowiązany odmawia zawarcia umowy przyrzeczonej druga strona może żądać tylko odszkodowania (o ile druga strona poniosła jakąś szkodę)

b) Można przymusowo doprowadzić do zawarcia umowy przyrzeczonej (art. 390 §2 i art. 64)

Warunki aby skorzystać z tej sankcji - strona uprawniona może dochodzić zawarcia umowy przyrzeczonej, jeżeli umowa przedwstępna czyni zadość wymaganiom, od których zależy ważność umowy przyrzeczonej, w szczególności wymaganiom, co do formy. (umowa przyrzeczona w formie aktu notarialnego)

Roszczenia z umowy przedwstępnej przedawniają się z upływem roku od dnia, w którym umowa przyrzeczona miała być zawarta. Jeżeli sąd oddali żądanie zawarcia umowy przyrzeczonej, roszczenia z umowy przedwstępnej przedawniają się z upływem roku od dnia, w którym orzeczenie stało się prawomocne.

- Umowy przedwstępne są niekiedy zawierane są niekiedy zawierane pod warunkiem zawieszającym, którym jest często zdarzenie przyszłe stanowiące przeszkodę dla jednej lub obu stron do zawarci kontraktu (np. uzyskanie kredytu bankowego umożliwiającego sfinansowanie danej transakcji). Warunek ten jest zawsze ograniczony określonym terminem końcowym, po upływie którego w następstwie nieziszczenia się warunku zobowiązanie do zawarcia umowy przyrzeczonej wygasa. Uprawniony może żądać od zobowiązanego zawarcia przyrzeczonej umowy dopiero po ziszczeniu się warunku.

- Umowa przedwstępna może być zawarta w dowolnej formie. Przepisy prawa nie wymagają dla jej ważności zachowana formy szczególnej, nawet wówczas gdy tego rodzaju forma jest zastrzeżona dla umowy przyrzeczonej.

Zastrzeżenie formy szczególnej do wywołania określonych skutków prawnych zawiera art. 390 § 2 KC. Odnosi się ono do umów przedwstępnych zobowiązujących do zawarcia umowy przyrzeczonej, która powinna być zawarta pod rygorem nieważności w formie szczególnej.

1. Scharakteryzuj roszczenie o zwrot bezpodstawnego wzbogacenia (art. 405 i nast. KC).

BEZPODSTAWNE WSBOGACENIE – nieusprawiedliwione przesunięcie majątkowe, polegające na wzbogaceniu jednej i jednocześnie za zubożeniu drugiej osoby. Brak podstawy prawnej tego przesunięcia.

- Fakt uzyskania korzyści majątkowej w sposób prawnie nieuzasadniony rodzi zobowiązanie, które nazwać można zobowiązaniem z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia.

- Zdarzenia prowadzące do nieusprawiedliwionych przesunięć majątkowych:

a) Działanie wzbogaconego – może przybrać postać czynności faktycznej (np. ktoś na swoim gruncie wznosi budynek z cudzych materiałów) lub prawnej (np. gdy ktoś płaci nienależny dług, bank dokonuje omyłkowo przelewu na rachunek innej osoby).

b) działanie zubożonego – nienależne świadczenie (czynność prawna przysparzająca), też gdy np. ktoś na cudzym gruncie wznosi budynek ze swoich materiałów.

c) działanie osoby trzeciej – np. ktoś spłaca cudzy dług.

d) zdarzenie niemające charakteru działania człowieka

- Bezpodstawne wzbogacenie rodzi zobowiązanie, w którego ramach zubożony jest uprawniony (przysługuje mu roszczenie) do żądania zwrotu korzyści majątkowej, zaś wzbogacony jest zobowiązany do jej wydania. Rolą roszczenia o zwrot bezpodstawnego wzbogacenia jest przywrócenie równowagi majątkowej między stronami.

• Ogólna formuła bezpodstawnego wzbogacenia (art. 405)– kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby nie było to możliwe, do zwrotu jej wartości.

• Art. 410 i 411 KC- szczególna sytuacja bezpodstawnego wzbogacenia – tzw. nienależne świadczenie.

Przesłanki roszczenia o zwrot bezpodstawnego wzbogacenia:

1) Wzbogacenie jednego podmiotu – polega na uzyskaniu korzyści majątkowej w postaci powiększenia aktywów majątku wzbogaconego, bądź na pomniejszeniu jego pasywów.

2) zubożenie drugiego podmiotu – wzbogacenie nastąpiło kosztem innej osoby, tylko gdy wzbogacenie pociąga za sobą uszczerbek w majątku innej osoby powstać może obowiązek zwrotu przedmiotu wzbogacenia.

3) związek między wzbogaceniem a zubożeniem – związek między wzbogaceniem i zubożeniem tkwi w jedności przyczyny, są to zjawiska wywołane tym samym zdarzeniem

4) bezpodstawność wzbogacenia – brak podstawy prawnej majątkowego transferu.

ZWROT WZBOGACENIA – jeżeli zostały spełnione przesłanki roszczenia o zwrot bezpodstawnego wzbogacenia, to wzbogacony jest zobowiązany zwrócić zubożonemu uzyskaną korzyść majątkową. Wzbogacony obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości (zwrotu określonej kwoty pieniężnej).

Roszczenie o zwrot bezpodstawnego wzbogacenia ma majątkowy charakter i jako takie ulega przedawnieniu.

Rozmiar bezpodstawnego wzbogacenia należy ustalać na moment podniesienia przez zubożonego roszczenia o zwrot korzyści majątkowej.

Obowiązek zwrotu bezpodstawnie uzyskanej korzyści obejmuje nie tylko korzyść bezpośrednio uzyskaną, lecz także wszystko, co w razie zbycia, utraty lub uszkodzenia zostało uzyskane w zamian tej korzyści albo jako naprawienie szkody (obowiązek wydania surogatów).

Rozliczenie nakładów – art. 408 KC.

Obowiązek wydania korzyści lub zwrotu jej wartości wygasa, jeżeli ten, kto korzyść uzyskał, zużył ją lub utracił w taki sposób że nie jest już wzbogacony, chyba że wyzbywając się korzyści lub zużywając ją powinien był liczyć się z obowiązkiem zwrotu.

Obowiązek zwrotu ciąży na bezpodstawnie wzbogaconym, na jego następcach prawnych (np. spadkobiercach). Jeśli bezpodstawnie wzbogacony rozporządził korzyścią na rzecz osoby trzeciej bezpłatnie, obowiązek wydania korzyści przechodzi na tę osobę.

Wzbogacenie niepodlegające zwrotowi (art. 411 KC).

NIENALEŻNE ŚWIADCZENIE JAKO PRZYPADEK BEZPODSTAWNEGO WZBOGACENIA – nieusprawiedliwione prawnie przesunięcie majątkowe jest efektem działania samego zubożonego, który spełnia świadczenie (płaci kwotę pieniędzy, przenosi prawo majątkowe np. własność) – tzn. działa w celu wykonania zobowiązania. Wzbogaconemu nie należy się korzyść majątkowa otrzymana od zubożonego pod postacią jego świadczenia. Nienależne świadczenie podlega obowiązkowi zwrotu.

ŚWIADCZENIE Z GRY I ZAKŁADU - roszczeń z gry lub zakładu można dochodzić tylko wtedy, gdy gra lub zakład były prowadzone na podstawie zezwolenia właściwego organu państwowego.

1. Jak przepisy KC regulują sposoby naprawienia szkody?

Odszkodowanie  to świadczenie jakie należy się poszkodowanemu za wyrządzenie szkody od osoby, która tą szkodę wyrządziła lub ponosi za nią odpowiedzialność.

Naprawienie szkody może nastąpić przez:

1. Przywrócenie do stanu poprzedniego (restytucja naturalna) - ma za zadanie likwidację skutków szkody przez to że osoba odpowiedzialna doprowadzi majątek poszkodowanego, do stanu sprzed powstania szkody.

2. Zapłatę odpowiedniej kwoty pieniędzy – polega na wyrównaniu uszczerbku w majątku poszkodowanego przez zapłatę stosownej sumy pieniędzy – w postaci świadczenia pieniężnego lub renty, a zatem przez transfer wartości (równowartości szkody), jaką reprezentują pieniądze, do majątku poszkodowanego.

Art. 363 § 1 – naprawienie szkody powinno nastąpić według wyboru poszkodowanego, bądź przez przywrócenie stanu poprzedniego bądź przez zapłatę odpowiedniej sumy pieniężmej. Gdyby przywrócenie stanu poprzedniego było niemożliwe albo gdyby pociągało za sobą dla zobowiązanego nadmierne trudności lub koszty, roszczenie poszkodowanego ogranicza się do świadczenia w pieniądzu.

Szkoda na osobie – naprawienie szkody przez zapłatę kwoty pieniężnej.

Odszkodowanie może pokrywać:

・ rzeczywiście wyrządzoną szkodę czyli straty, które poniósł poszkodowany

・ utracone korzyści, które poszkodowany mógłby uzyskać gdyby szkody mu nie wyrządzono

Istotną kwestie stanowi artykuł 362 KC mówiący o przyczynianiu się poszkodowanego do powstania bądź powiększenia szkody. W takim przypadku oczywisty jest fakt, że obowiązek naprawienia szkody zostaje odpowiednio zmniejszony, stosownie do okoliczności i stopnia winy stron. Za przyczynianie się poszkodowanego uważa się takie zachowanie, które nie jest wynikiem odruchu strachu lecz powoduje powstanie szkody.

1. Jakie są przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej?

Odpowiedzialność odszkodowawcza – dłużnikiem jest osoba odpowiedzialna za naprawienie szkody, wierzycielem jest poszkodowany

Rodzaje odpowiedzialności odszkodowawczej:

a) odpowiedzialność deliktowa – podstawą żądania naprawienia szkody jest czyn niedozwolony (zawiniony, wyrządzenie szkody innej osobie). Art. 415 KC. Zobowiązanie do naprawienia szkody ma tu charakter pierwotny (źródłem stosunku zobowiązaniowego jest tu fakt wyrządzenia szkody).

b) odpowiedzialność kontraktowa – ma charakter następczy (odszkodowania zastępuje świadczenie do którego spełnienia pierwotnie był zobowiązany dłużnik), podstawą wystąpienia z roszczeniem odszkodowawczym jest zgodnie z art. 471 KC niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania umownego (niewykonanie lub nienależyte wykonanie uprzednio zawartej umowy).

Przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej (te 3 przesłanki muszą być spełnione):

1) zdarzenie wywołujące szkodę (ustawa wiąże z faktem odpowiedzialność odszkodowawczą) np. delikt, niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy

2) szkoda

Szkoda – jest to uszczerbek na dobrach prawnie chronionych, wyróżniamy szkodę majątkową i niemajątkową, a także szkodę na mieniu (jest zawsze majątkowa) i na osobie (może być majątkowa i niemajątkowa) -te 2 podziały się krzyżują.

Szkoda to poniesiona strata i utracona korzyść.

Metoda różnicowa – polega ona na porównaniu stanu majątkowego poszkodowanego przed i po szkodzie – w celu wykrycia różnicy, jak powstała przez wyrządzenie szkody.

3) związek przyczynowy m pomiędzy 1 i 2

Zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania z którego szkoda wynikła (teoria normalnego (adekwatnego) związku przyczynowego)

1. Omów zasady odpowiedzialności odszkodowawczej władzy publicznej (art. 417, art. 417¹‑ 417² KC).

Art. 417 KC Odpowiedzialność Skarbu Państwa – odpowiedzialność ma charakter odpowiedzialności odszkodowawczej, w związku z czym jej podstawą, są przesłanki warunkujące taką odpowiedzialność.

Przesłanki odpowiedzialności :

1) zdarzenie, z którym ustawa wiąże obowiązek naprawienia szkody przez podmiot odpowiedzialny

Zdarzeniem sprawczym jest niezgodne z prawem działanie (zaniechanie) przy wykonywaniu władzy publicznej.

2) szkoda- szkoda musi być wyrządzona przy wykonywaniu władzy publicznej

3) adekwatny związek przyczynowy między szkodą a zdarzeniem

- Wykonywanie władzy publicznej odnosi się wyłącznie do sfery działania państwa określanej jako imperium.

- Skarb Państwa, jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna ponoszą odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej. Podmioty te ponoszą odpowiedzialność za własny czyn niedozwolony, a nie za cudze działania (za działanie funkcjonariuszy publicznych).

- Działanie lub zaniechanie niezgodne z prawem to działanie lub zaniechanie naruszające normy prawne wynikające z konstytucji, ustaw, ratyfikowanych umów międzynarodowych oraz rozporządzeń.

-Wina bezpośredniego sprawcy szkody nie jest, a świetle art. 417 wymaganą przesłanką odpowiedzialności.

Podmioty odpowiedzialne

- Skarb Państwa – ponosi odpowiedzialność w przypadku działania lub zaniechania (przy wykonywaniu władzy publicznej) państwowych jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej (stationes fisci).

- Jednostka samorządu terytorialnego

- Inna osoba prawna wykonująca tą władzę z mocy prawa

- art. 417 § 2 - podmiot (np. jednostka samorządu terytorialnego albo inna osoba prawna) któremu wykonywanie zadań z zakresu władzy publicznej zlecono, na podstawie porozumienia. Chodzi tu np. o zadanie zlecone przez administrację rządową w drodze stosownego porozumienia, do realizacji przez administrację samorządową. W tym przypadku solidarną odpowiedzialność za wyrządzoną szkodę ponosi ich wykonawca oraz zlecająca je jednostka samorządu terytorialnego albo Skarb Państwa.

Poszkodowanym może być: osoba fizyczna, osoba prawna, jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną.

Art. 417¹ § 1 i 4 KC – Odpowiedzialność za niezgodne z prawem akty normatywne

- Jeżeli szkoda została wyrządzona przez wydanie aktu normatywnego, jej naprawienia można żądać po stwierdzeniu we właściwym postępowaniu niezgodności tego aktu z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą.

- Przesłanką roszczenia odszkodowawczego (polegającego na żądaniu naprawienia szkody wyrządzonej przez wydanie aktu normatywnego) jest uprzednie stwierdzenie niezgodności aktu.

- Poza wydaniem aktu normatywnego niezgodnego z prawem, przesłanką odpowiedzialności władzy publicznej (za bezprawie normatywne) jest szkoda oraz adekwatny związek przyczynowy między szkodą a wydaniem i obowiązywaniem normy prawnej uznanej za niezgodną z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą.

- Za akty normatywne stanowione przez organy ogólnopaństwowe odpowiedzialność odszkodowawczą ponosi Skarb Państwa, zaś za niezgodne z prawem akty prawa miejscowego taką odpowiedzialność ponosi właściwa jednostka samorządu terytorialnego.

- art. 417¹ §4 KC – jeżeli szkoda została wyrządzona przez niewydanie aktu normatywnego, którego obowiązek wydania przewiduje przepis prawa, niezgodność z prawem niewydania tego aktu stwierdza sąd rozpoznający sprawę o naprawienie szkody (zaniechanie legislacyjne).

Art. 417¹ § 2 i 3 KC – Odpowiedzialność za niezgodne z prawem orzeczenia lub decyzje

- Jeżeli szkoda została wyrządzona przez wydanie prawomocnego orzeczenia lub ostatecznej decyzji (chodzi tu o aktu władcze o charakterze jednostkowym, indywidualnym) jej naprawienia można żądać po stwierdzeniu we właściwym postępowaniu ich niezgodności z prawem (kompetencja w zakresie stwierdzenia nieważności należy do sądu administracyjnego). Odnosi się to również do wypadku, gdy prawomocne orzeczenie lub decyzja zostały wydane a podstawie aktu normatywnego niezgodnego z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą (konieczne jest uprzednie stwierdzenie w trybie właściwym niekonstytucyjności).

- § 3 – jeżeli szkoda została wyrządzona przez niewydanie orzeczenia lub decyzji, gdy obowiązek ich wydania przewiduje przepis prawa, jej naprawienia można żądać po stwierdzeniu we właściwym postępowaniu niezgodności z prawem niewydania orzeczenia lub decyzji.

Art. 417² KC – odpowiedzialność władzy publicznej na zasadzie słuszności

- jeżeli przez zgodne z prawem wykonywanie władzy publicznej została wyrządzona szkoda na osobie, poszkodowany może żądać całkowitego lub częściowego jej naprawienia oraz zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, gdy okoliczności, a zwłaszcza niezdolność poszkodowanego do pracy lub jego ciężkie położenie materialne, wskazują że wymagają tego względy słuszności.

- Przesłankami odpowiedzialności Skarbu Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub innej osoby prawnej są zatem: wykonywanie zgodnie z prawem władzy publicznej, wystąpienie szkody na osobie, normalny związek przyczynowy między aktem władzy publicznej a szkodą oraz zasadność przyznania odszkodowania w świetle reguł słuszności.

Art. 421 – przepisów regulujących w sposób ogólny przesłanki i zakres odpowiedzialności odszkodowawczej władzy publicznej (417, 417¹,417²) nie stosuje się, jeżeli odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przy wykonywaniu władzy publicznej jest uregulowana w przepisach szczególnych.

1. Co powoduje wygaśnięcie zobowiązania?

1) Spełnienie świadczenia – zasadniczo wygaśnięcie zobowiązania następuje wskutek jego wykonania

2) Świadczenie w miejsce wykonania (Danie w miejsce świadczenia)

Jeżeli dłużnik w celu zwolnienia się z zobowiązania spełnia za zgodą wierzyciela inne świadczenie zobowiązanie wygasa. Zwolnienie się z zobowiązania przez spełnienie świadczenia zastępczego, innego niż to, na które opiewała pierwotnie treść zobowiązania, określa się mianem datio in solutum. W takim przypadku, gdy wierzyciel zastępcze świadczenie przyjął, zobowiązanie wygasa.

3) Złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego (wierzyciel odmawia przyjęcia świadczenia)

Ważne złożenie do depozytu sądowego ma takie same skutki jak spełnienie świadczenia i zobowiązuje wierzyciela do zwrotu dłużnikowi kosztów złożenia.

Art. 467 poza wypadkami przewidzianymi w innych przepisach dłużnik może złożyć przedmiot świadczenia do depozytu sądowego gdy:

- jeżeli wskutek okoliczności, za które nie ponosi odpowiedzialności, nie wie, kto jest wierzycielem, albo nie zna miejsca zamieszkania lub siedziby wierzyciela

- jeżeli wierzyciel nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych ani przedstawiciela uprawnionego do przyjęcia świadczenia

- jeżeli powstał spór, kto jest wierzycielem

- jeżeli z powodu innych okoliczności dotyczących wierzyciela świadczenie nie może być spełnione.

O złożeniu przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego dłużnik powinien niezwłocznie zawiadomić wierzyciela, chyba że zawiadomienie napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody. Zawiadomienie powinno nastąpić na piśmie.

Dopóki wierzyciel nie zażądał wydania przedmiotu świadczenia z depozytu sądowego, dłużnik może przedmiot złożony odebrać.

Zobowiązanie definitywnie wygasa gdy dłużnik utraci prawo żądania wydani mu przedmiotu złożonego do depozytu sądowego.

4) Potrącenie (kompensata, 2 strony są wobec siebie wierzycielami i dłużnikami, zobowiązania są wymagalne, oświadczenie o potrąceniu, 2 zobowiązania w wyniku potrącenia wygasają).

Potrącenie – 2 osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, potrącenie polega na tym, że jedna ze stron zamiast spełnić swoje świadczenie umarza je –do wysokości wartości niższej – przez zaliczenie (kompensatę) świadczenia drugiej strony na poczet swojej należności.,

Potrącenie polega na zaliczeniu przez dłużnika wzajemnego na poczet długu tego, co wierzyciel wzajemny jest mu jednocześnie dłużny.

Potrącenie polega na umorzeniu przeciwstawnych sobie wierzytelności – wskutek złożenia oświadczenia woli przez jednego wierzyciela drugiemu wierzycielowi (potrącenie ustawowe lub jednostronne), może być także potrąceniu umowne – wskutek umowy wzajemnych wierzycieli i dłużników (umowa kompensacyjna).

Potrącenie wierzytelności jest dopuszczalne, gdy spełnione są następujące przesłanki:

-dwie osoby są względem siebie jednocześnie dłużnikami i wierzycielami

- przedmiotem świadczeń obu stron są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku

- obie wierzytelności są wymagalne

- wierzytelność osoby która dokonuje potrącenia może być dochodzona przed sądem lub przed innym organem państwowym.

Potrącenia dokonuje się poprzez oświadczenie złożone drugiej stronie – ma ono moc wsteczną od chwili , kiedy potrącenie stało się możliwe.

Umorzeniu w całości ulega wierzytelność o niższej wysokości, a umorzeniu częściowemu wierzytelność o wyższej wysokości. Gdy są równej wysokości ulegają obie umorzeniu w całości.

2 – 4 – wygaśnięcie zobowiązania przez zaspokojenie wierzyciela

Odnowienie zobowiązania- zawarcie między wierzycielem a dłużnikiem umowy, na mocy której dłużnik, za zgodą wierzyciela, zobowiązuje się spełnić inne świadczenie albo nawet to samo świadczenie, lecz z innej podstawy prawnej. Dotychczasowy dług wygasa, powstaje nowy dług, uważa się że wygaśniecie pierwotnego zobowiązania nastąpiło z zaspokojeniem wierzyciela.

Oprócz 1 -4 są przypadki wygaśnięcia zobowiązania, mimo że wierzyciel nie został zaspokojony. Ma to miejsce, gdy zainteresowane strony w drodze umowy doprowadzają do wygaśnięcia zobowiązania przez zwolnienie z długu i umowne rozwiązanie stosunku zobowiązaniowego.

• Umowa o zwolnienie z długu – wierzyciel zwalnia dłużnika z długu, a dłużnik zwolnienie przyjmuje, treścią umowy jest zgodne oświadczenie wierzyciela o zwolnieniu dłużnika z obowiązku świadczenia i oświadczenie dłużnika o przyjęciu zwolnienia.

• Umowne rozwiązanie stosunku prawnego

Ponadto wygaśnięcie zobowiązania mogą powodować: ziszczenie się wskazanego w umowie zdarzenia, będącego przyczyną wygaśnięcia zobowiązania (np. warunek rozwiązujący lub termin końcowy), upływ czasu, śmierć dłużnika lub wierzyciela – w przypadku zobowiązań o ściśle osobistym charakterze, konfuzja praw wierzyciela i obowiązków dłużnika, niemożliwość świadczenia spowodowana przez okoliczności, za które nie ponosi odpowiedzialności oraz rozwiązanie umowy przez sąd.

1. Co to jest kara umowna?

Kara umowna – jest przewidzianą w umowie sankcją cywilnoprawną spadającą na dłużnika w razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania. Zgodnie z art. 483 § 1 KC można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy (kara umowna).

Kara umowna zwykle przybiera postać obowiązku zapłaty wierzycielowi określonej sumy pieniężnej, choć w ramach swobody umów strony mogą zastrzec obowiązek spełnienia innego karnego świadczenia.

Jeżeli kara umowna była zastrzeżona na wypadek niewykonania zobowiązania, to wierzyciel może dochodzić albo wykonania zobowiązania zgodnie z jego treścią albo zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej. Jeżeli zaś kara umowna była zastrzeżona na wypadek nienależytego wykonania zobowiązania, wówczas wierzyciel może dochodzić wykonania, a ponadto zapłaty zastrzeżonej karnej sumy pieniężnej.

Kara umowna spełnia funkcję odszkodowania, bywa określana mianem odszkodowania umownego. Skoro kara umowna zastępuje odszkodowanie, a świadczenie odszkodowawcze ma charakter wtórny względem świadczenia pierwotnie dłużnego, to w pełni uzasadniona jest reguła, że dłużnik nie może bez zgody wierzyciela zwolnić się z zobowiązania przez zapłatę kary umownej.

Kara umowna należy się wierzycielowi w zastrzeżonej na te wypadek wysokości, bez względu na wysokość poniesionej szkody.

Jeżeli zobowiązanie zostało w znacznej części wykonane dłużnik może żądać zmniejszenia kary umownej.

1. Omów treść wybranej umowy zobowiązaniowej (np. sprzedaży, najmu, dzierżawy, o dzieło, pożyczki, zlecenia, rachunku bankowego, poręczenia, darowizny).

POŻYCZKA (art. 720 – 724 KC) – jest umową dającego i biorącego pożyczkę, na mocy której pierwszy zobowiązuje się przenieść na drugiego własność określonej ilości pieniędzy albo rzeczy oznaczonych co do gatunku, zaś ten ostatni zobowiązuje się zwrócić takie rzeczy jakie otrzymał.

STRONY – dający pożyczkę i biorący pożyczkę

PRZEDMIOT – przedmiotem pożyczki są tylko pieniądze (gotówkowe lub bezgotówkowe) albo inne rzeczy oznaczone co do gatunku, a więc wg miary, wagi, ilości.

PRAWA I OBOWIĄZKI STRON

- Dający pożyczkę – obowiązek wydania biorącemu pieniędzy lub rzeczy oznaczonych co do gatunku. Termin wydania określa umowa stron, jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania. Dający pożyczkę może odstąpić od umowy i odmówić wydania przedmiotu pożyczki, jeżeli zwrot pożyczki jest wątpliwy z powodu złego stanu majątkowego drugiej strony (uprawnienie to nie przysługuje jeżeli w chwili zawarcia umowy dający pożyczkę wiedział lub z łatwością mógł się dowiedzieć o złym stanie majątkowym).

- art. 724 KC – rzeczy otrzymane przez biorącego pożyczkę mają wady, dający pożyczkę obowiązany jest do naprawienia szkody, którą wyrządził biorącemu przez to , że wiedząc o wadach nie zawiadomił go o nich (przepisu nie stosuje się gdy biorący mógł z łatwością wadę zauważyć).

- Biorący pożyczkę – służy mu roszczenie o wydanie przedmiotu pożyczki (choć z drugiej strony nie ma obowiązku odebrania przedmiotu pożyczki). Biorący ma obowiązek zwrotu przedmiotu pożyczki (tej samej ilości pieniędzy lub tej samej ilości rzeczy tego samego gatunku i tej samej ilości) dającemu w terminie umówionym. Jeżeli termin zwrotu pożyczki nie jest oznaczony, dłużnik obowiązany jest zwrócić pożyczkę w ciągu 6 tygodni po wypowiedzeniu przez dającego pożyczkę.

CHARAKTER PRAWNY UMOWY- pożyczka to zobowiązaniowa umowa nazwana, należy do umów kreujących i kształtujących tzw. stosunki kredytowe, polegające na odstąpieniu określonej wartości w pieniądzu lub w towarach pod warunkiem zwrotu równowartości w ustalonym terminie. Umowa powołująca do życia stosunek kredytowy określa czas jego trwania, warunki zwrotu przedmiotu umowy, ewentualnie wraz z odsetkami oraz inne postanowienia.

- Umowa pożyczki jest umową o charakterze konsensualnym, a do jej zawarcia wystarczają zgodne oświadczenia woli stron, tj. osoby dającej i biorącej pożyczkę. Umowa pożyczki, której wartość przenosi 500 złotych, powinna być stwierdzona pismem.

- Pożyczka jest umową obligacyjną, wywierającą skutek rozporządzający.

- Pożyczka jest czynnością prawną dwustronnie zobowiązującą. Wg doktryny prawa, nie jest umową wzajemną, gdyż świadczenie w postaci zwrotu przedmiotu pożyczki nie stanowi ekwiwalentu świadczenia drugiej strony w postaci dania pożyczki.

- Pożyczka może być umową odpłatną (gdy zastrzeżono zwrot przedmiotu wraz z odsetkami) lub nieodpłatną. Zawarcie umowy pożyczki prowadzi do przeniesienia na biorącego własności przedmiotu pożyczki. Realizacja obowiązku zwrotu przedmiotu pożyczki następuje tym samym w postaci świadczenia przez biorącego na rzecz dającego pożyczkę , nie tych samych lecz takich samych przedmiotów i w tej samej ilości.

PRZEDAWNIENIE – roszczenie dającego pożyczkę o zwrot przedmiotu pożyczki i roszczenie biorącego o jej wydanie, jako roszczenia majątkowe, ulegają przedawnieniu.

Roszczenie o zwrot przedmiotu pożyczki – ogólna reguła (art. 118 KC- jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi 10 lat, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – 3 lata).

Roszczenie biorącego pożyczkę o wydanie przedmiotu pożyczki – (art. 722 KC) roszczenie przedawnia się z upływem 6 miesięcy od chwili, gdy przedmiot miał być wydany. (Wtedy dający też nie ma obowiązku wydania przedmiotu pożyczki). Chwila wydania przedmiotu pożyczki jest zwykle określona w umowie, w przeciwnym razie bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się w dniu zawarcia umowy pożyczki.

Postacią pożyczki jest pożyczka bankowa – mają do niej zastosowania art. 720 -724 KC i Prawo bankowe, przedmiotem są wyłącznie pieniądze i zawsze jest odpłatna.

Pożyczka konsumencka – postać umowy o kredyt konsumencki, umowa na mocy której przedsiębiorca w zakresie swojej działalności udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia konsumentowi pożyczki w jakiejkolwiek postaci.